[གནད་བཏུས] རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་གསུང་རབ་ཅེས་པར་ཇི་ལྟར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁྲོད་ཀྱི་གསུང་རབ་ངོས་འཛིན་ཚུལ། གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བརྒྱུད་ནས་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ཐབས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ནས་གླེང་བརྗོད་བྱས་ཡོད།

[གནད་ཚིག] གསུང་རབ། དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག བོད་ཡིག

དང་པོ། གསུང་རབ་ཅེས་པར་ཇི་ལྟར་ངོས་འཛིན་བྱེད།

དེ་ཡང་གསུང་རབ་ཅེས་པ《དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས》ལས།“གཅིག སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་། གཉིས། ཚད་ལྡན་དང་གཞི་འཛིན་སར་བྱེད་ཆོག་པའི་དཔེ་ཆའི་མིང་ལའང་གསུང་རབ་ཟེར”①ཞེས་པ་ལྟར། བོད་ཡིག་གི་སྟེང་དུ་ཆེས་ཐོག་མར་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་ལ་གོ་ཞིང་།བཅིངས་འགྲོལ་བྱས་ཚུན་གོ་དོན་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་སྟེ་ཚད་ལྡན་དང་གཞི་འཛིན་སར་བྱེད་ཆོག་པའི་དཔེ་ཆ་ལ་གོ་བར་བྱེད། གསུང་རབ་ནི་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་ཁྲོད་དུ་རྒྱུན་སྤྱོད་ཀྱི་མིང་བརྡ་ཞིག་སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་སོ་སོས་གསུང་རབ་ཅེས་པར་མིང་འདོགས་ཚུལ་དང་གོ་དོན་སྣ་ཚོགས་ཤིག་སྦྱར་ཡོད་དེ། དབྱིན་ཡིག་གི་ནང་དུ་གསུང་རབ་ཅེས་པར།“Sutra Classic Canon”ཞེས་མིང་གསུམ་གྱིས་མཚོན་འདུག “Sutra”ཞེས་པ་ཆེད་དུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གསུང་རབ་ལ་གོ་བ་དང་། “Classic”ཞེས་པར་གནའ་བོའི་བསྟན་བཅོས་ལ་གོ “Canon”ཞེས་པའང་ཐོག་མར་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གཞུང་ལ་གོ་བ་དང་། ཕྱིས་སུ་གོ་དོན་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་སྟེ་ཚད་ལྡན་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ལ་གོ མིང་འདི་རྒྱུན་འཇགས་སུ་གཏོང་མཁན་ནི་ཨ་རིའི་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་པ་ཧ་ལོ་ཏེ•པུའུ་ལོ་མོ་ཡིན་ནོ། །②རྒྱ་ཡིག་སྟེང་གི“经典” ཞེས་པའང་ཐོག་མར་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་གཞུང་ལ་གོ་ནའང་། ད་ལྟ་ཚད་ལྡན་གྱི་བརྩམས་ཆོས་དུས་ཡུན་རིང་པོར་བརྒྱུད་ཀློག་བྱས་མྱོང་ཡོད་ཅིང་། ཆེས་རིན་ཐང་ཡོད་པ། ཆེད་ལས་དེའི་ནང་གི་ཚབ་མཚོན་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་སོ། །གནའ་བོའི་བོད་རྒྱ་དབྱིན་གསུམ་གྱི་ཡིག་ཚང་ཁྲོད་ཀྱི་གསུང་རབ་ཀྱི་གོ་དོན་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བོ་ཡོད་པ་རེད། དེ་བས《རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་ཚིག་མཛོད》ནང་དུ“经典”ཞེས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་དུས་གསུང་རབ③ཅེས་བསྒྱུར་འདུག 《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》ལས། “གསུང་རབ་ཅེས་པ经典，佛经”④ཞེས་པར་གོ་དགོས་ཚུལ་བསྟན་འདུག

སྤྱིར་གསུང་རབ་ནི་མི་རིགས་དེའི་ཤེས་རིག་གི་ཉིང་བཅུད་དུ་འཁུམས་ཤིང་། ཤེས་རིག་དེ་མུ་མཐུད་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་ཉར་ཚགས། འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བའི་རྩ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན། གསུང་རབ་ལས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྟ་ཚུལ་གཅིག་འདུས་ངང་མངོན་པར་མཚོན་ཐུབ་པར་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས། མི་སྒེར་བཅས་ཀྱི་བསམ་བློའི་རྐང་ཚུགས་ས་ཞིག་ཏུའང་གྱུར་ཡོད། གསུང་རབ་ཅིག་ཡིན་དགོས་ན། ངེས་པར་དུ་རིགས་གཞུང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་དང་། དུས་ཚོད་ཡུན་རིང་དུ་གནས་ཐུབ་པ། ནང་དོན་དམངས་ཡོངས་ཀྱིས་དང་ལེན་བྱས་ཤིང་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས་པར་བསྟན།⑤བོད་མི་ཤེས་ཡོན་པ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། གསུང་རབ་ཅེས་གླེང་འོང་དུས། ཐོག་མར་ནང་བསྟན་གྱི་གཞུང་དག་དྲན་འོངས་པར་མ་ཟད། 《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》《མི་རོ་རྩེ་སྒྲུང》《ཧོར་གླིང་གཡུལ་འགྱེད》སོགས་དྲན་ངེས། བོད་ཡིག་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་གསུང་རབ་བསྟན་བཅོས་གྲགས་ཅན་མང་པོ་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་བརྒྱུད་དེ་ད་ལྟ་ཤེས་རིག་གི་བང་མཛོད་དུ་གྲུབ་བོ། །

གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁྲོད་ཀྱི་གསུང་རབ་ངོས་འཛིན་ཚུལ།

བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནི། གདོད་མའི་དུས་དང་སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་བོན་གྱི་དུས། ཐུབ་བསྟན་དར་བའི་དུས་བཅས་གསུམ་དུ་དགར་ཆོག་ཅིང་།དུས་རིམ་སོ་སོས་ཤེས་རིག་གི་གསོག་འཇོག་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་བང་མཛོད་ཕྱུག་པོར་བཏང་བ་རེད། ད་ལྟ་སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་བོན་གྱི་རིག་གནས་ཀྱི་མཚོན་པའི་བོན་བསྟན་རིག་གནས་ཀྱིས། བོད་མིའི་འཚོ་བའི་ཕྱོགས་སོ་སོར་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་ཐེབས་ཡོད་ནའང་། ཕལ་བའི་རིག་གནས་ཀྱི་རྣམ་པས་མུ་མཐུད་དུ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཐུབ་བསྟན་གངས་རིའི་ལྗོངས་ཀྱི་གཙོ་རྒྱུགས་རིག་གནས་སུ་གྱུར་པ་དང་བསྟུན་ནས། རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཚད་མཐོན་པོ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་སུ་བཅུག་སྟེ། དུས་རབས་རིམ་བྱུང་གི་མཁས་པ་ཚོས་གསུང་རབ་གང་མང་བོད་མིའི་བསམ་བློའི་རྒྱགས་ཕྱེ་རུ་བསྐྲུན་ཡོད་པ་ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་ལགས།
བོད་ཀྱི་རིག་གནས་རིགས་དབྱེ་བྱེད་དུས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པ་ཚོས། རིག་གནས་ཆེ་བ་ལྔ་དང་ཆུང་བ་ལྔ་ཞེས་བཅུ་ཕྲག་རིག་གནས་སུ་བགྲང་སྲོལ་བྱུང་། དེ་ཡང་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གྱི་ཡར་སྔོན་དུ་རིག་གནས་ཆེ་བ་ལྔ་དགར་སྲོལ་བྱུང་ཡོད་ནའང་། རིག་གནས་ཆུང་བ་ལྔ་ནི་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གྱིས་སྲོལ་བཏོད་པ་ཡོངས་གྲགས་རེད། དེ་ལ་བཤད་ཚུལ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་དེ། དང་པོར་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བ་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན། བར་དུ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བ་ཤོང་དཔང་ཡབ་སྲས། མཐའ་མར་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བ་ཞ་ལུ་ལོ་ཆེན་ཞེས་སོ། །
རིག་གནས་ཆེ་བ་ལྔ་ལས་སྒྲ་རིག་པ་ནི། གཙོ་བོར་བརྗོད་བྱའི་དོན་སྟོན་པའི་སྒྲ་རྣམས་ཀྱི་དོན་གོ་བརྡ་སྤྲོད་པའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གཞུང་ཀ་ཙན་དབྱངས་གསུམ་གྱི་གཞུང་ལུགས་མང་པོ་བོད་དུ་དར་ཞིང་འགྲེལ་པ་རྒྱས་བསྡུས་མང་དུ་ཡོད་པ་དང་། བོད་སྐད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། སློབ་དཔོན་ཐོན་མིའི་སུམ་ཅུ་པ་དང་རྟགས་ཀྱི་འཇུག་པ། དཔང་ལོ་ཙཱ་བའི་ཚོགས་གསུམ་གསལ་བ། ཞ་ལུ་ལོ་ཆེན་གྱི་སུམ་རྟགས་ཀྱི་འགྲེལ་པ། སྨྲི་ཏིའི་སྨྲ་སྒོ་མཚོན་ཆ། སི་ཏུ་པཎ་ཆེན་གྱི་སུམ་རྟགས་འགྲེལ་ཆེན། པྲ་ཏི་རིན་ཆེན་དོན་གྲུབ་ཀྱི་སུམ་རྟགས་འགྲེལ་པ་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། ཚད་མ་རིག་པ་ནི། བསླུ་བ་མེད་པའམ་མི་བསླུ་བ་སྟེ། རང་གིས་རྟོགས་བྱའི་དོན་དངོས་ལ་མ་འཁྲུལ་པ་དང་། དོན་དངོས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གར་པཎ་གྲུབ་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཚད་མའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲེལ་ཡོད་པར་མ་ཟད། ས་པཎ་གྱི་ཚད་མའི་རིགས་གཏེར། མཁས་གྲུབ་རྗེའི་ཚད་མ་སྡེ་བདུན་གྱི་རྒྱན་ཡིད་ཀྱི་མུན་སེལ། རྒྱལ་ཚབ་རྗེའི་རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད། བསེ་ངག་དབང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་བསེ་བསྡུས་གྲྭ་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། བཟོ་རིག་པ་ནི། འདོད་རྒུ་དོན་དུ་གཉེར་བ་རྗེས་སུ་འཛིན་པའི་རིག་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་།
འཇུ་མི་ཕམ་གྱི་བཟོ་གནས་སྐྲ་རྩེའི་ཆུ་ཐིགས་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། གསོ་བ་རིག་པ་ནི། རྟེན་ལུས་དང་བརྟེན་པ་སྲོག་བཅས་མི་ན་བར་གནས་ཤིང་། ན་བ་གསོ་བར་བྱེད་པའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཟེར་ཞིང་། གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོའི་རྒྱུད་བཞི། སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོའི་བེེཌཱུརྱ་སྔོན་པོ། དེའུ་དམར་བའི་ཤེལ་གོང་ཤེལ་ཕྲེང་། ཀོང་སྤྲུལ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོའི་ཟིན་ཏིག་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། ནང་དོན་རིག་པ་ནི། ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལྟ་སྒོམ་སྤྱོད་གསུམ་དང་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་མམ། ཟབ་པ་དང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལམ་གྱི་རིམ་པ་ཚང་ལ་མ་ནོར་བར་སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཟེར། འདི་མདོ་སྔགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཞིང་། མདོ་ལ་རྒྱུ་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཐེག་པ་དང་། སྔགས་ལ་འབྲས་བུ་རྡོ་རྗེའི་ཐེག་པ་ཟེར། དེ་དག་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཆ་ནས་ལུང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་དང་། བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ལྷག་པའི་བསླབ་པ་གསུམ་དུ་འདུས་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ། །

རིག་གནས་ཆུང་བ་ལྔ་ལས་སྙན་ངག་ནི། ཚིག་སྦྱོར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཉམས་ཀྱི་ཁྱད་པར་འདོན་པའི་ཐབས་སྟོན་པའི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གཞུང་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་བོད་དུ་དར་བ་ནས་བཟུང་། སྔ་ཕྱིར་བོད་མཁས་པའི་དཎྜི་དགོངས་རྒྱན་དང་། རྒྱལ་དབང་ལྔ་པའི་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་གླུ། འབྲུག་ཁམས་སྤྲུལ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མའི་རྒྱན་གྱི་བསྟན་བཅོས་དབྱངས་ཅན་ངག་གི་རོལ་མཚོ་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། མངོན་བརྗོད་ནི། མིང་གཅིག་དོན་དུ་མར་འཇུག་པ་དང་། དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་དུ་མས་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་རིགས་པ་སྟེ། རྒྱ་གཞུང་སློབ་དཔོན་འཆི་མེད་སེང་གེའི་མངོན་བརྗོད་འཆི་མེད་མཛོད་སོགས་བོད་འགྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། རིན་སྤུངས་ངག་དབང་འཇིགས་གྲགས་ཀྱི་མངོན་བརྗོད་མཁས་པའི་རྣ་རྒྱན་དང་། དངུལ་ཆུ་དྷརྨ་བྷ་དྲའི་མངོན་བརྗོད་རྒྱ་མཚོའི་ཆུ་ཐིགས་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། སྡེབ་སྦྱོར་ནི། ཡི་གེ་ལྕི་ཡང་གི་བྱེ་བྲག་བསྡེབས་ཤིང་སྦྱར་ནས་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་ལེགས་པར་འདོན་པའི་རིགས་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གཞུང་ཕྱི་རོལ་པའི་པཎྜི་ཏ་དམར་སེར་ཅན་གྱིས་མཛད་པའི་སྡེབ་སྦྱོར་རྩ་བའི་མདོ་སོགས་བོད་འགྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཞ་ལུ་ལོ་ཆེན་ཆོས་སྐྱོང་བཟང་པོའི་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་རྩ་བ་བསྡུས་པ་དང་། ལོ་ཆེན་དྷརྨ་ཤྲཱིའི་སྡེབ་སྦྱོར་རིན་ཆེན་འབྱུང་གནས་ཀྱི་འགྲེལ་བ་དོན་གསལ་མེ་ལོང་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། སྐར་རྩིས་ནི། གྲངས་ཀ་སྣོན་ཕྲི་སྒྱུར་བགོ་ཅི་རིགས་ཀྱིས་གྲངས་ཚད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གཞལ་བའམ། གཟའ་སྐར་འཕྲོད་སྦྱོར་གྱི་འབྲས་བུ་བརྟག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དགེ་མི་དགེའི་བླང་དོར་སྟོན་པའི་རིགས་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གཞུང་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རྩིས་ཀྱི་མན་ངག་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། བུ་སྟོན་གྱི་མཁས་པ་དགའ་བྱེད་དང་། མཁས་དབང་ནོར་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་དྲི་མེད་འོད་རྒྱན། ཕུག་པ་ལྷུན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོའི་རྩིས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་པད་དཀར་ཞལ་ལུང་མ་བུ། ཕྱག་མཛོད་གསུང་རབ་ཀྱི་རིགས་ལྡན་སྙིང་ཐིག་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན། ཟློས་གར་ནི། སྔོན་བྱུང་གི་གཏམ་ལྟ་བུའི་གཟུགས་སུ་བྱས་ཏེ། སྐད་རིགས་སོ་སོའི་རྗོད་བྱེད་རྣམས་ཉེ་བར་དྲངས་པའི་གླུ་ཟློས་ཤིང་གར་བྱེད་པ་ལ། ལུས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་དང་། དབྱངས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཐ་དད་པ་སྟོན་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་གཞུང་འཇིག་རྟེན་ཀུན་ཏུ་དགའ་བའི་ཟློས་གར་དང་། ཀླུ་ཀུན་ཏུ་དགའ་བའི་ཟློས་གར་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། ས་པཎ་གྱི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་དང་། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་ཟློས་གར་གྱི་བསྟན་བཅོས་ཡང་དག་ལམ་དུ་བཀྲ་ཤིས་པའི་རོལ་རྩེད་སོགས་ནི་ཚབ་མཚོན་གྱི་གསུང་རབ་ཡིན་ནོ། ། བཅུ་ཕྲག་རིག་གནས་ཀྱི་གསུང་རབ་ལས་གཞན་དམངས་ཁྲོད་དུ་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བའི་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་སྒྲུང་དང་མི་རོ་རྩེ་སྒྲུང་སོགས་དང་། ཉེ་དུས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དེབ་དཀར་དང་གཏམ་རྒྱུད་གསེར་གྱི་ཐང་མ་སོགས་ཀྱང་ཡོད་དོ། །

གསུམ་པ། གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བརྒྱུད་ནས་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ཐབས།

གཅིག བོད་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཁྲོད་ཀྱི་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་གཙོ་བོར་འཛིན་པ།

གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་ནི་བོད་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་ཐབས་གལ་ཆེན་ཞིག་རེད། རང་རེའི་བོད་ལ་མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཤེས་རིག་དར་མྱོང་ཡོད་པ་དང་། བོད་མི་ཀུན་པོས་གསུང་རབ་ལ་བླ་ལྷག་ཏུ་བཀུར་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་ལེགས་པོ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་སྙིང་པོ་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་དྲིལ་ན། བཅུ་ཕྲག་རིག་གནས་སུ་མ་འདུས་པ་མེད་ཅེས་སྨྲས་ན་མི་ཆོག་པ་མེད་སྙམ། བཅུ་ཕྲག་རིག་གནས་ནི་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གཏིང་ཟབ་པའི་ཤེས་རིག་གི་བང་མཛོད་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པས། དེ་ལ་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་ལྡེ་མིག་ལྟ་བུའི་དཔེ་ཆ་འོས་སྦྱོར་མེད་ན། ལག་རྡུམ་གྱི་དཔའ་བོ་དང་འདྲ། དཔེ་སྐྲུན་པ་ནི་དུས་རབས་ཀྱི་སྔོན་སྐྱོད་པ་དང་རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགན་ལེན་པ་ཡིན་པ་ནང་བཞིན། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས། ཐེངས་དང་པོར་བོད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་ཆེ་ཁག་ས་དགེ་བཀའ་རྙིང་བཞིའི་བཅུ་ཕྲག་རིག་གནས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་གསུང་རབ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་སྟེ། 2002ལོར《འགྲོ་མགོན་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་གསུང་རབ》(པོད་ཉི་ཤུ)དང་། 2007ལོར《སྔ་འགྱུར་རྙིང་མ་བའི་གསུང་རབ》(པོད་ཉི་ཤུ) 2011ལོར《མཉམ་མེད་དགེ་ལྡན་པའི་གསུང་རབ》(པོད་ཉི་ཤུ) 2015ལོར《དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་བའི་གསུང་རབ》(པོད་ཉི་ཤུ)བཅས་ལོ་ངོ་བཅོ་ལྔ་ལྷག་གི་རིང་ལ། པོད་བརྒྱད་ཅུའི་བདག་ཉིད་ཅན་གྱི་བོད་ཀྱི་བཅུ་ཕྲག་རིག་མཛོད་ཆེན་མོ་དཔེ་སྐྲུན་གནང་བ་རེད། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་དཔེ་སྐྲུན་པས་གསུང་རབ་འོས་སྦྱོར་ཐད་ལ་བཞག་པའི་བྱས་རྗེས་ཆེས་ཆེ་བ་དེ་ཡིན། གཞན2004ལོར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས《དཔལ་ལྡན་ཇོ་ནང་བའི་དཔེ་ཚོགས》དཔེ་སྐྲུན་གནང་བ་དང་།
2011ལོར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས《གངས་ཏི་སེའི་བོན་གཞུང་རིག་མཛོད》(པོད་ཉེར་ལྔ)དཔེ་སྐྲུན་གནང་སོང་། གོང་གི་བོད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་དྲུག་གི་གསུང་རབ་དཔེ་ཚོགས་འདི་ནི་ཚད་ལྡན་གྱི་གསུང་རབ་ཅིག་ཡིན་པས། བོད་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སློབ་སྦྱོང་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རྩ་བའི་དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་ཡིན་ནོ། ། ཡང་ཁ་ཅིག་གིས་བོ་དོང་གསུང་འབུམ་སོགས་གསུང་འབུམ་མང་པོ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་སོ་སོ་ནས་བཀྲམ་འདུག་པ་གསུང་རབ་ཀྱི་གྲས་སུ་མི་བགྲང་བ་ཅི་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། མཁས་པའི་གསུང་ཡོད་དོ་ཅོག་གསུང་རབ་ཏུ་བགྲང་མི་རུང་སྟེ། དཔེར་ན། བོ་དོང་པཎ་ཆེན་ལ་མཚོན་ན་བརྩམས་ཆོས་པོད་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་ནའང་། དེ་ལས་སྤྱོད་སྒོ་ཆེ་ཞིང་གསུང་རབ་ཏུ་བགྲང་རུང་བ་ནི་ཉུང་བས་སོ། ། ཉེ་ལམ་དམངས་ཀློག་དཔེ་ཀློག་ལ་ཁ་གཏད་པའི་དཔེ་ཚོགས་ཐོག་མ་སྟེ། 《གངས་ལྗོངས་ཤེས་རིག་ཉིང་བཅུད་དཔེ་ཚོགས》(དེབ་ཕྲེང་དང་པོ)དཔེ་སྐྲུན་གནང་བ་འདིས། བོད་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་གོམ་ཁ་ཡག་པོ་བསྒྱུར་བའི་དབུ་ཚུགས་པ་མཚོན་ཡོད། དཔེ་སྐྲུན་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་གི་ཡང་སྙིང་ཤེས་ཏེ། དཔེ་ཆ་ཇུས་འགོད་དང་རྩོམ་སྒྲིག་གི་བྱ་བར་ཞུགས་པ་དང་།

ཀློག་པ་པོས་ཀྱང་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་ནི་མི་ཚེའི་ནང་གི་དོན་དག་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བརྩི་བ་དང་། གསུང་རབ་དཔེ་ཉར་སོགས་གཙིགས་སུ་བཟུང་སྟེ། ཁྱིམ་ཚང་སོ་སོར་དཔེ་ཀློག་གི་ཁོར་ཡུག་ལེགས་པོ་ཞིག་ཆགས་སུ་འཇུག་དགོས་སོ། །

གཉིས། གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བྱེད་དུས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ།

བོད་ཡིག་གི་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་གཙོ་བོར་འཛིན་དགོས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བྱེད་པ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་སུ་གྱུར། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་རིག་གནས་ཀྱིས་ང་ཚོའི་འཚོ་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་ཐེབས་ཤིང་འཛམ་བུ་གླིང་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བཞིན་འདུག་མོད། རང་རེའི་དགོན་སྡེ་དང་སློབ་གྲྭའི་ཤེས་ཡོན་པ་མང་ཤོས་རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་གྱི་བསམ་བློ་ཤུགས་ཆེན་པོས་ཕྱི་འོང་རིག་གནས་དང་རྒྱང་བཀྱེད་ཅི་ཐབས་བྱེད། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་གི་མི་རྣམས་ཀྱིས། བོད་ཡིག་སྦྱངས་ན་མདུན་ལམ་མེད་པའི་བསམ་བློ་ནོར་འཁྲུལ་འོག་ཏུ། སྲོལ་རྒྱུན་ལ་རྡོག་རྫིས་དང་དེང་རབས་ཀྱི་གྲས་སུ་ཚུད་མ་ཐུབ་པར་སྐྱོ་བའི་གནས་ཤིག་ཏུ་ལྷུང་འདུག རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་ཞན་པ་འདི་ནི། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ང་ཚོ་དཔལ་ཡོན་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་བགྲོད་མི་ཐུབ་པའི་ལམ་གྱི་བཀག་རྡོ་རེད་སྙམ། ཉེ་བའི་ལོ་འགར་པར་དུ་བཏབ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་བོད་འགྱུར་མ་ཉུང་ཙམ་ཡོད་ནའང་། དེའི་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་སྤུས་ཚད་ཞན་ཞིང་ཀློག་པ་པོའི་ཐུགས་ཁུར་ཉུང་བས། བོད་འགྱུར་གྱི་འཕྲིན་ལས་ཆེས་ཆེར་འཕེལ་ཐུབ་མེད།

རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་དཔེ་ཐོ་འོས་སྦྱོར་བྱས་པ་ཤིན་ཏུ་མང་སྟེ། དཔེར་ན། ཧ་ཧྥུ་དཔེ་ཐོ་དང་པེ་ཅིན་སློབ་ཆེན་གྱི་དཔེ་ཐོ་ལྟ་བུ། དཔེ་ཐོ་དེ་དག་ལས་མིའི་རིགས་སྤྱིའི་ཤེས་རིག་གི་ཉིང་བཅུད་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ཡོད། ཡང་ཅིག་བཤད་ན། འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་མི་ཡིན་ཕྱིན་སྤྱིའི་བློ་ཁ་དང་མཐུན་པའི་གསུང་རབ་དཔེ་ཐོའང་རིམ་གྱིས་ཡོད་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་རེད། ངེད་ཅག་གི་སློབ་གྲྭ་སོ་སོ་ན་འདིའི་ཐད་ལ་དོ་སྣང་བྱས་པ་མི་འདང་བས། མིག་སྔར་ད་དུང་བོད་ཀྱི་སློབ་ཆེན་པའི་དཔེ་ཀློག་དཔེ་ཐོ་ཚད་ལྡན་ཞིག་མེད། (2020ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས། 《སློབ་ཆེན་པའི་ངེས་ཀློག་དཔེ་ཐོ་འོས་སྦྱོར》ཞེས་པ་དཔེ་སྐྲུན་བྱ་འཆར་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་གི་སློབ་མའི་བློ་ཁ་དང་འཚམ་པའི་དཔེ་ཐོ་ཞིག་ཀྱང་ཉིན་མོའི་སྐར་མ་ཙམ་རེད། དེ་བས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསུང་རབ་ཀུན་ལ་འཇུག་པའི་སེམས་ཤུགས་ཤིག་ཆགས་པར་གལ་ཆེའོ། །

གསུམ། སྨྱན་མང་ལ་བརྟེན་ནས་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བྱེད་པ།

གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་ཀྱང་དུས་རབས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས། ཨང་ཀི་དཔེ་སྐྲུན་གྱི་ལེགས་ཆ་དང་ལེན་བྱེད་དགོས་ཏེ། དེ་ལ་བརྡ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྤེལ་གྱི་མ་རྩ་ཇེ་ཉུང་དུ་སོང་བ་དང་། བརྡ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྤེལ་གྱི་མྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ། དམངས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མི་རྣམས་ཞུགས་ཚད་མང་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། སྨྱན་བྱད་སྣ་མང་ཅན་གྱིས་གསུང་རབ་བརྒྱུད་སྤེལ་ལ་སྟབས་བདེ་བཟོས་ཡོད་ཀྱང་། བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྨྱན་མང་བེད་སྤྱད་ནས་ཐད་གཏོང་དང་བརྙན་ཐུང་བརྒྱུད་བསྐུར། རྩེད་མོ་བཅས་རྣམ་གཡེང་གི་ཉི་མ་གཏོང་ཐབས་བྱས་ཏེ། སྨྱན་མང་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་གི་འདུ་ཤེས་མེད་པ་དང་། དཔེ་ཀློག་སྤུས་ཀ་ཞན་པའི་སྣང་ཚུལ་ཆགས་འདུག དེ་ནི་ཨང་ཀི་དཔེ་སྐྲུན་ཐད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ཤིན་ཏུ་ཉུང་བས། བོད་མིའི་བསམ་པའི་དགོས་མཁོ་སྐོང་མ་ཐུབ་པའི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཀྱང་རེད་སྙམ། རྗེས་སོར་བོད་ཡིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དག་གིས། ཨང་ཀི་དཔེ་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་རྒྱག་དགོས་པའི་ཅོང་བརྡ་ཞིག་ཀྱང་ཅི་ལ་མིན། དཔེ་སྐྲུན་པས་ཀྱང་གསུང་རབ་སྨྱན་མང་ལམ་ནས་ཀློག་པ་པོར་བརྩམས་ཆོས་བཟང་པོ་ཕུལ་རྒྱུར་བྱ་བ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བཟུང་སྟེ། དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་མིའི་སེམས་ཀྱི་གཏིང་རིམ་དུ་གཟུག་རྒྱུར་འབད་དགོས་སོ། ། གསུང་རབ་ཀློག་པ་པོའི་རྒྱུད་ལ་འབྱོར་ཐབས་ལ་དཔེ་དེབ་ཀློག་པ་གཙོ་བོར་ཡིན་ནའང་། གློག་ཀླད་དང་ཁ་པར། དྲ་རྒྱ་སོགས་ཀྱི་ཕན་ནུས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་ཞིག་མངོན་ཐུབ་པས། གསུང་རབ་ཀྱི་དོན་གྱི་སྙིང་པོ་སྡུད་པ་ལ་སྡུད་ཐབས་སྣ་ཚོགས་ཡོད་རུང་ངོ་། ། ཉེ་ལམ་བརྙན་འཕྲིན་ཁང་སོ་སོས་དམངས་གླུ་འགྲན་བསྡུར་དང་། རྡུང་ལེན་འགྲན་བསྡུར་སོགས་སྤེལ་པ་མང་མོད། དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བརྗོད་བྱ་རུ་བཟུང་སྟེ་བྱ་འགུལ་སྤེལ་བ་ཤིན་ཏུ་ཉུང་བར་སྣང་། གལ་ཏེ་སྙན་ཚིག་བློ་རྒྱུགས་འགྲན་བསྡུར་དང་གསུང་རབ་ཀློག་འདོན་སོགས་ཀྱི་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ཐུབ་ན། བོད་མིའི་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་ལ་དགའ་བའི་སྲོལ་བཟང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་པར་མ་ཟད། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཆུ་ཚད་མཐོར་འདེགས་ཡོང་བར་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཐུབ། སྨྱན་མང་ལ་བརྟེན་ནས་གསུང་རབ་དཔེ་ཀློག་བྱས་ན། གསུང་རབ་ཀྱི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་རུ་འགྲོ་བར་གདོན་མི་ཟའོ། །

མདོར་ན་གོང་གི་གླེང་བརྗོད་ལས་བོད་ཀྱི་གསུང་རབ་ལ་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་ཅིག་བྱས་པ་བརྒྱུད་ནས། དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་སྤེལ་དགོས་ཚུལ་བསྟན་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་ཡུལ་ཀུན་ཏུ་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་སྤེལ་དང་སྤེལ་གྱིན་པའི་སྒང་རེད། དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ན་ཅི་ཞིག་ཀློག་དགོས་ཤེ་ན། གསུང་རབ་ཀློག་རྒྱུ་ནི་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ཡིན། ད་ནི་གསུང་རབ་ཀྱིས་དམངས་ཡོངས་དཔེ་ཀློག་བྱ་འགུལ་བརྒྱུད་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་ལ་ནུས་པ་ཐོན་པའི་དུས་སྐབས་བཟང་པོ་ཞིག་དང་ཁེལ་འདུག །


* བསོད་ནམས་བཀྲ་ཤིས། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་བཞིན་ཡོད།

① དག་ཡིག་འདིའི་རྩོམ་སྒྲིག་ཚན་ཆུང་གིས་བརྩམས། དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས། (དག་བཅོས་མ)[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014:884

② [意大利]伊塔洛•卡尔维诺 著 黄灿然 李桂蜜 译 为什么读经典[M]译林出版社 2006:4-5

③ མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་སོགས་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་ཚིག་མཛོད། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2002:644
④ ཀྲང་དབྱི་སུན་གྱིས་གཙོ་སྒྲིག་བྱས། བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1993:3015
⑤ 王余光 著 阅读与经典同行 [M] 海天出版社 2012:16