ཅོ་ནེ་དཔོན་པོ (༡༨༨༩—༡༩༣༧) ཡི་མིང་དངོས་ལ་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་རྣམ་རྒྱལ་རྡོ་རྗེ་ཟེར་ཞིང་། རྒྱ་སྐད་དུ་དབྱང་ཅི་ཆིང (杨积庆) དུ་འབོད། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཅོ་ནེ་རྫོང་གི་མི་ཡིན་ལ། ཅོ་ནེ་དཔོན་རབས༡༩བ་ཡིན། མངའ་ཁོངས་སུ་ཅོ་ནེ་དང་ཐེ་བོ། འབྲུག་ཆུ་བཅས་ས་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི༢ལྷག་ལ་མི་སེར་ཁྲི༡༠ལྷག་འདུས་ཡོད། མངའ་འོག་ཏུ་དམག་རུ༤༨དང་གྲངས་ཀ༡༦ཡོད་པར། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས“དམག་རྟ་ཞིང་ཁ”དང་དགོན་པར“གྲྭ་ཞིང”ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོའི་ཡ་མོན་དུ་ཐོ་འགོད་བྱས་ཡོད་པའི་དམག༢༠༠༠ཡོད་པ་སྟོང་ཤོག༣དུ་བསྒྲིགས་ཤིང་། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོའི་བཀའ་ལ་སྒུག་ནས་ཡོད།

༡༩༣༥ལོའི་ཟླ༩བའི་ཟླ་མགོར། དམར་དམག་གི་དཔུང་ཕྱོགས་དང་པོ་རྒྱང་སྐྱོད་བྱས་ཏེ་ཀན་ལྷོར་སླེབ་རན་དུས། ཅང་ཅེ་ཧྲིས་ཐའོ་རྨིན་ལམ་གྱི་བདེ་སྲུང་དམག་སྤྱི་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོར་གློག་འཕྲིན་བཏང་ནས་བོད་དམག་ཚང་མ་རྨེར་རྫོང་དང་ཐེ་བོར་མངགས་ནས་ལུའུ་ཏཱ་ཁྲང་གི་གོ་མིན་ཏང་གི་དམག་དཔུང་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། དམར་དམག་འགོག་རྒོལ་བྱ་དགོས་པའི་བཀའ་བསྒོས་ཤིང་། དེའི་གཞུག་ནས་ཀྱང་ཅང་ཅེ་ཧྲི་དང་ཧུའུ་ཙུང་ནན། གོ་མིན་ཏང་གི་གཡུལ་འགྱེད་ས་ཁུལ་བརྒྱད་པའི་དམག་དཔོན་ཀྲུའུ་ཧྲའོ་ལིའང་བཅས་ཀྱིས་དམག་གཏོང་དགོས་པའི་གློག་འཕྲིན་ཡང་ནས་ཡང་དུ་འབྱོར་བ་ན། ཁོས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དམར་དམག་ནི་དམག་དཔུང་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་མི་ཤེས་པ་དང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ཅང་ཅེ་ཧྲིས་སྔར་ནས་བཟུང“རང་ལ་མི་མཐུན་པ་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་བ”དང་། “ས་གནས་ཀྱི་དམག་ཤེད་ཅན་ཁྱུར་མིད་གཏོང་བ།”“ས་ཞིང་ལམ་ལུགས་བསྒྱུར་ནས་གཞུང་དཔོན་གཏོང་བའི”སྲིད་ཇུས་ལ་དོགས་ཟོན་བྱས་ཡོད། ད་དུང་ལུའུ་ཏཱ་ཁྲང་གིས་དུས་ནམ་ཡང་བསམ་ངན་ཁོག་བཅུག་གིས་ཅོ་ནེ་ཁྱུར་མིད་གཏོང་འདོད་ཀྱི་ཧམ་སེམས་ལ་ཡང་དོགས་ཟོན་བྱས་ནས་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་ཁ་ཡ་མི་བྱེད་པའི་བར་གནས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་བཟུང་སྟེ། སུས་གློག་འཕྲིན་བཏང་རུང་ཚང་མར་ཁ་ཡ་མ་བྱས། དམག་དོན་སྟེང་རང་ས་སྲུང་ནས་འདུག་པ་ལས། བོད་དམག་ཉིས་སྟོང་བོ་ཅོ་ནེའི་ས་མཚམས་ནས་གོམ་པ་གང་ཡང་བརྒལ་མི་ཆོག་པ་དང་། རྨེར་རྫོང་དང་ལ་གཟར་འགག་ཏུ་དམག་མི་གཅིག་ཀྱང་གཏོང་རྒྱུ་མིན་པའི་སེམས་ཐག་བཅད། དམར་དམག་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་རྒྱུའི་རེ་བ་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོའི་བོད་དམག་ལ་བཅོལ་བའི་ཅང་ཅེ་ཧྲིར་མཚོན་ན་རང་གིས་རང་ལ་འགྲམ་ལྕག་གཞུས་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར། ཆབ་སྲིད་ལ་བར་གནས་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་བཟུང་བ་དང་། དམག་དོན་ལ“རང་ས་རང་སྲུང”གི་བྱེད་ཕྱོགས་ལག་ལེན་བསྟར་བ། བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་དམར་དམག་ལ་འཇིགས་སྐུལ་གང་ཡང་མ་བྱས་པ་ནི་དོན་དངོས་སུ་དམར་དམག་ཀན་སུའུ་ནས་བྱང་བགྲོད་བྱེད་པར་ལམ་ཁ་ཕྱེ་བའི་རོགས་སྐྱོར་གྱི་སྤྱོད་སྟངས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

༡༩༣༥ལོའི་ཟླ༩བའི་ཚེས༡༦ཉིན། དཔུང་ཕྱོགས་དང་པོའི་དམག་དཔུང་ཆེན་པོ་ཐེ་བོ་རྫོང་གི་དབང་ཚང་ནས་མ་ཡ་དགོན་བརྒྱུད་རོང་འགག་ནས་གུར་ཚང་སྡེ་བར་སླེབས་པ་ན། འབྲུ་རིགས་རྒྱ་མ་ཁྲི༢༠ཉར་བའི་འབྲུ་མཛོད་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡོད་པ་མཐོང་། དམར་དམག་གིས་རང་འགུལ་གྱིས་འབྲུ་མཛོད་ཕྱེ་ནས་འབྲུ་རིགས་བགོ་བའི་ཐག་བཅད། འབྲུ་མཛོད་ནས་འབྲུ་རིགས་ལེན་མཁན་གྱིས་རང་གི་དམག་དཔུང་གི་ཨང་རྟགས་དང་འབྲུ་རིགས་བླངས་པའི་གྲངས་ཀ་གསལ་བོར་བྲིས་ནས་མཛོད་ཁང་གི་སྒོ་ཤིང་དུ་བྲིས་པ་དང་། ཁ་ཤས་ཀྱིས་ད་དུང་དངུལ་སྒོར་ཉུང་ངུ་རེ་བཞག་ཡོད། དམར་དམག་གུར་ཚང་ནས་ཐོན་རྗེས་ཀྱང་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་ཡུན་རིང་བོར་གནས་ཚུལ་རྩད་གཅོད་མ་བྱས་པ་མ་ཟད། མཛོད་གཉེར་དང་མཛོད་སྲུང་པར་ཡང་འགན་འཁྲི་རྩད་གཅོད་བྱས་མེད། ༡༩༣༦ལོའི་ཟླ༨པའི་ཚེས༢༠ཉིན། དམར་དམག་གི་དཔུང་ཕྱོགས་བཞི་བའི་འབུམ་ཤོག༣༢པའི་ཁྲི་ཤོག༡༢པ་རྒྱང་སྐྱོད་བྱས་ཏེ་བཱ་ཙེ་རྫོང་གི་ཐའོ་ཇུ་མཁར་དུ་སླེབས་པ་ན། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་མཚན་མོར་གསང་བའི་སྒོ་ནས་ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་ཐའོ་ཇུ་མཁར་གྱི་དམར་དམག་སྤྱི་ཁྱབ་པུའུ་ལ་འཕྲིན་ཡིག་སྐྱེལ་ཞིང་། རྟ་གཉིས་དང་ལུག་བདུན་ཕུལ་ནས་མཛའ་བརྩེའི་འཚམས་འདྲི་བྱས། དོན་དུ་དམར་དམག་དང་ཕན་ཚུན་བཙན་འཛུལ་མི་བྱེད་པའི་གྲོས་མཐུན་ཞིག་རེད། བཱ་ཙེའི་ལོག་སྤྱོད་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་པའི“ཚོང་ཚོགས”དང་མ་པུའུ་ཧྥང་གི་རྟ་དམག་ཧྲི་ཤོག་དང་པོས་དམར་དམག་ལ་ཚུར་རྒོལ་དང་སྐོར་རྒོལ་བྱེད་སྐབས། ཁོ་ཚོས་མི་མངགས་ནས་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོར་བོད་དམག་མངགས་ནས་དམག་རོགས་བྱ་དགོས་པའི་བཀའ་ཕབ་མོད་ཀྱང་། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་རྒྱུ་མཚན་སྣ་ཚོགས་ལ་ཁ་གཡར་ནས་ཡང་དང་ཡང་དུ་ཕྱིར་འཐེན་ནར་འགྱངས་བྱས་པས། བོད་དམག་དང་དམར་དམག་བར་དུ་དམག་འཐབ་གཅིག་ཀྱང་བྱུང་མ་མྱོང་། དམར་དམག་སོང་རྗེས། ལུའུ་ཏཱ་ཁྲང་གིས་སྨྱོ་ཧམ་ཆེན་པོས“གཙང་ཕྱགས”བྱས་ཏེ། ཐེ་བོ་རྫོང་གི་ལ་གཟར་འགག་དང་། གཙང་པ། རི་དྭངས་སོགས་སུ་གཞུག་ལུས་ཐེབས་པའི་དམར་དམག་ཚོ་འཛེམ་དོགས་མེད་པར་འཛིན་བཟུང་དང་དམར་གསོད་བྱས་མོད་ཀྱང་། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོ་དང་ཐེ་བོ་ས་ཆའི་མི་དྲག་བསམ་ཤེས་ཅན། ས་གནས་དཔོན་པོ་ཚོས་དམར་དམག་ལ་གནོད་འཚེ་སྤུ་ཙམ་ཡང་བྱས་མེད་པས། བཅིངས་འགྲོལ་ཡར་སྔོན་དུ། ཐེ་བོ་རྫོང་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་དམར་དམག་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ལུས་ཡོད་ལ། ལོ་རབས༩༠བའི་མགོར་ཡང་མི་བཅུ་ལྷག་འཚོ་ཡོད། ཁོ་ཚོ་སྟབས་ལེགས་ནས་འཚོ་གནས་ཐུབ་བྱུང་བ་དང་། ཀྲུང་གོ་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་པ་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་དུ་གྱུར་པ་ཚང་མ་དེ་སྔའི་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོ་ལ་སོགས་པས་འགེབས་སྲུང་དང་ལྐོག་ཉར་བྱས་པར་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད།

དམར་དམག་ཐེངས་གཉིས་ལ་ཀན་ལྷོ་བརྒྱུད་ནས་རྒྱང་སྐྱོད་བྱས་པས། ལུའུ་ཏཱ་ཁྲང་གིས་ཅང་ཅེ་ཧྲི་ལ་ལ་གཟར་འགག་གཡུལ་འགྱེད་ལ་ཕམ་ཁ་ཐེབས་པའི་འགན་ཚང་མ་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་བོད་དམག་མ་མངགས་པར་འཁྲིས་པ་མ་ཟད། ད་དུང“ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་དམར་དམག་ལ་འབྲུ་སྒོ་ཕྱེ་ཞིང་། དམར་དམག་ལ་ལྐོག་འབྲེལ་བྱས་སོང”ཞེས་ཉེས་འགལ་བྱས། ༡༩༣༦ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ། ཀྲུའུ་ཧྲའོ་ལིའང་གིས་དམག་དཔོན་གཞོན་པ་པན་ཞིན་ཅོ་ནེར་མངགས་ནས་དོན་འདི་རྩད་གཅོད་བྱས་མོད། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་ལྐོག་རྔན་སྤྲོད་པ་དང་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་བ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་སྤྱད་ནས་པན་ཞིན་གྱི་ཁ་བཀག དེའི་རྗེས་སུ་ཀྲུའུ་ཧྲའོ་ལིའང་ནན་ཅིན་དུ་ལས་གནས་སྤོས་པའི་དབང་གིས་གནས་ཚུལ་དེ་ལའང་བདའ་འདེད་བྱེད་མཁན་མེད་སོང་། འོན་ཀྱང་ལུའུ་ཏ་ཁྲང་གིས་ཅོ་ནེར་ཧམ་སེམས་བཟུང་ཡོད་པས། ལྐོག་གཡོ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོའི་མངའ་འོག་གི་མདའ་དཔོན་ཅི་ཚུང་ཀྲུའུ་སོགས་སླུ་བྲིད་སྒོས། ༡༩༣༧ལོའི་ཟླ༨ཚེས༢༥ཉིན། “དཔོན་ཡུལ་དུས་འགྱུར”ངན་སྐུལ་བྱས་ནས། ཅོ་ནེ་དཔོན་པོ་འཁོར་དང་བཅས་པ་ནང་མི་བདུན་དམར་གསོད་བཏང་། ལོ་དེར་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོ་དགུང་ལོ༤༨ཡིན།

བཅིངས་འགྲོལ་བྱས་རྗེས། ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་གསར་བརྗེར་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་བའི་དུས་སྐབས་སུ་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོས་དམར་དམག་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱས་མྱོང་བ་བརྗེད་དུ་མེད་པར། ༡༩༩༤ལོའི་ཟླ༡༠བར་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཅོ་ནེ་དཔོན་པོར་སྔོན་གཤེགས་དཔའ་བོའི་མཚན་སྙན་ཕུལ་བ་མ་ཟད། ཅོ་ནེ་རྫོང་མཁར་དུ་བང་སོ་བསྐྲུན་ཞིང་རྡོ་རིང་བཙུགས་ནས། བླ་ན་མེད་པའི་མཛད་རྗེས་ལ་དུས་མཐའི་བར་དུ་བསྟོད་བསྔགས་བྱས་ཡོད་དོ།།