ནང་དོན་གནད་བསྡུས། སྤྱིར་ན་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་ན་མི་རིགས་སོ་སོས་རང་ཉིད་ཀྱི་རིག་གནས་དེ་ཉིད་གང་གཅེས་གཅེས་སུ་འཛིན་ཞིང་བསྐྱངས་མོད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་རིང་མོའི་ཁྲོད་ཕན་ཚུན་དབར་འབྲེལ་འདྲིས་དང་ཕོག་ཐུག་ཏུ་སོང་གཤིས་རིག་གནས་སོ་སོའི་རྒྱབ་ཕྱོགས་ན་འགལ་བ་ཡོད་པར་ངེས། ཡིན་ཡང་འགྱུར་ལྡོག་ཁོ་ནས་སྔ་རབས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་རྡོག་རོལ་གཏོང་བ་དང་བསྐྱར་བཟློས་ཁོ་ནས་གསར་བྱུང་གི་རིག་གནས་ལ་འགོས་ནད་བཞིན་དུ་བརྩིས་ན་དེ་ནི་ཆ་མེད་ཡ་མེད་དང་ཆོ་མེད་བྲོ་མེད་དུ་འགྲོ་བར་ཡིན་པས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འདི་ཉིད་ལ་མཚོན་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཀྱོག་མཚམས་ཤིག་ཏུ་གནས་ཡོད་པས་ང་ཚོས་ལྟ་བ་གསར་བ་འདྲ་འཁྱེར་ནས་བོད་པའི་གཤིས་སུ་འཇགས་པའི་རྩོམ་པའི་ངོས་འཛིན་ལ་ཡིན་གཅིག་གིས་རྣམ་པ་གསར་རྐྱང་དུ་བཅོས་དགོས་དོན་མེད་ལ་ངོས་འཛིན་དེས་ཕྱི་འོང་གི་རིག་གནས་ལ་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་བཀག་འགོག་བྱ་དོན་ཡང་མ་མཆིས་པས་གནའ་དེང་བཟུང་འབྲེལ་གྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྲོལ་འདི་ཉིད་མི་རིགས་རང་གི་སྲོག་རྩ་དེ་བཟུང་དགོས་པ་ཡིན་ནོ།།
གནད་ཚིག བོད། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས། མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།
གླེང་གཞི།
ཕ་མཐའ་མི་དམིགས་རིག་གཞུང་རྒྱ་མཚོའི་ཟླར།།
འཇུག་པའི་བློ་མིག་གྲུ་ཆེན་བསྩལ་མཛད་པོ།།
དྲིན་ཆེན་རྩ་བ་དང་བཅས་བརྒྱུད་པ་ཡི།།
དཔལ་ལྡན་བླ་མ་དག་ལ་བདག་ཕྱག་འཚལ།།
ཕ་ས་གཞི་གླིང་རྒྱལ་མཚན་བསྒྲེངས་པ་པོ།།
ཕ་སྐད་གཙང་མའི་གཟུགས་རིས་གཏོད་པ་པོ།།
སྲོང་བཙན་རྗེ་དང་ཐོན་མི་ཨ་ནུས་གཙོས།།
ཡབ་མེས་ཚོགས་ལ་ལར་ཞེན་དག་པོས་བཀུར།།
ཕྱག་ན་པད་མོ་བྱམས་པའི་བདག་ཉིད་ཅན།།
དུས་གསུམ་ཀུན་གཟིགས་གངས་རིའི་རྣལ་འབྱོར་བ།།
ཟུངས་དྲུག་གསུང་གི་ཡང་དག་ནུས་མཐུ་ཅན།།
སྐྱབས་མགོན་ཁྱེད་ལ་སྒོ་གསུམ་གཙང་མས་འདུད།།
རིག་དང་མ་རིག་ཉག་ཕྲའི་སེམས་རྒྱུ་ཅན།།
ཐོག་མེད་དུས་ནས་འཁྱམས་པའི་ཡུལ་གྱར་ལ།།
བྱམས་པའི་ཚང་མལ་སྦྱིན་མཁན་མ་རྒན་ལ།།
ཅིས་ཀྱང་བརྩི་འོས་ཉིད་ཀྱི་གཟི་འོད་བསྩོལ།།
ཡུན་ནས་གོམས་པའི་གཏི་མུག་ཤས་ཆེ་ཡང་།།
བསམ་ན་དེ་ལ་དྲིན་ཞེས་འབོད་བཞིན་དུ།།
རང་ནུས་གང་འཇོན་ནུས་པ་བསྐྱེད་ནས་སུ།།
རྩ་ཁམས་འཁྲུག་བཞིན་ལས་ལ་འཇུག་པར་བྱེད།།
ཤར་ལྷོ་ནུབ་བྱང་གླིང་གི་སྣེ་ཐག་དེ།།
དྲ་བ་བཞིན་དུ་ཕན་ཚུན་བསྣོལ་བ་ཡིས།།
རང་ཅག་ཨུ་ཚུགས་སོ་མེད་འཆའ་དོན་མེད།།
ཨ་གསར་ཁོ་ནས་རང་ཁྱིམ་གཏོར་དོགས་མེད།།
རྒྱ་ལ་རྒྱ་གཞུང་བོད་ལ་བོད་གཞུང་ཉིད།།
རང་གི་ཡུལ་ན་རང་གི་ལུགས་སྲོལ་གཙོ།།
གཞན་ལུགས་རང་གིས་འཛིན་ཏེ་རང་གི་ལུགས།།
དོར་ན་དེ་ལ་བུ་རབ་མི་ཟེར་རོ།།
དེས་ན་བློ་གྱོང་འབྲོག་ཕྲུག་སྣབས་ལུགས་ཀྱིས།།
རྩེད་མཚར་ཡིན་ཆོག་གོ་བ་ཡིན་པས་ཆོག །
ངན་དམོད་ཚིག་དང་གཅམ་བུའི་ཚིག་གི་གཏམ།།
རྣ་བས་ཉན་ནས་ངས་ནི་འདི་ལྟར་བྲིས།།ཞེས་གཏམ་གྱིས་སྔོན་དུ་སོང་སྟེ་བརྗོད་པར་འདོད་པ་ལ། འཛམ་གླིང་འདི་ཉིད་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་མཚམས་མེད་དུ་བསྐོར་བས་མི་རིགས་ཁག་གི་རིག་གནས་ལ་མ་བུ་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་གནས་གཤིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་རྩོམ་རིག་ལག་ལེན་འདི་ཉིད་ལ་མེད་པ་ནས་ཡོད་པ་དང་ཡོད་པ་ནས་འཕེལ་རྒྱས། འཕེལ་རྒྱས་ནས་ཉམས་ཉེས། ཉམས་ཉེས་ནས་སླར་གསོ། སླར་གསོ་ནས་རྒྱུན་འཛིན་བཅས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་ཚོས་བློ་དཀྱེལ་ཡངས་པོས་རང་རིགས་ཀྱི་སྔར་ནས་གཤིས་སུ་འཇགས་པའི་ཚིག་སྦྱོར་དང་མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་ལྟ་བ་གཞི་རུ་བཅས་ཏེ་ཉེ་འཁོར་གྱི་སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་ཁག་ལས་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་མང་དག་གཅིག་བསྒྱུར་གནང་མཛད་དེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འཕྲིན་ལས་ལ་རྨད་བྱུང་གི་ཕྱག་རྗེས་བཞག་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ཚུད་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་གཞིར་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཁ་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཐེབས་སྟབས་ཨ་གསར་དང་ཨུ་ཚུགས་ལྟ་བུས་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་ཡས་མས་སུ་དར་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལྟ་བ་དེ་དག་རང་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་ལམ་ནས་སྔར་སྲོལ་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལ་ཡོངས་སུ་དགག་རྒྱག་གམ་ཙི་ཙི་སྒམ་པོའི་ཆ་བྱད་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ལེའུ་གསར་པ་ཞིག་བཏོད་པས་ལག་ལེན་ལ་ནུས་པ་འདྲ་ཐོན་ཡོད་པ་རེད་དེ། མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སམ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་འདི་ཡིན་པ་ཞིག་སྟོན་རྒྱུ་མེད་པས་གཞུང་དེས་ཁྲིད་པའི་རྩོམ་རིག་ལག་ལེན་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་ཐོན་དཀའ་པོ་གྱུར་བ་རེད། དེས་ན་གཤམ་ལ་ཁོ་བོས་ཅི་ཞིག་མཐོང་བ་བཞིན་རང་གིས་བསམ་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཏེ་དེང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་ངེས་པར་མི་རིགས་རང་གི་ཤ་ཉམས་རུས་ཉམས་ཐོན་དགོས་ཚུལ་སྐོར་ཤོད་པར་ནང་དོན་གསུམ་གྱི་ལམ་ནས་བརྗོད་པར་འདོད་པ་ཡིན་ཏེ།
དང་པོ། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར།
དེ་ཡང་རང་ཅག་བོད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་འགྲོ་བ་མིའི་རྐང་རྗེས་བྱུང་བ་ནས་བོད་མི་ཚོས་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དང་ནང་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ངོས་འཛིན་ཐོག་མར་བྱུང་བ་དང་ཆོས་ཉིད་དེ་ལས་འཚོ་གནས་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱ་ཆེད་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་བྱུང་ཞིང་བརྒྱུད་རིམ་དེའི་ཁྲོད་མི་ཕན་ཚུན་དབར་ལ་དགའ་སྡང་དང་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིགས་ཡེར་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ལས་རིམ་བཞིན་བསམ་པའི་བརྩེ་དུང་གི་མྱུ་གུ་འབུས་པ་ལས་དང་ཐོག་མའི་རྩོམ་རིག་གི་སྔོན་འགྲོ་དེ་བྱུང་བ་རེད། ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ནས་མི་རྣམས་ཀྱི་འཚོ་གནས་ལ་འཛིན་པའི་ལྟ་སྟངས་དེ་ལའང་འགྱུར་བ་བྱུང་ཞིང་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ནུས་པ་གོང་དུ་འཕེལ་བས་འགྱུར་བ་དེ་དག་ལས་ཚུར་སྣང་བྱས་པའི་སེམས་འགྱུ་དག་གླུ་ཚིག་གཙོར་བྱས་པའི་སྙན་རྩོམ་དང་ལྷ་སྒྲུང་གཙོར་བྱས་པའི་སྒྲུང་གི་རིགས་ཐོག་མར་དར་ཞིང་དེ་གཉིས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་ཏུ་ཕྱིས་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་དག་དར་བ་ཡིན་ཏེ་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་རྒན་ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་མཛད་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས》ལས“སྔ་དར་སྙན་རྩོམ་དང་ལྷ་སྒྲུང་གིས་གཙོས་པའི་ངག་ཐོག་རྩོམ་རིག་གི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་རྟོགས་བརྗོད་དང་ལེགས་བཤད་ལ་སོགས་པའི་ཡིག་ཐོག་རྩོམ་རིག་ཁག་གཅིག་ཀྱང་གསར་དུ་དར་བ་དང་། དམངས་ཁྲོད་ངག་ཐོག་རྩོམ་རིག་གཏམ་དཔེ་ལ་སོགས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་དངོས་སུ་ཕབ་འགོ་ཚུགས་ཤིང་། རྩོམ་པ་པོ་སྒེར་གྱི་གསར་རྩོམ་ཡང་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།”①ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སུ་བསྟན་པ་སྔ་དར་རམ་དེ་ལས་སྔ་བའི་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ཡན་ན་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་ཡོད་ཀྱང་དེ་དག་གི་ཆོས་ཉིད་ཕྱོགས་བསྡོམ་བྱེད་པའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་མེད་པར་གྲག ང་ཚོས་ཞིབ་ཏུ་སེམས་ན་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཟེར་བ་དེ་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འཁོད་པའི་གཟུགས་ཅན་ཁོ་ནར་གོ་མི་རིགས་པར་བསམ། གང་ཡིན་ཟེར་ན་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་དེ་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་དར་ཞིང་འཕེལ་བ་ཡིན་གཤིས་རྩོམ་སྲོལ་དག་ཕ་ཐོག་བུ་ཐོག་ཏུ་ངག་ནས་བརྒྱུད་པས་མ་མཐར་ཡང་དེ་དག་གི་ཆོས་ཉིད་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་མིན་སྟོན་པའི་སྒྲིག་གཞི་ཙམ་ཞིག་ཡོད་ངེས། སྒྲིག་གཞི་དེ་ཇི་ལྟར་དུ་བསླངས་ཡོད་མིན་ནི་སྔར་གྱི་གསར་རྩོམ་ལས་མཆེད་པའི་རྩོམ་སྲོལ་གྱི་སྐད་ཆའི་འགྲོ་སྟངས་དང་དོན་གྱི་གནད་འཛིན་སྟངས་ལས་རྗེས་དཔག་བྱ་ཐུབ་ལ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སུ་བཙན་པོ་དར་མ་བཙན་ཡན་གྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་དཔྱད་བརྗོད་བྱ་སྐབས་དཔེར་ན་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་རྒན་ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་》ལས་“སྐབས་དེའི་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ནི། ༡ དུས་རབས་སོ་སོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་ཇི་བཞིན་མཚོན་པ། ༢ རྩོམ་ལུས་མི་འདྲ་བའི་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་ཞིག་གི་བརྗོད་སྙིང་གཅིག་ཏུ་ངེས་པ། ༣ ནང་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཤུགས་རྐྱེན་དེ་ཙམ་ཆེན་པོ་མེད་པ། ༣ རྗོད་བྱེད་ཚིག་སྦྱོར་བབས་ཆགས་ཤིང་ཚད་མཐོའི་གཅིག་བསྡུས་རང་བཞིན་ལྡན་པ། ༤ རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་གཙོ་བོ་དམངས་ཁྲོད་རྩོམ་རིག་ཡིན་པ་བཅས་དང་། ད་དུང་འཆར་སྒོ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཁར་གཅིག་རྟེན་གཅིག་དྲན་གྱི་བློ་ཁོག་ཡངས་པ་དང་། ས་མཐོའི་ཉམས་མདངས་མངོན་པར་བཀྲ་ཞིང་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་དོད་པ། སྤྱིར་རྩོམ་རིག་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བཅས་མཉམ་བསྲེས་དབྱེར་མེད་དུ་སྣང་བ་བཅས་ཁྱད་ཆོས་གཞན་ཡང་མང་དུ་ཡོད་དོ།”②ཞེས་གསུངས་པ་ལས་བསྟན་པ་སྔ་དར་གོང་གི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ཆོས་ཉིད་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ་པས་ཆོས་ཉིད་དེ་ནི་དོན་དུ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་ནུས་པ་ཐོན་པའི་གཞུང་ལུགས་ལྟ་བུ་དེ་རེད། འོན་ཀྱང་ང་ལ་ངས་བརྗོད་པའི་གཞུང་དེ་འདྲ་གང་དུ་འདུག་བཏོན་ཟེར་ན་དེ་འདྲ་སྟོན་རྒྱུ་མེད། གལ་ཏེ་སྔ་རབས་ཀྱི་སྲིད་པའི་རྒན་པོ་ཞིག་ད་ལྟ་འཚོ་བཞིན་མཆིས་ན་འདྲི་ཆོག་མོད་དེ་འདྲ་ནི་མི་སྲིད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་ང་ཚོས་ལེགས་པོར་བསམས་དགོས་པ་རེད། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུངས་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་མ་གླེང་བའི་གོང་ལ་ཕྲན་གྱིས་བརྗོད་འདོད་པའི་བསམ་ཚོར་དེ་ཡིན།
ད་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར་བརྗོད་པ་ལ་༧ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ནས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་བར་དུ་བྱུང་བའི་བོད་སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གང་དག་བྱུང་ཡོད་མིན་དང་བཅིངས་འགྲོལ་རྗེས་ནས་ད་ལྟའི་བར་དུ་བྱུང་བའི་བོད་ད་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཅི་དག་བྱུང་མིན་ལ་ངོ་སྤྲོད་ཚུལ་དུ་རང་གིས་འཇོན་ཚོད་ཀྱིས་བརྗོད་པ་ལ།
གཅིག ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ནས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་བར།
སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་དགུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཙམ་དུ་དུས་རབས་གསུམ་ཙམ་གྱི་བོད་བཙན་པོའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་སོག་རུལ་གྱི་ཕོན་ཐག་ཆད་པ་བཞིན་དུ་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོག་མཚམས་ཆེན་པོ་སྟེ་བོད་སིལ་བུའི་དུས་སྐབས་དེ་རུ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འདི་ཉིད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་སོན་ཡོད་པ་རེད། དུས་སྐབས་དེར་བོད་དུ་སྲིད་དབང་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་མེད་མོད་རིག་གནས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་བསམ་པ་གྲུབ་བཞིན་ཡོད་པ་སྟེ་ས་སྟག་ལོའི་སྤྱི་ལོ༩༧༨ལོར་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་མགོ་ཚུགས་པ་ཡིན་ཞིང་རྒྱ་གར་ནས་ཇོ་བོ་རྗེ་དང་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས། སྨྲི་ཏི་ཛྙ་ན་སོགས་པའི་མཁས་པ་མང་པོ་བོད་དུ་ཕེབས་ཏེ་ཆོས་ལ་དག་ཐེར་གནང་བ་དང་རྒྱ་གར་གྱི་རིག་གནས་མང་པོ་ཞིག་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་སིམ་མགོ་བརྩམས།
དུས་དེ་ཤད་དུ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཆོས་ཉིད་དང་རྒྱ་གར་གྱི་སྙན་ངག་གཞུང་ལུགས《མེ་ལོང་མ》གཉིས་མཐུན་སྡེབས་གང་ལེགས་ཀྱིས་སྒོ་ནས《མཁས་པ་རྣམས་འཇུག་པའི་སྒོ》ཞེས་དང་དེའི《རང་འགྲེལ》བརྩམས་གནང་བས་བོད་ཀྱི་ཡིག་ཐོག་གི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་ཐོག་མར་དར་བ་རེད་ཅེས་ཟེར་ཡང་མི་ཐལ་རྒྱུ་གང་ཡང་མེད། དེའི་དུས་སུ་བོད་དུ་རྣམ་ཐར་རྟོགས་བརྗོད་དང་བསྟོད་པ། ལེགས་བཤད། ལོ་རྒྱུས་སོགས་པའི་རྩོམ་སྲོལ་མང་དག་ཅིག་དར་ཞིང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དེ་ཉིད་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་མགོ་བརྩམས་སོ།
སྤྱི་ལོ༡༢༧༠ལོར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་བཙུགས་ཏེ་བོད་འདི་ཉིད་སླར་ཡང་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྣམ་པ་གྲུབ་པ་རེད། སྤྱི་ལོ༡༢༧༧ལོར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་བཀའ་བགོས་བཞིན་ཤོང་སྟོན་ལོ་ཙཱ་བ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་ས་སྐྱའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ《སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ》ཆ་ཚང་བར་བསྒྱུར་གནང་མཛད་དེ་བོད་དུ《མེ་ལོང་མར》འཆད་ཉན་གྱི་ལས་ཐོག་མར་ཚུགས་ཤིང་གཞུང་དེ་ཉིད་ལ་ད་བར་བོད་འགྲེལ་གྲངས་ཀྱིས་ལོན་པ་ཐོན་ཡོད་ལ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྔར་ཡོད་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྲོལ་ཁག་ཏུ་བསྟན་བཅོས་དེའི་རྒྱན་གྱི་སྦྱོར་ཚུལ་དང་ས་མིང་ཡུལ་མིང་དང་དཔེ་འཇོག་སྟངས་སོགས་སྤྱད་དེ་གཞུང་དེ་ཉིད་དར་འཕེལ་གང་ལེགས་ཡོང་བར་བྱས།
དེ་ཡང《སྙན་ངག་མེ་འོང་མ》བོད་དུ་དར་རྗེས་གཞུང་དེ་ལ་བོད་ཀྱི་སེར་སྐྱ་མཁས་དབང་ཚོས་བོད་འགྲེལ་མང་དུ་མཛད་ཡོད་པ་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་རྒན་ཀུན་དགས་མཛད་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད》ལས“དཔང་ལོ་ཙཱ་བ་བློ་གྲོས་བརྟན་པས་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མར《དཔང་ཊིཀ》སྟེ་བོད་འགྲེལ་དང་པོ་བརྩམས་ཏེ་འཆད་ཉན་གྱི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བ་དང་། དེ་རྗེས་ཞྭ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་སྐྱོང་བཟང་པོས་མེ་ལོང་མའི་རྒྱ་གར་གྱི་དཔེ་རྙིང་དང་འགྲེལ་པར་གཏུགས་ཏེ་དག་བཅོས་དང་མཆན་བུ་འདེབས་པར་མཛད། བོད་རབ་བྱུང་དགུ་པའི་མེ་ཁྱི་སྟེ་སྤྱོ་ལོ༡༥༢༦ལོར་སྡེ་པ་རིན་སྤུངས་པ་ངག་དབང་འཇིག་གྲགས་ཀྱིས《སྙན་འགྲེལ་མི་འཇིགས་སེང་གེའི་ང་རོ》མཛད། རབ་བྱུང་བཅུ་གཅིག་པའི་མེ་ཕག་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༦༤༧ལོར་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་པོས《སྙན་འགྲེལ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་གླུ》མཛད། རབ་བྱུང་བཅུ་གཅིག་པའི་ས་རྟ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་༡༦༧༨ལོར་བོད་མཁས་པ་མི་ཕམ་དགེ་ལེགས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་ལྷས《སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་བཤད་སྦྱར་དཎྜིའི་དགོངས་རྒྱན》མཛད། རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ལྕགས་སྟག་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༧༧༠ལོར་འབྲུག་ཁམས་སྤྲུལ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མས《རྒྱན་གྱི་བསྟན་བཅོས་དབྱངས་ཅན་ངག་གི་རོལ་མཚོ》མཛད། རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་པའི་ས་བྱ་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༩༠༩ལོར་མི་ཕམ་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོས《སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་འགྲེལ་པ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་པའི་རོལ་མཚོ》མཛད”③ཅེས་འཁོད་པ་བཞིན་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་ནི《སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ》གཞིར་བཟུང་ཐོག་བོད་རང་གི་མི་གཤིས་བཟུང་དུ་སྦྲེལ་ཏེ་མཁས་དབང་ཚོས་མཛད་གནང་བའི་བོད་འགྲེལ་དག་ཡིན་པ་རེད། བོད་འགྲེལ་དེ་དག་གི་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་ལུགས་མི་འདྲ་བའམ་བཞེད་པ་མི་གཅིག་པ་ཁག་གཉིས་སུ་གྱེས་པ་སྟེ་སྙན་ངག་ལ་སྲོག་ལྡན་དགོས་མིན་ཐད་དུ་ཟུར་མཁར་བློ་གྲོས་རྒྱལ་པོ་མཆོག་གིས་དང་ཐོག་མར་སྙན་ངག་ལ་སྲོག་དགོས་ལུགས་ཀྱི་བལྟ་ཚུལ་སྟོན་པ་ལ་ཁོང་གིས་སྐྱེ་བོ་ལུས་སྲོག་རྒྱན་གསུམ་ལ་དཔེ་བྱས་ནས། བརྗོད་བྱ་སྡེ་བཞི་བསྡུས་པའི་དོན་རྣམས་སྲོག་དང་། བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་བཅད་ལྷུག་སྤེལ་གསུམ་དང་། དོན་རྒྱན་སྒྲ་རྒྱན་གབ་ཚིག་རྣམས་རྒྱན་དུ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ། འདི་ལྟ་བུའི་འཇོག་མཚམས་ཁོང་དུ་མ་ཆུད་པར་རིགས་པ་གཞན་གྱིས་རྒྱབ་བཀབ་ན་བསྟན་བཅོས་ཆུད་འཛའ་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལ་བོད་མཁས་པས་《དཎྜིའི་དགོངས་རྒྱན་》དུ་ “དཔང་ཊིཀ་ཏུ་ཡང་། སྔོན་གྱི་སློབ་དཔོན་དེ་རྣམས་ཀྱིས་སྙན་ངག་གི་ལུས་ཚོགས་པའི་ངོ་བོ་དང་། དེ་མཛེས་པར་བྱེད་པའི་རྒྱན་ཡང་བསྟན་ཅིང་གསལ་བར་བྱས་སོ་ཞེས་འབྱུང་བ་སོགས་རྒྱ་གར་མཁས་པའི་གསུང་རྒྱུན་ཅན་གྱི་མཁས་པ་ཐམས་ཅད་ལུས་རྒྱན་གཉིས་ལས་མི་བཞེད་པར་གསལ་ཡང་། གསོ་རིག་པའི་བག་ཆགས་མཐུ་བརྟས་པས། ཇི་སྐད་དུ། སྲིག་གི་དབང་པོས་མ་བཟུང་བའི།། མི་རོ་བཟང་ཡང་སུ་ཞིག་ལེན།།”④ ཞེས་པ་དང། ཡང་དེ་ལས་ “ལུས་ཡིན་ཕྱིན་སྲོག་དགོས་པར་ངེས་ན་ནི་མིག་ལ་སོགས་པའི་དབང་པོ་གཞན་ཡང་ཅིའི་ཕྱིར་མི་དགོས། གོས་མེད་པའི་གཅེར་བུ་ལ་རྒྱན་ཡང་མི་མཛེས་ཤིང་མི་འཚམ་པས་སོ།”⑤ཞེས་གསུངས་འདུག གཞན་ཡང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལག་ལེན་ཁག་ཏུ་རྒྱ་གཞུང་གི་ལྷོ་ཤར་གྱི་རྩོམ་གཤིས་མི་འདྲ་བའི་ཤན་ཤུགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་སྡེ་ཁག་ཏུའང་ཞང་ཞུང་ཆོས་དབང་གྲགས་པ་མཆོག་གིས་གཙོས་པའི་མཁས་གྲུབ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་དང་རྒྱལ་དབང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ལྔ་པ་ཆེན་པོ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ། བོད་མཁས་པ། སྡེ་པ་རིན་སྤུངས་པ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཚིག་སྦྱོར་གྱོང་ལ་བརྗོད་དོན་འཕྲལ་མར་གོ་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱ་གར་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ལུགས་འཛིན་མཁས་པ་རྣམས་དང་། ས་སྐྱ་པཎ་མཆོག་གིས་གཙོས་པའི་ཀློང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པ་དང་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པ། ཀརྨ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ། འབྲུག་པ་ཀུན་ལེགས། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཚིག་སྦྱོར་འཇམ་ལ་བརྗོད་དོན་ཆུ་དྭངས་ཉ་མོ་མཐོང་བ་བཞིན་གྱི་རྒྱ་གར་ལྷོ་པའི་ལུགསའཛིན་མཁས་པ་སོགས་བྱུང་བས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ཡིན་ནའང་འདྲ། རྩོམ་པ་པོའི་སྡེ་ཁག་ཡིན་ནའང་ཆོག་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་དུ་ཁས་ལེན་འོས་པའི་ཕྱག་རྗེས་བཞག་གནང་སྟེ་བོད་ཀྱི་ཕྱིས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བྱ་གཞག་ལ་ཕན་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཡོད་ཅིང་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་མངོན་པར་གསལ་ཐོན་པ་བྱས་ཡོད་པ་རེད་འདི་ནི་ངས་བརྗོད་པའི་ས་པཎ་ནས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་བར་གྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་རང་བློས་འཇོན་ཚོད་དུ་བཤད་པ་དེ་ཡིན། གཤམ་དུ་སྤྱི་ལོ་༡༩༥༡ལོར་བོད་དུ་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་ད་བར་དུ་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར་བཤད་པར་བྱ་སྟེ།
གཉིས། བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་ད་བར།
དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ༡༩༥༡ལོར་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་དང་ཀྲུང་དབྱང་གཉིས་ཀྱིས་པེ་ཅིང་དུ་ཞི་བའི་གྲོས་ཡིག་ལ་གྲོས་མཐུན་མིང་རྟགས་བཀོད་པ་ནས་སྤྱི་ལོ༡༩༥༩ལོའི་དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་བྱས་པ་ལས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཤིང་རིག་གཞུང་གི་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་བསམ་བློར་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་བ་རེད།
དུས་དེ་ནས་བཟུང་བོད་དུ་མྰ་ལེ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་བསམ་བློ་དྲིལ་བསྒྲགས་ཤུགས་ཆེན་བྱུང་བ་དང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁག་དང་ལྷག་པར་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྦྱོར་དང་ནང་དོན་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་གསར་པས་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཤིང་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་དགག་སྤོང་བྱེད་མགོ་ཚུགས་ཤིང་རྒྱལ་ནང་གི་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་གྱི་ཡས་མས་སུ་སུའུ་ལེན་ནས་དར་བའི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་བསྒྱུར་མ་དག་བོད་དུ་དར་ཞིང་སྔ་རྗེས་སུ་བོད་པ་རང་གིས་བསྒྲིགས་པའི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་དང་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་མཁས་པས་བསྒྲིགས་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་དཔེ་དེབ་བཅས་ཐོན་ཡོད་ཅིང་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་དེ་དག་གིས་སྣེ་འདྲེན་འོག་ཏུ་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་བྱའང་མང་དག་གཅིག་ཐོན་ཡོད་པ་རེད།
བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་ད་བར་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་དེབ་གང་དག་བྱུང་མིན་སྐོར་བཤད་ན། དེ་ཡང་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་དགུ་བཅུ་ནང་མཁས་དབང་ཆེན་མོ་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི《སྙན་ངག་ལ་འཇུག་པའི་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད》དང་ཨ་ལག་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་མཆོག་གི《སྙན་ངག་སྤྱི་དོན》དང་ཨ་ལག་བསེ་ཚང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་མཆོག་གི《ཚངས་སྲས་བཞད་པའི་སྒྲ་དབྱངས》དང་ཨ་ལག་དོར་ཞིའི《སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་བཤད་སྦྱར་རྩོམ་རིག་འཇུག་སྒོ》ལ་སོགས་པའི་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས《མེ་ལོང་མའི》དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་འགྲེལ་ཁག་ཅིག་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། དུས་སྐབས་དེར་བོད་ལ་མ་གཞི་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་བྱུང་ཞིང་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་ལ་ལག་ལེན་དེ་དག་ལ་སྣེ་འདོན་གྱི་ནུས་པ་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་སམ་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་བྱུང་ཡོད་པ་ཡིན་མོད། ཡིན་ཡང་རྩོམ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་སམ་དེའི་བྱུང་འཕེལ་སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་ཐོག་མ་ནི་སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོར་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱིས་བསྒྲིགས་པའི་རྒྱ་ཡིག་གི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས》ཞེས་པ་དེ་ཡིན་རེད། དེ་རྗེས་སྤྱི་ལོ༡༩༨༨ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཝང་དབྱི་ནོན་དང་ཐང་ཅིན་ཧྥུ་གཉིས་ཀྱིས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》ཞེས་པ་བསྒྲིགས། བོད་རང་གིས་དུས་རབས་གསར་པར་བསྒྲིགས་པའི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་གང་གང་བྱུང་མིན་གྱི་སྐོར་ལ་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་རྒན་མཁས་བཙུན་མཆོག་གིས་སྤྱི་ལོ་ཉིས་སྟོང་དྲུག་ལོའི《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི》དུས་དེབ་གསུམ་པའི་ནང་དུ“སྤྱི་ལོ༡༩༩༩ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་དཔའ་རྩེ་དང་གཙོས་མི་རིགས་དགེ་འོས་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་གཞོན་པ་ལྷ་རྒྱལ་ཚེ་རིང་གཉིས་ཀྱིས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བྱུང་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཁྱད་ཆོས》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་བོད་ཡིག་གི་ལམ་ནས་རྩོམ་བསྒྲིགས་བྱས་པ་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་པར་བསྐྲུན་བྱས། དེ་དང་དུས་མཚུངས་པར་སྤྱི་ལོ༡༩༩༩ལོར་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་རྩོམ་ཞིབ་པ་གཞོན་པ་རྒན་ཀུན་དགའ་ལགས་ཀྱིས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད》ཅེས་པའི་དཔེ་དེབ་བོད་ཡིག་ནས་རྩོམ་བསྒྲིགས་བྱས་པ་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དཔར་བསྐྲུན་བྱས་པ་དེའི་ས་བཅད་དང་པོ་རྩོམ་རིག་གི་སྔོན་འགྲོ་ཞེས་པ་ལ་ལེ་ཚན་གཉིས་ཡོད་པའི་དང་པོ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དར་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་བཤད་པ་ཞེས་པའི་ལེ་ཚན་དེར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཆེད་དུ་དམིགས་ནས་དཔྱད་འཇོག་བྱས།
ཡང་སྤྱི་ལོ༢༠༠༢ལོར་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དགེ་འོས་མཐོ་རིམ་ཆེད་སྦྱོང་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོས་གཙོ་བསྒྲིགས་བྱས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སྐལ་བཟང་མིག་སྒྲོན》ཞེས་པ་སྟོད་སྨད་གཉིས་ལྡན་གྱི་དཔེ་དེབ་བོད་ཡིག་ནས་རྩོམ་བསྒྲིགས་བྱས་པ་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དཔར་སྐྲུན་བྱས། དེ་ནས་སྤྱི་ལོ༢༠༠༣ལོར་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་གཞོན་པ་ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་ནས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ》ཞེས་པ་བོད་ཡིག་ནས་རྩོམ་བསྒྲིགས་བྱས་པ་ལས་སྟོད་ཆ་གནའ་རབས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་དེ་དཔེ་དེབ་གཅིག་ཏུ་བྱས་ནས་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དཔར་སྐྲུན་བྱས་ཤིང་། དཔེ་དེབ་འདིའི་ནང་དོན་གཙོ་ཆེ་བ་དག་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ནས་དེབ་འདི་ཉིད་ཀྱི་མཇུག་ཏུ་ལྷན་ཐབས་སུ་སྦྱར་འདུག”⑥ཅེས་གསུངས་སོ།།
དེས་ན་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་མེད་པ་ནས་ཡོད་པ་དང་ཡོད་པ་ནས་འཐུས་ཚང་དུ་འགྲོ་བཞིན་མཆིས་ལ་རྩོམ་རིག་དུས་མཚམས་ཀྱི་དབྱེ་སྟངས་ཐད་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞིའམ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་ལ་གཞིགས་ནས་དུས་མཚམས་དབྱེ་བ། རྩོམ་ཡིག་རང་ངོས་ཀྱི་ངོ་བོར་གཞིགས་ནས་དུས་མཚམས་དབྱེ་བ། རྩོམ་མཁན་གྱི་ཆ་ནས་དུས་མཚམས་དབྱེ་བ་སོགས་རིགས་མི་འདྲ་བ་ཅི་རིགས་པ་བྱུང་བ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་འདི་ཉིད་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བའི་སྔོན་རྟགས་ཤིག་ཡིན་པར་ངེས། དུས་སྐབས་དེ་ཤད་དུ་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འགའ་ཡང་ཐོན་ཡོད་པ་སྟེ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༨ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་བོད་སྐད་ཡིག་སྡེ་ཚན་གྱི་དགེ་རྒན་རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན་གྱིས《རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས》ཞེས་པ་བརྩམས་ཤིང་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་བ་དང་དེ་ཉིད་ནུབ་བྱང་གིས་བསླབ་གཞིར་བཅས་སྐད། དེ་རྗེས་སྤྱི་ལོ༡༩༩༩ལོར་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་རྒན་ཀུན་དགའ་ལགས་ཀྱིས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད》ཅེས་པ་བརྩམས་ཤིང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བཏབ། སྤྱི་ལོ༢༠༠༥ལོར་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་སྟོབས་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས《རྩོམ་རིག་རྣམ་གཞག》ཅེས་པ་བརྩམས་ཤིང་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བཏབ་པ་དང་དེ་ཉིད་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་རིག་གཞུང་སློབ་གླིང་གི་བོད་ཡིག་ཚན་ཁག་གི་བསླབ་གཞི་བྱས།
གཞན་ཡང་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་ནང་བོད་དུ་རང་མོས་སྙན་ངག་གི་རྩོམ་སྲོལ་ལམ་རང་མོས་སྙན་ངག་ཅེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པའི་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་གསར་དུ་ཐོན་པ་སྟེ། དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་སྤྱི་ལོ༡༩༨༣ལོའི་སྦྲང་ཆར་དུས་དེབ་གསུམ་པའི་ཐོག་ཏུ《ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ》ཞེས་པའི་དུས་རབས་ཀྱི་འབོད་སྒྲ་དང་བོད་ཀྱི་ཕྱི་རབས་ན་གཞོན་ཚོ་ལ་དུས་རབས་ཀྱི་རྗེས་བསྙེགས་དང་ཡར་ཐོན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་གོམ་པ་འགྱུར་ཏེ་མི་རིགས་འདིའི་དུས་རབས་ཀྱི་ཁག་ལེན་དགོས་པར་གདམ་པའི་“ཁ་གཡང”རང་མོས་སྙན་ངག་དེ་ཐོག་མར་སྤེལ་ཞིང་ད་བར་མི་ལོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་གི་རིང་དུ་རྩོམ་སྲོལ་གསར་པ་དེ་ཉིད་བོད་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཆེ་འབྲིང་དང་སྐྱ་སེར་རྩོམ་མཁན་ཡོངས་ལ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་དར་ཡོད་པ་རེད། སྙན་རྩོམ་འདི་དར་བར་དཀའ་ཁག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་དེ། རྩོམ་སྲོལ་དེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དོ་རྭར་རྐང་ཚུགས་གནང་མཁན་གྱི་འདས་པོ་དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལགས་དང་ཁོང་གི་རྗེས་འབྲངས་རྩོམ་མཁན་གྱི་སྡེ་ལ་མཁས་མིང་འཛིན་པའི་རྒན་པོ་སྐྲ་དཀར་འགའ་དང་གཤིས་གྱོང་དང་ཡོད་ཚད་ལ་འཇིགས་པའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་ངན་དམོད་དང་འཇིགས་སྐུལ་བྱས་ལ་རྩོམ་སྲོལ་དེ་ལ“རྐང་ཆག་མའམ”ཡང་ན“འཐེང་འགྲོས”“རང་མོས་མ་མོས”སོགས་པའི་བསྙོན་བཏགས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྡེ་ལས་ཕུད་ཅི་ཐུབ་བྱས་རུང་ངལ་བ་འབྲས་མེད་དུ་གྱུར་ཏེ་ཁ་རོག་གེར་སྣ་གཉེར་བྱེད་བཞིན་ཁྱི་རྒན་རུས་པར་འཆའ་བའི་ངང་ཚུལ་བཟུང་སྟེ་སྡོད་པ་ལས་ཅང་མ་བྱུང་།
རྩོམ་སྲོལ་དེ་དར་རྗེས་དེའི་ཚིག་སྦྱོར་གོ་དཀའ་སླའི་ཐད་དུ་རྗེ་བཤད་སྒྲུབ་རྒྱ་མཚོ་དང་རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀྱིས་དང་ཐོག་མའི་རྩོད་གཞི་བསླངས་ཤིང་དེ་རྗེས་སུ་སྤྱི་ལོ༡༩༩༩ལོའི《སྦྲང་ཆར》དུས་དེབ་དང་པོར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་གངས་ཞུན་ལགས་ཀྱིས་དཔྱད་རྩོམ《གོ་དཀའ་བ་སྙན་ངག་གི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ནམ》ཞེས་པ་སྤེལ་བ་དང་། གོ་དཀའ་བ་ནི་སྙན་ངག་གི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལུགས་ལ་སྐྱ་བྷ་ལགས་ཀྱིས་མཆོད་མེའི་དྲྭ་བའི་ནང་དུ《གོ་དཀའ་བ་སྙན་ངག་གི་ཡོན་ཏན་ཡིན》ཞེས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཞིག་གངས་ཞུན་ལགས་ལ་དྲིས་ལན་གྱི་ཚོད་དུ་སྤེལ་འདུག དུས་སྐབས་དེ་ཤད་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་སྡེ་ཁག་ཅིག་ཀྱང་ཐོན་ཞིང་དེས་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་མི་དམན་པ་ཐོན་ཡོད། རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་མི་སྣའི་གྲས་སུ་ནུབ་བྱང་ཚང་གི་དགེ་རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་དང་། སྙན་ངག་པ་གཅན་མེ་སྟག ཁྲི་སེམས་དཔའ། མེ་ལྕེ། ཨ་རྡོར། བྱང་སྐར། རྣམ་སྲས་སོགས་མདོ་ཁམས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ནམ་རྩོམ་མཁན་དག་ཡིན་ཞིང་དབུས་གཙང་ཁུལ་དུ་དེ་འདྲའི་ལས་ལ་གཞོལ་མཁན་ཡོད་པ་མ་གོ་མ་རིག དེ་ནི་ངས་བརྗོད་པར་འདོད་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་གླེང་བ་ལས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ད་བར་གྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་སྐོར་རང་བློས་དཔོག་ཚོད་དུ་བཤད་པ་དེ་ཡིན། གཤམ་དུ་གུས་པས་ནང་དོན་གཉིས་པ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས་པའི་སྐོར་དེ་བརྗོད་པ་འདོད། ནང་དོན་འདི་ནི་གུས་པས་དཔྱད་རྩོམ་འདི་འབྲི་བའི་དགོས་པའམ་ཤོད་འདོད་ཤོས་དེ་ཡིན། འོན་ཀྱང་འདི་ཐད་ལ་མཐོས་པའམ་དམས་པའི་ཆ་ངེས་པར་ཡོད་སྲིད་པས་རིག་གནས་པའི་གོ་མིང་འཛིན་པའི་དགེ་རྒན་ལྷན་རྒྱས་དང་ན་མཉམ་གྱི་སློབ་གྲོགས་རྣམས་ནས་བསམ་གཞིགས་དང་གུ་ཡངས་ལས་ཚིག་གི་ཟུར་མདའ་མི་འཕེན་པར་འཚལ་ལོ།།
གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས་པའི་སྐོར།
རིག་གནས་གང་ཞིག་ཡུལ་གཞན་ཞིག་ནས་ཡུལ་གཞན་ཞིག་ཏུ་དར་བར་ཡུལ་དེའམ་མི་རིགས་དེ་ལ་སྔ་མོ་ནས་རིག་གནས་དེ་དང་ཆ་མཐུན་པའི་གནས་མང་པོ་མངའ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལྟར་མ་བྱུང་ན་རིག་གནས་དེ་ནང་འདྲེན་བྱས་པ་ཙམ་ལས་ཡུལ་དེར་ཕན་པ་འབྱུང་བ་ཧ་ཅང་གི་དཀའ་མོ་རེད། དེས་ན་རིག་གནས་དེ་མ་དར་བའི་གོང་རོལ་ན་ཡུལ་ལམ་མི་རིགས་དེ་ལ་སྔོན་ཚུད་ནས་ཆ་རྐྱེན་དེ་ཚང་དགོས་ལུགས་ལ་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་སྨྲ་བ་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་རྒན་བུ་བཞི་དོན་གྲུབ་ལགས་ཀྱི་ཆེད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་སུ་ཁོང་གིས་“མི་རིགས་ཤིག་ལ་རིག་གནས་གསར་པ་ཞིག་དར་དགོས་ཚེ་དེ་ལ་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཞིག་ཚང་དགོས་པ་སྟེ། རིག་གནས་དེ་དང་ལེན་དང་རྐང་ཚུགས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་དང་རིག་གནས་ཁོར་ཡུག ཤེས་རིག་ཆུ་ཚད་སོགས་མཐུན་རྐྱེན་ཚང་དགོས་པའང་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་བར་སྣང་།”⑦ཞེས་གསུངས་འདུག
དེ་ཡང་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་ཡོད་ལ་མི་རིགས་རང་གི་སྒེར་ཚུགས་ལྡན་པའི་རྩོམ་སྲོལ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ཤིང་ད་བར་གྱི་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ན་མར་རྩམ་གྱི་དྲི་མ་འཐུལ་བཞིན་མཆིས་ཏེ། ང་ཚོས་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སུ་ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཕབ་པའི་དུས་སྔ་མོའི་ངག་རྩོམ་དག་ལ་བལྟ་ཀློག་རོ་མྱོང་བྱས་ཚེ་སེམས་སུ་མཐུན་སྣང་ཞིག་དང་རང་རེའི་ཨ་མྱེས་ཡབ་མེས་རྣམས་ལ་མངོན་མེད་ཀྱི་དད་སེམས་ཤིག་ངང་གིས་འབྱུང་བ་ནི་སོ་སོའི་སེམས་སུ་ཁྲིགས་ཁྲིགས་རེད། རང་རེར་ཡིག་ཐོག་གི་ལམ་ནས་བྱུང་བའི་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་སམ་ཤེས་བྱ་ནི་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་སུ་༧ས་པཎ་གྱིས་མཛད་པའི《མཁས་པ་རྣམས་འཇུག་པའི་སྒོ》དང་དེའི《རང་འགྲེལ》བྱུང་བ་ནས་མགོ་ཚུགས་ཤིང་ལྷག་པར་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྤྱི་ལོ༡༢༧༧ལོར་ས་སྐྱའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་ལོ་ཙྰ་བ་ཤོང་སྟོན་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་རྒྱ་གར་སྙན་གཞུང་བོད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང་དེའི་བོད་འགྲེལ་ཆར་རྗེས་ཀྱི་ཤ་མོ་བཞིན་དུ་ཐོན་པ་ལས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སམ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ཞེས་བྱ་བ་གྲངས་ཀྱིས་ཚད་དུ་འགོད་ནུས་པ་བྱུང་བ་རེད་ལ《སྙན་ངག་མེ་ལོང་མའི་》བོད་འགྲེལ་དེ་དག་བོད་ཀྱི་འགྲེལ་བྱེད་མཁན་པོ་ཚོས་བསྲེགས་བཅད་བརྡར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ་མི་རིགས་རང་གི་གཤིས་དང་མཐུན་པའི་འགྲེལ་རྩོམ་མམ་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་ལར་ཞེན་གྱི་ལྷག་བསམ་དང་བཅས་ཏེ་ཕྱི་རབས་པ་རྣམས་ལ་འཇིག་རྟེན་མཐོ་སྒང་འདིའི་འཚོ་རྟེན་དུ་བཞག་གནང་བ་ཡིན་མོད་ང་ཚོས《རྐང་ལམ་ཕྲ་མོའི》ནང་གི་རྒན་རྒོན་ལོ་ལོན་ཚོ་དང་སྒྲུང་པ། མགར་བ་བཅས་ཀྱི་གཤིས་སུ་བཟུང་སྟེ་སྔོན་བྱོན་མཁས་པ་ཚོར་སྡིགས་མོ་དང་འཁང་ར་བྱས་ཏེ་ལམ་ཁ་ཤོ་སྣ་རལ་དུ་གྱུར་པ་ནི་རང་ཅག་གིས་བཟོས་པ་ལས་དེ་ལ་ལེ་ལན་བྱ་རྒྱུ་ཅང་མ་མཆིས། དེས་ན་གུས་པས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་དགོས་པའི་སྐོར་ཤོད་པ་ལས་ནང་གསེས་དང་པོར་བོད་སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐོར་བརྗོད་པ་བྱ་སྟེ།
གཅིག སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐོར།
རྩོམ་རིག་ནི་མི་རིགས་དེའི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་དག་ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལས་ཕྱི་རོལ་འཇིག་རྟེན་ལ་མངོན་པའི་ལག་ཆ་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད་ལ་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་འགྱུར་ལས་མི་རིགས་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་རིག་གནས་ཀྱི་བྱུང་འཕེལ་དག་རྗེས་དཔག་གི་ལམ་ནས་ང་ཚོར་གསལ་སྦྱིན་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་མི་རིགས་གང་དེའི་རྩོམ་རིག་གིས་མི་རིགས་དེའི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་དག་འབུར་དུ་མངོན་ཐུབ་མིན་ནི་མི་རིགས་དེའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སམ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་རག་ལས་པ་ཡིན་ནོ།།
རང་ཅག་བོད་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ན་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་བཅུ་གསུམ་ཙམ་དུ་གཞི་ནས་ཡིག་ཐོག་གི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དར་བ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་དེའི་ཡར་སྔོན་གྱི་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་འགའི་རིང་བོད་དུ་མི་རིགས་རང་མཚན་པའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་བྱུང་ཞིང་བརྗོད་དོན་མི་འདྲ་བའི་ལམ་ནས་རྩོམ་སྟངས་ཀྱི་རྣམ་པ་མི་གཅིག་པ་བྱུང་ཞིང་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་གསལ་བའི་སེམས་ཁམས་དང་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས། རིག་གནས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་ནམ་འཕོ་འགྱུར་དེ་བཞིན་མི་ཆོས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་སོགས་མཚོན་པའི་རྩོམ་སྲོལ་ལམ་རྩོམ་ལུས་བྱུང་བ་ཡིན་ལ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སུ་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་ཞེས་པའི་དུས་མཚམས་ཀྱི་དབྱེ་ཚུལ་ཡང་བྱུང་ཡོད། དུས་སྐབས་དེ་ཤད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་རང་གཤིས་སྒེར་ཚུགས་སུ་མངོན་རྒྱུ་ཡོད་ཅེས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ལས་གསལ། ཡིན་ཡང་དུས་ཡུན་དེ་འདྲ་རིང་པོའི་ནང་དུ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་བྱ་བར་སྣེ་འདོན་གྱི་ནུས་པ་ལྡན་པའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སམ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་མེད་པ་ནི་མི་སྲིད་པས་དེ་དོན་ནི་གོང་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར་གླེང་སྐབས་དང་མཚུངས་པ་ཡིན། རིག་གནས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁྱད་ཉམས་ཞེས་པ་ནི་འཛམ་གླིང་རིག་གནས་ཀྱི་ལྡུམ་རྭ་ཆེན་པོའི་ནང་མེ་ཏོག་གཞན་དང་མི་གཅིག་པའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་དྲི་བསུང་འཐུལ་རྒྱུ་ཡོད་ཅིང་མཛེས་སྡུག་གི་ཉམས་སྣང་ལྷག་ཏུ་མངོན་པའི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དེ་ལྟ་བུ་ལ་རིག་གནས་ཀྱི་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཟེར་ལ་རྩོམ་རིག་གི་མི་རིགས་ཁྱད་ཆོས་དང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁྱད་ཆོས་སམ་ཁྱད་ཉམས་ཀྱང་དེར་བརྗོད་ཆོག་པ་ཡིན་ནོ།།
ད་འོ་ན་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དག་གིས་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་ཇི་ལྟར་མངོན་པར་བྱས་ཡོད་ཅེ་ན། དེ་ཡང་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་མི་རིགས་ཁྱད་ཉམས་ནི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལག་ལེན་ནང་དུ་མངོན་པ་ཡིན་ཞིང་དེ་གཉིས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ནི་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་འབྲེལ་བར་གྲུབ་ལ་ངོས་འཛིན་དང་ལག་ལེན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད་པར་རེད། རྒྱུན་དུ་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་བརྗོད་པའི་རྩོམ་རིག་གི་མི་རིགས་རང་བཞིན་ཞེས་པ་ནི་གང་དེའི་གཞུང་ལུགས་དེར་ཐུག་ཡོད་པ་ནི་སྨྲོས་མེད་ཅིག་རེད། དེ་དོན་《བུ་བཞི་དོན་གྲུབ་ལགས་ཀྱིས་ཁོང་གི་ཆེད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་》ནང་དུ་“རྩོམ་རིག་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་མེད་དང་། མི་རིགས་རྩོམ་རིག་ལ་ཚད་གཞི་ཡོད་མེད་ཀྱི་གནད་དོན་འདི་ཁོ་བོས་བལྟས་ན་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཡིན་ཕྱིན་གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན་ཁྲོད་བདེན་དཔང་དང་གཏན་འབེབས་བྱེདདགོས།”⑧ཞེས་པ་དང་ཡང་ “གཞན་དུ་ན་རྩོམ་རིག་གི་མི་རིགས་ཁྱད་ཆོས་དང་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་གི་ཚད་གཞི་འདི་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་གཏོགས་པའི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན་པས་ངེས་པར་དུ་རྩོམ་རིག་གི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་ཆོས། བྱེད་ནུས། རྩོམ་རིག་གི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་དང་ནང་གི་དོན་སྙིང་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་དཔྱད་པ་བཏང་སྟེ་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་ནས་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ན་འོས་པར་སེམས།”⑨ཞེས་པ་ལས་ང་ཚོར་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་དང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བའང་གང་ལ་གང་འོས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་འདྲ་བྱུང་ཡོད་ངེས་ལགས།
བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ལྡན་ཡོད་དམ་ཞེ་ན་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ཏེ། བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཤ་བོ་ཚེ་བརྟན་ལགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་གནང་བའི་《བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་གཅེས་བཏུས་སྒྲ་དོན་སྒྱུ་མའི་རྨུ་ཐག་》ཅེས་པ་ལས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་མཆོག་གིས《རྩོམ་ལ་འཇུག་པའི་ཐོག་མའི་སེམས་བསྐྱེད》ཀྱི་ཐད་དུ་འདི་ལྟར་གསུངས་ཡོད་དེ།“དེ་ཡང་རང་རེའི་ཡུལ་འདིར་རྒྱལ་བློན་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་སྤྱན་ལྟོས་ལ་བརྟེན་པས། གང་ནས་རྒྱལ་བསྟན་བོད་དུ་བྱོན་པའི་གནས་ཁྱད་པར་ཅན་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་འདི་ལ་མཆོག་དམན་བར་མའི་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་དད་ཞེན་གུས་པ་ཚད་མེད་ཡོད་གཤིས། རང་རེའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་འཆར་ཚུལ། རྩོམ་པའི་སྒྲིག་སྟངས། ཆས་དང་ཆོ་ག་སོགས་སྒོ་གསུམ་གྱི་བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཏིལ་ལ་ཏིལ་མར་གྱི་ཚུལ་དུ་རྒྱ་གར་བའི་ཤན་གྱིས་ཁྱབ་ནས་ཡོད་ཅིང་། ཐ་ན་ཚིགས་བཅད་དུམ་རེའི་ནང་དུ་དཔེ་འགའ་ཞིག་སྟོན་དགོས་ཚེའང་རྒྱ་གར་གྱི་ཆུ་བོ་རི་ལྗོངས་མེ་ཏོག་སོགས་ཀྱི་མིང་ཁོ་ན་འོངས་པ། དཔེར་ན། འབིགས་བྱེད་རི་བོ་བཞིན་དུ་བརྗིད་པའི་སྐུ། །གངྒའི་རྒྱུན་ལྟར་དག་ཅིང་དྲི་མེད་གསུང་། །ཞེས་སྦྱར་ཚེ་ཚིགས་བཅད་ལེགས་པ་ཞིག་ཏུ་བགྲང་རུང་བ་དང་། རྨ་རྒྱལ་སྤོམ་ར་བཞིན་དུ་བརྗིད་པའི་སྐུ། །རྨ་ཆུ་བཞིན་དུ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་གསུང་། །ཞེས་སྦྱར་ཚེ་ཚིག་གི་ཐོག་མ་སྒྲ་མཚུངས་སུ་སོང་བ་སོགས་མི་ལེགས་པ་མི་འདུག་ནའང་བཞད་གད་སློང་བའི་ཉམས་སུ་འགྱུར་བ་སོགས་ཡིན་ལ། རྟག་ཏུ་སྒྲོས་དེ་རིགས་མང་སྟོབས་ཀྱིས་སྐབས་འགའ་ཞིག་རྒྱ་གར་པའི་ཡོ་བྱད་དཀྱུས་མ་ལྟ་བུ་རེ་ངོས་མ་ཟིན་པའི་དབང་གིས་དོན་མེད་ཀྱི་མཚར་གཏམ་མང་དུ་བྲིས་པ་སོགས་ཀྱང་ཡོད་ལ།”⑩ཞེས་གསུང་ཚད་མ་ཞིག་གསུངས་འདུག་པ་ལས་ང་ཚོས་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ་པ་ཡིན་ལ་རྒྱུན་དུ་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ཁག་གམ་བརྩམས་སྒྲུང་ཁག་ནང་བུད་མེད་མཛེས་མ་ཞིག་གི་སྣང་གཟུགས་འགོད་སྐབས་ཟླ་བ་དང་པདྨ། ཨུཏྤལ། ཨུ་དུམ་བྰ་ར་སོགས་འབྲི གལ་ཏེ་གངས་རི་དང་སྤང་རྒྱན་མེ་ཏོག སེར་ཆེན་མེ་ཏོག བྲག་ལྷ་མེ་ཏོག་སོགས་བཀོད་ཚེ་ཅང་ཅང་དུ་མངོན་པ་ནི་འོས་མིན་གྱི་དང་ལེན་བྱེད་སྟངས་ཤིག་ཡིན་པས་སྐྱོན་ཆ་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ་བོ། དེར་བརྟེན་བདག་གིས་འདི་རུ་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་དང་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་ལ་དགེ་ཆ་ཁོ་ན་ལས་སྐྱོན་གྱི་ཆ་ཏིལ་ཙམ་ཡང་མེད་ཅེས་སྒྲུབ་ཏུ་མི་དཔོག གལ་ཏེ་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་སྒྲུབ་ན་ཆོག་གི་མོད་དེར་དགོས་པ་གང་ཡང་མ་མཐོང་སྟེ། ཨུ་ཚུགས་གྲ་ལོས་ཕུང་པའི་ཝ་མོའི་སྡེ།།དབྱར་དུས་ཆར་པའི་ཀློང་ན་ཨ་སྐྱོ་མ།།
ཡིན་ཡང་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡོད་དེ། བོད་འདི་ཉིད་མི་རིགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་བདེན་པའི་གཏམ་ལ་དགའ་ཞིང་དྲང་ལྡོག་གི་ཕུ་ཐག་གསལ་བ། དཀར་ནག་ལས་ཀྱི་འཇུག་ལྡོག་མི་རྨོངས་པ། དངོས་པོའི་ཆོས་ཉིད་ལ་རྟོགས་ཞིབ་མི་དམན་པ་ཞིག་ཡིན་གཤིས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་དེ་དག་གིས་ཤན་ཤུགས་མི་ཐེབས་པ་ཅི་ལ་མི་སྲིད།
སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གམ་དཔྱད་བརྗོད་གནང་མཁན་གྱི་སེར་སྐྱ་མཁས་དབང་ཚོས་རང་གི་བློ་གྲོས་ཀྱི་རྩལ་ལ་བརྟེན་ཏེ་ཕྱི་དངོས་པོའི་འགྱུར་བ་དང་། དེ་བཞིན་བོད་རང་མཚན་པའི་གཤིས་ཉམས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱིས་དེ་དག་གི་ཆོས་ཉིད་དང་མཐུན་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་མང་དག་ཅིག་ཀུན་སློང་དག་པོས་རྩོམ་འབྲི་མཛད་དེ་ཕྱི་རབས་རྣམས་ལ་འཚོ་བསྐལ་དུ་བཞག་ཡོད་པ་རེད།
བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དག་ཏུ《སྙན་གཞུང་མེ་ལོང》གི་ཉམས་སྣང་དང་ལྡན་ཞིང་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་གཤིས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་འདུ་ཤེས་དག་ཚུར་སྣང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའོ། དེ་ཡང་བདེན་གཏམ་གྱི་ཆེ་བ་བརྗོད་ལུགས་ལ་གནའ་རབས་བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་རྩོམ《བཏམས་ཤིང་བསྟན་པའི་མདོ》ལས“ཕུ་ན་རེ། ཚིག་སྟོང་པ་བཏམས་་་་་དོན་ཆེན་པོ་ཡུན་དུ་ཡོད་པར་འགྱུར་རོ། །ནོར་ཡོད་པ་བྱིན་བ་མི་་་་་་ཟད་ཤེསོ་དེ་ལྟ་བས་ན། བདེན་པའི་ཚིག་བྱིན་པ་ལས། ཆེ་བ་མྱེདོ།་་་་་བཟུང་ལེགསྣ། །དེ་བླངས་ལས། ནོར་དུ་ཆེ་བ་ཡོང་མྱེདོ། །”11ཅེས་བསྟན་ཡོད་པ་དང་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དུའང“བརྐུ་རྫུན་གན་དེ་མགོ་སྦྲེལ། །འཕྲལ་ལམ་དུ་འགྲོ་ཡང་དོན་མི་འཁྱོལ”ཞེས་གྲགས་པ་ཇི་བཞིན་དངོས་པོའི་གཤིས་དང་མཐུན་པའི་ཆོས་ཉིད་དམ་བདེན་པ་དོན་དུ་གཉེར་ན་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཞི་ལྷིང་དང་མཐུན་སྡེབས་ཡོང་བ་ཞིག་ཡིན་ལ་རྩོམ་རིག་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་མགྲིན་ཚབ་པ་དང་དུས་རབས་ཀྱི་མདུན་དུ་བསྒྲེངས་དགོས་པ་ཡིན་སྟབས་ཆ་རྐྱེན་དེ་ནི་དམའ་མཐའ་ས་ནས་ལྡན་དགོས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ནམ། རྩོམ་རིག་གིས་བདེན་དོན་ཕྲག་ཏུ་ཁུར་ནུས་མིན་ནི་གང་དེའི་ལག་ལེན་གྱི་སྣེ་འདོན་པའམ་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དེ་ལ་རག་ལས་པ་ཞིག་ཡིན། མ་ཟད་དེ་ནི་བོད་པའི་གཤིས་སུ་ཡོད་པའི་དངོས་པོའི་ཆོས་ཉིད་ལ་འཛིན་པའི་ཡང་དག་པའི་འདུ་ཤེས་ཤིག་ཡིན་པ་རེད།
གཞན་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ནི་འགལ་འབྲེལ་གཉིས་ཀྱིས་གོང་དུ་བཏེགས་ཤིང་ཡུན་དུ་གནས་པའི་ཚོགས་པའི་འཚོ་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས་དེའི་ནང་འཚོ་བའི་སྐྱེ་བོ་དག་ལ་དགའ་སྡུག་འདྲེས་མའི་ཚོར་གཅིག་ཅར་འབྱུང་བཞིན་མཆིས། དེ་ལྟ་བུའི་ཚོར་བའི་བརླན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་རྩོམ་རིག་གིས་མི་རྣམས་ལ་དངོས་པོ་གཞན་གྱིས་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བདེ་བ་སྟེར་ནུས་པ་ཡིན་ཏེ་གཡུ་ཐོག་རྙིང་མ་ཡོན་ཏན་མགོན་པོའི《དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི》ལས“ཡིད་གདུངས་ཆོས་ནོར་གཏམ་སྙན་གྲོགས་ཀྱིས་གསོ”12ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རྩོམ་རིག་གི་མི་སེམས་གསོ་ཕྱིར་ནུས་གཞན་དང་མི་འདྲ་ཐོན་གྱི་ཡོད་པ་དང་གཞན་ཡང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་དམངས་སུ་ནད་བཅོས་སྐབས་སྒྲུང་མཁན་གྱིས་གླིང་སྒྲུང་བཤད་དེ་ནད་པར་ཉན་དུ་བཅུག་ན་ནད་གསོ་བའི་ནུས་པ་ཡོད་པ་ང་ཙམ་གྱི་དོན་མེད་ལབ་བརྡོལ་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པར་ཆེད་མཁས་པ་དག་གིས་ཡ་མཚན་དང་བཅས་ཏེ་དེབ་ཐོག་ཏུ་བཀོད་འདུག དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་ཞེས་མི་རིགས་གཞན་ལས་ལོགས་སུ་དགར་ནུས་ཤིང་མི་རིགས་དེའི་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་ཚད་ཅི་འདྲ་ཡིན་པ་ངམ་གྱིས་རྟོགས་ཡོང་བས་དེ་ནི་བོད་པ་རང་གི་རྩོམ་རིག་གི་ཡོན་ཏན་རེད་ལ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་དེ་ལྟ་བུའི་ཆ་ལྡན་ཡོད་པའང་རྟོགས་ངེས་ཡིན། དེ་བཞིན་རྩོམ་རིག་གིས་སྤྱི་ཚོགས་འདིའི་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་རྣམ་པ་དང་འགལ་འདུའི་ཆ་རྣམས་ཀློག་པ་པོར་གསལ་འབྱིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་གཤིས་རྩོམ་པ་པོའི་ཕྲག་ཐོག་གི་འགན་འཁྲི་ནི་རྩོམ་ཞིག་བྲི་ཐུབ་ན་ཆོག་པ་མ་ཡིན་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགལ་འདུ་མཚོན་པ་ཙམ་གྱིས་ཡེ་ནས་མི་ཡོང་བ་ཡིན།
གལ་ཏེ་རྩོམ་མཁན་སོ་སོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་གྲགས་ཙམ་དོན་དུ་གཉེར་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོན་དངོས་ལ་རྡོག་རོལ་དུ་གཏོང་བའམ་གང་ཞིག་གི་ལག་ཆ་ལྟ་བུ་གྱུར་ན་དེས་སྤྱི་ཚོགས་ནུས་པ་ཅང་མི་ཐོན་པ་རེད། དེས་ན་འཛམ་གླིང་གི་མི་རིགས་སོ་སོས་རྩོམ་རིག་གམ་རྩོམ་མཁན་ལ་སྟོན་པའི་རེ་བའམ་ཀུན་སློང་ཇི་ལྟར་བཟུང་དགོས་མིན་གྱི་ཚད་གཞི་འཇོག་སྟངས་མི་གཅིག་མོད། ཐམས་ཅད་ཀྱི་དམིགས་པ་ནི་གཅིག་ཏུ་ངེས་ཏེ་དེ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ནད་རྙིང་སྔོགས་འདོན་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ནད་རྙིང་དེ་ཇི་ལྟར་ཕྱིར་མངོན་ཏེ་བཅོས་མིན་ནི་རྩོམ་མཁན་དེའི་ཀུན་སློང་ལ་རག་པ་ཡིན་པས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ཁག་ཏུ་རྩོམ་མཁན་ལ་ལྡན་དགོས་པའི་ཀུན་སློང་གི་ཚད་གཞི་ལ་མི་དབང་པཎྜི་ཏ་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོའི《ཐེག་ཆེན་ལུགས་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་བཤད་པ》ལས“བསྟན་བཅོས་ཉེ་བར་སྦྱོར་བར་འདོད་པས་རྒྱུ་རྣམ་པ་དྲུག་གིས་བསྟན་བཅོས་ཉེ་བར་སྦྱར་བར་འོས་པ་ཡིན་ཏེ། ཆོས་ཀྱི་དོན་མང་དུ་བྱས་པར་འགྱུར་རོ་སྙམ་པ་དང་། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་མོས་པ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དེ་དག་ཁ་ཅིག་འདིས་འཇུག་པར་འགྱུར་རོ་སྙམ་པ་དང་། དོན་ཉམས་པ་རྣམས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བར་བྱའོ་སྙམ་པ་དང་། དོན་འཐོར་བ་རྣམས་བསྡུ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ་སྙམ་པ་དང་། དོན་ཟབ་མོ་རྣམས་གསལ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ་སྙམ་པ་དང་། ཚིག་འབྲུ་མཛེས་པས་མཛེས་པ་བསྐྱེད་པར་བྱའོ་སྙམ་པས་སོ།།”13ཞེས་པ་དང་བསྟན་བཅོས་ཉེ་བར་སྦྱོར་འདོད་པས་དེ་ཉིད་འཇུག་པ་ལ་ཡོན་ཏན་བཞི་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་སྦྱར་དགོས་ཏེ་“སྔོན་གྱི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ལ་ང་རྒྱལ་མི་བྱེད་པ་དང་། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་སྙིང་རྗེ་བ་དང་། ཆོས་མཐུན་པ་རྣམས་ལ་བྱམས་པ་དང་། བདག་ཉིད་མི་སྒྲོག་པའོ།།”14ཞེས་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་མཁན་ལ་རེ་བའམ་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོའི་ཐད་ནས་ཚད་འདི་འདྲ་ཞིག་ལྡན་དགོས་ལུགས་བཞག་གནང་ཡོད་ཅིང་དེས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་ལ་ཡང་དག་པའི་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་ཅིང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་འགན་འཁྲིའི་བསམ་བློ་ཡང་མངོན་ཤུགས་ཅི་རིགས་ནས་ལེགས་ལམ་དུ་ཁྲིད་ཡོད། རྩོམ་མཁན་གྱིས་གསར་རྩོམ་བྱ་སྐབས་དང་ཐོག་མར་ཆ་རྐྱེན་འདི་དག་ངེས་པར་ལྡན་ཐོག་རྩོམ་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་ཟབ་ཚད་དེ་ཇེ་ཟབ་དུ་གཏོང་དགོས་པ་རེད། གལ་ཏེ་རྩོམ་མཁན་ཉིད་ལ་ཤེས་བྱའི་ཟབ་ཚད་དེ་ཙམ་གྱིས་ཟབ་པོ་ཞིག་མེད་ན་དེས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་ལ་འགོག་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་མཁས་པ་ཚོས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དེ་ཉིད་གནས་ལྔ་རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་མཐའ་དག་ནང་ཁྱབ་པར་བྱས་ཏེ་རྩོམ་མཁན་གྱི་ཤེས་ཚད་ཇེ་མཐོར་གཏོང་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་དོ།།
དེས་ན་རྩོམ་མཁན་རང་ཉིད་ལ་ཤེས་བྱའི་ཟབ་ཚད་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བར་ཅི་འདྲ་ཞིག་བྱ་དགོས་མིན་ཐད་ལ་༧རྗེ་རིན་པོ་ཆེའི《བླ་ན་མེད་པའི་རིན་པོ་ཆེ་གསུམ་གྱི་གཏམ་གྱི་སྦྱོར་བ》ལས“རིག་ལམ་ཕྲ་མོ་ཕྱེད་པའི་རྣམ་དཔྱོད་དང་། ། གཞུང་ལུགས་གདམས་པར་ཤར་བའི་ཉམས་ལེན་དང་། ། ཚིག་སྦྱོར་ཚུལ་ལ་མཁས་པའི་ངག་གི་དཔལ། ། ས་སྟེང་འདི་ན་རིན་ཆེན་རྣམ་གསུམ་སྣང་། །”15ཞེས་རྩོམ་མཁན་ལ་གནས་ལུགས་ལེགས་པར་འབྱེད་པའི་རྣམ་དཔྱོད་སྟེ་སྒྲ་དང་ཚད་མའི་གོ་ཆ་བརྟན་པོ་ལྡན་དགོས་པ་དང་། གང་སྦྱངས་བྱའི་གནས་ཀྱི་རིག་གཞུང་དག་ལ་རྒྱུས་ལོན་གྱིས་ཉམས་ལེན་བྱ་དགོས་ཤིང་རྩོམ་པའི་ལས་ལ་འཇུག་སྐབས་དོན་ཁོ་ནར་མི་དམིགས་པར་ཚིག་འབྲུ་མཛེས་པས་མཛེས་པ་བསྐྱེད་ཆེད་དུ་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་དག་བོད་པའི་སྐད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དང་མཐུན་ཞིང་སྡེབས་ལེགས་པའི་ངག་ལྡན་དགོས་ཏེ་དེ་གསུམ་ནི་མཁས་པའི་ཚོགས་ན་མཛེས་ཤིང་འཇིག་རྟེན་གླིང་ན་གྲགས་པའི་རིན་པོ་ཆེ་རྣམ་གསུམ་ཡིན་ཞེས་རྣམ་དཔྱོད་དང་ཉམས་ལེན། ངག་སྦྱོར་བཅས་རང་རྒྱུད་ལ་མངའ་དགོས་ལ་དེ་དག་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་མེད་དུ་རྒྱུད་ལ་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན་ཞེས་གསུངས། མ་ཟད་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ཞེས་པ་ནི་ལོགས་སུ་འདི་ཡིན་ཞེས་གཞུང་ལུགས་རང་ག་བ་ཞིག་ཏུ་བཏོན་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་དང་མཐུན་མིན་གྱི་རིག་གནས་ཀུན་ལ་ཁྱབ་ཡོད་པ་གོང་དུ་ཟུར་ཙམ་ཞིག་བཤད་པ་ཡིན། སྣང་ཚུལ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་མཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡིན་པར་མངོན། དེས་རྩོམ་རིག་སྨྲ་བའམ་རྩོམ་མཁན་གྱི་ཤེས་ཚད་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བར་དམིགས་བསལ་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད་དེ། “བསླབ་པ་ཀུན་གྱི་གཞི་འཛིན་ཅིང་། །རིག་བྱེད་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུ། །མིང་ཚིག་བརྗོད་པ་ཀུན་གྱི་གཞི། །ཡི་གེའི་སྦྱོར་བ་བཤད་པར་བྱ། །”ཞེས《སུམ་ཅུ་པའི》གཞུང་དུ་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི《མཁས་པ་རྣམས་འཇུག་པའི་སྒོའི》རྩོམ་པ་ལ་འཇུག་པ་བཤད་པའི་ནང་དུ“དེ་ལྟར་ཐོག་མའི་ངག་རྣམས་བཤད་ནས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ལུས་རྩོམ་པ་ན་སྒྲའི་རྒྱུ་ཡི་གེ་དང་། མིང་དང་ཚིག་གི་ཚོགས་གསུམ་བཤད་དོ། །”16ཞེས་རྩོམ་པའི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་ཚོགས་གསུམ་གྱི་གོ་བ་སོ་སོར་བཤད་དེ་ད་གཟོད་རྒྱ་གར་གྱི་སྙན་གཞུང《མེ་ལོང་མར》བསྲེགས་བཅད་བརྡར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་རྒྱན་མང་དག་ཅིག་བོད་དུ་ཐོག་མར་བསྒྱུར་གནང་ནས་ཕྱིས་ཀྱི་ཤོང་བསྒྱུར་ལ་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད་པ་དང་སྙན་གཞུང་བོད་འགྲེལ་དར་བར་ནུབ་ཏུ་མེད་པའི་བྱས་རྗེས་བཞག་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་མང་པོ་ཞིག་བདག་གི་མཐོང་ཡུལ་མཆིས་ཤིང་ཉིད་ཀྱི་མཐོང་སྣང་དུ་མ་གྱུར་པ་དང་། ཉིད་ཀྱི་བློ་སྣར་ཡོད་ཅིང་བདག་གི་དབང་པོའི་ཡུལ་དུ་མཆིས་པ་མང་དུ་ཡོད་པས་ང་ཚོས་དོན་གྱི་མཐིལ་ཕྱིན་པ་གང་ཡིན་པ་ཞིག་མ་རྟོགས་ཀྱང་ཐང་མོད། དེ་ལས་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱི་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་ཟེར་ན་དེ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེས་བོད་ཀྱིས་མི་རིགས་ཁྱད་ཉམས་མངོན་སྟངས་གང་ཡིན་ཞར་གྱིས་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་ངེས་ཤིང་དོན་ངོ་མར་ང་ཚོས་བོད་སྔ་རབས་ཀྱི་རིག་གཞུང་དག་ལ་མིག་གཤར་བྱེད་དགོས་པ་ནི་བོད་པ་ཞིག་གི་ངོས་ནས་བསྒྲུབ་དགོས་པའི་ལས་འགན་ཞིག་རེད་ལ་ལྷག་པར་བོད་ཀྱི་མཁས་མིང་འཛིན་པའི་རྒན་པོ་ལོ་ལོན་ཚོ་དང་གཞོན་སྐྱེས་མཁས་པ་དང་བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་གི་སློབ་ཆེན་ཁག་གི་སློབ་གཉེར་བ་ཚོས་དོར་དུ་མེད་པའི་རིག་གནས་ཀྱིས་བཅོལ་བའི་ལས་འགན་ཞིག་དང་མི་རིགས་ཀྱིས་རེ་བའི་མིག་ཆུ་ཞིག་ཀྱང་རེད་འདུག་པས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་སྣ་ལེགས་ཅུང་ཙམ་མཐོང་མ་ཐག་ཏུ་ལམ་སེང“རྐྱང་ཤར་འདྲོགས་རྗེས་ལ། ། བུང་བུའི་དགའ་འདྲོགས། །”ཀྱི་ལང་ཚོའི་ངར་ཤུགས་ཤིག་སྟོན་རྒྱུ་མེད། གལ་ཏེ་སྐྱོན་གྱི་ཆ་ཡོད་ན་དེ་མི་བཅོས་པར་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་དཀར་པོ་དང་མགོ་སྐྱེས་དཀར་པོ་དེ་བྱིལ་བྱིལ་བྱེད་བཞིན་སྐྱུར་རྩི་དང་འདྲེས་པའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཚུགས་ཀ་བཟུང་ན་དེ་ལ་མཁས་པ་མི་ཟེར་ལ་དེ་ལ་མེས་པོ་ཡང་མི་འབོད། འདི་ནི་བདག་གིས་བརྗོད་པའི་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐོར་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ནོ།། ཞར་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་གང་དང་གང་ཡོད་མེད་ཀྱི་གསལ་བཤད་དམ་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་རེའུ་མིག་ཅིག་འགོད་ན་འདི་ལྟར་ཏེ།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་སྐོར་ཞིག་གི་མཚན་བྱང་རེའུ་མིག་ཏུ་བཀོད་པ།
༼ གསལ་བཤད། ཤ་བོ་ཚེ་བརྟན་གྱིས་བསྒྲིགས།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་གཅེས་བཏུས་སྒྲ་དོན་སྒྱུ་མའི་རྨུ་ཐག》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༤ལོ། ༽
གཉིས། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་ཁག་གི་བྱུང་ཚུལ་བཤད་པ།
སྤྱི་ལོ༡༩༥༡ལོར་བོད་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་གཞི་དང་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་སོགས་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དབུ་བརྙེས་ཤིང་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དང་། སྤྱི་ལོ༡༩༨༠ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་འདི་ཉིད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་རེད། བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་སྤྱི་ལོ༡༩༥༩ལོའི་བར་གྱི་དུས་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་སེར་སྐྱ་མཁས་པ་དག་གིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གསར་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རྣམ་པ་གསར་པར་བསྟོད་པ་བྱེད་པའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་མང་དག་བྱུང་ཡོད་པ་ལ། དཔེར་ན་རྗེ་བཙུན་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོའི《སྨོན་ནོ་བཅུ་པ་ཕན་གེའི་ལྗོན་བཟང》དང《བསླབ་བྱ་རང་བྱུང་ལྷའི་རྔ་བོ་ཆེ》སོགས་དང་། ཚ་སྤྲུལ་ངག་དབང་བློ་བཟང་གི《ལྩགས་ཀྱི་ཕུག་རོན་དངུལ་སྐྱ་མདོག》དང《གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འཁྲུངས་སྐར་དུས་ཆེན་ལ་བསྔགས་པ་བརྗོད་པ》ཞེས་པ་དེ་བཞིན་བསྟན་པ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱི《མི་དམངས་ཤེས་རབ་རྩལ་གྱིས་དགེ་མཚན་གསར་དུ་བསྐྲུན》ཞེས་པ་དང་དགེ་བཤེས་གསུང་རབ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱི《གྲོང་ཁྱེར་ཁྲང་ཁྲོན་གྱི་གནས་ཚུལ་ཞུ་པའི་འཕྲིན་ཡིག》སོགས་ལྟ་བུ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་དེ་དག་ནི《མེ་ལོང་མར》གཏུག་སྟེ་གསར་རྩོམ་བྱས་པ་མངོན་ཐུབ་ལ་དུས་སྐབས་དེའི་རྩོམ་རིག་དུས་མཚམས་ཀྱི་བར་བརྒལ་ཚོད་དུ་སོན་ཡོད་ལ་དུས་རབས་དེ་པའི་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་ནས་བརྒྱད་ཅུའི་བར་དུ་བོད་དུ་སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་རྣམ་པ་གསར་པ་ཁ་ཅིག་བྱུང་ཡོད་པ་ནི་མཁས་དབང་ཆེན་མོ་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་མཛད་པའི《སྙན་ངག་ལ་འཇུག་ཚུལ་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད》དང་ཨ་ལག་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེས་མཛད་པའི《སྙན་ངག་སྤྱི་དོན》དང་ཨ་ལག་བསེ་ཚང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་མཆོག་གིས་མཛད་པའི《ཚངས་སྲས་བཞད་པའི་སྒྲ་དབྱངས》དེ་བཞིན་༧ཨ་ལག་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློ་མཆོག་གིས་མཛད་པའི《ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་དོན་འགྲེལ་ཤེས་བྱའི་གནད་སེལ་བཤད་པ》དང་ཕྱིས་སུ་ཁོང་གིས་མཛད་པའི《སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་བཤད་སྦྱར་རྩོམ་རིག་འཇུག་སྒོ》སོགས་དུས་རབས་གསར་པར་ཐོན་པའི་བོད་རང་མཚན་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འདི་ཉིད་ལ་གསོན་ཤུགས་ཀྱི་འོད་སྣང་སྦྱིན་ཅིང་ཕྱིས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་མི་དམན་པ་ཐོན་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་དག་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའམ་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གྲས་སུ་བཞག་ན་མི་འཚམ་པ་འདུག་སྙམ།
སྤྱི་ལོ༡༩༧༨ལོར་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པ་ཚོགས་པ་དང་རིག་གསར་གྱི་ཟང་ཟིང་གི་ལོ་ཟླར་རྫོགས་ཚིག་མནན་ཏེ་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་དང་སླར་གསོ་བྱུང་བས་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་བྱུང་ཡོད་ཅིང་དུས་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཁག་ཏུ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་སློབ་གཉེར་དང་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་དར་ཞིང་། བོད་དུ་རྩོམ་རིག་གི་དུས་དེབ་ཁ་ཤས་བྱུང་བ་སྟེ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༠ལོར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དུས་དེབ་དང་པོ《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ》གསར་དུ་ཐོན་པ་དང་དེ་རྗེས་སུ་སྤྱི་ལོ༡༩༨༡མཚོ་སྔོན་ནས《སྦྲང་ཆར》དང་ཀན་སུའུ་ནས《ཟླ་ཟེར》《མང་ཚོགས་སྒྱུ་རྩལ》སོགས་གསར་དུ་ཐོན་པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༩ལོར་མཚོ་སྔོན་ནས་སྙན་ངག་གི་ཆེད་དམིགས་དུས་དེབ《གངས་རྒྱན་མེ་ཏོག》གསར་དུ་ཐོན་པ་བཅས་ལས་དེ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་གྱི་རྩོམ་མཁན་ཚོས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་གཤོག་ཟུང་ངོམས་སའི་གར་སྟེགས་སྐྲུན་པས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུ་ནུས་པ་འགངས་ཆེན་ཞིག་ཐོན་ཡོད།
དུས་མཚུངས་སུ་རྩོམ་ལུས་གསར་པ་ཁ་ཤས་གསར་དུ་བྱུང་བ་ཞིང་དེ་དག་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་མཁན་གྱི་བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་རྩོམ་མཁན་དཔུང་ཁག་ཐོན་ཡོད་པ་སྟེ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༣ལོར་དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་མཆོག་གིས་ལོ་དེའི《སྦྲང་ཆར》དུས་དེབ་གསུམ་པའི་ཐོག་ཏུ《ལང་ཚོའོ་རྦབ་ཆུ》གསར་དུ་སྤེལ་བས་བོད་དུ་རང་མོས་སྙན་ངག་ཅེས་པའི་རྩོམ་སྲོལ་གསར་པའི་ལུས་ཤིག་གྲུབ་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྩོམ་མཁན་གྱིས་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་པ་འབྲི་བར་སྟ་གོན་བྱེད་པ་དང་ད་བར་གྲུབ་འབྲས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཐོབ་ཡོད་པ་རེད།
སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞིར་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དང་མཛུབ་ཁྲིད་ཀྱི་བསམ་བློ་ལའང་འགྱུར་བ་བྱུང་ཡོད་དེ། བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ཚུན་དུ་བོད་དུ་མྰ་ལེ་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློ་དྲིལ་བསྒྲགས་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཤིང་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གཞི་ཚུགས་ཐབས་བྱས་པ་དང་དུས་མཚུངས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ལག་ལེན་དང་ལག་ལེན་དེའི་སྣེ་འདོན་པ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་དགག་སྤོངས་ཀྱིས་རྒྱ་མི་རིགས་སུ་དར་བའི་སྤྱི་ལོ༡༩༡༩ལོའི་ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་ཡས་མས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སམ་རིག་གཞུང་གི་བསམ་བློ་དག་བོད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལག་ལེན་བྱུང་བ་དང་དུས་མཚུངས་དེ་དག་གི་ཆོས་ཉིད་ལ་བསྡོམས་རྩིས་བཀོད་པའི་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་འགའ་ཤས་བྱུང་ཡོད་ལ་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་ཆེད་དུ་དཔྱོད་པའི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཞེས་པ་དང་གསར་རྩོམ་གྱི་རིན་ཐང་ལ་གདེངས་འཇོག་བྱེད་པའི་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་སྡེ་ཁག་གསར་དུ་ཐོན་ཡོད།
དེ་ཡང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གང་དག་བྱུང་བ་རེད་དམ་ཞེ་ན་དང་ཐོག་མར་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཞེས་པའི་རིག་ཚན་བྱུང་ཞིང་དེ་ནི་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱིས་རྒྱ་ཡིག་གི་ལམ་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས》དང་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཝང་དབྱི་ནོན་དང་ཐང་ཅིན་ཧྥུ་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱ་ཡིག་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》ཞེས་པ་དང་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་དཔའ་རྩེ་དང་གཙོས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་ལྷ་རྒྱལ་ཚེ་རིང་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བྱུང་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཁྱད་ཆོས》རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ་ལགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སྐལ་བཟང་མིག་སྒྲོན》བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་གནང་བའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ》དང་། རོང་བོ་དགེ་འདུན་རབ་གསལ་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་ཞེས་བྱ་བ》དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་བྱུང་བའི་ཐད་དུ་རྒན་ཆབ་འགག་རྟ་མགྲིན་གྱིས་བརྩམས་པའི《བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས》སོགས་བྱུང་བ་དང་། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གྲས་སུ་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་རྡོ་རྗེ་རིནཆེན་གྱིས་བརྩམས་པའི《རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས》ཞེས་པ་དང་དེ་རྗེས་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་རྒན་ཀུན་དགའ་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད》དང་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་སྟོབས་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད》ཀླུ་ཐར་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《རྩོམ་གཞུང་སྤྱི་བཤད》སོགས་བྱུང་སྟེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་མེད་པ་ནས་ཡོད་པ་དང་ཡོད་པ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་སྟེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལྡུམ་རྭར་གསར་བཞད་ཀྱི་མེ་ཏོག་ལྷག་ཏུ་དགོད་བཞིན་འཚེར་བ་བྱུང་ཡོད་དོ། འདི་ནི་བདག་གིས་བརྗོད་པའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་བྱུང་བ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ནོ།།
གསུམ། མཐའ་དཔྱད།
འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་ཆ་འཕྲིན་གྱི་འཕྲིན་ལས་གོང་དུ་འཕེལ་ཞིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་རིག་གནས་དབར་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་འདྲིས་དང་ཕོག་ཐུག་འབྱུང་བཞིན་པའི་དུས་སྐབས་འདིར་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་འདི་ཉིད་ཀྱིས་རིགས་གནས་ཕན་ཚུན་མ་བུ་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་གཤིས་སུ་གནས་པའི་ཁོར་ཡུག་ནང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་འཐབ་ས་བཟུང་བ་ནི་ངོ་མ་ལྷག་ཏུ་མེད་པའི་བྱས་རྗེས་ཤིག་རེད་ལ་དེས་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་འགྱུར་ལ་ནུས་པ་མི་དམན་པ་ཐོན་ཡོད་པས་ང་ཚོས་གྲུབ་འབྲས་དེར་ངོས་འཛིན་དང་ཁས་ལེན་བྱེད་དགོས།
བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ནི་སྤྱིར་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་ཚུན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དུས་དེ་ཤད་རྒྱལ་ཡོངས་སུ་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་སླར་གསོ་དང་དར་འཕེལ་གཏོང་བཞིན་མཆིས། དུས་མཚུངས་སུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་བྱ་བར་སྣེ་འཁྲིད་བྱེད་པའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁ་ཅིག་བྱུང་ཡོད་པ་ལ་དེ་དག་གི་བསམ་བློའི་རྨང་གཞི་བོད་རང་གི་འདུ་ཤེས་སུ་གནས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་དེ་དག་གི་ནང་དོན་དང་སྐད་ཆའི་སྒྲུབ་གཞི་དག་ནི་རྒྱ་མི་རིགས་སུ་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་གྱི་སྔ་ནུབ་ཏུ་ཕྱི་རྒྱལ་ནས་དར་ཡོང་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལྟ་བའམ་སུའུ་ལེན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བསམ་བློ་ཡིན་པ་རེད།
དེས་ན་གཞུང་ལུགས་དེ་དག་གི་ནུས་པས་དྲངས་པའི་དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགེ་མཚན་མངོན་པ་ཧ་ཅང་དཀའ་བ་རེད་དེ། བོད་དུ་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་པའི་རྩོམ་ལུས་རང་ཚུགས་ཐུབ་པ་མང་དག་བྱུང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་སྙན་རྩོམ་དང་སྒྲུང་གཏམ་དང་ལོ་རྒྱུས་རྟོགས་བརྗོད་བཅས་གཙོ་བྱས་ཤིང་དེ་དག་རེ་རེ་ལའང་རང་རང་གི་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་ནང་གསེས་ཀྱི་རྩོམ་སྲོལ་ཡོད་པ་ཡིན། དེ་ཡང་སྙན་རྩོམ་ལ་གླུ་ཚིག་དང་ལེགས་བཤད་དང་གབ་ཚིག་དང་གཏམ་དཔེ་དང་མོ་ཚིག་བཅས་ཡོད་པ་དང་། སྒྲུང་གཏམ་ལ་ལྷ་སྒྲུང་དང་གཏམ་རྒྱུད་དང་སྒྲུང་རྒྱུད་བཅས་ཡོད་པ་རེད། ལོ་རྒྱུས་རྟོགས་བརྗོད་ནི་སྤྱིར་རྟོགས་བརྗོད་ཀྱི་ལུས་སུ་གནས་གཤིས་ལུས་དེ་རང་ལ་བཞག་ན་ཆོག་ཅིང་དེས་ཕྱིས་ཀྱི་མགུར་དང་རྣམ་ཐར་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་པའི་རྟོགས་བརྗོད་རིགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དར་བ་ཕན་པ་ཆེན་པོ་སྐྲུན་ཡོད་པ་ནི་ང་ཚོས་ཨུ་ཚུགས་མིན་པའི་ངང་ནས་རྟོགས་ཐུབ་བོ།།
སྤྱིར་རྩོམ་ལུས་ཞེས་པ་ནི་ཕྱིའི་ཚིག་སྦྱོར་ཁོ་ནར་གཞིར་བྱས་ཏེ་དབྱེ་ན་མི་འཚམ་ལ་ནང་དོན་ཁོ་ནའི་ཐོག་ནས་དབྱེ་ནའང་མི་འགྲིག་པར་སྙམ། རྒྱུ་མཚན་ནི་རྩོམ་རིག་ཅེས་པ་ནི་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་སྟབས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བཟུང་སྦྲེལ་གྱིས་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་དགོས་པར་སེམས། དེས་ན་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཏུ་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་རྩོམ་ལུས་ལ་གཉིས་སུ་དགར་བ་དང་། གསུམ་དུ་དབྱེ་བ། བཞི་རུ་དབྱེ་བ། ལྔ་རུ་དབྱེ་བ་བཅས་ཡིན། དེ་ལས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་ནི་རྒྱ་མི་རིགས་སུ་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་དར་བའི་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་སྟངས་ཤིག་སྟེ། དེ་གཉིས་ནི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་དང་མ་བཅད་པའི་ལྷུག་མ་ཡིན་པ་དང་། གསུམ་དུ་དབྱེ་བ་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་དུ་ཡུན་རིང་དར་ཞིང་བོད་དུ《སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ》དར་བ་ནས་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་བར་གྱི་དབྱེ་སྲོལ་ཏེ་ཚིགས་བཅད་དང་ཚིག་ལྷུག བཅད་ལྷུག་སྤེལ་མ་གསུམ་དང་གཞན་ཡང་གནའ་བོ་གྷི་རི་སིའི་དུས་སུ་ཡྰ་ལི་ཧྲི་ཏོ་ཏེས་བཏོན་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་དར་བའི་ཡིད་འགྱུར་རྩོམ་རིག་དང་དོན་བརྗོད་རྩོམ་རིག འཁྲབ་གཞུང་རྩོམ་རིག་བཅས་ཡིན། བཞི་རུ་དབྱེ་བ་ནི་རྒྱ་ནག་ཏུ་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་གྱི་ཡས་མས་སུ་དར་བའི་སྙན་རྩོམ་དང་ལྷུག་རྩོམ། བརྩམས་སྒྲུང་། འཁྲབ་གཞུང་བཅས་སོ། ཡིན་ཡང་དབྱེ་བ་དེ་དག་ལ་ངེས་ཅན་གྱི་མི་འདང་བའི་གནས་ཡོད་པ་ལ《ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ལས“དབྱེ་སྲོལ་དེ་དག་ཚང་མར་རང་རང་གི་རྒྱུ་མཚན་དང་ཁྱད་ཡོན་ངེས་ཅན་རེ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ཞིབ་ཏུ་བསམ་ཚེ་སྐྱོན་གྱི་ཆ་རེའང་ཡོད་པ་སྨྲ་མ་དགོས། དེ་ཡང་ཚིག་སྦྱོར་ཁོ་ནའི་ཐོག་ནས་གཉིས་སུ་དབྱེ་བ་དང་གསུམ་དུ་དབྱེ་བས་ཚིག་གི་སྦྱོར་བར་བསམ་བློ་བཏང་ཡོད་ནའང་། རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་ལ་བསམ་ཤེས་བྱས་མེད་པ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གསུམ་དུ་དབྱེ་བས་ནང་དོན་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ཡོད་ནའང་ཚིག་སྦྱོར་སོགས་རྣམ་པར་བསམ་ཤེས་བྱས་མེད། བཞི་དང་ལྔ་རུ་དབྱེ་བས་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ཀར་བསམ་བློ་བཏང་བ་ལྟར་དུ་སྣང་རུང་ད་དུང་ཞིབ་ཕྲའི་བརྩམས་ཆོས་འགའ་ཞིག་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པ་གང་ཁོངས་གཏོགས་པ་གསལ་པོ་མེད། དཔེར་ན་ཚིག་བཅད་ཀྱི་རྣམ་པར་བརྟེན་ནས་བྲིས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་ནི་རྣམ་པ་ལྟར་སྙན་རྩོམ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། གཟུགས་བརྙན་སྒྲུབ་བཞེངས་བྱེད་པའི་ཐབས་ལྟར་ན་བརྩམས་སྒྲུང་ཁོངས་སུ་གཏོགས་དགོས་པ་ལྟར་རོ།”17ཞེས་གསུངས་འདུག་པས་དེ་རྒྱུ་མཚན་མེད་པའི་ལབ་བརྡོལ་ཞིག་མ་ཡིན་པས་ང་ཚོས་གྲགས་སྐམ་འུད་ཀྱི་རྗེས་སུ་མ་འབྲངས་བར་བོད་རང་གི་རྩོམ་པའི་གཤིས་དང་མཐུན་ཅིང་སྔར་གྱི་རྩོམ་སྲོལ་དག་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་འབད་པ་ལས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལེགས་ཆ་མཐོང་མ་ཐག་རང་མི་རིགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་དགག་སྤོང་བྱ་མི་རིགས་ལ་བོད་ཀྱི་སྔར་སྲོལ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ལྡན་ཞིང་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་ཁྲོད་དུ་བྱུང་བའི་རྩོམ་ལུས་དག་ལ་གཅིག་འོག་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པའི་སྒོ་ནས་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་གི་འཚར་ལོང་ལ་བཙན་འགོག་བྱ་དེ་བས་མི་རིགས་པ་ཡིན།
རྩོམ་རིག་ཅེས་པ་ནི་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་བསྡུས་གཟུགས་ཤིག་ཡིན་གཤིས་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་དབྱེ་བར་དེ་གཉིས་བཟུང་དུ་སྦྲེལ་དགོས་ལུགས་གོང་དུ་བཤད་ཟིན། ཡིན་ཡང་རྩོམ་ལུས་ནི་གཙོ་ཆེ་བ་ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་དབྱེ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ་ནང་དོན་གྱིས་རྣམ་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་རྣམ་པས་ནང་དོན་ལ་ཞབས་འདེགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས་གཙོ་ཆེར་ནང་དོན་བཟུང་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ་ང་ཚོས་བརྡ་སྤྲོད་པའི་བསྟན་བཅོས《སུམ་ཅུ་པ》ཉིད་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་ལམ་ནས་སློབ་དཔོན་ཨ་ནུས་བརྩམས་འདུག་ལ་དེར་དབྱངས་ཀྱི་གདེགས་འཇོག་ངེས་ཅན་འདུག་པས་སྙན་ངག་གི་གྲས་སུ་འཇོག་གམ། 《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》ཡང་ཚིག་བཅད་ཀྱི་ལམ་ནས་དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་མཛད་ཅིང་དེ་ལའང་དབྱངས་ཀྱི་གདེགས་འཇོག་ཀྱང་གསལ་བས་དེ་ཡང་སྙན་ངག་ཏུ་འཇོག་དགོས་སམ་སྙམ་ན་ཐད་ཀར་རྣམ་པར་ཁ་མཚོན་མི་གཅོད་པར་ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་བརྟག་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ་དཔེར་ན་སྲན་རྩམ་དང་ནས་རྩམ་འདྲེས་མ་དེར་ལམ་སེང་དེ་གཉིས་ལས་གཅིག་རེད་ཅེས་ལབ་རྒྱག་ན་མི་འགྲིག་ཅིང་གཞན་དགོད་པའི་ཟླ་རུ་འགྲོ་བ་ཡིན་པས་རྩོམ་རིག་ལུས་ཀྱི་ཐད་དུ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས《རྩོམ་ཀྱི་རིགས་དང་ཁྱད་ཆོས》ཀྱི་ནང་དུ“དུས་ཀྱི་སྟོབས་ཀྱི་ཡུལ་ཀུན་ཡང་། །རྣམ་པར་འགྱུར་བར་སྣང་ཞེས་ཟེར། །འདི་ཡང་ཕྱེ་སྟེ་བཤད་ཀྱིས་ཉོན། །དངོས་པོའི་གནས་ལུགས་འཆད་པ་དང་། །སྐྱོན་ཡོན་བསྔགས་པ་རྣམ་གཉིས་ཡོད། །”18ཅེས་རྩོམ་གྱི་རིགས་ལ་དངོས་པོའི་གནས་ལུགས་བཤད་པ་དང་སྐྱོན་ཡོན་བསྔགས་པ་གཉིས་སུ་ཡོད་པ་གསུངས་ཡོད།
གཞན་ཡང་ཨ་ལག་དོར་ཞིས《རྩོམ་རིག་གསར་པའི་གནད་དོན་འགའ་ཞིག་གླེང་བ》ཞེས་པའི་ནང་དུ“སྤྱིར་རྩོམ་རིགས་ལ། སྤྱིར་བཏང་གི་རྩོམ་རིགས་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྩོམ་རིག་ཏེ། ངོ་བོའི་སྟེང་ནས་མི་འདྲ་བའི་རྩོམ་རིགས་གཉིས་ཡོད་ལ། དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རྟོག་རིགས་དང་། བརྗོད་བྱའི་དོན་བདེན་རྫུན་དང་། རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཉམས་འདོན་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ཕྱེ་བ་ཡིན་ལ། ཤེས་པས་དོན་སྤྱི་དང་སྒྲ་སྤྱི་འཛིན་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པར་བྱེད་པའམ་དངོས་པོའི་སྤྱི་མཚན་འཛིན་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། དངོས་པོའི་གནས་ལུགས་ལ་སྒྲོ་སྐུར་མི་བྱེད་པར་བདེན་པར་བརྗོད་པ་དང་། ཚིག་གི་སྙན་ཆ་དང་མཛེས་ཆ་གཙོ་བོར་མི་བྱེད་པར་བརྗོད་བྱའི་དོན་གོ་བ་གཙོ་བོར་བྱེད་པའི་རྩོམ་རིགས་ལ་སྤྱིར་བཏང་གི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་ཞིང་། མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གཞུང་དང་འགྲེལ་བཤད། ཚན་རིག་རིག་གནས་ཀྱི་གཞུང་། ལོ་རྒྱུས། དེབ་ཐེར། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཟིན་བྲིས། སྐུར་ཡིག བྱས་རྗེས་དྲང་པོར་བརྗོད་པའི་རྣམ་ཐར་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་སྤྱིར་བཏང་གི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་ཤེས་པས་མངོན་སུམ་གྱི་མྱོང་སྣང་ངམ། དངོས་པོའི་རང་མཚན་གྱི་ཁྱད་པར་འཛིན་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། བརྗོད་བྱ་དངོས་སུ་ཡོད་མི་དགོས་པར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་མཚོན་ཕྱིར་རྟོག་བཏགས་ཅི་དགར་བརྗོད་པ་དང་། ཚིག་སྦྱོར་ཡང་གོ་དོན་བརྡ་འཕྲོད་ཐབས་ཙམ་མིན་པར་སྙན་ཞིང་རྣོ་བ། མཛེས་ཤིང་བརྗིད་ཆགས་པ་སོགས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཉམས་ཐོན་པ་གཙོ་བོར་བྱེད་པའི་རིགས་ལ་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིགས་ཟེར་ཞིང་། སྙན་ཚིག ཟློས་གར། སྒྲུང་དང་གཏམ་རྒྱུད། གླུ་གཞས་སོགས་དེའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་ཡིན།”19ཞེས་གསུངས་པ་ལས་ང་ཚོས་རྩོམ་རིག་གི་ལུས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དེ་ཚད་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་བཟུང་དགོས་མིན་གསལ་པོར་རྟོགས་ཡོང་བས་ཐབས་དེས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་སྲོལ་རྒྱུད་འཛིན་དང་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་འགངས་ཆེན་ཐོན་ངེས་པས་དེ་དོན་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས་པ་ཡིན་ནོ།།
རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་ཆ་ནས་གླེང་སྐབས་ངེས་པར་བོད་རང་གི་གཤིས་དང་མཐུན་མིན་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས་ལ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཚོན་ཐབས་དེ་འདྲ་བོད་རང་ལ་སྔ་མོ་ནས་ཡོད་མིན་ཐད་དེ་བས་བསམ་གཞིགས་ཀྱིས་གལ་ཏེ་ཡོད་དུ་མཆིས་ན་དེ་མུ་མཐུད་རྒྱུད་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་དགོས་ཤིང་། མེད་ན་དེ་ཚོད་ལ་ཁ་གསབ་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལྡུམ་རྭ་མཚར་སྡུག་གི་མེ་ཏོག་ཅིག་འཛུགས་དགོས་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་མ་བྱས་ཚེ་ང་ཚོར་ཕམ་ཁ་མང་དག་ཅིག་འབྱུང་ངེས་ཏེ། དཔེར་ན་འཛམ་གླིང་གི་སློབ་གསོའི་ཁྱབ་ཁོངས་ན་འཛིན་གྲྭའི་ལམ་ལུགས་ནི་ཐོག་མར་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་དུས་མགོའི་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སུ་བྱུང་ཞིང་། ཚེ་གང་གི་སློབ་གསོ་ཞེས་པ་དེ་༧ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས“རིག་པ་ནངས་པར་འཆི་ཡང་སློབ། ། ཚེ་འདིར་མཁས་པར་མ་གྱུར་ཡང་། །སྐྱེ་བ་ཕྱི་མར་བཅོལ་བ་ཡིས། ། ནོར་ལ་རང་ཉིད་ལེན་དང་མཚུངས། །”ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་མོད། འཛམ་གླིང་སློབ་གསོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཀྲུང་གོའི་སློབ་གསོའི་ཁྱབ་ཁོངས་ན་དེའི་ཆ་ཙམ་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་དང་གོ་རྒྱུ་མེད་པས་དེ་དག་རང་ཅག་ཁོ་ནའི་ལན་ལས་གཞན་སུ་ལའང་ཁག་དཀྲི་རྒྱུ་མེད། དེས་ན་ང་ཚོས་རང་ཅག་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་དང་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དག་ལ་རྒྱུས་ལོན་གྱིས་བོད་པའི་གཤིས་དང་མཐུན་པའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་བྱ་ཐབས་དང་གཞུང་ལུགས་ནང་འདྲེན་བྱས་ཏེ་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་པའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཆགས་པར་བྱ་དགོས། བརྒྱུད་རིམ་དེའི་ནང་བོད་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་མང་ཆེ་བ་དགོན་པའི་བླ་གྲྭ་མཁས་དབང་དམ་པ་རྣམས་ཀྱིས་མཛད་པས་དེ་ལ་དོགས་པ་དང་ངན་དམོད། ཟུར་ཟའི་རྣམ་པ་བཟུང་སྟེ་དེ་དང་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་མི་ཕོད་པའམ་རྒྱབ་སྐྱུར་བྱེད་པ་ལ་མཁས་པ་མི་ཟེར། དེང་དུས་མི་རིགས་གཞན་ནས་དར་ཡོང་བའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དག་ལ་སོ་དཀར་པགས་པས་མི་འཐུམ་པའི་སྒོ་ནས་ཡོད་ཚད་གསོལ་རས་སུ་མངོན་ནས་ནང་འདྲེན་ཁོ་ན་བྱེད་པའམ་དེང་གི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁག་ཏུ་མཚོན་ཐབས་སུ་བོད་སྐད་སྤྱད་ཡོད་ལ་དེའི་ནང་དུ་ནང་དོན་རེ་གཉིས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཆོས་ཉིད་དམ་ཤེས་བྱ་སྤྱད་དེ་བྲིས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་སྣེ་འཁྲིད་བྱེད་པ་ནི་མཐོང་རྒྱ་ཡངས་པའི་གནང་སྟངས་ཤིག་ཡིན་མོད། དེས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འཕེལ་འགྱུར་ལ་ནུས་པ་དེ་ཙམ་གྱི་ཐོན་དཀའ་བས་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དང་དེང་གི་དུས་སུ་ཕྱི་ཕྱོགས་ནས་དར་བའི་རྩོམ་རིག་གི་ལྟ་བ་ཁག་ལ་ནན་ཏན་གྱིས་བསྲེགས་བཅད་བརྡར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ་དེ་ལ་འཇུག་དགོས་པ་ཡིན། གལ་ཏེ་ཐབས་དེ་ལྟར་སྤྱད་ཐུབ་ན་བོད་པ་རང་གི་གཤིས་ཉམས་དང་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཐོན་ཐུབ་ལ་དེས་སྣེ་འཁྲིད་པའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་གྲུབ་འབྲས་མི་དམན་པ་ཞིག་ཐོབ་ངེས་ཤིང་འཛམ་གླིང་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་འདུ་ཤེས་ཟེར་བ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་འདི་ལ་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་འདི་འདྲ་ཞིག་འདུག་ཅེས་ངོས་འཛིན་དང་ཁས་ལེན་བྱེད་པར་ངེས་སོ།། གཤམ་ན་གུས་པས་ལྷག་བསམ་དག་པོས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཕྱིས་འབྱུང་ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་མིན་ཐད་ལ་རེ་བ་འདྲ་འདོན་པར་བྱ་སྟེ།
གསུམ་པ། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་བཏོན་པའི་རེ་བ།
དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་ཚུན་ནས་བོད་དུ་སྔར་མེད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁ་ཅིག་བྱུང་ཞིང་དེ་དག་གིས་དུས་སྐབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་གསར་རྩོམ་བྱ་བར་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མི་དམན་པར་ཐོན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་དེ་དག་ལ་མི་རིགས་རང་བཞིན་ཞེས་གླེང་ན་མི་འཚམ་པས་གུས་པས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་རེ་བ་བཏོན་པའི་ཁུལ་གྱིས་བརྗོད་པར་བྱ་བ་ལ།
གཅིག སྣེ་འཁྲིད་ཀྱི་བསམ་བློར་བཏོན་པའི་རེ་བ།
དེ་ཡང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཞེས་པའང་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཡིན་གཤིས་དེ་ལ་ངེས་པར་ཡང་དག་པའི་སྣེ་འཁྲིད་བསམ་བློ་ཞིག་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན། ཡང་དག་པའི་བསམ་བློ་ཞེས་པའི་ཚད་དེ་གང་ནས་འཇོག་གམ་ཞེ་ན། འདིར་གཙོ་བོ་མི་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློ་འདུ་ཤེས་ལ་བྱའོ། དེས་ན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་ནི་བོད་པ་རང་གི་འདུ་ཤེས་ཡིན་པ་ལས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཚབ་བྱེད་མི་ཉན་ལ། རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་ཉི་མ་དམར་པོ་ཞེས་བསྟོད་པ་བྱེད་པའི་བསམ་བློས་བོད་ཀྱི་ཉི་མ་སེར་པོའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་མི་ཐུབ་པས་གང་དེའི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་དེར་བརྩི་འཇོག་གིས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་དགོས་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་བྱུང་ཚེ་འཛམ་གླིང་གི་རྩོམ་རིག་དགའ་ཚལ་ན་མཚར་སྡུག་གི་གང་བུ་ཞིག་བཞད་ངེས།
གཞུང་ལུགས་ཀྱི་སྣེ་འཁྲིད་བསམ་བློ་ཡང་དག་པ་ཞིག་བྱུང་ན་དེས་ཐོན་པའི་ནུས་པའང་ལེགས་ལམ་ཞིག་ལས་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་དང་འགལ་བའི་ལག་ལེན་ཞིག་ཡོང་མི་སྲིད་པས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་ཁོག་ཏུ་སྲིད་པ་ཆགས་པ་ནས་ད་བར་དུ་མངའ་བའི་མཐུན་མིན་གྱི་འདུ་ཤེས་དེ་དག་ལ་རྒྱུས་ལོན་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་རང་མཚན་པ་ཞིག་གྲུབ་པར་བྱ་དགོས་པ་ནི་ང་ཙམ་མ་ཡིན་པར་བོད་ཀྱི་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་ཚང་མས་ཕྲག་ཏུ་བབས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་འོས་འགན་ཞིག་ཡིན་ཅིང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དར་སྤེལ་བྱ་བའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། གཤམ་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་ཐད་ལ་བཏོན་པའི་རེ་བ་འདྲ་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།
གཉིས། འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་བཏོན་པའི་རེ་བ།
དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་གཞུང་ལུགས་འདི་ཉིད་མི་རིགས་རང་བཞིན་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་ལ་དང་ཐོག་མར་ང་ཚོས་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱར་རྒྱུས་ལོན་གང་ལེགས་ཀྱིས་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དེ་དག་དུས་རབས་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལེགས་ཆ་བསྡུ་ལེན་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་བ་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན།
བོད་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་ཕྱོགས་གླེང་བ་ཕྱོགས་ཁག་གསུམ་གྱི་ཐད་ནས་གླེང་བ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ།
གཅིག རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་ཐད་ནས་གླེང་དགོས་པ་ཡིན།
རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ནི་མི་རིགས་སུ་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་། མི་རིགས་དེའི་རྩོམ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ནང་དུ་ནུས་པ་འགངས་ཆེན་ཐོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད། དེས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ནང་དོན་དང་རྣམ་པར་དབྱེ་ཞིབ་དང་གདེངས་འཇོག་བྱས་ཏེ་རྩོམ་རིག་གི་ཆོས་ཉིད་དག་བྱེ་བྲག་གི་བརྩམས་ཆོས་ལས་ཚུར་སྣང་བྱེད་ཅིང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱིས་གསར་རྩོམ་ལ་ཐོན་པའི་ནུས་པར་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱིས་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཐུས་ཚང་དང་འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་ནུས་པ་ཞིག་ཐོན་གྱི་ཡོད་པས་རེད། ཡིན་ཡང་ད་ལྟའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་དུ་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་ལེགས་པོ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། ༡ རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་ལས་ལ་གཞོལ་མཁན་གྱི་མི་སྣ་ཉུང་ཞིང་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་དཔུང་ཁག་ཅིག་ཆགས་མེད་པ། ༢ སྔ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་ལ་སྦྱོང་བ་དང་རྟོགས་ཞིབ་ཅུང་མི་འདང་བ་དང་། ༣ རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་ཐབས་ཤེས་སྣ་རྐྱང་ཅན་དུ་ཡོད་པ། ༤ དུས་ལྟར་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་ཕྱོགས་བསྡོམས་བགྱི་མི་ཐུབ་པ། ༥ ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་ལ་བསྟུན་དྲགས་པས་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སམ་ཁྱད་ཆོས་ཤོར་འགྲོ་བའི་སྣང་ཚུལ་བཅས་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པས་ང་ཚོས་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་དག་ཐག་གཅོད་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འདི་ཉིད་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་པར་བྱ་དགོས་པ་ཡིན་ནོ།།
གཉིས། གསར་རྩོམ་གྱི་དཔུང་ཁག་ཐད་ནས་གླེང་དགོས་པ་ཡིན།
གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་ལ་འཇུག་མཁན་གྱི་རྩོམ་པ་པོ་དག་ནི་དོན་ངོ་མའི་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་པ་ཡིན་ཞིང་། མི་རིགས་ཤིག་དང་དུས་རབས་ཤིག་གི་འགན་འཁྲི་ཕྲག་ཏུ་ལེན་མཁན་གྱི་ཤེས་ལྡན་པའི་དཔུང་ཁག་ཅིག་ཡིན་གཤིས་གསར་རྩོམ་ལས་ལ་རྔོ་ཐུབ་པའི་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་གྲུབ་པར་བྱ་དགོས་པ་རེད། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཐོན་པའི་ནུས་པ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་རྩོམ་རིག་གི་ལག་ལེན་ལས་མངོན་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་རྩོམ་མཁན་གྱི་རྩོམ་རིག་ཤེས་བྱ་གོང་མཐོར་གཏོང་རྒྱུ་ནི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལ་དབབ་པའི་འོས་འགན་ཞིག་རེད་ལ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་བྱང་ཚད་མཐོ་ཞིང་རྩོམ་རིག་དགའ་ཞེན་ལྡན་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་དབང་ཕྲག་ཏུ་ཁུར་ནུས་མཁན་གྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་དཔུང་ཁག་ཅིག་འཛུགས་སྐྱོང་བྱ་དགོས་པ་ཡིན། འོ་ན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་དཔུང་ཁག་སྟོབས་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཇི་ལྟར་འཛུགས་དགོས་སམ། དེས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕན་པ་ཡོད་པ་ཞིག་ཇི་ལྟར་བྱ་མིན་ནི་མིག་སྔའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་རིག་གཞུང་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ལྷག་བསྡད་པའི་གནད་དོན་ཞིག་རེད། གནད་དོན་དེ་ཐག་གཅོད་པར་གཙོ་བོ་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་རྩོམ་པའི་གཞུང་ལུགས་དག་གསར་རྩོམ་གྱི་ཁྲོད་དུ་རྒྱ་ཁྱབ་རང་བཞིན་དུ་འགྲོ་བར་བྱ་རྒྱུ་དེའོ།།
གསུམ། བོད་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་སློབ་གཉེར་གྱི་ཐད་ནས་གླེང་དགོས་པ་ཡིན།
སློབ་གྲྭ་ནི་མི་རིགས་དེའི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་སའི་དང་ཐོག་མའི་ཁོར་ཡུག་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་མི་རིགས་ཀྱི་མ་འོངས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་དོ་རྭ་ཡངས་ཤོས་དེ་ཡིན། དེས་ན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་ཀྱང་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་ཡུན་རིང་འཚོ་གནས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ནང་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཤིང་མི་རིགས་རང་གི་འདུ་ཤེས་མངོན་མངོན་རྗེན་རྗེན་དུ་གནས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པས་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་སློབ་མའི་ཆུ་ཚད་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱ་དགོས་ལ་ལྷག་པར་བོད་སྐད་ཡིག་གི་དགེ་རྒན་ལ་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་གི་འདུ་ཤེས་ངེས་ཅན་ལྡན་དགོས་ལ་རྩོམ་རིག་གི་ཤེས་བྱ་ངེས་པར་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན། མིག་སྔར་བོད་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་སློབ་གཉེར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ནང་མི་རིགས་རང་བཞིན་གྱི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱའི་བསླབ་གཞི་མེད་པའམ་ཡོད་ཀྱང་རྔོ་ལོན་པ་ཞིག་མེད་རྐྱེན་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དག་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རེ་བ་ཡིན་ཞེས་འབོད་པའི་བོད་པའི་སློབ་མའི་ཚོགས་སུ་རྒྱུས་མངའ་ཉུང་བས་མི་རིགས་རང་བཞིན་གྱི་རྩོམ་རིག་ཅེས་པ་རྐང་ཚུགས་མི་ཐུབ་སྟབས་བསྒྱུར་གཞུང་དག་གིས་ནུས་པས་དྲངས་པའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མངོན་པའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཐོན་དཀའ་རྐྱེན། མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་འདུ་ཤེས་དེ་རིམ་བཞིན་རྨེག་མེད་དུ་གྱུར་ནས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཟེར་བ་དེ་ཕ་མེད་མ་མེད་ཀྱི་དྭ་ཕྲུག་ལྟར་དུ་གྱུར་ནས་འཛམ་གླིང་རྩོམ་རིག་གི་ལྡུམ་རྭ་ནས་རྩྭ་ངན་བཞིན་ཕྱིར་དབྱུང་ངེས་པས་ང་ཚོར་ཡོད་པ་ནི་མི་འདོད་པའི་འཁང་ར་ཁོ་ན་ལས་ཅང་ཡོད་མི་སྲིད་དོ།།
མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།
དེ་ཡང་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལག་ལེན་ནི་དུས་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་དང་ཐོག་མའི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་ནང་སེམས་ཀྱི་བརྩེ་བ་དག་ཕྱིར་མངོན་ཏེ་རིམ་བཞིན་སྒེར་ཚུགས་ལྡན་པའི་རྩོམ་ལུས་ཁག་ཏུ་གྲུབ་པ་དང་གསར་རྩོམ་རྒྱུད་རིམ་ནང་མེས་པོ་ཚོས་སྔ་མ་སྔ་མ་རྒྱུ་དང་ཕྱི་མ་ཕྱི་མ་ལག་ལེན་དུ་བཏབ་ནས་མི་རིགས་རང་གི་རྩོམ་རིག་བྱུང་བ་ཡིན། ངོས་འཛིན་དང་ལག་ལེན་གྱི་ཁྲོད་དུ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ཆོས་ཉིད་དག་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་རང་གོ་གཤིས་དང་ལྡན་པའི་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དག་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ཅི་རིགས་ནས་ཁྱབ་པར་བྱས་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དར་འཕེལ་ལ་ནུས་པ་གལ་ཆེན་ཐོན་ཡོད་ལ་དེ་ལས་མི་རིགས་རང་གི་འདུ་ཤེས་སམ་ཁྱད་ཉམས་མངོན་པར་བྱས་ཡོད། བོད་དུ་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་བཅུ་གསུམ་ཙམ་ནས་སྙན་གཞུང་མེ་ལོང་མ་དར་ཞིང་དེ་ལ་བོད་ཀྱི་སེར་སྐྱ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་པའི་གཤིས་དང་མཐུན་ཅི་ཐུབ་ཀྱིས་བོད་འགྲེལ་མང་དུ་མཛད་ཅིང་བོད་དུ་རྩོམ་རིག་གི་འཕྲིན་ལས་དར་ཞིང་འཕེལ་བ་བྱུང་། ཡིན་ཡང་དེང་གི་ཆར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ལས་ལ་འཇུག་མཁན་མང་དག་ཅིག་གིས་བོད་དུ་རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་མེད་པའམ་ཡོད་ཀྱང་ཧ་ཅང་གིས་ཉག་ཕྲ་བར་འདོད་ལ། དེ་དག་གི་ནང་དུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས་མངོན་ལྐོག་ཅི་རིགས་ན་ཐེབས་ཡོད་གཤིས་དེས་དུས་རབས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ཁག་ཏུ་ལེན་མི་ཐུབ་པ་དང་། རྩོམ་པའི་ཤེས་བྱ་དེ་དག་ལ་མཐའ་གཅིག་དགག་སྤོང་གིས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དག་བོད་དུ་འགྱུར་ཏེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་ཅིང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཞེས་མིང་དུ་བཏགས་ཏེ་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་སྣེ་འཁྲིད་བྱས། འོན་ཀྱང“བྱི་ཕྲུག་ངན་པས་ཕ་ངོ་བཏོན”ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར་དེས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ནང་མི་རིགས་རང་བཞིན་མངོན་རྒྱུ་དཀའ་ཁག་ཅིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཞིན་གྱིས་དབུལ་ན་དེས་སྣེ་འཁྲིད་པའི་གསར་རྩོམ་གྱི་བྱ་བར་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཉམས་མི་ལྡན་ཞིང་བོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལྡན་པའི་རྩོམ་རིག་ཅིག་ཏུ་གྲུབ་མི་ཐུབ་པས་མ་འོངས་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཅེས་པ་དེ་ཕ་ངོ་མ་ངོ་མེད་པའི་འཁྱམས་པོ་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བར་ཐེ་མི་ཚོམས་སོ།།
དེས་ན་གུས་པས་ད་རེས་དངོས་གཞིའི་སློབ་མའི་མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཉམས་ལྡན་དགོས་པའི་སྐོར་ལ་རང་བློས་གང་ནུས་གང་ལྕོག་གིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་ཞེས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས་པའི་སྐོར། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལ་བཏོན་པའི་རེ་བ་ཞེས་ནང་དོན་གསུམ་གྱི་ཐོག་ནས་གླེང་ཁུལ་གྱིས་བྲིས་པ་ཡིན་མོད། རང་ན་སོ་ཕྲ་ཞིང་རྣམ་གཡེང་གི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པ། རྩོམ་རིག་དགའ་ཞེན་ཕྲན་བུ་ཡོད་མོད་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཤེས་བྱར་དེ་ཙམ་གྱིས་སྦྱང་པ་དམན་པས་མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ་འདིར་མ་འདང་བ་དང་མ་གསལ་བའི་སྐྱོན་ངེས་པར་ཡོད་སྲིད་པས་མཁྱེན་དཔྱོད་ཡངས་པའི་དགེ་སློབ་ཡོངས་ནས་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་ལ་དཔྱད་དུ་འཚལ་ལོ་ཞེས་ལྷག་བསམ་ལ་རྨ་མེད་པའི་ལར་ཞེན་ཞིག་དང་གཞོན་ནུའི་བསམ་ཕྱོགས་ཤིག་ནས་དཔྱད་རྩོམ་འདི་འདྲ་ཞིག་བྲིས་པ་ཡིན་པས་འདིས་ཕན་པའི་དགེ་ལས་སུ་འགྲོ་བ་ལས་གནོད་པའི་སྡིག་ལས་སུ་མི་འགྲོ་བར་ཤོག །
བདག་གི་བློ་མིག་ཇི་ལྟར་རབ་མོག་ཀྱང་། །ལར་ཞེན་ལྷག་བསམ་དཀར་པོས་འཇུག་པའི་ལས། །
འདི་ཕྱི་གཉིས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་གཞུང་། །དེ་ཡི་འཕྲིན་ལས་འཕེལ་ལ་རྔོ་བར་ཤོག །
ད་རེས་ངས་འདི་བྲིས་པའི་རྗེས་འཇུག་ལ། །བློ་མིག་ཡངས་པའི་ན་གཞོན་ལར་ཞེན་ཚོགས། །
གཅིག་གི་ཟླ་ལ་གཅིག་གིས་འཇུག་ནས་སུ། ། མི་རིགས་རྩོམ་རིག་ཁ་གཡང་དར་བར་ཤོག །།།
མཆན་འགྲེལ།
①② ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ།》སྟོད་ཆ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༦ལོའི་ཟླ༡༠དཔར་བའི་དཔར་ཐེངས་དང་པོ། ཤ ༧ ཤ ༨
③ ཀུན་དགའ།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད།》བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༡༩༩༩ལོའི་ཟླ་༡དཔར་བའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤ ༣༥དང་༣༦
④⑤བོད་མཁས་པ།《དཎྜིའི་དགོངས་རྒྱན།》མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁབ་གིས༢༠༡༢ལོའི་ཟླ་༣དཔར་བའི་པར་ཐེངས་བཞི་པ། ཤ ༡༢༧
⑥མཁས་བཙུན།《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ།》༢༠༠༦ལོའི་དུས་དེབ་གསུམ་པའི་ཐོག་སྤེལ་བའི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་མཚམས་དབྱེ་ཚུལ་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས།》ཤ ༡༠༢
⑦⑧⑨ བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་གྲུབ།《བུ་བཞི་དོན་གྲུབ་ལགས་ཀྱི་ཆེད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༨ལོའི་ཟླ༢དཔར་བའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤ ༡ ཤ ༤༠ ཤ ༤༡
⑩1112131418ཤ་བོ་ཚེ་བརྟན།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་གཅེས་བཏུས་སྒྲ་དོན་སྒྱུ་མའི་རྨུ་ཐག》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༤ལོ། ཤ ༡༧༠ ཤ ༡ ཤ ༢ ཤ ༡༠༨ ཤ ༡༠༨ ཤ ༧༠
15སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཡིག་སློབ་གྲྭ《ལེགས་རྩོམ་སྙིང་བསྡུས།》 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༡༠ལོའི་ཟླ་༡དཔར་བའི་པར་ཐེངས་ལྔ་པ།ཤ ༣༥༥
16 ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན།《ཟློས་གར་དང་མཁས་འཇུག》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དང་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༡༣ལོའི་ཟླ༣དཔར་བའི་པར་ཐེངས་གཉིས་པ། ཤ ༩༠
17 ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ།《ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༢༠༡༢ལོའི་ཟླ་༣དཔར་བའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤ ༡༢༡
19 ཨ་ལག་དོར་ཞི།《མུན་འཇོམས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༡༩༩༦ལོའི་ཟླ༡༡དཔར་བའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤ ༢༠༥
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
༡ ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༦ལོར་བསྐྲུན།
༢ རོང་བོ་དགེ་འདུན་རབ་གསལ།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་།》ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༣ལོར་བསྐྲུན།
༣ ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ།《ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༡༢ལོར་བསྐྲུན།
༤ ཨ་ལག་དོར་ཞི།《སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་བཤད་སྦྱར་རྩོམ་རིག་འཇུག་སྒོ》ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༤ལོར་བསྐྲུན།
༥ ཨ་ལག་དོར་ཞི།《མུན་འཇོམས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༩༦ལོར་བསྐྲུན།
༦ ཨ་ལག་ཤ་ངག་དབང་བསྟན་དར། 《བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ།》སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཁང་གིས་བསྒྲིགས།
༧ ཨ་ལག་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས།《ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༧བསྐྲུན།
༨ ཨ་ལག་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་།《སྙན་ངག་སྤྱི་དོན།》ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༩ལོར་བསྐྲུན།
༩ རྗེ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན།《ཟློས་གར་དང་མཁས་འཇུག》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དང་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༡༣ལོར་བསྐྲུན།
༡༠ རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན།《རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༨ལོར་བསྐྲུན།
༡༡ ཀུན་དགའ།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད།》བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༩༩ལོར་བསྐྲུན།
༡༢ བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་གྲུབ།《བུ་བཞི་དོན་གྲུབ་ལགས་ཀྱི་ཆེད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༠༨ལོར་བསྐྲུན།
༡༣ ཤ་བོ་ཚེ་བརྟན།《བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་གཅེས་བཏུས་སྒྲ་དོན་སྒྱུ་མའི་རྨུ་ཐག》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༢༠༡༤ལོར།
