ཆོས་སྐྱོང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།

        1986ལོར། རི་སི་མེ་རི་ཨ་རའོ་བྷྱོ（Rosemary Arrojo）ཡིས་པར་ཙིར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་སེན་ཐི་ཕོལ་དུ《ལོ་ཙཱའི་ལས་ཤག》[1]ཅེས་པའི་དེབ་ཆུང་ཞིག་པར་སྐྲུན་བྱས། དེབ་དེར་ཐའེ་ཐི་ལི་ཡི《ལོ་ཙཱའི་རྩ་དོན》གླེང་སྐབས། [2] ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡིས“བླ་མེད་ཀྱི་མ་རྩོམ”[3]ཞེས་པའི་ལྟ་བ་ཐོག་མར་བཏོན་པ་ནས་བཟུང་། ད་གཟོད་གནད་དོན་དེར་གྲོས་བསྡུར་བྱེད་མགོ་བརྩམས་པ་རེད། རྗེས་སུ་བརྗོད་བྱ་དེ་ལས་འཕྲོས་ཏེ་པར་ཙིར་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་འགར་དེ་འབྲེལ་གྱི་རྩོད་གླེང་བྱུང་། རྩོད་གླེང་དེ་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་བར་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཅིག་ལྡན་ཏེ། ལོ་ཙཱའི་བྱ་བྱེད་ནི་འདས་སོང་གི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་ལྕགས་སྒྲོག་ལས་ཐར་པའི་རྣམ་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ཡོ་རོབ་གླིང་གི་རིག་གནས་རིན་ཐང་ལྟ་བའི་དབང་སྒྱུར་ལས་ཐར་བའི་ཐབས་ལམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུའང་བརྩི་བར་བྱེད།
        དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་ཉི་ཤུ་པ་ནས་བཟུང་། “ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བའི་ལས་འགུལ”（Anthropophagy movement）[4]ཞེས་པ་དེ་པར་ཙིར་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་གདལ་དུ་འགྲོ་མགོ་བརྩམས། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཡོ་རོབ་གླིང་གི་རིག་གནས་ཀྱིས་ཐོག་མཐའ་ཀུན་ཏུ་དབང་བསྒྱུར་པའི་ཁྲོད། རང་ཉིད་ཀྱི་གདོད་མའི་རིག་གནས་ཀྱི་རིན་ཐང་ལ་སླར་ཡང་ཤེས་རྟོགས་གསར་པ་བྱུང་སྟེ། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིག་གནས་རིན་ཐང་དང་ལྟ་བ་དག་ལ་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས་པ་དེ་རེད།
        དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་པར་སླེབས་པ་ན། པར་ཙིར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྙན་ངག་པ་དང་ལོ་ཙཱ་བ་ཧེ་རའོ་དྷི་（Haroldo de Campos）སྤུན་མཆེད་གཉིས་ཀྱིས་རང་རང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་གོང་སྨོས་ཀྱི་གོ་དོན་དེ་དག་ཡང་བསྐྱར་གླེང་ཞིང་། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་མ་རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་དུ་བཟུང་ཐོག “ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བ”ཡི་རིང་ལུགས་དང་བསྡུར་བ་མཛད་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་། “རྒྱལ་ཁབ་རིམ་གྲས་གསུམ་པའི་ལོ་ཙཱའི་རྣམ་པ”[5]ཞེས་པའི་གྲུབ་མཐའི་སྲོལ་ཕྱེ་བ་རེད། དེའི་དོན་སྙིང་ནི་གཞན་གྱི་རིག་གནས་རིན་ཐང་ལྟ་བ་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དགག་རྒྱག་དང་སྣང་མེད་བྱས་པ་མ་ཡིན་པར། སྔོན་ལ་ཕྱི་ཡོང་རིག་གནས་ཀྱི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཉིང་བཅུད་དག་སྡུད་ལེན་གནང་རྗེས། ད་གཟོད་གདོད་མའི་རིག་གནས་ཀྱི་རྨང་རྐང་གསོ་བ་དང་གསར་གཏོད་བྱེད་དགོས་པ་དེའོ། ། དེ་ལྟ་བུའི“ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བ”ཡི་རིང་ལུགས་ནི་ཐོག་མའི་ཆབ་སྲིད་འགོག་རྒོལ་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་རིག་གནས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པར་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཞིང་། དུས་ཕྱིས་སུ་དེང་རབས་ཕྱི་མའི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཁྲོད་ཀྱི“ལོ་ཙཱའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ”[6]ཞེས་པའི་ལྟ་བ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་པ་རེད།
        དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ནང་། པར་ཙིར་ལོ་ཙཱའི་ཐད་ཀྱི་རྩོད་གཞི་གཙོ་བོ་དེ་མི་སེར་སྤེལ་མཁན་གྱི་རིག་གནས་སྲོག་ཤིང་སྟེ་མ་རྩོམ་གྱི་གོ་གནས་དང་། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་མཐའ་འཁོབ་རིག་གནས་ཏེ་ལོ་ཙཱའི་རང་དབང་གི་སྟེང་དུ་བབས་པ་རེད། “ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བ”ཡི་ལྟ་བ་ནི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་འགྲེལ་བཤད་གསར་པ་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་རེད་ལ། ལོ་ཙཱའི་ཁྲོད་བཤད་སྲོལ་རིགས་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་དགོས་པ་དེའང་འདུ། དེས“མ་རྩོམ”དང“ལོ་ཙཱ”ཡི་བར་དུ་གནས་པའི་གཙོ་ཕལ་གྱི་ལྟ་བར་འགྲན་བསླངས་ཤིང་ཁ་གཏད་བཅག་པ་མངོན། དེ་ནི་ཏག་ཏག་རི་སི་མེ་རི་ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡི་ལོ་ཙཱའི་ལྟ་བའི་གཞི་འཛིན་སའང་རེད་འདུག མོས་ཏེ་རི་ཏའི་སྒྲིག་གཏོར་རིང་ལུགས་པའི་བྱེད་ཐབས་བེད་སྤྱད་དེ། ནུབ་ཕྱོགས་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་ཁྲོད་ཡིག་ཐོག་གི་མིང་ཚིག་ཁོ་ནར་གཞི་བཅོལ་བའི་ལྟ་བ་གཙོ་བོ་དེར་དོགས་སློང་མཛད།
        1989ལོར། ཐའེ་ཐི་ལི་ཡིས《ལོ་ཙཱའི་རྩ་དོན》ཞེས་པའི་ཁྲོད། ལོ་ཙཱ་ནི་མ་རྩོམ་གྱི་དགོངས་པ་ཇི་བཞིན་དུ་བཤུས་པ་ཡིན་ཚུལ་བསྟན་མོད། འོན་ཀྱང་ཏེ་རི་ཏས་བལྟས་ན། མ་རྩོམ་ལ་འགྱུར་མེད་རྟག་བརྟན་གྱི་དོན་སྙིང་ཟེར་བ་ཞིག་མེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཐེངས་རེའི་ཀློག་འདོན་ཁྲོད་ལོ་ཙཱ་བྱེད་སྟངས་གསར་པ་རེ་འབྱུང་བས་སོ། ། ལོ་ཙཱ་བའི་འགན་འཁྲི་ནི་རང་ཉིད་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ཕྱིན། “བླ་མེད་ཀྱི་མ་རྩོམ”ཞེས་པ་དང་རྩོམ་མཁན་གྱི་དགོངས་དོན་ཆ་ཚང་ཇི་བཞིན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཞེས་པར་དགག་པ་ཚ་ནན་བཏང་འདུག
        ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡིས་བསྟན་འདོད་པ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཐུས་ཚང་མིན་པའི་རང་བཞིན་དེ་ཡིན་ཞིང་། ཁྱད་པར་དུ་ཐའེ་ཐི་ལི(1971)དང་ཁ་ཐེ་ཧྥུ་ཏི(1965) །ནའེ་ཏ(1964)། སི་ཐན་ན(1975)བཅས་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་དེ་རེད། ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡི་དགོངས་པ་ལྟར་ན། མ་རྩོམ་ནི་ཀློག་པ་པོར་ཁ་གཏད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། ཀློག་པ་པོས་དཔེ་ཀློག་དང་ལོ་ཙཱ་བྱེད་པའི་ཁྲོད། རྩོམ་པ་པོའི་བརྗོད་འདོད་ཀྱི་ནང་དོན་ཁོ་ནར་གསེད་འགྲོལ་བྱེད་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དེ་ལས་ལྷག་པའི་ནང་དོན་གསར་པ་ཞིག་ཀྱང་རང་རང་གི་གོ་སྟོབས་སུ་འདྲེན་ཆོག་པར་འདོད། ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡིས་མུ་མཐུད་དུ་བསྟན་དོན། མོར་མཚོན་ན་ལོ་ཙཱ་ནི“བསྐྱར་བྲིས་དེབ”[7](palimpsest)ཅིག་རེད་ཟེར་བར་མོས་པ་ཟབ་ཅིང་། དེ་ལྟར་བྱས་ཚེ་མ་རྩོམ་གཉིས་སམ་ཡང་ན་གཉིས་ཡན་ཆད་འབྱུང་སྲིད་པར་མ་ཟད། མ་རྩོམ་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པ་བརྒྱུད་མ་རྩོམ་གཞན་གསར་པ་ཞིག་འབྱུང་བར་གོ་སྐབས་བསྐྲུན་པ་རེད། དེ་བས། དུས་རབས་མི་འདྲ་བ་རེ་རེར“བསྐྱར་བྲིས་དེབ”མི་འདྲ་བ་རེ་ཡོད་ན་འགྲིག་ཅིང་། དུས་རབས་གསར་པའི“བསྐྱར་བྲིས་དེབ”ཀྱིས་དུས་རབས་རྙིང་པའི“བསྐྱར་བྲིས་དེབ”ཀྱི་ཚབ་བྱེད་ཆོག་པར་གསུངས།
        ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡི་དགོངས་པར་ལོ་ཙཱ་བྱེད་པ་ནི་མ་རྩོམ་གྱི་རྩོམ་པ་པོའི་དགོངས་དོན་ཇི་བཞིན་སོར་འཇོག་བྱེད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། ནང་དོན་གསར་པ་གསར་གཏོད་བྱེད་ཆོག་པའི་ལས་འགན་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད། ལྟ་བ་དེ་ཡིས་ཏེ་རི་ཏ་ཡི་སྒྲིག་གཏོར་རིང་ལུགས་ཀྱི་བརྟག་ཐབས་སྨྲ་བ་མཚོན་འདུག་ཅིང་། མ་རྩོམ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་བརྗོད་འདོད་པའི་ནང་དོན་ཐམས་ཅད་སྡུད་རྐྱང་བྱེད་ཆོག་པའི་རྫ་སྣོད་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། ལོ་ཙཱ་བའི་དགོས་མཁོ་དང་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བྱེད་ཀྱི་གོ་རིམ་བྱེ་བྲག་པའི་ཁྲོད་ངེས་པར་རྩ་བ་ནས་བཟོ་བཅོས་བྱེད་དགོས་པར་བསྟན། དེ་བས་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བྱེད་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི“གཞན་འགྱུར”[8]རིགས་ཤིག་ཏུ་ལྟ་དགོས་ཤིང་། སྒྲ་དོན་ཇི་བཞིན་དུ་འགྱུར་བ་ཞེས་པའི་གོ་དོན་ནི་དོན་དུ་ཕན་མེད་ནུས་མེད་ཅིག་ཡིན་པས་ན། “གཞན་འགྱུར”གྱི་གོ་རིམ་དེའི་ཁྲོད་ལོ་ཙཱ་བ་སུ་དང་གང་ལའང་རང་ལྟ་དང་རང་དབང་ཡོད་ཆོག་པར་གསུངས།
        ཏེ་རི་ཏ་ཡི་བསམ་པར་གནམ་འོག་ཏུ་དབང་གྲགས་གོ་གནས་ཅན་གྱི“མ་རྩོམ”ཞིག་མེད་པར་མ་ཟད། དགག་པ་སྤྲོས་མི་ཆོག་པའི“རྩོམ་པ་པོའི་དགོངས་དོན”ཞིག་ཀྱང་ཡོད་མི་སྲིད་དེ། ཤུགས་བསྟན་དུ་མཆིས་པ་ནི“རྩོམ་པ་པོ་སྐུ་གཤེགས་པ་དང་ཀློག་པ་པོ་སླར་གསོན་པ”ཡི་ལྟ་བ་དེ་ག་རང་ངོ་། །[9]
        ཨ་རའོ་བྷྱོ་དང་ཏེ་རི་ཏ་ཡི་དགོངས་དོན་དེ་མཐར་གཏུགས་ན་ནུབ་གླིང་ལོ་ཙཱའི་ཞིབ་འཇུག་གཞུང་ལུགས་ཏེ།“དམིགས་ཡུལ་སྨྲ་བ”དར་སྤེལ་གཏོང་མཁན་ཝེར་མེར་(Vermeer)གྱི་ལྟ་བ་དང་མ་གྲོས་གཅིག་མཐུན་དུ་སོང་འདུག ཝེར་མེར་གྱིས་ཀྱང་མ་རྩོམ་བླ་མེད་ཀྱི་ལྟ་བ་དོར་བ་དང་། སྒྲ་དོན་ཇི་བཞིན་དུ་འགྱུར་བའི་ལྟ་བའང་ཁས་མ་བླངས་པར། ལོ་ཙཱ་བ་དང་མ་རྩོམ་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་ལྟོས་ས་ལྟོས་འཇོག་གིས་གྲུབ་པའི་དགོངས་པ་ཁྱབ་སྒྲོག་གནང་བ་རེད། ཝེར་མེར་གྱིས་ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡི་བརྩམས་ཆོས་ལ་དགའ་བ་ཚད་མེད་བསྒོམས་པར་མ་ཟད། ཡིག་ཐོག་ནས་གསལ་བཤད་འདི་འདྲ་གནང་འདུག་སྟེ། “ང་ཐོག་དང་པོརJusta Hola－Manttariདང་མཇལ་བའི་དུས་ནི1983ལོ་ཡིན་ལ། དེའི་དུས་ངའི་རིགས་ལམ་དང་ཁོང་གི་ལོ་ཙཱའི་གཞན་འགྱུར་སྨྲ་བ་གཉིས་བར་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་མང་པོ་མཆིས་པ་རྟོགས། 1986ལོར། བདག་གིས་རི་སི་མེ་རི་ཨ་རའོ་བྷྱོ་ནི་ངེད་གཉིས་དང་མི་མཚུངས་ཤིང་། རང་ཁྱད་ལྡན་པའི་ཕྱིས་བྱུང་གི་མཁས་དབང་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས། ཨ་ལུའོ་ཡུའེ་ཡི་བཞེད་དགོངས་དེ་མཐར་གཏུགས་ན་ཕན་ནུས་དོན་གཉེར་གྱི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་རེད་ལ། ངེད་ཅག་གསུམ་པོའི་གཞུང་ལུགས་བར་ཕན་ཚུན་མི་འདྲ་ས་རེ་གཉིས་ཀྱང་མཆིས།”
        མིང་དུ་གྲགས་པའི་མཁས་དབང་དེ་གསུམ་གྱི་ཐུན་མོང་རང་བཞིན་ནི་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ལམ་ནས་གསལ་པོར་བརྗོད་དཀའ་བའི་གནས་སུ་ལྷུང་མོད། འོན་ཀྱང་། ཁོང་ཚོའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་དང་རིགས་ལམ་ཕན་ཚུན་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་རེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དུས་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་སུས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མ་མཆིས།
        མདོར་ན། པར་ཙིར་གྱི“ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བ”ཡི་ལྟ་བ་གཙོ་བོ་ནི། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཐོག་མར་མི་སེར་སྤེལ་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐད་རིགས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་སྡུད་ལེན་བྱེད་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་ད་གཟོད་སྐད་རིགས་དང་རིག་གནས་དེ་དག་ལ་ཀློག་འགྲེལ་གསར་པ་བརྩམས་ཏེ། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་རིགས་དང་རིག་གནས་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་དགོས་པ་དེའོ། །ལོ་ཙཱའི་རིག་གཞུང་སྨྲ་བ་ཆེན་པོ་མ་རི་སི་ནའེ་ཧོ་ཨུན་པི་ཡི་དགོངས་པ་ལྟར་ན། （པར་ངོས19པར་མཐུད་པ།）ལོ་ཙཱའི་བརྡ་ཆད་ཅིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། “ཤ་ཆེན་སྤྱོད་པ་བ”ཡི་རིང་ལུགས་ཞེས་པ་ནི་དབྱིན་ཡིག་གི་གོ་བ་ལེན་ཚུལ་ལྟར་ན་ཅིས་ཀྱང་རྣམ་རྟོག་འདྲ་མིན་སྐྱེད་བྱེད་ཅིག་ཡིན་པར་ངེས་ཏེ། “cannibalistic”ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་འདིའི་ཤུགས་སུ་དུས་ནམ་ཡང་ཀླ་ཀློ་དང་མགོ་རྟིང་བསློགས་པ་སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་མཆིས་པར་འདོད། དེའི་ཕྱིར་ལྟོས་ས་ལྟོས་འཇོག་གིས“anthropophagic”（“ཤ་ཆེན་པ”）[10]ཞེས་བེད་སྤྱོད་བཏང་ན་དོན་ལའང་གནས་ཤིང་། སེམས་ཀྱིས་ཀྱང་དང་ལེན་བྱེད་མི་ནུས་པའི་ཤུགས་བསྟན་གང་ཡང་མ་མཆིས་སྙམ། གཞན་ཡང་། ཨ་རའོ་བྷྱོ་ཡི“བསྐྱར་བྲིས་དེབ”ཅེས་པ་ནི་ཚིག་དོན་ཉིས་ཆ་ནས་སྔ་མ་དག་ལས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་འཚམ་པར་གསུངས།

སི་ནའེ་ཧོ་ཨུན་པི་ཡི་དགོངས་ཚུལ་ལྟར་ན། སྒྲིག་གཏོར་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་དུ་སྤྱོད་པའི“རྩོམ་པ་པོ་སྐུ་གཤེགས་པ”ཞེས་པའི་གཞུང་ལུགས་དེ་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་སྟེང་སྤྱོད་པར་མི་འཚམ་ལ། ལོ་ཙཱའི་གནས་བབ་དང་ཡང་ཕྱིན་ཅི་ལོག་པར་འདོད། ཁོང་གིས་མུ་མཐུད་དུ་བསྟན་དོན། ང་ཚོས་རྗེས་ཕྱོགས་སུ་ཀློག་པ་པོའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྔར་ལས་གཙིགས་ཆེན་བྱེད་པ་གཞིར་བཞག དམིགས་ཡུལ་ག་གེ་མོའི་ཆེད་དུ་རྩོམ་པ་པོའི་དགོངས་དོན་ལ་ཅི་མི་སྙམ་པའི་བརྟུལ་ཞུགས་འཛིན་མི་དགོས་པར། སྔར་ལས་ལྷག་པའི་སྒོ་ནས་མ་རྩོམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་སྔོག་འདོན་བྱེད་དགོས་པ་དེ་རེད་ཅེས་གསུངས་སོ། །

ཟུར་ལྟའི་དཔྱད་གཞི།

［1］根茨勒。当代翻译理论［M］上海外语教育出版社，2004。
［2］芒迪。翻译研究入门：理论与应用［M］上海外语教育出版社，2010.
［3］郭建中。当代美国翻译理论［M］湖北教育出版社，2000.
[1] 罗斯玛丽·阿罗约：《翻译工作坊》。
[2] 泰特勒：《翻译的原则》。
[3] 神圣原文。
[4] 食人主义运动。
[5] 第三世界的翻译模式。
[6] 翻译哲学。
[7] 重写本。
[8] 转化。
[9] 作者已死，读者重生。
[10] 食人的。