མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། པད་མ་དབང་ཆེན།

        ཞོན་ཙང་གི་མིང་ལ་ཐང་སིན་དང་ངག་རྒྱུན་དུ་ཐང་སིན་བླ་མ་ཟེར་ཞིང་། ཀྲུང་གོའི་ནང་བསྟན་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ཆོས་ལུགས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་མཁན་དང་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱ་པ་ཞིག་རེད། ཁོང་ལ་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཐད་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡོད་ལ། ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་དང་གཞུང་ལུགས་གཉིས་ཐད་ནས་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་དུས་རབས་དབྱེ་མཚམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣར་གྱུར་ཡོད། ང་ཚོས་ཁོང་གིས་ལོ་ཙཱའི་ལས་དོན་ཐད་བཞག་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཛད་རྗེས་ལ་སྤྱི་བསྡོམས་དང་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཏེ། ལོ་ཙཱའི་བྱ་གཞག་སྔར་ལས་གོང་འཕེལ་དང་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་དགོས།

གཅིག ཐང་ཞོན་ཙང་གིས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་དང“མི་བསྒྱུར་བ་ལྔ”ཡི་སྒྲིག་སྲོལ།
        རང་རྒྱལ་གྱི་ལོ་ཙཱའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཕྱིར་རྟོག་བྱས་ན། ཞོན་ཙང་གིས་ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་ཁྲོད་ནས་འོད་སྟོང་འབར་བའི་གྲུབ་འབྲས་གཡུར་དུ་ཟ་བ་བླངས་ཡོད་པར་མ་ཟད། ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་ཁྲོད་ལྟ་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་བཏོན་ཏེ་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་བཞག་ཡོད། ཁོང་གིས“སྔ་འགྱུར”ལ་མ་རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་ཤོར་བ་ཚབས་ཆེ་བ་དང་ནོར་བ་མང་བ་ནི། “སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆོས་གཞུང་སྒྱུར་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་ཐོག་མར་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཆའི་སྒྲིག་གཞི་ལྟར་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་དང་། རྗེས་སུ་རྒྱ་ཡིག་གི་སྐད་ཆའི་སྒྲིག་གཞི་ལྟར་མཐུན་པར་བཅོས་ཤིང་། མཇུག་ཏུ་ཚིག་རྒྱན་སྤྲས་པ་དང་སྣོན་འཕྲི་བྱེད་པའི”①ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་གོ་རིམ་གྱི“ལྕགས་སྒྲོག”གིས་ཚོད་འཛིན་ཐེབས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཡིན་པ་རྟོགས། “སྔ་འགྱུར”གྱི“གོ་རིམ”རྩ་བ་ནས་གཏོར་ཏེ་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་སྟེ། “མ་ཡིག་གི་ནང་དོན་དང་བསྟུན་པ། འགྱུར་མ་གོ་བདེ་བ”②ཞེས་པའི་ལྟ་ཚུལ་བཏོན། མ་ཡིག་གི་ནང་དོན་ལ་བསྟུན་པ་ཞེས་པ་ནི་ངེས་པར་དུ་མ་རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་ལྟར་བསྒྱུར་བ་དང་རྩོམ་གཤིས་སོར་འཇོག་བྱེད་པ་ལ་གོ་ཞིང་། འགྱུར་མ་གོ་བདེ་བ་ཞེས་པ་ནི་འགྱུར་གྱི་སྐད་ཆ་ངེས་པར་འབྲེལ་ཆགས་ཤིང་གོ་བདེ་བ། སྐད་ཆའི་སྦྱོར་ལུགས་དང་མཐུན་པར་བྱེད་དགོས་པ་བསྟན་པ་རེད། ཁོང་གིས་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་འདི་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་གང་ལེགས་བྱས་པས། ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་སྔ་ཕྱི་དེ་གཉིས་གཅིག་གྲོགས་གཅིག་ཏུ་འཁྱེར་བ་དང་། དེ་གཉིས་ལས་གང་ཞིག་ཆད་ཀྱང་མི་རུང་བའི་ཚད་དུ་སླེབས་པར་བྱས་ལ། ལག་ལེན་དངོས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་འགྱུར་མ་དག་ཚད་གཞི་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་བསླེབ་ཆེད། མིང་དུ་གྲགས་པའི“མི་བསྒྱུར་བ་ལྔའི་སྒྲིག་སྲོལ”གསར་དུ་བཏོད་པ་སྟེ། 1.གསང་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་མི་བསྒྱུར་བ། 2.དོན་མང་ལ་འཇུག་པའི་རིགས་མི་བསྒྱུར་བ། 3.ས་མིང་མི་མིང་སོགས་མི་བསྒྱུར་བ། 4.གྲགས་པ་ཙམ་དང་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་སོང་བའི་རིགས་བསྐྱར་དུ་མི་བསྒྱུར་བ། 5.བསྟན་དོན་ཟབ་ཅིང་བརླིང་བའི་རིགས་མི་བསྒྱུར་བ་བཅས་ལྔའོ། །“དཔེར་ན་པཉྫ་དེ་ཤེས་རབ་ཏུ་བསྒྱུར་ན་བརྗོད་དོན་མི་ཟབ་པའི་སྣང་བ་སྟེར་བས། སྒྲ་སོར་བཞག་བྱས་ན་བརྗོད་དོན་ཟབ་ཅིང་བརླིང་བའི་ཚོར་བ་སྟེར་བར་བྱེད་པ་ཡིན”③ཞེས་པ་ལྟར། ཁོང་གིས་བཏོན་པའི་མི་བསྒྱུར་བ་ལྔའི་སྒྲིག་སྲོལ་འདི་ལ་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་ན། དེང་སྐབས་ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་ཁྲོད་ཀྱི་ཐད་སྒྱུར་དང་སྒྲ་སྒྱུར་སོགས་སྒྲ་རང་སོར་འཇོག་པའི་ལོ་ཙཱའི་ཐབས་རྩལ་གང་ཡིན་ཡང་ཁོང་གིས་བཏོན་པའི་མི་བསྒྱུར་བ་ལྔའི་སྒྲིག་སྲོལ་ཁྲོད་ནས་མགོ་ཁུངས་དང་རྗེས་ཤུལ་རྙེད་ཐུབ་པ་ཡིན། དེ་བས། ཁོང་གིས་བཏོན་པའི་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་དང་མི་བསྒྱུར་བ་ལྔའི་སྒྲིག་སྲོལ་སོགས་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་སྙིང་གལ་ཆེན་ཞིག་ལྡན།
        ཞོན་ཙང་གི་སྔོན་དུའང་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་དང་རྩ་དོན་སྐོར་གླེང་བ་མང་སྟེ། ཧྥུའོ་ཆིན་དུས་སྐབས་ཀྱི་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་པོ་ཧྲི་ཏའོ་ཨན་གྱིས “མ་རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་ལྷག་ལུས་མེད་པར་སྟོན་ཕྱིར་ཐད་སྒྱུར་གཙོ་བོར་བྱེད་པའི” ④ ལྟ་བ་བཏོན་པ་དང་། ཀུ་མ་ར་ཛཱ་ཡིས་རེ་ཞིག་དར་སྲོལ་ཆེ་བའི “དོན་སྒྱུར” གྱི་ལྟ་སྟངས་བཟུང་སྟེ། “སྒྲ་སྒྱུར་དོན་སྒྱུར་དུ་བརྗེ་བ་དང་། སྒྱུར་མཁན་གྱི་མིང་འགོད་པའི”⑤ལྟ་བ་བཏོན། སའེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཧྲི་ཡན་ཚའོ་ཡིས“ ཆོས་ལ་བློ་དཀར་བ་དང་། གཞན་ཕན་དང་དུ་ལེན་པ། བརྩོན་པ་རྒྱུན་བསྲིང་བ། ལུས་སེམས་སྙོམས་འཇུག་དང་ཁེངས་སྐྱུང་གཟབ་ནན་བྱེད་པ་ལས། རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་མི་བྱེད་པ། སྒྱུར་རྩལ་ལ་བྱང་ཆུབ་པ། འཚོ་བ་ངན་ངོན་ཙམ་གྱི་སྡུག་ཁུར་བཟོད་པ། རང་གི་གྲགས་འདོད་མི་གཉེར་བའི”⑥ ལྟ་བ་བཏོན། ཡིན་ནའང་དེ་དག་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ན། ཁོ་ཚོའི་ལྟ་བ་དང་ལྟ་ཚུལ་དག་ནི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་མ་ལག་རང་བཞིན་དང་ཆ་ཚང་རང་བཞིན། དེ་མིན་ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་དངོས་ལ་ཐོན་པའི་ནུས་པ་སོགས་གང་ལ་བལྟས་ཀྱང་། ཞོན་ཙང་གིས་བཏོན་པའི་ལོ་ཙཱའི་ཚད་གཞི་དང་རྩ་དོན་གྱི་དོ་ཟླར་མི་ཡོང་། རྒྱུ་མཚན་དེའི་རྐྱེན་གྱིས་རྗེས་རབས་པས་ཞོན་ཙང་གིས་བཏོན་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་ལེན་བྱས་ཏེ་ལོ་ཙཱའི་ལས་དོན་སྔར་ལས་ལྷག་པའི་སྒོ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་ཡོད།

གཉིས། ཐང་ཞོན་ཙང་ནི་ཆོས་གཞུང“ཕྱི་འགྱུར”གྱི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་པ་རེད།
        ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ལོ་ཙཱ་བ་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་བཞིན་བགྲང་གིས་མི་ལོངས་པ་ཞིག་བྱུང་ལ།དེ་དག་གི་ཁྲོད་ནས་མིང་དུ་གྲགས་ནི་ཞོན་ཙང་དང་ཀུ་མ་ར་ཛཱ། ཀྲིན་ཏེ་བཅས་ཡིན་ལ།ཞོན་ཙང་ནི་ཁོ་ཚོའི་ཁྲོད་འགྱུར་གཞུང་གི་གྲངས་འབོར་དང་། གྲུབ་འབྲས། སྤུས་ཚད། བྱས་རྗེས་སོགས་གང་ཐད་ནས་བལྟས་ཀྱང་ཕུལ་ཏུ་བྱུང་བ་དེ་རེད།

        ནང་བསྟན་ཆོས་གཞུང་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་ཐོག་མའི་དུས་ནི་ཧན་ཤར་མའི་དུས་ཡིན་ལ།ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་སླེབས་དུས་སྔ་ན་མེད་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རབས་ཤིག་ཏུ་སོན་ཡོད།ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་ལས་དོན་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཡང་རྩེར་སོན་པ་ནི། ཞོན་ཙང་གིས་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི“ཤིང་རྟ”ཡི་སྲོལ་ཕྱེས་པ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད། སའེ་རྒྱལ་རབས་སྔོན་དུ་འགྱུར་གཞུང་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་འཕགས་ཡུལ་ནས་རྒྱལ་ནང་དུ་སླེབས་པའི་གྲྭ་བཙུན་རེ་གཉིས་ཀྱིས་ཁ་ནས་བཤད་པ་ལ་བརྟེན་ནས། གཅིག་ནས་གཅིག་ཏུ་བརྒྱུད་པས་མ་ཡིག་གི་བསྟན་དོན་ཁ་ཤས་ནོར་བའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་། ཀུ་མ་ར་ཛཱ་རྒྱལ་ནང་དུ་སླེབས་རྗེས། ཁོང་གིས“དེ་སྔོན་གྱི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱ་བར་རྟོག་དཔྱོད་དང་། ལོ་ཙཱའི་རྩོམ་སྟངས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད། ལོ་ཙཱའི་ཐབས་ལམ་ལ་ངོས་ཟིན་ཐོབ་པར་བྱས་ཏེ། དེ་སྔ་བསྒྱུར་བའི་གནའ་བོའི་ཐད་སྒྱུར་གྱི་རྩོམ་གཤིས་དོར་ནས་དོན་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལྟ་བ་བཏོན་ཏེ་དེ་སྔའི་སྒྲ་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ཞན་ཆ་སེལ་ཐབས་བྱས”⑦ཞེས་ཏེ། ཀྲུང་གོའི་ལོ་ཙཱའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང“སྔ་འགྱུར”ཞེས་འབོད་པའི་ལས་སྒོ་གསར་པ་ཞིག་གི་དབུ་སྒོ་བསླངས། སྐབས་དེའི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱ་དེ་དུས་སྐབས་ཤིག་ལ“ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བརྗོད་སྟངས་འབའ་ཞིག”གི་སྣང་ཚུལ་ཆགས་པར་བྱས་ནའང་། “ཕྱི་ནས་ཡོང་བའི་མིས་ལོ་ཙཱ་བྱས་པ་དག་གོ་བརྡ་འཕྲོད་དཀའ་བ་དང་། འཕགས་ཡུལ་དུ་བགྲོད་པར་ཡུལ་གྱིས་བསྐལ་བས། དོན་གྱི་གོ་བ་ལེན་སྟངས་ལ་ཁྱད་པར་བྱུང”⑧ བས། ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་སྐབས་སུ་ཡི་གེའི་སྒྲིག་གཞི་ཁོ་ནར་བསྟུན་ཆེ་སྟེ།ནུབ་ཡུལ་གྱི་མིའི་བརྗོད་དོན་དང་འཕལ་ག་འཕྲོད་དཀའ་བའི་སྐྱོན་ཆ་དེ་རྩ་བ་ནས་སེལ་མ་ཐུབ་པ་རེད། ཞོན་ཙང་འཕགས་ཡུལ་ནས་ཕྱིར་ལོག་རྗེས། ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་ཐེ་ཙུང་གི་དགོངས་འཆར་ལྟར་ཁྲང་ཨན་མཁར་དུ་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་རྒྱལ་གཉེར་ལོ་ཙཱའི་ལས་ཁུངས་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱ་གླིང་ཞེས་པ་བཙུགས་པ་དང་། ཞོན་ཙང་གིས“སྔ་འགྱུར”གྱི་གོམས་སྲོལ་རྙིང་པའི་སྒྲོག་ཏུ་ཚུད་པ་ལས་ཐར་བར་བྱེད་ཆེད། “སྔ་འགྱུར”གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་སྒྱུར་ཐབས་དོར་ནས“སྒྲ་དོན་གཅིག་གྱུར” གྱི “ཕྱི་འགྱུར”གྱི་ཐབས་ལམ་བཏོན་ནས་སྒྲ་སྒྱུར་དང་དོན་སྒྱུར་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་ལོ་ཙཱའི་བྱེད་ཐབས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས། ཁོང་གིས་སྔོན་དུ་བསྒྱུར་བའི་ཆོས་གཞུང་ཕོན་ཆེན་དག་དང་རང་ཉིད་ཀྱིས་བསྣམས་ཡོང་བའི་ཆོས་གཞུང་ཁག་ཕན་ཚུན་གོ་བསྡུར་ཞིབ་དཔྱད་བགྱིས་ནས་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྲོལ་བཏོད་པའི“ཕྱི་འགྱུར”གྱི་ལོ་ཙཱའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྱུར་གྱི་སྤུས་ཀ་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་སྟེ།སྔ་འགྱུར་སྐབས་ཀྱི་འགྱུར་གཞུང་མང་པོ་ནང་དོན་མ་ཡིག་དང་མཐུན་ཞིང་ཀུན་གྱིས་ཀློག་བདེ་བར་བཟོས་པ་དང་།སྔོན་བསྒྱུར་མེད་པའི་ཆོས་གཞུང་མང་པོ་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར།ཐང་ཞོན་ཙང་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་དུས་རབས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཞོན་ཙང་སྔོན་གྱི་འགྱུར་གཞུང་ལ“སྔ་འགྱུར”དང་། ཞོན་ཙང་གི་འགྱུར་ལ“ཕྱི་འགྱུར”ཟེར། ཁོང་གིས་ཀུ་མ་ར་ཛཱ་ཡི་སྔ་འགྱུར་གྱི་རྗེས་སུ། ཕྱི་འགྱུར་གྱི་དབུ་སྒོ་བསླངས་པར་གྱུར་པས་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཆོས་གཞུང་ལོ་ཙཱའི་ལས་དོན་དེ་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་ལས་བརྒལ་བའི་ཆུ་ཚད་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་པར་བྱས་ཡོད། ཀུ་མ་ར་ཛཱ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཆོས་གཞུང“སྔ་འགྱུར”གྱི་སྲོལ་བཏོད་མེས་པོ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། ཞོན་ཙང་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཆོས་གཞུང“ཕྱི་འགྱུར” གྱི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་རེད།

        ཞོན་ཙང་གིས་མི་ཚེ་གང་བོར་ནང་བསྟན་ཞིབ་འཇུག་དང་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བར་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་ཡོད། ཁོང་གིས《 ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་མདོ》 དང་། 《 མདོ་དགོངས་འགྲེལ་བ》 《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》 《བདེ་བ་ཅན་གྱི་ཞིང་ཁམས་བསྔགས་པའི་མདོ》 《ས་སྡེ》 《བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་ཆེན་མོ 》 《སེམས་ཙམ་དུ་གྲུབ་པ》 《མངོན་པ་མཛོད》སོགས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་དང་།ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་གྲགས་ཆེན《ཆིན་རྒྱལ་པོའི་དམག་ཇུས་གཏོར་བའི་སྒྲ་དབྱངས 》ཞེས་པ་དང་། ལའོ་ཙིའི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གསུང་རྩོམ་གྲགས་ཆེན 《ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་མདོ》སོགས་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་རིག་གནས་བརྗེ་རེས་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཡོད།
        མདོར་ན། ཞོན་ཙང་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་གནའ་རབས་ཀྱི་ཆེས་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ནང་བསྟན་གཞུང་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་མཁན་དང་། ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ལོ་ཙཱའི་མཁན་པོ། ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་རིག་གནས་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་ཕོ་ཉ་བ་བཅས་ཡིན་ལ། ང་ཚོས་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཛད་རྗེས་དང་། ལྷག་པར་དུ་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཐད་བཞག་པའི་མཛད་རྗེས་དེ་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་སྤྱི་བསྡོམས་བྱས་ཏེ་ཁོང་གི་བླ་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་དར་སྤེལ་བྱེད་དགོས།

མཆན་འགྲེལ།

① ③ 范文澜，中国通史简编[M].人民出版社，1965:278,279
②④⑤⑥⑦. 张培基，喻云根等编著，英汉翻译教程[M].1980:1-3
⑧曹伯言、张哲永，中国古代思想家列传编注[M].华东师范大学出版社，1985:501