རྡོ་རྗེ་ཁྱུང་གྲགས།

[ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ] སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་མཆོག་ནི་བོད་དུ་གསང་སྔགས་ཀྱི་བསྟན་པ་ཐོག་མར་དར་སྤེལ་གནང་མཁན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཅིག་ཏུ་ངེས་ལ།  རིག་སྔགས་ལ་བྱང་ཞིང་སྒྲུབ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྟོན་པར་མཁས་པ། དུས་གསུམ་ལ་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱིས་འཇུག་ཅིང་བོད་ཡུལ་ལ་ཕན་པ་ཆེར་མཛད་པའི་གྲུབ་པའི་སྐྱེས་བུ་ཞིག་ཡིན་མོད།  འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ཡུལ་དང་མཛད་འཕྲིན། དེ་བཞིན་བོད་དུ་ཇི་ལྟར་ཕེབས་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བཞེད་པ་མང་བས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་དེའི་སྐོར་ལ་སོ་སོའི་ལྟ་ཚུལ་གླེང་བརྗོད་བྱས་ཡོད།  
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།] པད་མ་འབྱུང་གནས། ཨོ་ཌི་ཡཱ་ན། འགྲོ་ལྡིང་གི་ཡུལ།  [ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས།] K81 [ཡིག་ཚང་མཚོན་བྱང་།] A [རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་ཨང་སྒྲིག] 1002-946X (2008) 04-123-07 
          སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པད་མ་འབྱུང་གནས་ནི་བོད་ལ་སྐུ་དྲིན་ཆེ་བའི་ཨ་ཙརྱ་རྣམ་གསུམ་གྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན་པ་མཁས་དབང་དུང་དཀར་ཚང་གིས།“བོད་ལ་གསང་སྔགས་ཀྱི་ཆོས་ཐོག་མར་སྤེལ་མཁན་ནི་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཡིན་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་པཎ་ཆེན་བི་མཱ་ལ་བྱུང་”①ཞེས་གསུངས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་མད་པར་འདུག  བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་བྱུང་རིམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ན་གནས་བབས་གལ་ཆེན་ཟིན་ཡོད་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ལ་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་པ་གཏོང་དོན་ནི་གསང་སྔགས་སྔ་འགྱུར་རྙིང་མའི་འགོ་ཁུངས་འཚོལ་བ་དང་། དེའི་འཕེལ་རྒྱས་དང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སོགས་ལ་གསལ་ཁ་ཡོང་སླད་ཡིན། ད་ཕན་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་སྐོར་གྱི་ཆེད་རྩོམ་ཉུང་ཟད་རེ་སྤེལ་ཡོད་ཀྱང་། དེ་དག་ལས་ལ་ལ་ཞིག་བསྡུས་དྲགས་པ་དང་། ལ་ལ་ཞིག་ལ་གཏེར་ཆོས་ཁྲོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་འདྲ་བཤུས་བྱས་པ་ལྟ་བུའི་སྐྱོན་སོགས་འདུག་པས། ཁོ་བོས་མ་བརྟག་ཉམས་དགའ་དང་དད་ཞེན་རྨོངས་ཞེན་གང་གི་ཕྱོགས་སུ་མི་ཡོ་བར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་མང་པོ་གུང་བསྒྲིགས་ནས་གཟུ་བོར་གནས་པའི་ལམ་ནས་དཔྱད་པར་བྱའོ། །
          དང་པོ། སྐུ་འཁྲུངས་པའི་གནས་དང་མཚན།
          རིག་འཛིན་ཆེན་པོ་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་འཁྲུངས་ལོའི་དུས་ཚོད་གསལ་ཐག་ཆོད་པོ་ཞིག་ཞུ་ཐབས་མེད་མོད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་མང་པོས་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་འཁྲུངས་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད། འཁྲུངས་ཚུལ་ལ་བརྫུས་སྐྱེས་སུ་འདོད་པ་དང་མངལ་སྐྱེས་སུ་འདོད་མཁན་གཉིས་ཡོད་ལ། བརྫུས་སྐྱེས་སུ་འདོད་མཁན་ཤིན་ཏུ་མང་ཞིང་དེ་དག་གིས་ཨོ་རྒྱན་ཡུལ་གྱི་ནུབ་བྱང་གི་མཚམས་སུ་འཁྱིལ་བའི་དྷ་ན་ཀོ་ཤའི་མཚོ་ནང་ནས་པད་མའི་སྡོང་པོ་ལས་འཁྲུངས་པར་འདོད་དེ། 《རྒྱལ་པོ་བཀའི་ཐང་ཡིག་》ལས།“སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཏེ། །ལྷོ་ནུབ་ཨུ་རྒྱན་རྒྱ་མཚོ་གསེར་གྱི་གླིང་། །རིན་ཅེན་ཆུ་གླིང་པད་མའི་སྡོང་པོ་ལ། །མངལ་གྱིས་མ་གོས་པད་མའི་སྐྱེས་བུ་འཁྲུངས། །”② ཞེས་པད་སྡོང་ལས་འཁྲུངས་པར་བཤད་ཡོད་ལ། གཞན་དུ་ཨུ་དུམྦ་རའི་ཚལ་དུ་འཁྲུངས་པར་འདོད་པ་ཡང་ཡོད་དེ། 《ལྷ་འདྲེ་བཀའི་ཐང་ཡིག་》ནང་།  “སྐུ་མཆོག་སྐུ་ཡི་མཚན་མཆོག་པད་མ་འབྱུང་། །ཡབ་མེད་ཡུམ་མེད་ཨུ་དུམྦ་རའི་ཚལ། །”③ ཞེས་ཀྱང་འདུག་པ་དེ་ནི་མེ་ཏོག་ཨུ་དུམྦ་ར་མཆོག་སངས་རྒྱས་འབྱོན་པ་དང་དུས་མཉམ་དུ་འཁྲུངས་པར་བཤད་པའི་མེ་ཏོག་ཆེས་དཀོན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ཏེ་གཏེར་འདོན་མཁན་ཚོས་བཟོ་བཅོས་སམ་བཅོས་ལྷད་རེ་བཏང་བ་འདྲ།
          དད་ཞེན་ཅན་ཚོས་དགོས་དབང་དང་དག་སྣང་གཙོར་བྱས་ནས་དོན་དངོས་ཁྱད་གསོད་ཀྱིས་སེང་རས་གཡོགས་པའི་ཚུལ་ནི་རྒྱུན་མཐོང་གི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པས། འདིར་ཡང་ཁོང་ཉིད་པད་མའི་རིགས་ཀྱི་ལྷ་ཚོགས་ཀྱི་རིགས་བདག་སྣང་བ་མཐའ་ཡས་སམ་མགོན་པོ་འོད་དཔག་མེད་ལས་བཀྱེས་པའི་སྤྲུལ་པའི་སྐུ་ཡིན་པར་གྲགས་པ་ལ་ཆེ་བརྗོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་པད་སྡོང་ལས་འཁྲུངས་པར་སྒྲོ་བཏགས་པར་ངེས། དེའི་ཁུངས་ནི་གཏེར་མ་རྣམས་ཡིན་ལ། གཏེར་སྟོན་ཚོས་དེ་ལྟའི་ཁུངས་ཤིག་གང་ནས་རྙེད་སྙམ་ན། དེ་ནི་《བཀའ་ཐང་ཤེལ་བྲག་མ་》དང་སྒོས་སུ《བཻ་རོའི་རྣམ་ཐར་འདྲ་འབག་ཆེན་མོ་》ན་སྤྲུལ་སྐུ་དགའ་རབ་རྡོ་རྗེའི་བཞུགས་གནས་གླེང་སྐབས་འདི་ལྟར་ཡོད་དེ།“རྒྱ་གར་ནུབ་ཕྱོགས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ། དྷ་ན་ཀོ་ཤའི་མཚོ་གླིང་། མཚོ་ཀུ་ཏྲའི་འགྲམ། དུར་ཁྲོད་གསེར་གླིང་ཧེ་ཆེན་གདལ་བའི་འདབ། རྡོ་རྗེ་གླིང་ཕུག་གི་གནས། རང་བྱུང་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་ཕོ་བྲང་ན། སྤྲུལ་བའི་སྐུ་དགའ་རབ་རྡོ་རྗེ་ཞེས་བྱ་བ་”④ ཞེས་དགའ་རབ་རྡོ་རྗེའི་བཞུགས་གནས་དེའི་ཁར་པད་མའི་སྡོང་པོ་ལས་འཁྲུངས་པ་ཞེས་བསྣན་ཏེ་སློབ་དཔོན་པད་འབྱུང་གི་འཁྲུངས་གནས་གྲུབ་པར་མངོན་ལ། དེ་ལྟར་བྱེད་དོན་ནི་ཆོས་ལུགས་དང་གྲུབ་མཐའ་ཁག་གི་སྲོལ་འབྱེད་པ་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་ལྷ་སྒྲུང་མཚར་ལ་རིང་བ་ཞིག་ཏུ་འབྲི་བཞེངས་བྱེད་པའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་གཤིས་སམ་ཡང་ན་དཔེ་ལུགས་དེ་ནར་མར་རྒྱུན་བསྐྱངས་པས་ཡིན།
          ཆོས་ལུགས་རིག་པའི་གཞུང་ལྟར་ན་ཆོས་ལུགས་དང་གྲུབ་མཐའ་ཁག་གི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་མིའི་གྲས་ཀྱི་སྐྱེས་བུ་ཁྱད་པར་ཅན་དུ་ངོས་བཟུང་ནས་དེ་དག་གི་རྣམ་ཐར་རྩོམ་འབྲི་བྱེད་དགོས་པ་ལས་ལྷ་སྒྲུང་གི་རྣམ་པའི་འབྲི་བཞེངས་བྱེད་པའི་དཔེ་སྲོལ་མི་འདུག་ཅིང་། རིག་གཞུང་དཔྱད་གླེང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་ཐུན་མོང་གི་སྣང་ཚོད་གཙིགས་སུ་འཛིན་དགོས་པས། ཁོ་བོ་ཡང་དྲང་པོའི་ལམ་དུ་ཞུགས་ནས་སློབ་དཔོན་ཁོང་ཉིད་མངལ་སྐྱེས་ཡིན་པར་ཁ་ཚོན་བཅད་ནས་དེའི་ཚུལ་རྣམས་ཅུང་ཟད་གླེང་བར་བྱ་སྟེ།“ཕྲིན་(འཕྲིན)ལས་ཕུར་པའི་ཆོས་འདི་སྤེལ་བའི་སླད་དུ་མངལ་དུ་སྐྱེ་བ་བཟུང་བར་མཛད་པ་ཡིན་ཏེ། དེའི་རྒྱུ་མཚན་མངལ་སྐྱེས་ཀྱི་སེམས་ཅན་རྫུས་སྐྱེས་ཀྱིས་མི་ཐུབ་པས། སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱང་མངལ་འཛིན་པའི་ཚུལ་སྟོན་པའི་ཕྱིར། སློབ་དཔོན་གྱིས་ཀྱང་མངལ་དུ་ཞུགས་པའི་ཚུལ་བསྟན་པས། རྒྱ་བོད་གཉིས་སུ་སློབ་དཔོན་གྱི་ཆོས་གཞན་ལས་ཕུར་པ་དར་ཆེ་ཞིང་འདིའི་སྒོ་ནས་གྲོལ་བ་ཐོབ་པ་དང་། གྲུབ་པ་བརྙེས་པ་བྱོན་པའི་རྣམ་གྲངས་བརྗོད་ཀྱིས་མི་ལངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་ཡིན་ནོ། ”⑤ 《བདུད་འཇོམས་ཆོས་འབྱུང་》དུ་“ཕུར་པ་བཀའ་མའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འཕགས་ཡུལ་ཁ་ཅིག་ཏུ་ཨོ་རྒྱན་ཀྱི་རྒྱལ་པོའམ་བློན་པོ་ཞིག་གི་སྲས་སུ་འཁྲུངས་པར་བཤད་”⑥ཅེས་པ་ལྟར། ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ནའམ་འཕུར་འགྲོའི་གླིང་སྟེ་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་པར་ངེས།
          ནུབ་ཕྱོགས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དེ་དེང་སྐབས་དབྱི་རན (伊朗)དང་། ཨ་ཧྥུ་གྷི་ནེ་སི་ཐེན།  (阿富汗) པ་ཀེ་སི་ཐེན(巴基斯坦) སོགས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་མོད། དེ་དག་ལ་རྒྱུ་མཚན་གསལ་ཁ་དོད་པོ་ཞིག་མི་འདུག་ལ་ཕལ་ཆེར་འོལ་ཚོད་བྱས་པར་ངེས། 《རྒྱ་གར་གྱི་མཐོ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་》ཐོག་གི་ས་ཁྲ་གཞིར་བཟུང་ནས་དཔྱད་ན། དེ་ནི་དུས་རབས་བར་མའི་རྒྱ་གར་གྱི་ལྷོ་ནུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་ཆགས་ཡོད་ལ་ད་ལྟའི་པ་ཀེ་སི་ཐེན་དང་ཅུང་ཁད་ཐག་ཉེ་བའི་ཡུལ་ཕྲན་ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ན(邬阇衍那)ཞེས་པ་དེ་རེད་ལ། དེང་དུས་རྒྱ་གར་གྱི་乌代布尔( udai pur )ཞེས་པ་ཡིན་པ་འདྲ།乌代布尔 དེ་ཡང་དེ་སྔའི་ཨོ་ཏྱནྟཔུ་རི་ཞེས་པ་དེ་ཨེ་ཡིན་སྙམ་སྟེ། དེ་གཉིས་ཀྱི་སྒྲ་ཅུང་ཉེ་ལ་ཡུལ་ཡང་ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ན་དང་ཁད་ཐག་ཤིན་ཏུ་ཉེ་བས་དེ་ལྟར་བསམས་ལ། བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་བཞེངས་ཀྱི་དཔེ་ལྟ་ས་ཡང་ཨོ་ཏྱནྟ་པུ་རི་དེ་ཡིན་ལ། སློབ་དཔོན་པད་འབྱུང་གིས་ཀྱང་རང་ཡུལ་གྱི་ལྷ་ཁང་ལ་གསལ་ཁ་ཆེ་ལུགས་ཀྱིས་ཁོང་གིས་བཀོད་ཁྱབ་འོག་བོད་ཡུལ་དུ་ཡང་དེ་ལྟའི་ལུགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་བཞེངས་པར་ངེས་པས། ཨོ་ཏྱནྟ་པུ་རི་ནི་ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ནའི་ཡུལ་ལུང་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། སློབ་དཔོན་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་ཡང་ཡུལ་དེ་ཡིན་པར་སྙམ། གང་ལྟར་ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་དང་དེ་སྔའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཞིག་སྟེ་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དུ་སློབ་དཔོན་ཉིད་སྐུ་འཁྲུངས་པར་ངེས། ཡབ་ཀྱི་སྐོར་ལ་《སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་ཐར་རྒྱ་གར་ལུགས་》ན། “ཡུལ་དེ་རྒྱལ་རིགས་རིག་པ་སྨྲ་བ་པོ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་བླ་མར་བྱེད་པ་སྲ་དོ་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ནི་ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ནའི་སྐད་ཀྱི་མིང་སྟེ། རྒྱ་གར་སྐད་དུ་ན་སྲིག་དྷ་ར་སྟེ་མེ་ཏོག་ཕྲེང་བ་འཛིན་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཡོད་དོ། དེ་ལ་སྲས་མཚན་དང་ལྡན་པ་ཁ་དོག་དཀར་ལ་དམར་བ། སྲིན་ལག་ལ་པད་མའི་རི་མོ་ཡོད་པ། པད་མ་རྒྱས་པ་ལྟ་བུའི་མིག་དང་མཆུ་སྒྲོས་ཅན། པད་མ་ཨུཏྤལ་ལྕགས་ཀྱུ་ཞགས་པ་ལ་སོགས་པ་ཤ་མཚན་དགེ་བའི་ལྟས་དུ་མ་ཡོད་པ་ཞིག་བཙས་ཏེ་”⑦ཞེས་དང་“པད་མའི་རིགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཐམས་ཅད་ཚང་བས་ན་འོད་དཔག་མེད་པས་བྱིན་གྱིས་རློབ་པར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་མིང་ནི་པད་མ་ཨ་བ་བྷ་སི་སྟེ་མཚམས་སྦྱར་བས་པད་མ་བ་བྷི་སི་ཞེས་ཐོགས་ཤིག་ཟེར་བ་ལྟར་བྱས་སོ། །”⑧ཞེས་པད་མའི་རིགས་ཀྱི་མཚན་རྟགས་ཚང་བ་ཅན་ཞིག་ཡིན་འདུག་ལ། 《ཕུར་པའི་ལོ་རྒྱུས་ངོ་མཚར་རྒྱ་མཚོའི་རྦ་རླབས་》ན། “ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་ན་སྲིད་སྐྱོང་བའི་རྒྱལ་པོ་མ་ནུ་སི་ཏ་བྱ་བའི་བུ་དཱ་ན་རཀྵི་ཏ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། ཤཱནྟ་རཀྵིཏ་བྱ་བ་ཁ་དོག་དཀར་ལ་དམར་བའི་མདངས་ལྡན་པས་པད་མའི་རིགས་ཀྱི་མཚན་དང་ལྡན་ཞིང་། སྒྱུ་རྩལ་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པ་མགོ་དང་སྐེད་པ་རྒྱ་མདུད་རོ་སྟོད་ཅུམས་གཞོགས། མི་སྡུག་པ་ཕུར་པའི་མཚན་ཉིད་ཅན་ཞིག་སྐྱེས་སོ། །”⑨ ཞེས་སྔ་གཞུག་གཉིས་ཀ་གུང་བསྡུར་ཏེ་དཔྱད་ན། རྒྱལ་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་ཡབ་ཀྱི་མཚན་ལ་སྲ་དོའམ་མ་ནུ་སི་ཏ་ཞེས་འབོད་ཅིང་། པད་མའི་རིགས་ཀྱི་ཤ་མཚན་དགེ་བའི་ལྟས་དུ་མ་དང་ལྡན་ཞིང་ཁ་དོག་དཀར་ལ་དམར་བའི་མདངས་ཆགས་པ་ཞིག་ཡིན་ངེས་སུ་འདུག་ལ། དེ་ཡང་རང་རང་གི་སྒྲུབ་བརྒྱུད་ཀྱི་ཁུངས་སྟོན་པའི་སྐྱེས་ཆེན་ཚོའི་བྱད་གཟུགས་ཁྱད་མཚར་ཅན་དུ་བྱེད་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཆེ་བ་འདོན་པའི་སླད་དུ་ཡིན་ནོ། །          ཁོང་གི་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ་མང་དུ་ཡོད་པ་དེ་དག་ནི་ཆུང་དུས་ཀྱི་བྱ་བྱེད་རྩིང་པོ་ནས་ཉམས་རྟོགས་ཀྱི་ཀློང་བརྡོལ་ནས་གྲུབ་པའི་སར་གཤེགས་པའི་བར་གྱི་བྱེད་སྟངས་སྤྱོད་སྟངས་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པར་མངོན་པ་《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་》དུ། ཁོང་གི་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ་“སྲིན་པོ་ཤ་ན་རཱཀྵ་(ཤཱནྟ་རཱཀྵ)”དང་“རྡོ་རྗེ་དྲག་པོ་རྩལ།” “ཤཱཀྱ་སེང་གེ”“བློ་ལྡན་མཆོག་སྲེད།”“པད་མ་འབྱུང་གནས་དང་པད་མ་སམ་བྷ་ཝ།”“པད་མ་ཐོད་ཕྲེང་རྩལ།”“པད་མ་རྒྱལ་པོ།”“སེང་གེ་སྒྲ་སྒྲོག”“རྡོ་རྗེ་གྲོ་ལོད་” སོགས་མང་དུ་བགྲངས་ཡོད་ལ། 《སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་ཐར་རྒྱ་གར་ལུགས་》ན། “རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་མཚན་པད་མ་ཨཱ་ཀ་ར་སྟེ་པད་མ་འབྱུང་གནས། དཀྱིལ་འཁོར་དུ་དབང་བསྐུར་བའི་གསང་མཚན། པད་མ་སམ་བྷ་ཝ་སྟེ་པད་མ་འབྱུང་ལྡན། སྔོན་དུས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་སྐྱེ་བོས་བླ་བཏགས་སུ་བཏགས་པ་ཀ་མ་ལ་ཀུ་ལི་ཤ་སྟེ་པད་མ་རྡོ་རྗེ། དེ་ཡང་དཔྲལ་བ་ན་རྡོ་རྗེས་མཚན་པའི་པད་མ་རྒྱས་པའི་རི་མོ་ཡོད་པས་སོ། ཆུང་ངུའི་དུས་སུ་བཏགས་པའི་རིགས་ཀྱི་མིང་ནི་པད་མ་ཨ་བ་བྷ་སི་སྟེ་པད་མ་འོད་ཟེར་ལྡན། སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་གུས་པས་མཚན་གསོལ་བ་ནི་ཤྲཱི་མ་ཧཱ་སུ་ཁ་སྟེ་དཔལ་བདེ་བ་ཆེན་པོ། ཕྱིས་ཨོ་རྒྱན་དུ་བྱོན་པའི་སྐབས་ཨཽ་ཌི་ཡཱ་ན་བ་རྣམས་ཀྱིས་མཚན་གསོལ་བ། སྔོན་གྱི་དཔལ་བདེ་བ་ཆེན་པོ་པད་མ་བཛྲ་དང་མཛད་པ་མཚུངས་པས་པད་མ་བཛྲ་ཞེས་གྲགས་སོ། །”⑩ཞེས་འཁོད་པ་ལྟར་རོ། །
          གཉིས་པ། ཐོས་བསམ་བྱ་ཚུལ།
          གཏེར་སྟོན་ཨོ་རྒྱན་གླིང་པས་བསམ་ཡས་མཆིམས་ཕུའི་གཏེར་ནས་སྤྱན་དྲངས་པའི་《བཀའ་བསྡུས་》ན།  “རྒྱ་གར་མཁན་པོ་པྲ་བྷ་ཧ་སྟི་བསྟེན༔ རབ་བྱུང་བསྒྲུབས་ནས་དགེ་སློང་ཆ་ལུགས་མཛད༔ ”⑾ཅེས་དང་བདུད་འཇོམས་པས་ཀྱང“ དགོས་པའི་དབང་མང་དུ་གཟིགས་ནས་ཟ་ཧོར་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཏེ་སློབ་དཔོན་པྲ་བྷ་ཧ་སྟི་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་བས་མཚན་ཤཱཀྱ་སེང་གེར་གྲགས་”⑿ཞེས་སོགས་གཏེར་ཆོས་རྣམས་སུ་སློབ་དཔོན་པྲ་བྷ་ཧ་སྟི་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་བཤད་མོད། ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས།  “ཆོས་ཀྱི་མྱུ་གུའི་དགོན་པར་མཁན་པོ་སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས་ཞབས་ཀྱིས་མཛད་ནས་དགེ་འདུན་ཕལ་ཆེན་སྡེ་པའི་སྡེ་ལ་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་བསྙེན་པར་རྫོགས་པར་མཛད་”⒀ ཅེས་རབ་བྱུང་གི་མཁན་པོའི་མཚན་ལ་མི་གཅིག་པ་གཉིས་སུ་བྱུང་འདུག  དོན་ལ་སློབ་དཔོན་པྲ་བྷ་ཧ་སྟིའི་མདུན་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་སློབ་དཔོན་སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཞབས་ཀྱི་མདུན་ནས་བསྙེན་རྫོགས་ཀྱི་སྡོམ་པ་བླངས་པར་ངེས་ལ། མཁའ་འགྲོ་མ་གསང་བ་ཡེ་ཤེས་དགེ་སློང་མའི་རྣམ་པར་སྣང་བ་ཀུན་དགའ་མོ་ལ་དབང་ཞུས་པས། ཁོ་མོས་སློབ་དཔོན་མཆོག་ལ་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་གྱི་དབང་རྫོགས་པར་བསྐུར་ཅིང་།“རིག་འཛིན་ཆེན་པོ་བརྒྱད་ལས་སྒྲུབ་པ་སྡེ་བརྒྱད། སངས་རྒྱས་གསང་བ་ལས་སྒྱུ་འཕྲུལ། ཤྲཱི་སེང་ཧ་ལས་རྫོགས་ཆེན་གཙོ་བོར་གྱུར་པ་”⒁དང་“སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་ཞབས་ལ། འདུས་པ་དང་། སྒྱུ་འཕྲུལ་དྲ་བ་དང་། ཟླ་གསང་ཐིག་ལེ་དང་། སངས་རྒྱས་མཉམ་སྦྱོར་དང་། ལས་ཀྱི་ཕྲེང་བ་སྟེ་ནང་རྒྱུད་སྡེ་ལྔ་ལ་སོགས་པ་རྒྱུད་དང་མན་ངག་མཐའ་དག་གསན་”⒂ནས་གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པ་ལ་ནང་བྱན་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིང་གྲུབ་པའི་ས་མཐོར་གཤེགས།
          སྒྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱད་ཀྱི་སྤྱི་རྒྱུད་ལྔ་དང་། སྒོས་རྒྱུད་བཅུ་རྣམས་རིན་པོ་ཆེ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་བུར་བཅུག་ནས་དུར་ཁྲོད་བསིལ་བའི་ཚལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་བདེ་བྱེད་བརྩེགས་པར་མི་སྣང་བར་རྒྱས་བཏབ་པའམ་གཏེར་དུ་སྦས་ནས་ཡོད་པ་ལ། དུས་ཕྱིས་གྲུབ་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་བརྒྱད་ཀྱིས་སོ་སོ་ནས་རང་སྐལ་དུ་བླངས་པ་ལ་“ཕུར་པའི་གཡུ་སྒྲོམ་པད་མ་འབྱུང་གནས་”⒃ལ་གཏད་པ་དང་། “རིན་པོ་ཆེ་སྣ་བརྒྱད་ཀྱི་སྒྲོམ་བུ་ལས་བདེ་གཤེགས་འདུས་པ་ཚོམ་བུ་གཅིག་ཏུ་འདུས་པའི་རྒྱུད་དང་མན་ངག་གི་བཀའ་རྣམས་བྱུང་བ་སློབ་དཔོན་པད་མ་ལ་བབས་པ་ཡིན་”⒄པས། སྒྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱད་ལ་བསྙེན་སྒྲུབ་ཚུལ་བཞིན་བསྐྱངས་སྟབས་གྲུབ་པའི་རྟགས་ཐམས་ཅད་འབྱོངས་པ་དང་། སྒོས་སུ་རྟ་མགྲིན་དང་རྡོ་རྗེ་ཕུར་པ་ལ་རྩལ་དུ་བཏོན་ནས་བསྙེན་སྒྲུབ་བྱས་པས། གྲུབ་པ་ཐོབ་སྟེ་“ཨོ་རྒྱན་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཞེས་བྱ་བ་རྡོ་རྗེ་ཕུར་པའི་དངོས་གྲུབ་ཐོབ་པ་ཞིག་”⒅ཏུ་གྱུར་ལ། གངས་ཅན་བོད་ཡུལ་དུ་ཡང་སྒྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱད་དང་ཡང་སྒོས་རྟ་མགྲིན་དང་དཔལ་རྡོ་རྗེ་ཕུར་པའི་ཆོས་སྐོར་མང་པོ་རྒྱ་ཁྱབ་ཆེན་པོས་དར་འཕེལ་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ། །
          གསུམ་པ། བོད་དུ་ཕེབས་ཚུལ། 
          《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་》དུ་“རྒྱལ་པོ་ཐུགས་སྒམ་པས་རྨི་ལམ་དུ་བྱུང་བ་སྐད་བགྱིས་ཏེ་རྦ་གསལ་སྣང་དང་སེང་མགོ་ལྷ་ལུང་གཟིགས་གཉིས་ལ་གཡོག་ཏུ་སྣ་ནམ་རྡོ་རྗེ་བདུད་འཇོམས། ལྕེ་ཛྷ་ན་སིདྡྷི་མཆིམས་ཤཱཀྱ་བྲབྷ་བྲང་ཏི་ཛ་ཡ་རཀྵི་ཏེ། ཤུད་བུ་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་དང་ལྔ་སློབ་དཔོན་སྤྱན་འདྲེན་དུ་བཏང་བས་སློབ་དཔོན་གྱིས་མཁྱེན་ཏེ་བལ་ཡུལ་ཡང་ལེ་ཤོད་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་མང་ཡུལ་གུང་ཐང་དུ་བྱོན་”⒆ཞེས་དང་། སོག་བཟློག་པས་“དེ་ནས་རྒྱལ་པོས་སྣ་ནམ་བདུད་འཇོམས། མཆིམས་ཤཱཀྱ་བྷ་དྲ་(པྲ་བྷ)། ཤུད་པུ་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་གསུམ་ཆིབས་དང་བཅས་ནས་གསེར་མང་པོ་བསྐུར་ནས་སློབ་དཔོན་སྤྱན་འདྲེན་དུ་བརྫངས་......དེ་ནས་སློབ་དཔོན་དང་། བོད་ཀྱི་མི་གསུམ་གྱིས་དཱ་ཧུ་ལའི་གཙུག་ལག་ཁང་ནས་བཏེག་སྟེ་རིམ་གྱིས་བལ་ཡུལ་དུ་ཕེབས་སོ། །”⒇ཞེས་གདན་འདྲེན་ཞུ་མཁན་གྱི་མི་ཕལ་ཆེར་གཅིག་པར་སྣང་ལ། བལ་ཡུལ་ནས་ཞབས་བཏེགས་ཏེ་བོད་དུ་ཕེབས་པར་ངེས། འོན་ཀྱང་། 《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་》དུ《རྦ་བཞེད་》ཀྱི་ལུང་ཁུངས་སུ་དྲངས་པ་ནི། “རྦ་བཞེད་ལས་ནི་མཁན་པོ་བོ་དྷི་ས་ཏྭས་སྤྱན་དྲངས་པར་འདོད་པར་སྣང་སྟེ། དེ་ཉིད་ལས་གསལ་སྣང་རྒྱ་ནག་ནས་འཁོར་མ་ཐག་ཏུ་བཙན་པོས་ད་ནི་བོ་དྷི་ས་ཏྭ་སྤྱན་དྲོངས་ཞེས་བཀའ་བསྩལ་ནས་གསལ་སྣང་གིས་ཀྱང་བོ་དྷི་ས་ཏྭ་སྤྱན་འདྲེན་དུ་བལ་ཡུལ་དུ་མཆིས་པ་དང་བོ་དྷི་ས་ཏཱས་ཀྱང་པད་མ་སམྦྷ་ཝ་དང་ལྷ་ཁང་རྩིག་པའི་ཕྱ་མཁན་དང་གཉིས་མང་ཡུལ་དུ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་བསྡོངས་འདུག་པས་མཁན་པོ་གཉིས་ཀ་གསལ་སྣང་གིས་མང་ཡུལ་ནས་གཟིངས་བཅས་ནས་ཆུ་ཀླུང་ན་སྤྱན་དྲངས་འུ་ཡུག་གི་ཐད་ཀར་གཤེགས་”21ཞེས་དང་། རྗེ་བཙུན་ཏཱ་ར་ན་ཐས་ཀྱང་《རྦ་བཞེད་》ཀྱི་ལུང་གོང་ལྟར་དྲངས་ནས་མཇུག་ཏུ“ དེ་ནས་ཨ་ཙརྱ་བོ་དྷི་ས་ཏྭས་གཞུང་ལམ་ལ་མགྱོགས་པར་བྱོན། སློབ་དཔོན་པད་མ་དང་ཆ་མཁན་དང་བལ་པོའི་རྡོ་བཟོ་བ་སོགས་བསྡེབས་ནས་ཕེབས་ཏེ། ཡུལ་སོ་སོའི་མི་མ་ཡིན་འདུལ་བ་དང་། ས་ཆ་རྣམས་རྟོག་གིན་བྱོན་”22ཞེས་སོགས་གུང་བསྡུར་ཏེ་གཞིགས་ན་མཁན་ཆེན་པོ་དྷི་ས་ཏྭ་སྔོན་ལ་ཕེབས་པ་དང་། སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཕྱིས་སུ་ཕེབས་པ་ཡིན་ལ། ཁོང་གཉིས་པོས་བལ་པོའི་མཐིལ་དུ་མཉམ་གཅིག་ཏུ་སྒྲུབ་སྦྱོང་བྱས་ཤིང་འགྲོ་དོན་བསྐྱངས་ལ། ཞར་ཞོར་དུ་བོད་སྐད་ལ་སྦྱངས་པ་ཅུང་བྱས་ཤིང་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་འདྲི་རྟོག་ལེགས་པོ་གནང་ནས་རྒྱུས་ལོན་བྱུང་མཐར་མཁན་པོ་སྔོན་ལ་བྱོན་པ་དང་། སློབ་དཔོན་རྗེས་སུ་བསྙེགས་པ་ཡིན་པར་མངོན། མཁན་པོ་སྔོན་ལ་བོད་དུ་འབྱོར་ནས་རིང་པོ་མ་འགྱངས་པར་རྒྱལ་པོར་འོས་སྦྱོར་གྱི་ཚུལ་དུ་སྙན་གསེང་སྒྲོན། དེའི་ཚུལ་ཏཱ་ར་ན་ཐས་《རྦ་བཞེད་》ཀྱི་ལུང་དྲངས་པ་འདི་ལྟར་ཏེ།“ ཨཱ་ཙརྱ་བོ་དྷི་ས་ཏྭ་སྤྱན་འདྲེན་དུ་ཕྱིན་པར་མྱུར་བར་འགྲན་བཟང་དུ་བྱོན། བཙན་པོ་དང་བཀའ་མཆིད་མཛད། པད་མ་སམ་བྷ་ཝ་སྤྱན་དྲངས་ནས་ལྷ་སྲིན་བཏུལ་ན་ལེགས་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། རྦ་མང་རྗེ་གསལ་སྣང་། སེང་མགོ་ལྷ་ལུང་གཟིགས་གཡོག་ལྔ་དང་བཅས་པ་སྤྱན་འདྲེན་དུ་བཏང་བ། སློབ་དཔོན་གྱིས་ཀྱང་མཁྱེན་ནས་མང་ཡུལ་དུ་བྱོན་འདུག”23ཅེས་པ་ལྟར་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་བོད་དུ་གསང་སྔགས་ཀྱི་བསྟན་པ་སྤེལ་བར་བྱོན་ནོ། །
          བཞི་པ། བོད་དུ་ཆོས་སྤེལ་ཚུལ།
          ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས་“བོད་ཀྱི་འདྲེ་སྲིན་གདུག་པ་ཅན་རྣམས་འདུལ་བ་ལ་སྔགས་མཁན་པད་མ་སམ་བྷ་ཝ་ཞེས་བགྱི་བ་”24ཞེས་དང་། 《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་》དུ་“ཨོ་ཊན་གྱི་རྒྱལ་པོའི་སྲས་དགེ་སློང་པདྨ་སམྦྷ་ཝ་ཞེས་བགྱི་བ་ཛམྦུའི་གླིང་ན་སྔགས་མཁན་འདི་བས་མཐུ་ཆེ་བ་མི་བཞུགས་”25ཞེས་དང་། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ན“པད་མ་སམ་བྷ་ཝ་ཞེས་བྱ་བ་ཛམྦུའི་གླིང་ན་ཆེ་བའི་རིག་སྔགས་མཁན་”26ཞེས་སོགས་ལས་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ནི་སྔགས་མཁན་ཟླ་མེད་ཅིག་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲགས་སུ་གྱུར། །
          རྒྱ་གར་རང་ལ་མཚོན་ན། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཞི་པར་བྱུང་བའི་《རིན་ཆེན་རྒྱལ་མཚན་གཟུངས་ཀྱི་མདོ་》(《宝幢陀罗尼经》དུས་རབས་ལྔ་པར་རྒྱ་ནག་ཏུ་འགྱུར) ཡི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཕྱིས་བྱུང་གི་ཆོས་གཞུང་རྣམས་སྔགས་སམ་གཟུངས་སྔགས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་གཞོལ་འགོ་བརྩམས་ཤིང་།“དུས་རབས་བརྒྱད་པར་གྲུབ་མཐའ་གསར་པ་( སྔགས་ཀྱི་ཐེག་པ་真言乘)འདི་རྒྱ་གར་གྱི་དགེ་སློང་འགས་མ་ཧཱ་ཙི་ནའི་ཡུལ་དུ་སྤེལ་འགོ་བརྩམས་པ་དང་། འཇིགས་མེད་དགེ་བས་ཐོག་མར་《རྣམ་སྣང་མངོན་བྱང་གི་རྒྱུད་》 (《大毗卢遮那经》) རྒྱ་འགྱུར་དུ་བྱས་ལ། དེ་ནས་རྡོ་རྗེ་བྱང་ཆུབ་(金刚智)ཀྱིས་《རྡོ་རྗེ་རྩེ་མོའི་རྒྱུད་》(《金刚顶经》) རྒྱ་འགྱུར་དུ་མཛད་པ་”27སོགས་ཀྱིས་གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པ་རྒྱ་ཆེན་པོས་ཙི་ནའི་ཡུལ་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་བྱུང་།
          སྤྱིར་ཆོས་ལུགས་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་དེ་ཉིད་ས་ཁུལ་གཞན་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་སྐབས། ཐོག་མར་ས་ཆ་དེའི་མིའི་གཤིས་ཁམས་དང་ཡུལ་ཆོས་ལ་བསྟུན་མཁས་བྱ་དགོས་པ་ལས་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སོགས་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་དུ་རྒྱ་ཆེན་པོར་སྤེལ་ཐབས་མེད། སྐབས་དེའི་བོད་ལ་མཚོན་ན་ཡང་། གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་པ་སྟེ་ལྷ་གསོལ་འདྲེ་འདུལ་སོགས་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་སྒྲུབ་ཐབས་ཕྲན་ཚེགས་རེ་ཡོད་ལ། དམངས་བྱིངས་ཀྱིས་ཀྱང་དེའི་ལུགས་ལ་དད་ཞེན་ཆེན་པོ་ཡོད་སྟབས་སློབ་དཔོན་ཁོང་གིས་ཀྱང་ཐོག་མར་ལྷ་སྲིན་དམ་ལ་བཏགས་པ་དང་། རྗེས་སོར་བོད་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་བརྒྱད་པོས་གཙོ་བྱས་རྗེ་འབངས་མང་པོ་སྒྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱད་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་དུ་དབང་བསྐུར་ནས་གྲུབ་རྟགས་ཐོན་པར་བྱས་ཤིང་། མ་མོ་རྦོད་གཏོང་དང་དམོད་པ་དྲག་སྔགས་སོགས་ཀྱི་དྲག་སྔགས་ཀྱང་མང་པོ་བསྟན། གཞན་ད་དུང་རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་སྐལ་ལྡན་ལས་འཕྲོ་ཅན་མང་པོར་《མན་ངག་ལྟ་བའི་ཕྲེང་བ་》སོགས་ལྐོག་ཆོས་སུ་བསྩལ།
          ཡང་ཁོང་ཉིད་ཀྱིས་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་བཞེངས་སྐབས་སུ་ས་འདུལ་མཛད་པ་དང་།“ངམ་ཤོད་གྲ་དོལ་སྟག་ལ་ཕུ་སོགས་ཆུ་དཀོན་པ་དང་ཆུང་བ་རྣམས་སུ་ཆུ་ཕྱུང་ལ་གྲམ་པ་ཐམས་ཅད་ཞིང་དུ་བྱས་ལ། ”28 “གཙང་པོ་དང་མཚོ་ཀུན་སྒྲོམས་སུ་བཅུག་ལ་མིས་འཕྱོང་དུ་རུང་བར་”29བྱས། “ངམ་ཤོད་ཀྱི་བྱེ་མ་ཐམས་ཅད་ཚལ་དང་ནེ་གསིང་དུ་བསྒྱུར། བོད་ཡུལ་ངན་པ་ཀུན་བཟང་པོར་བྱས་ཏེ་ཐམས་ཅད་ཉམས་དགའ་བར་བྱས་”30པ་དང་།“མཚོ་མོ་མགུར་གྱི་བྱེ་མའི་ཞབས་ནེ་གསིང་དུ་སྔོ་ཕྱུར་ལ་བཏང་། དེའི་ཕྱི་འབྲེང་བྲག་དམར་གླ་བ་ཚལ་གྱི་སྨད་ནགས་སུ་བཏང་། ཀླུ་རྫིངས་སུ་ཆུ་བྱུང་”31དུ་བཅུག་པ་སོགས་རྒྱ་གར་ཚ་ཁུལ་གྱི་ཞིང་ལས་སུ་སྤྱོད་པའི་ཆུ་བེད་ཀྱི་བྱ་ཐབས་ཏེ། གཙང་པོ་སྤུབས་སུ་འདྲེན་པ་སྟེ་ཡུར་རྐར་འདྲེན་པ། བྱེ་ཐང་དུ་རྩྭ་རྩི་འདེབས་པ། སོགས་བྱས་ཏེ་བོད་ཡུལ་ཀུན་ཉམས་དགའ་བར་བྱས།
          དེ་ལྟར་ལྷ་སྲིན་དམ་ལ་བཏགས་པ་སོགས་ཀྱི་ལས་མང་པོ་བྱས་ལ། དེ་དག་ལས་ཀྱང་ཆེས་གལ་ཆེ་བ་ནི་བསམ་ཡས་སྒྲ་སྒྱུར་གླིང་དུ་སློབ་དཔོན་ཁོང་ཉིད་ལོ་ཙཱ་བ་སྐ་བ་དཔལ་བརྩེགས་དང་། ནམ་མཁའི་སྙིང་པོ། བཻ་རོ་ཙ་ན་སོགས་སོ་སོར་ལྷན་དུ་བསྡོངས་ནས་རྒྱུད་མང་པོ་བོད་དུ་བསྒྱུར་བ་དེའོ། ཕྱིས་སུ་དེ་དག་རྣམས《རྙིང་མའི་རྒྱུད་འབུམ་》དུ་བཅུག་ཡོད་ཅིང་། དེ་ལ་རིག་འཛིན་འཇིགས་མེད་གླིང་པའི་《སྔ་འགྱུར་རྒྱུད་འབུམ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་པ་བརྗོད་པ་འཛམ་གླིང་ཐ་གྲུར་ཁྱབ་པའི་རྒྱན་》ཞེས་པའི་ནང་འཁོད་པ་ལྟར་ན་ཁོང་ཉིད་དངོས་སུ་ལོ་ཙཱ་བའི་གྲལ་དུ་ཞུགས་ཏེ་བསྒྱུར་གྲོགས་མཛད་པའི་ཆོས་ཚན་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་ལྷག་ཡོད་ལ། 《སྡེ་དགེའི་རྙིང་མའི་རྒྱུད་འབུམ་གྱི་དཀར་ཆག་བསྡུས་པ་ཡོ་ག་གསུམ་གྱི་ལྡེ་མིག》གཞིར་བཟུང་ན་ཆོས་ཚན་དྲུག་ཅུ་རེ་བདུན་ལྷག་བསྒྱུར་གནང་མཛད་ཡོད་པས། དེ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་གསང་སྔགས་དར་སྤེལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུར་ནུས་པ་བླ་མེད་ཐོན་ཡོད།
          སློབ་དཔོན་ཁོང་ཉིད་བོད་ཡུལ་དུ་ལོ་ངོ་ཇི་ཙམ་བཞུགས་མིན་སྐོར་ལ་བཞེད་པ་མང་དུ་ཡོད་པ་ལས། ལ་ལས་ལོ་གསུམ་དང་། ལ་ལས་ལོ་དྲུག  ལ་ལས་ལོ་བཅུ་གཉིས་དང་བཅོ་བརྒྱད་དུ་འདོད་པ་སོགས་མང་དུ་ཡོད་ལ། གཏེར་མ་ཁ་ཤས་སུ་ལོ་ལྔ་བཅུ་དང་བརྒྱ་ལྷག་ཏུ་བཞུགས་ཚུལ་སོགས་ཀྱང་བཤད་ཡོད། དེ་དག་ཁྲོད་ཁ་ཅིག་གིས་ཟླ་བ་གཅིག་ལོ་རུ་བརྩི་བ་དང་ཁ་ཅིག་གིས་ཟླ་བ་གཉིས་ལོ་རུ་བརྩི་བ་ལྟ་བུར་སྣང་། དེ་ལ་ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས་《རྦ་བཞེད་》ལུང་ཁུངས་སུ་བྱས་ནས་བོད་ཡུལ་དབུས་སུ་ཟླ་བ་བཅོ་བརྒྱད་དུ་བཞུགས་པར་ཁས་འཆེས་ལ། 《རྦ་བཞེད་》ཁ་སྐོང་ཅན་ན་ཡང་བོད་ཡུལ་དུ་ཟླ་བ་བཅོ་བརྒྱད་དུ་བཞུགས་པར་འདོད་མོད། བཞེད་ཚུལ་འདི་ལ་ཅུང་རགས་རྩིང་གི་ཆ་འདུག་སྟེ། སྔགས་རྙིང་མའི་ཆོས་འབྱུང་དང་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་མང་ཆེ་བའི་ནང་བསམ་ཡས་ལ་རབ་གནས་མཛད་དུས་སློབ་དཔོན་བཞུགས་ཡོད་ཚུལ་དང་། ཁོང་གིས་ད་དུང་དགའ་སྟོན་དུ་ལྷ་འདྲེ་ཟིལ་གནོན་གྱི་མགུར་བླངས་ཚུལ་ཡང་བཤད་ཡོད་ལ་ཁྱད་པར་བོད་ཀྱི་ལྷ་སྲིན་གདུག་པ་ཅན་རྣམས་འདུལ་བ་དང་། བསམ་ཡས་བཞེངས་པར་ས་ཆོག་མཛད་རྒྱུར་དམིགས་ནས་སློབ་དཔོན་ཁོང་ཉིད་གདན་དྲངས་པ་ཡིན་པ་ཡོངས་ལ་གྲགས་ཡོད་པས། བསམ་ཡས་བཞེངས་འགོ་ཚུགས་པ་ནས་གྲུབ་རག་བར་ནི་ཁོང་ཉིད་བོད་ཡུལ་དུ་བཞུགས་པའི་ཡུན་ཚད་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་སོ། དེ་ལ་མཁས་པ་ལྡེའུ་ཡིས་མཛད་པའི་《རྒྱ་བོད་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ་》ན།“ཡོས་ཀྱི་ལོ་ལ་རྨང་བཏིང་ནས་ལོ་སྐོར་གཅིག་སྟེ་འབྲུག་ལ་ཞལ་སྤྲོ་མཛད་དོ། ”32ཞེས་ལོ་སྐོར་གཅིག་སྟེ་ལོ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ཡུན་ལ་བཞེངས་ཚར་བར་བཤད་ཡོད་པས་དེའི་ཡུན་ལ་སློབ་དཔོན་བོད་དུ་ཡོད་ལ། 《པད་མ་བཀའ་ཐང་》ལྟར་ན་ཡང་ཕལ་ཆེར་ལོ་བཅུ་གཉིས་ལྷག་ཙམ་བོད་དུ་བཞུགས་པར་འདོད། གོང་གི་དེ་ལྟའི་མཛད་འཕྲིན་མང་པོ་ཞིག་ཀྱང་ལོ་ངོ་གཅིག་གཉིས་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་གཏན་ནས་བསྒྲུབ་མི་ཐུབ་པས། ལོ་བཅུ་གཉིས་ལྷག་ཏུ་བོད་ཡུལ་དུ་བཞུགས་ནས་འགྲོ་དོན་བསྐྱངས་པར་ངེས་སོ།
          ལྔ་པ། ཕྱིར་རྔ་ཡབ་གླིང་དུ་གཤེགས་ཚུལ།
          སློབ་དཔོན་ཉིད་ཀྱིས་བོད་ཡུལ་ལ་ཕན་པའི་བྱ་གཞག་རྒྱ་ཆེར་མཛད་མོད།“བློན་པོ་དག་ན་རེ་བོད་ཡུལ་བཟང་པོར་བྱས་པའི་སྔགས་མཁན་གྱི་མཐུ་དང་སྦྱར་ན་ཆབ་སྲིད་རྒྱ་གར་གྱིས་ཕྲོགས་ཏེ་འགྲོ་ཞེས་འདུན་ས་ཆུང་ངུར་གྲོས་བྱས་ནས་འཕྲོ་འགུམ་པར་ཆད་དེ་སློབ་དཔོན་གྱིས་ད་ཞིང་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་པས་ཞིང་ཡར་ལུངས་ཀྱིས་ཆོག་ཟེར་ཏེ་སྔགས་མཁན་ལ་ཕྱག་བྱས་ཏེ་བྱ་དགའ་ཆེན་པོ་ཕུལ་ནས་སླར་རྒྱ་གར་དུ་བཞུད་པར་ཞུ་བ་ཕུལ་བ་དང་།”33“བཙན་པོས་ཀྱང་བཙུན་མོ་མཁར་ཆེན་བཟའ་འཚོ་རྒྱལ་དབང་ཡོན་དུ་ཕུལ་བས་བློན་པོ་རྣམས་མ་རངས་ཏེ་སྔོན་དུ་བཙུན་མོ་ཕྲོགས་ད་ནི་རྒྱལ་སྲིད་འཕྲོག་པར་ངེས་སོ་ཟེར་ནས་སླར་གཤེགས་པར་བགྲོ་བ་”34ལ་བདེན་པར་བསམས་ཤིང་ཡིད་འཐད་བྱུང་ནས་བདའ་རྫོངས་བྱས་པར་མངོན།
          ཕྱིར་གཤེགས་ཁར་ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་རི་བྲག་ཆུ་མཚོ་མང་པོར་རྫས་གཏེར་སྨན་གཏེར་ཆོས་གཏེར་སོགས་གཏེར་སྦས་བྱས་རྗེས་ཕྱིར་ཕེབས་པའི་ཚུལ་《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་》དུ།“མཁན་པོ་རྒྱ་གར་ཡུལ་དུ་སྐྱེལ་མི་བཏང་བ་དང་། བློན་པོ་ཁ་ཅིག་ན་རེ་སྔགས་མཁན་དེ་མ་བསད་ན་དེ་ནུས་པ་ཆེ་སྟེ་བོད་ལ་བྱད་བྱས་པར་འོང་བས་འདུན་ས་ནས་བཅད་དེ་གསོད་མི་བཅོ་བརྒྱད་བཏང་ཟེར་ནས་དོང་ཕབས་ཀྱི་འཕྲང་ལ་བསྒུགས་”35ནས་ཡོད་པ་ལ། སློབ་དཔོན་གྱིས་ཀྱང་དེ་འདྲ་བྱས་འོངས་སྙམ་ནས་འཕྲང་དེར་གཡོལ་ནས་གུང་ཐང་ལ་ཁ་ནས་ཐོན་ཏེ་བདེ་ལེགས་ངང་ཕྱིར་ཕེབས་སོ། 
          བོད་ཡུལ་ནས་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེར་མཛད་རྗེས་ཕྱིར་སྲིན་ཡུལ་རྔ་ཡབ་གླིང་ངམ་འགྲོ་ལྡིང་གི་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཤིང་། ཡུལ་དེ་ནི་ད་ལྟའི་གནས་གང་ཡིན་སྐོར་ལ་《སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་ཐར་ཟངས་གླིང་མ་》ལས།“དེ་ནས་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཀྱིས༔ སྲིན་ཡུལ་ལངྐ་པཱུ་རི་ཞེས་ཛམ་བུའི་གླིང་སོག་ཀའི་ཡུ་བ་ལ་སྲིན་པོ་ཡོད་པ་ལ༔ དེ་ཡང་ཨོ་རྒྱན་ཡུལ་དང་ཉེ་བར་ཡོད་དོ༔ ”36ཞེས་རྒྱ་གར་གྱི་སའི་དབྱིབས་སོག་པ་ལྟར་ཡོད་པ་ལ། དེའི་སོག་ཡུ་ལྟ་བུ་ན་སྲིན་ཡུལ་རྔ་ཡབ་གླིང་ཆགས་པར་འདོད་ལ། རྒྱ་གར་དང་ལངྐ་པཱུ་རི་གཉིས་ཀྱི་སའི་ཆགས་དབྱིབས་ལ་སྔོན་བྱོན་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་མང་པོས་ངང་མོས་ངང་ཕྲུག་འཁྲིད་པ་ལྟར་དུ་གནས་པར་བཤད་པས། དེ་《རྒྱ་གར་གྱི་མཐོ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་》ངོས་ཀྱི་ས་ཁྲ་དང་བསྡུར་ནས་དཔྱད་ན་ད་ལྟའི་སི་རི་ལན་ཁ་(斯里兰卡) ཡིན་པར་ངེས།
          ཡང་《རྒྱ་གར་གྱི་མཐོ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་》ཀྱི་བར་བཅུག་གི་ས་ཁྲའི་锡兰གྱི་ཐད་ན་赤铜邑ཞེས་པ་ཞིག་ཀྱང་འདུག་ལ། དེ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ན་“ཟངས་མདོག་དཔལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་”དུ་ངེས་པས། ཟངས་མདོག་དཔལ་རིའི་ཞིང་ཁམས་ནི་མི་ཡུལ་གྱི་ཞིང་ཁམས་ཤིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། གསང་སྔགས་སྔ་འགྱུར་རྙིང་མའི་ཞལ་འདོན་གྲས་ཀྱི་《ཟངས་མདོག་དཔལ་རིའི་སྨོན་ལམ་དཔལ་རིའི་གསང་ལམ་》དུ།“འཛམ་གླིང་ས་ཡི་ལྟེ་བ་རྡོ་རྗེ་གདན༔ དུས་གསུམ་རྒྱལ་བས་ཆོས་འཁོར་བསྐོར་བའི་གནས༔ དེ་ཡི་ནུབ་བྱང་རྔ་ཡབ་ལང་ཀའི་གླིང༔ ཟངས་མདོག་དཔལ་གྱི་རི་བོ.......”37ཞེས་ཆགས་སའི་གནས་ཡུལ་བསྟན་ཡོད་ཅིང་། དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཡུལ་གྱི་བཀོད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་ཁྱད་མཚར་དང་རྟོག་བཏགས་ཀྱིས་མ་བརྒྱན་པར་མི་ཡུལ་གྱི་གནས་མཆོག་ཉམས་དགའ་བ་ཞིག་གི་བཀོད་པ་དང་ཅུང་འདྲ་པོར་འདུག་པས། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་དེ་ཉིད་ཟངས་མདོག་དཔལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཕོ་བྲང་གང་དེར་གནས་བཅས་ནས་དེ་གའི་གནའ་དུས་ཀྱི་མིའི་གཤིས་རྒྱུད་ཅུང་གྱོང་པོར་གནས་པ་དེ་དག་ལ་ཆོས་གནང་བ་དང་། དགྱེས་རྡོར་དང་དཔལ་མཆོག་དང་པོ་དང་། དཔལ་ཟླ་གསང་ཐིག་ལེ་དང་། བཀའ་བརྒྱད་ཀྱི་རྒྱུད་ལུང་སོགས་མང་དུ་བསྟན་ནས་ཡུལ་ཁམས་ཧྲིལ་པོར་ཆོས་ཀྱི་སྣང་བས་ཁྱབ་ཏུ་བཅུག་མཐར་གནས་དེར་སྐུ་གཤེགས་པར་མངོན།
          དྲུག་པ། མཇུག་བསྡུ་བ།
          དེ་ཡང་རིག་འཛིན་པད་མ་འབྱུང་གནས་མཆོག་ལ་ད་ལྟའི་ཆར་ཤ་མའི་ཆོས་ལུགས་(萨满教)ཀྱི་ཆོས་པ་དང་མ་ནིའི་ཆོས་ལུགས་(摩尼教)ཀྱི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་སོགས་འདོད་ཚུལ་མི་གཅིག་པ་མང་དུ་འདུག་མོད། དེ་དག་ལས་ཕལ་ཆེ་བས་ཆོས་ལུགས་དེ་དག་གི་ལྟ་བ་དང་སློབ་དཔོན་པད་མས་བསྒྱུར་གནང་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་དང་། ཆོས་སྐོར་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲུབ་ཐབས་སྐོར་རྣམས་གོ་བསྡུར་ནས་དཔྱད་པ་གནད་སྨིན་བཏང་མེད་སྟབས་འདོད་ཚུལ་དེ་དག་ལ་ཆ་འཇོག་བྱེད་མི་འོས་སྙམ།
          བཙུན་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་རིན་ཆེན་གྱི་《བསྟན་འགྱུར་དཀར་ཆག་》དང་《བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་》དུ་འཁོད་པའི་བསྟན་འགྱུར་དཀར་ཆག་སོགས་སུ་ཡང་《དམ་ཚིག་ལྔ་པ་》དང་《རྡོ་རྗེ་རྣམ་པར་འཇོམས་པ་ཞེས་བྱ་བའི་གཟུངས་ཀྱི་རྣམ་པར་བཤད་པ་རྡོ་རྗེ་སྒྲོན་མ།》《དཔལ་འཇིག་རྟེན་མགོན་པོ་མཁའ་ལ་སྤྱོད་པའི་སྒྲུབ་ཐབས།》《ངག་སྒྲུབ་པའི་ཐབས།》《རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་བརྗིད་པ་ཞེས་བྱ་བའི་འཇམ་དཔལ་གྱི་སྒྲུབ་ཐབས།》《འཕགས་པ་དཔའ་བོ་གཅིག་ཏུ་གྲུབ་པའི་སྒྲུབ་ཐབས།》《ཁོར་ཡུག་མངར་བའི་སྒྲུབ་ཐབས།》《དགེ་ཚུལ་གྱི་དང་པོའི་ལོ་དྲི་བ།》《ཤེས་རབ་ཀྱི་སྤྲིང་ཡིག་》38སོགས་སློབ་དཔོན་ཁོང་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་མང་པོའི་མཚན་བྱང་འཁོད་པར་གཞིགས་ན་སློབ་དཔོན་ཉིད་གསང་སྔགས་སྤེལ་མཁན་གྱི་ནང་པའི་མཁས་གྲུབ་ཅིག་ཡིན་པར་ལུང་རིགས་གང་གིས་ཀྱང་སྒྲུབ་ཐུབ་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་ཁོ་བོའི་དཔྱད་འབྲས་ནི། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པད་མ་འབྱུང་གནས་མཆོག་ནི་བོད་དུ་གསང་སྔགས་སྤེལ་མཁན་གྱི་རྒྱ་གར་(ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་དང་དེ་སྔའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་)གྱི་མཁས་གྲུབ་ཅིག་ཏུ་ངེས་ལ། སྔགས་བླ་མེད་ཀྱི་ཁ་སྦྱོར་རམ་འཁྲིག་སྦྱོར་གྱི་ཉམས་ལེན་པ་(性力派)ཞིག་ཀྱང་རེད།39རིག་སྔགས་ལ་བྱང་ཞིང་སྒྲུབ་ཐབས་ཀྱི་རིགས་སྟོན་པར་མཁས་པ། དུས་གསུམ་ལ་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱིས་འཇུག་ཅིང་བོད་ཡུལ་ལ་ཕན་པ་ཆེར་མཛད་པའི་གྲུབ་པའི་སྐྱེས་བུ་སྐུ་དྲིན་ཅན་ཞིག་ཡིན་ནོ། །
          མཆན་འགྲེལ། 
          ①རྣམ་རྒྱལ་ར་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་མཛད་པའི《མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གསུང་འབུམ།<གྲུབ་མཐའི་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད།>》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི2004ལོའི་ཟླ3པའི་པར་ཐེངས་དང་པོ།  P438
          ②③གུ་རུ་ཨོ་རྒྱན་གླིང་པས་ཡར་ཀླུངས་ཤེལ་གྱི་བྲག་ཕུག་ནས་གཏེར་འདོན་མཛད་པའི་《བཀའ་ཐང་སྡེ་ལྔ།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་1986ལོའི་ཟླ་12པའི་པར་གཞི་དང་པོ།  P126、P1
          ④ གཡུ་སྒྲ་སྙིང་པོ་སོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་པའི་《བཻ་རོའི་རྣམ་ཐར་འདྲ་འབག་ཆེན་མོ།》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  P70
          ⑤⑨⒅⒇མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནང་བསྟན་རིག་གནས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱིས་གཙོ་གཉེར་བྱས་པའི་《སྔགས་མང་ཞིབ་འཇུག》སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་བརྒྱད་པར་འཁོད་པའི་སོག་བཟློག་པ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་《དཔལ་རྡོ་རྗེ་ཕུར་པའི་ཆོས་ཀྱི་བྱུང་ཚུལ་ངོ་མཚར་རྒྱ་མཚོའི་རྦ་རླབས། 》P3、P3、 P6、P7
          ⑥⑿⒁⒃⒄ བདུད་འཇོམས་འཇིགས་བྲལ་ཡེ་ཤེས་རྡོ་རྗེས་མཛད་པའི་《བདུད་འཇོམས་ཆོས་འབྱུང་།》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  1996 ལོའི་ཟླ11པའི་དཔར་ཐེངས་དང་པོ།  P78、P80、P80、P93、P94
          ⑦⑧⑩⒀ 22 23 24 36མངའ་བདག་ཉང་ཉི་མ་འོད་ཟེར་གྱིས་གཏེར་ནས་བཏོན་པའི་《སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཟངས་གླིང་མ་》ཡི་མཇུག་ཏུ་གསབ་སྣོན་གྱི་ཚུལ་དུ་འཁོད་པའི་ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས་མཛད་པའི་《སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཡིད་ཆེས་གསུམ་ལྡན།》ནམ་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི་མཚན་ལ་《སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་ཐར་རྒྱ་གར་ལུགས། 》1987ལོའི་ཟླ7པར་སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  P240、P240 -241、P252 -253、P247、 P258 – 259、P142 – 143、P259、257 - 258
          ⑾《བསྟོད་སྨོན་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》སུ་འཁོད་པའི་ཨོ་རྒྱན་གླིང་པའི་གཏེར་ཆོས་《བཀའ་བསྡུས།》མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་2005ལོའི་ཟླ9པར་བསྐྲུན་པའི་《བསྟོད་སྨོན་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》དཔར་ཐེངས་བཅུ་བཞི་པ།  P341
          ⒂གུ་རུ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་མཛད་པའི་《གུ་བཀྲའི་ཆོས་འབྱུང་།》ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  1998ལོའི་ཟླ8པའི་པར་ཐེངས་གཉིས་པ།  P130
          ⒆21 25 28 29 30 31 33 34 35 དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་མཛད་པའི་《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》ནམ《ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  2006ལོའི་ཟླ1པོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ།  P169、P171、 P168、P173、P173、P173、 P173、P173、P175、 P174
          26 འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ་གྱིས་བརྩམས་པའི་《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ།》(སྟོད་ཆ་) སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།  1985ལོའི་ཟླ1པོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ།  P69㉗[英]渥德尔著，王世安译:《印度佛教史》商务印书馆 1987年4 月第一版P451
          32 མཁས་པ་ལྡེའུ་ཡིས་མཛད་པའི་《རྒྱ་བོད་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ།》བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་1987ལོའི་ཟླ6པའི་དཔར་གཞི་དང་པོ།  P355
          37 《ཟངས་མདོག་དཔལ་རིའི་སྨོན་ལམ་དཔལ་རིའི་གསང་ལམ། 》ལག་བྲིས་མ་ཞིག།  
          38  བུ་སྟོན་དང་བཙུན་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་རིན་ཆེན་གྱི་《བསྟན་འགྱུར་དཀར་ཆག》ཏུ་མཚོ་སྐྱེས་རྡོ་རྗེ་དང་མཚོ་སྐྱེས་མཚན་ཅན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཞིག་གིས་ཀྱཻ་རྡོ་རྗེའི་སྒྲུབ་ཐབས་དང་གཞུང་གཞན་མཛད་པའི་མཚན་བྱང་ཡང་འདུག་མོད་འདིར་མ་བཀོད། དེ་ཡང་སྤྱིར་ན་ཡིན་ཤས་ཆེ་སྟེ་ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐའི་《སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་ཐར་རྒྱ་གར་ལུགས་》ཀྱི་ཤོག་ངོས་283ན་“ སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ལུགས་ཀྱི་དགེས་(དགྱེས་)རྡོར་དང་དཔལ་མཆོག་དང་པོ།”ཞེས་ཡོད་པས་སོ། །
          39 གུ་རུ་ཨུ་རྒྱན་གླིང་པས་གྲོགས་གཞུ་ཀུན་རབ་ཧོར་བ་སྒོམ་ཤཱཀ་དང་བསྡོངས་ནས་ཡར་ཀླུངས་ཤེལ་ཕུག་ནས་གཏེར་བཏོན་གནང་བའི་《པད་མ་བཀའ་ཐང་》གཞིར་བཟུང་ན། སློབ་དཔོན་ཁོང་དང་ཐོག་རྒྱལ་སྲས་མཛད་དུས་བཙུན་མོ་འོད་འཆང་མ་ཡིན་ལ། ཕྱིས་སུ་སྒྲུབ་པ་ལ་གཤེགས་དུས་སྒྲུབ་རྟེན་ནམ་གཟུངས་མ་ལྷ་ལྕམ་མནྡ་ར་བ་ཡིན། བོད་ཡུལ་དབུས་སུ་བྱོན་དུས་ཕྱག་རྒྱ་མ་ནི་མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་མཚོ་རྒྱལ་ཡིན་ནོ། །གཞན་《བཀའ་ཐང་སྡེ་ལྔ་》ལྟར་ན། གོང་གསལ་ལས་གཞན་སློབ་དཔོན་ཁོང་བོད་ཡུལ་དུ་མ་བྱོན་གོང་བལ་ཡུལ་དུ་འགྲོ་དོན་མཛད་དུས་ལྷ་ལྕམ་བལ་མོ་ཤཱཀྱ་དེ་བ་ཞེས་བྱ་བའི་གསང་ཡུམ་ཞིག་ཀྱང་འདུག  འདི་དག་ནི་ཐ་མལ་བའི་སྣང་ཚོད་ལྟར་བྱས་པའོ། །
          དཔྱད་རྩོམ་འདིར་དྲངས་པའི་ས་ཁྲའི་ཁུངས་ནི།  [印度]R • C•马宗达， H•C•赖齐松里、卡利金卡尔• 达塔合著： 《高级印度史》( 上卷) 商务印书馆出版1986年8月第1版