ཀ      ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས། 
ཨི་བོ་ལཱ་(Ebola)ཞེས་པ་ནི་ཆེས་ཕྲ་བའི་ནད་འབུ་ཕྲ་མོ་ཞིག་གི་མིང་ཡིན་ལ།     ནད་འབུ་འདི་ཐོག་མར་1976ལོར་ཨ་ཧྥི་རི་ཀའི་ཀོང་ཀོ་(Congo)སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཨི་བོ་ལཱ་གཙང་པོའི་ཉེ་འགྲམ་ནས་གསར་དུ་རྙེད་པར་བརྟེན་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས་ཤིང་།   ནད་འདིས་ཟིན་པའི་ནད་པ་བརྒྱ་ཆ་དགུ་བཅུ་ཙམ་འདས་གྲོངས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།      འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་(WHO)ནས་གཉན་རིམས་འདིར་ཨི་བོ་ལཱ་ཚད་ནད་ཁྲག་ཤོར་(Ebola hemorrhagic fever) ཞེས་ཀྱང་འབོད་སྲོལ་འདུག  ནད་འབུ་ཕྲ་མོ་འདི་ཧྥི་ལོ་ཞེས་པའི་གཉན་སྲིན་(Filovirus)རིགས་གསུམ་གྱི་ཡ་གྱལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་དེ་ལའང་ནང་གསེས་དབྱེ་བ་རིགས་ལྔ་ཡོད།ནད་འབུ་དེ་ལུས་ཀྱི་ནང་ཁྱབ་ཚེ་ལུས་པོའི་འགོག་སྲུང་གི་ནུས་པ་ཉམས་རྒུད་གཏོང་བ་དང་སྦྲགས་རང་བྱུང་ཁྲག་འགོག་གི་ནུས་པ་ཤོར་ཏེ་ཁོང་ཁྲག་ཤོར་བའམ་བུ་ག་རྣམས་ནས་ཁྲག་འགོག་མེད་དུ་ཕྱིར་ཐོན་པ་ཡིན།   
ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ཀྱི་ནད་འབུ་ཕྲ་མོའི་འབྱུང་ཁུངས་ད་དབར་ཤེས་རྟོགས་གསལ་པོ་བྱུང་མེད་ཀྱང་།ནད་འབུ་དེའི་རང་བཞིན་དང་བྱེད་ལས་སོགས་ལ་ཉམས་ཞིབ་སྐབས་སེམས་ཅན་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།དེ་ཡང་བྱ་མ་བྱིའམ་ཕ་ཝང་ནི་ནད་འབུ་དེའི་གནས་སར་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།  

ཁ།     དབྱེ་བ། 
ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ནད་ལ་ནང་གསེས་དབྱེ་བ་རིགས་ལྔར་ཕྱེ་བ་ལས་ས་གནས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དང་དེའི་ནུས་པའི་དབང་གིས་མིང་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་བྱུང་བ་ཡིན།དེ་ཡང་ཛད་རེས་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་(Zaire ebolavirus ) དང་སུ་ཏན་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ (Sudan ebolavirus)ཐེའི་ཧྥོ་ར་སི་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ (Taï  Forest ebolavirus)སྦུན་རྡི་སྦུག་ཡོ་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་(Bundibugyo ebolavirus) བཅས་བཞི་ཡིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཚེ་སྲོག་ལ་གནོད་པ་དང་།     ཅིག་ཤོས་རས་སེ་ཀྲོན་ཨི་བོ་ལཱ་
གཉན་རིམས་(Reston ebolavirus)ཀྱིས་འགྲོ་བ་མི་མ་ཡིན་པའི་མཐོ་རིམ་སྲོག་ཆགས་ སྤྲ་དང་སྤྲེའུ།   མི་རྒོད་ལྟ་བུར་གནོད་པ་ཡིན།   

ག      ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་འགོས་ཁྱབ་འགྲོ་སྟངས། 
ཐོག་མར་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ནད་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཁྲག་དང་ཆུ་སེར།   བརླན་གཤེར་སོགས་ལ་ཐད་ཀར་རེག་ཐུག་བྱུང་བ་ལས་གཉན་ནད་དེ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཁྱབ་འགོ་ཚུགས་པ་དང་།དེ་ནས་རིམ་བཞིན་མི་ཕན་ཚུན་དབར་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་རེག་ཐུག་འཕྲད་པ་སོགས་ལས་དངོས་སུ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཡམས་ཐབས་སུ་འགོས་ཁྱབ་བྱུང་བ་ལྟར།ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ཀྱིས་མནར་བའི་མིའི་དབང་པོ་དང་ཁྲག གཤེར་ཁུ་ ཟགས་རྫས་རིགས།   ལུས་ཀྱི་བརླན་གཤེར་གྱི་ཆ་གང་དང་འཕྲད་པའམ་རེག་ཐུག་བྱུང་བ།   འཕྲོད་བསྟེན་གྱི་ལས་ཀ་བྱེད་མི་གང་ཞིག་གིས་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ནད་ཅན་དང་འབྲེལ་ཐུག་བྱུང་བའམ་དེའི་ལུས་ཀྱི་བརླན་གཤེར་རིགས་ལ་རེག་ཐུག་བྱུང་བ།ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ནད་ཅན་གྱི་སེམས་ཅན་དཔེར་ན།སྤྲེའུ་དང་མི་རྒོད།ཕ་ཝང་སོགས་ཀྱི་པགས་པ་དང་ལུས་ཀྱི་བརླན་གཤེར་ལ་རེག་ཐུག་བྱུང་བ།འདས་གྲོང་སོང་བའི་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ནད་ཅན་གྱི་མིའི་ལུས་ཀྱི་བརླན་གཤེར་དང་རེག་ཐུག་བྱུང་བ།གཞན་ཡང་ནད་འདིར་བེད་སྤྱོད་ཟིན་པའི་ཁབ་དང་སྣོད་སོགས་ལ་རེག་ཐུག་བེད་སྤྱོད་སོགས་བྱས་ན་འགོས་པ་ཡིན།  
དམིགས་བསལ་ནད་འདི་ས་ཆ་གང་སར་འགྲོ་འོང་བྱེད་མཁན་ཡུལ་སྐོར་བ་དང་།    གཅིན་སྙིའི་ཟ་ཁུའི་ནད་པ།འཇུ་བྱེད་ནུས་པ་ཞན་པ།མཁལ་མ་དང་མཆིན་པའི་བྱེད་ལས་ཉམས་པ།གཉན་ནད་རེག་དུག སྨན་ལས་པའི་རིགས་བཅས་ལ་འགོས་ཉེན་ཡོད།འོན་ཀྱང་ཨི་ བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་འདི་མཁའ་རླུང་དང་ཆུ།ཟས།ནད་ཅན་ཞིག་ལ་ནད་རྟགས་གཏན་ནས་མེད་ན་འགོས་ཁྱབ་མི་འབྱུང་བ་ཡིན། 

ང་།    ནད་རྟགས།
ནད་འགོས་ནས་ཉིན་གཉིས་ནས་ཉེར་གཉིས་ཙམ་གྱི་བར་ཐོག་མའི་ནད་རྟགས་སུ།
•ཚ་དྲོད་རྒྱས་པ།
•མགོ་ན་བ།
•ཚིགས་གཞི་དང་ཤ་སྒྲིམ་ན་བ།
•མིད་པར་རྨ་ཐོན་པ།
•ལུས་ངལ་བ།
•ཕོ་བར་ཟུག་ཆེ་བ།
•ཐོར་སིབ་དོན་པ།
•ཞེ་མེར་བ།
•སྐྱུགས་པ།
•བཤལ་བ།
•དང་ག་འགག་པ་བཅས་འབྱུང་བ་དང་ནད་རྒྱུན་རིང་ཞིང་ནད་ཚབས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཚེ་ནད་རྟགས་སུ།
•ཁ་དང་རྣ་བ།   སྣ།   མིག་སོགས་ནས་ཁྲག་ཐོན་པ།
•པགས་པ་བརྩེ་བ།
•མཚན་མ་སྐྲངས་པ།
•ལུས་ལ་ཐོར་སིབ་དོན་པ།  
•མཆུ་ཏོ་དམར་པོར་ཆགས་པ།
•གློ་རྒྱག་པ་དང་ལྷན་དུ་ཁྲག་ལུ་པ་བཅས་ཀྱི་རྟགས་འབྱུང་བ་ཡིན།

ཅ།     ནད་བརྟག་ཐབས། 
ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་ཡིན་མིན་བརྟག་དཔྱད་མ་བྱས་གོང་འདར་ཚད་དང་རྒྱུ་ཚད།    འཁྲུ་སྐྱུག ཀླད་ཚད།མཆིན་དུག་ལ་སོགས་ཚ་བའི་ནད་དང་འབྲེལ་བའི་རིགས་རྣམས་མེད་ པའམ་སྔོན་འགོག་བལྟ་བཅོས་དགོས།སྤྱིར་བཏང་སྨན་པ་ཚོས་གོང་གི་ནད་རྟགས་རྣམས་ལ་བརྟེན་ནས་ནད་ངོས་ཟིན་ཐུབ་ཀྱང་ནད་ལ་འཁྲུལ་སོ་མ་ཡོང་བའི་ཕྱིར་རྩ་བའི་བརྟག་དཔྱད་ལ་complete blood count (ཁྲག་ནང་ཕྲ་ཕུང་གི་གནས་སྟངས་ཤེས་ཆེད་དང་།)  coagulation studies(ཁྲག་གར་པོའམ་འགག་རྒྱུར་དུས་ཚོད་ཇི་ཙམ་འགོར་མིན།)    viral antigen testing (གཉན་འཇོམས་ཕྲ་གཟུགས་སྐྱེ་རྫས་བརྟག་དཔྱད།)  liver function test(མཆིན་པའི་བྱེད་ལས།)བཅས་ཀྱི་བརྟག་དཔྱད་ཁག་གནང་དགོས་པ་ཡིན།

ཆ།     བཅོས་ཐབས། 
དུས་རྒྱུན་སྤྱོད་བཞིན་པའི་གཉན་སྲིན་འགོག་སྨན་རིགས་ཀྱིས་ཨེ་སྦོ་ལ་གཉན་རིམས་ལ་ནུས་པ་གང་ཡང་འདོན་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པས།ད་ལྟའི་ཆར་ནད་འདིར་བཅོས་ཐབས་དམིགས་བསལ་གང་ཡང་མེད།དེར་བརྟེན་ང་ཚོའི་བཅོས་ཐབས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཞིག་ནི་ནད་རྟགས་རྣམས་ཞི་བར་བྱ་རྒྱུ་དང་གཉན་ཁ་སླར་མི་ཡོང་བའི་སྔོན་འགོག་བྱ་རྒྱུ།བླ་གཉན་གྱི་ནད་གློ་ཚད་དང་མཆིན་པའི་བྱེད་ལས་ཉམས་པ་སོགས་མི་ཡོང་བ་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད།གཞན་ཡང་གཉན་སྲིན་དེ་འགོས་ཡོད་པའི་མི་ཕལ་ཆེ་བ་འཁྲུ་སྐྱུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས་འཐུང་ཆུ་སོགས་གཤེར་ཁུའི་རིགས་མང་ཙམ་བསྟེན་དགོས་པ་ཡིན།

ཇ།     སྔོན་འགོག 
ད་ལྟའི་ཆར་གཉན་ནད་དེར་དམིགས་བསལ་སྨན་བཅོས་སོགས་གང་ཡང་མེད་ཀྱང་།      རྒྱུན་ལྡན་ནས་ལག་པ་གཙང་མ་འཁྲུ་རྒྱུ་དང་ས་གཙང་ནས་འཐུང་ཆུ་ལེན་པ།མ་འཚོས་པའི་ཤ་རིགས་ཟ་རྒྱུ་མེད་པ།སོ་སོའི་ཁོར་ཡུག་གཙང་མ་ཉར་བ།མི་ཚོགས་ཁྲོད་འགྲོ་འོང་མང་པོ་མི་བྱེད་པ་བཅས་ཚུལ་བཞིན་བྱ་རྒྱུ་ནི་སྔོག་འགོག་གི་ཐབས་ལམ་ཡག་ཤོས་ཤིག་ཡིན་ལ།  གཉན་ནད་དེ་ཕོག་ཡུལ་མཆིན་པ་དང་མཁལ་མ་སོགས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་མིའི་གཟུགས་པོར་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་འགོག་སྲུང་གི་ནུས་ཤུགས་བསྐྱེད་པར་བྱེད་པའི་སྨན་ཁབ་ NPC1 སྤྱོད་པ་ལས་ཐབས་གཞན་མེད།  

ཉ།     གཉན་སྲིན་དེའི་བྱེད་ནུས་གཞན། 
ཨེ་སྦོ་ལ་གཉན་སྲིན་དེ་མིའི་སྲོག་ལ་རྒོལ་བའི་ཆེས་རྣོ་མྱུར་ཅན་གྱི་ནད་འབུ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན།ཨ་རིའི་ནད་རིགས་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་ལྟེ་གནས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་སྐྱེ་དངོས་དམག་འཁྲུག་ལ་བེད་སྤྱོད་ཀྱིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་ལ་གནོད་སྐྱོན་བཟོ་མཁན་གྱི་ནུས་ལྡན་མཚོན་ཆ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་དང་།ཨ་རིའི་ཚན་རིག་པ་ཧྥོར་ཌ་རིག་(Fort Detrick)ཀྱི་བརྟག་དཔྱད་སྙན་ཐོའི་ནང་།ཨེ་སྦོ་ལོ་གཉན་སྲིན་དེ་ སྔོན་གྲང་དམག་སྐབས་ཨུ་རུ་སུར་ཁ་གཏད་གཅོག་པའི་ནུས་ལྡན་མཚོན་ཆར་གྲ་སྒྲིག་བྱས་མྱོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་དང་།དེ་རྗེས་ཉི་ཧོང་གིས་ཀྱང་དེ་མཚུངས་རང་དགྲར་ཁ་གཏད་གཅོག་པའི་ནུས་ལྡན་མཚོན་ཆར་བེད་སྤྱོད་ཆེད་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡང་ཡོད།

ཏ།     ད་ལྟའི་གནས་བབས།  
སྙན་ཐོ་གསར་པར་གཞིགས་ན་ཉེ་ཆར་ནུབ་ཨ་ཧྤེ་རི་ཀའི་ནང་ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་ནད་ཀྱིས་འཆི་རྐྱེན་བྱུང་བའི་གནས་སྟངས་ཧ་ཅང་ཛ་དྲག་ཡིན་པ་བཀོད་ཡོད་ལ།འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྙན་ཐོའི་ནང་།གཉན་ནད་དེ་འགོས་ཁྱབ་བྱུང་ནས་ཟླ་གཅིག་ནང་ཚུན་མི་གྲངས་ 932འདས་གྲོང་སོང་བ་དང་།   དེའི་ནང་ནས་མི་གྲངས་45 ཕྱི་ཟླ་ 8པའི་ཚེས་ 2 ནས་ 4 བར་ཏེ་ཉིན་གཉིས་རིང་འདས་གྲོང་སོང་བ།     གཞན་ཡང་གཱི་ནིས་ཡཱ་(Guinea) དང་ལི་བི་རི་ཡཱ། (Liberia) སཱས་ར་ལིའོན།(Sierra Leone)ནཱི་ཇས་རི་ཡཱ་(Nigeria)བཅས་ཀྱི་ནང་འདས་གྲོང་སུ་སོང་བ་རྣམས་བསྡོམས་ན་ཁྱོན་མི་གྲངས་1711ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད།འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་ནས་སླར་ཡང་རེས་གཟའ་སྤེན་པ་དང་ཟླ་བའི་དབར་ཨ་ཧྥི་རི་ཀའི་ལུང་པ་བཞི་ཡི་ནང་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བའི་ནད་པ་གསར་པ་གྲངས་108གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།

ཐ།     ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་རིམས་འགོས་ཁྱབ་ལོ་རྒྱུས་རེའུ་མིག
ལོ་ཚིགས། རྒྱལ་ཁབ། ཨི་བོ་ལཱ་གཉན་སྲིན་རིགས། གནད་དོན། འཆི་རྐྱེན། བརྒྱ་ཆ།
2012 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན། སྦུན་རྡི་སྦུག་ཡོ། 57 29 51%
2012 ཡུ་རྒན་ཏ། སུ་ཏན། 7 4 57%
2012 ཡུ་རྒན་ཏ། སུ་ཏན། 24 17 71%
2011 ཡུ་རྒན་ཏ། སུ་ཏན། 1 1 100%
2008 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན། ཛད་རེས། 32 14 44%
2007 ཡུ་རྒན་ཏ། སྦུན་རྡི་སྦུག་ཡོ། 149 37 25%
2007 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན། ཛད་རེས། 264 187 71%
2005 ཀོང་ཀོ། ཛད་རེས། 12 10 83%
2004 སུ་ཏན། སུ་ཏན། 17 7 41%
2003
(Nov-Dec) ཀོང་ཀོ། ཛད་རེས། 35 29 83%
2003(Jan-April) ཀོང་ཀོ། ཛད་རེས། 143 128 90%
2001-2002 ཀོང་ཀོ། ཛད་རེས། 59 44 75%
2001-2002 རྒ་སྦོན། ཛད་རེས། 65 53 82%
2000 ཡུ་རྒན་ཏ། སུ་ཏན། 425 224 53%
1996 ལྷོ་ཨ་ཧྥི་རི་ཀ ཛད་རེས། 1 1 100%
1996(Jul-Dec) རྒ་སྦོན། ཛད་རེས། 60 45 75%
199༦(Jan-April) རྒ་སྦོན། ཛད་རེས། 31 21 68%
1995 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན། ཛད་རེས། 315 254 81%
1994 ཀོཌ་ཨི་ཝོ་རི། ཐའེ་ཧྥོ་རས་སེ། 1 0 0%
1994 རྒ་སྦོན། ཛད་རེས། 52 31 60%
1979 སུ་ཏན། སུ་ཏན། 34 22 65%
1977 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན། ཛད་རེས། 1 1 100%
1976 སུ་ཏན། སུ་ཏན། 284 151 53%
1976 ཀོང་ཀོ་མང་གཙོ་སྤྱི་མཐུན།

ཅོན་ཏ་ར་ཞིབ་འཇུག་དང་པར་སྐྲུན་སྡེ་ཚན་ནས་ 2014ལོའི་ཟླ་8ཚེས་10ལ།