ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ཀྲུང་བོད་གསོ་རིག་གཉིས་ཀར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྨན་རྫས་འགའི་ཕན་ནུས་དང་དུག་འདོན་བཅས་ཀྱི་སྐོར་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་དང་ཅུང་མི་འདྲ་བ་རྣམས་ཕན་ཚུན་དཔྱད་བསྡུར་བྱས་ནས་ལེགས་སྒྲིགས་བྱས་ཡོད།
གནད་ཚིག སྨན་རྫས། ཕན་ནུས། འདུལ་སྦྱོང་།
དེ་ཡང་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་སྨན་པ་ཧྭ་ཤང་མ་ཧཱ་དེ་ཝ་དང་། བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་དྷརྨ་ཀོ་ཥ་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་ཀྲུང་དབྱི་གསོ་རིག་གི་གཞུང་སྨན་དཔྱད་ཆེན་མོ་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་པར་དང་། རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་བོད་ལ་ཕེབས་ནས་མི་རིང་བར་རྒྱལ་པོའི་སྙུན་གསོ་བའི་ཕྱིར་ཧན་ཝན་ཧད་བོད་ལ་ཕེབས་རྗེས་ཀྲུང་དབྱི་གསོ་རིག་རྒྱ་དཔྱད་ཐོར་བུ་ཆེ་ཆུང་ཞེས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་པ། བྷ་ར་དྷ་ཛ་འཕགས་ཡུལ་གྱི་སྨན་གཞུང་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་འབུ་ཤག་མ་བུ་ཆེ་ཆུང་དང་སྦྱོར་བ་མར་གསར་ཞེས་པ་གཉིས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། ད་དུང་འཕགས་ཡུལ་གྱི་སྨན་པ་བྷ་ར་དྷ་ཛ་དང་ཧན་ཝན་ཧད། ག་ལེས་ནོས་གསུམ་བཀའ་བགྲོས་ཏེ་མི་འཇིགས་པའི་མཚོན་ཆ་ཞེས་པ་བམ་པོ་བདུན་ཡོད་པའི་གསོ་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང་གསར་དུ་བརྩམས། དེ་ཡང་དྷ་རྨ་ཀོ་ཥ་དང་ཧྭ་ཤང་མཧྭ་ཡ་ན་སོགས་རྒྱ་གར་ནག་དང་ཁ་ཆེ། ཏ་ཟིག གྲུ་གུ དོལ་པོ། བལ་པོ་བཅས་ཀྱི་སྨན་པ་མང་པོ་བོད་དུ་ཕེབས་ནས་སྨན་གཞུང་བརྩམས་ཤིང་བསྒྱུར། འཇམ་དཔལ་སྙིང་གི་ཟུར་ཐིག་ཏུ། རྒྱ་གར་རྒྱ་ནག་སྟོད་ཕྱོགས་གསུམ། ལུགས་གསུམ་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོ་ཡིན། ཅེས་སྔར་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱི་མི་རིགས་གཞན་དག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་འགྲོ་རྒྱུར་མི་ནུབ་པའི་མཛད་རྗེས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་ཡག་མོ་བཞག་ཡོད། དེང་དུས་ཡང་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁྲོད་སྨན་སྣ་སྡེབ་སྦྱོར། སྨན་རྫས་བེད་སྤྱོད་དང་ཉར་ཚགས་བྱ་ལུགས་སོགས་ལས་སྣོན་བྱེད་ཐབས་ཐད་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་དང་འབྲེལ་ཟབ་ཆེན་མོ་ཡོད་པས་འདིར་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་དང་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གཉིས་ཀར་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྨན་སྣ་བརྒྱ་དང་བཅུ་དགུ་ལྷག་གི་སྨན་ནུས་དང་དུག་འདོན་སོགས་ཀྱི་སྐོར་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་དང་ཅུང་མི་འདྲ་བའི་སྐོར་ངོ་སྤྲོད་མདོར་ཙམ་བཤད་པ་ལ། དང་པོ་སྨན་རྗས་ཀྱི་མིང་དང་། གཉིས་པ་ཕན་ནུས། གསུམ་པ་དུག་འདོན་བཅས་ནང་དོན་རྣམ་པ་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་བསྟན་ཡོད།
དང་པོ། བོད་རྒྱ་གསོ་རིག་གཉིས་ཀའི་བེད་སྤྱོད་སྨན་རྫས་བསྟན་པ།
གཅིག གཏེར་དངོས་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྐོར།
གངས་ཐིགས།(石膏)ད་ཚུར།(白矾)ཡབཀྵར།(玄明粉)མཛེ་ཚྭ(芒硝)མཚལ།(朱砂)རང་བྱུང་གི་ཟངས།(自然铜)ཏི་ཚ་སྔོན་པོ།(炉甘石)མུ་ཟི་སེར་པོ།(硫磺)ཧ་ཤིག(滑石)ཁབ་ལེན།(磁石)ཚ་ལ།(硼砂)ཅོང་ཞི།(寒水石)འབྲུག་རུས། (龙骨)འབྲུག་སོ།(龙齿)སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ།(赭石)ལྡོང་རོས།(雄黄)བ་བླ།(雌黄)ནག་ཚུར་སེར་ཚུར།(绿矾)བཅས་སྨན་སྣ་བཅོ་བརྒྱད་དང་།
གཉིས། རྩི་ཤིང་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྐོར།
ལི་ཤི(丁香)དཔའ་བོ་ཆེན་པོ།(人参)མཁའ་ཞོ་དམར་པོ།(刀豆)གླ་ཆེན་ཆིག་ཐུབ།(三七)སྒ་སྐྱ།(干姜)ཤྲཱི་ཁཎྜ(干漆) མ་ནུ་པ་ཏྲ།(土木香)སྒོག་སྐྱ།(大蒜)རུ་རྟ།(川木香)ཨའུ་རྩི།(川贝母) བོང་ང་ནག་པོ།(川乌 制川乌)སྙིང་ཞོ་ཤ(广枣)འདྲེ་ཤ་མའམ་ཕ་ཝང་སྒོ་ཏི།(马勃)ཀོ་བྱི་ལ།(马钱子)ལྕུམ་རྩ།(大黄)འབྲ་གོ་དམར་པོ།(大枣)ལང་ཐང་ཙེ(天仙子)ཉེ་ཤིང་།(天冬)ཅུ་གང་།(天竺黄)དྭ་བ།(天南星 制天南星)ར་མོ་ཤག་ཆེན།(天麻)ག་པུར།(天然冰片.右旋龙脑）ག་པུར་རྣམ་གཅིག(艾片 .左旋龙脑）རྫས་སྦྱོར་ག་པུར།(冰片.合成龙脑）སེ་ཡབ།(木瓜)ནཱ་ག་གེ་སར།(木棉花)ཙམ་པ་ཀ(木蝴媒)གསེར་མེ་ཆེ་བ།(木鳖子)ཐ་རམ།(车前子)བྱི་བཟུང་།(牛蒡子)རྒྱ་རྩི༼རྒོད་པ།༽(升麻)སྲོ་མ་ནག་པོ།(火麻仁)དན་རོག(巴豆)སྤང་སྤོས།(甘松)ཤིང་མངར།(甘草)ཤུ་དག་དཀར་པོ།(石菖蒲)པུ་ཤེལ་ཙེ།(石斛)སེ་འབྲུ་ལྤགས།(石榴皮)སྒེ་གཤེར།(生姜)པ་ཏོ་ལ།(白 及)དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ།(冬虫夏草)ལྕམ་འབྲས།(冬葵果)གཡེར་ཤིང་མཆོག(玄参)དྭ་གཡུང་།(半夏 法半夏 姜半夏 清半夏)ཁ་ཆེ་གུར་གུམ(西红花)ལྕ་བ།(当归)ཛཱ་ཏི།(肉豆蔻)ཤིང་ཚ།(肉桂)སྨྱུག་རྩི(竹茹)ཐལ་ཀ་རྡོ་རྗེ།(决明子)སུ་མི་སེར་པོ།(延胡索)ལྡུམ་གུར་གུམ།(红花)སྲོ་ལོ་དམར་པོ།(红景天)གཡེར་མ།(花椒)ཡུངས་ཀར། (芥子)སུག་སྨེལ།(豆蔻)སྤྲུ་སེར།(羌活)སྟར་བུ།(沙棘)ཨར་སྐྱ།(沉香)ཨ་རུ་ར།(诃子)བཙོད།(茜草)པི་པི་ལིང་།(荜茇)ཀ་ཀོ་ལ།(草果)ལ་ལ་ཕུད།(茴香)ན་ལེ་ཤམ། ཕོ་རིས་ནག་པོ།(胡椒)རྟ་ལྤགས།(独一味)ལྡུམ་བུ་རེ་རལ།(骨碎补)ཡུང་བ།(姜黄) དཔའ་བོ།(商陆) ཀླུ་བདུད་རྡོ་རྗེ།(党参)སྐམ་སྐྱེས་སྲད་དཀར།(黄芪)ཀྱི་ལྕེ་ནག་པོ།(秦艽)སྟབ་སེང་།(秦皮)སྲོ་ལོ་དཀར་པོ། (高山辣根菜)སྨན་སྒ(高良姜)བྲེ་ག(菥蓂)མྱང་རྩི་སྤྲས།(黄连)ར་མཉེ།(黄精)མཚེ་ལྡུམ།(麻黄)ཤུ་མོ་ཟ།(胡芦巴)འབྲི་མོག (紫草)ཏིལ་ནག(黑芝麻)ཟི་ར་ནག་པོ།( 黑种草子)གཟེ་མ།(蒺藜)ཁུར་མོང་།(蒲公英)སྦྲང་རྩི།(蜂蜜)གོ་ཡུ།(槟榔)ཙན་དན་དཀར་པོ།(檀香)སྦྲུལ་ཞབས་པ།(菟丝子)བཅས་བརྒྱ་ཅུ་གྱ་བརྒྱད་ཡོད།
གསུམ། སྲོག་ཆགས་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྐོར།
བྱིང་བྱིང་ཐུ་ལུ།(土鳖虫(廑虫）གི་ཝང་།(牛黄)ལྕགས་སྦྲུལ། (乌梢蛇)སྲིན་བུ་པད་མ།(水蛭)པ་ཏྲ།(石决明)སྡིག་སྲིན་ནག་པོ།(全蝎)མུ་ཏིག(珍珠)ཉ་ཕྱིས།(珍珠母)སྐྱ་རྭ།(鹿角)བོག་རྭ།(鹿茸)བྱང་པ།(斑蝥)འགྲོན་བུ་སྨུག་པོའམ་ཆེ་བ།(紫贝齿)གླ་རྩི།(麝香)ནགས་སྦལ།(蛤蚧)དོམ་མཁྲིས།(熊胆)བཅས་བཅོ་ལྔ་བསྡོམས་པའི་སྨན་སྣ་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་བཅས་སོ།
གཉིས་པ། སྨན་ནུས་བསྟན་པ།
གཅིག གཏེར་དངོས་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྐོར།
གངས་ཐིགས་དང་ཏི་ཚ་སྔོན་པོ་གཉིས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ཕན་ནུས་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པས་འདིར་བཀོད་མེད།
|
སྨན་རྫས་མིང་། |
ནུས་པ། |
|
|
བོད་ལུགས་གསོ་རིག |
ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག |
|
|
ད་ཚུར། |
白 矾 |
ནུས་པས་ཁ་ནད་སེལ་ཞིང་ཁ་དྲི་སྦྱོང་། རྨ་སོགས་རུལ་བ་གཅོད་ཅིང་རྨ་ཚད་སེལ། |
ཕྱི་བྱུགས་དུག་དང་སྲིན་བུ་ཟ་འཕྲུག་ལངས་པ་སེལ། འཐུང་ན་ཁྲག་དང་བཤལ་བ་གཅོད། ལུ་བ་སེལ། གཙོ་བོ་རློན་འབྲུམ། གཡན་རྔོ། རྫི་ཤ་ལུག་པ། གཞང་འབྲུམ། རྣ་ནང་དུ་རྣག་འབྱུང་བ། འཐུང་དུས་རྒྱུ་རྒན་གྱི་ནད། ཁྲག་བཤལ་བ། ཟླ་མཚན་རྡོལ་ཟགས། བརྒྱལ་གཟེར་སྨྱོ་བ་སོགས་ལ་ཕན། |
外用解毒杀虫，燥湿止痒；内服止血止泻， 祛除风痰。外治用于湿疹，疥癣，脱肛， 痔疮，婷耳流脓；内服用于久泻不止， 便血，崩漏，癫痫发狂。枯矾收湿敛疮，止血化腐。用于湿疹湿疮，脱肛， 痔疮，聘耳流脓，阴痒带下， 鼻衄齿衄， 鼻癔肉。 |
|
ཡབཀྵར། |
玄明粉 |
ཡ་ཀྵརས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། |
བཤང་དང་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། ཚ་བ་འཇོམས་ཞིང་སྐྲངས་པ་ཞི། གཙོ་བོ་གཤང་འགགས་ནད་དང་ཕོ་བ་སྦོས་ཞིང་ན་བ་སེལ། ཕྱི་སྤྱོད་མིད་པ་སྐྲངས་ཞིང་ན་བ། ཁ་ནང་རྨ་འདོན་པ། སོ་རྩ་སྐྲངས་ནས་ན་བ། མིག་སྤྲིན་དམར་བ། གཉན་འབུར། མེ་དབལ་སོགས་སེལ། |
泻下通便， 润燥软坚， 清火消肿 。用于实热积滞，大便燥结， 腹满胀痛； 外治咽喉肿痛，口舌生疮， 牙齦肿痛，目赤， 痈肿，丹毒 |
|
མཛེ་ཚྭ། |
芒硝 |
རྨ་ཡི་ཆུ་སེར་འདྲེན། |
བཤང་དང་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། ཚ་བ་འཇོམས་ཞིང་སྐྲངས་པ་ཞི། གཙོ་བོ་གཤང་འགགས་ནད་དང་ཕོ་བ་སྦོས་ཞིང་ན་བ་སེལ། ཕྱི་སྤྱོད་ནུ་འབྲས་དང་གཞང་འབྲུམ་སེལ། |
泻下通便，润燥软坚，清火消肿。用于实热积滞，腹满胀痛，大便燥结，肠痈肿痛；外治乳痈，痔疮肿痛。 |
|
མཚལ། |
朱 砂 |
ཅོག་ལ་མ་ཡིས་རྩ་དང་ལྷ་བ་འཛིན། མཚལ་གྱིས་རྨ་འདྲུབ་གློ་མཆིན་རྩ་ཚད་སེལ། མཚལ་གྱི་ཐལ་བས་རྨ་འབྲས་ཤ་རོ་གཅོད། |
ལུས་སེམས་ལྷོད་འཇགས་དང་། དུག་སེལ་བ། ཁྲག་རྩ་བསང་བ། སྙིང་ཚད་འཇགས་པ། མིག་གསལ་རུ་འགྲོ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་སྙིང་ག་གཡུགས་ནས་དངངས་སྐྲག་སྐྱེ་བ་དང་། གཉིད་མི་ཁུག་པ། ལུས་སེམས་མི་བདེ་བ། མཆིན་པར་ཚ་བ་ཞུགས་ནས་མིག་དམར་པོ་ཆགས་པ། བརྒྱལ་གཟེར། བརྒྱལ་གཟེར་གི་སྨྱོ་ནད། པགས་ནད་གཡན་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】518页 |
清心镇惊，安神，明目，解毒。用于心悸易惊，失眠多梦，癫痫发狂，小儿惊风，视物昏花，口疮，喉痹，疮疡肿毒。 |
|
རང་བྱུང་གི་ཟངས། |
自然铜 |
ཟངས་ཀྱིས་རྣག་སྐེམ་གློ་མཆིན་ཚ་བ་སེལ། |
ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ་འགྲམས་ནས་ན་ཟུག་གཅོག་པ་དང་། རྒྱུས་རུས་མཐུད་སྦྱོར་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན་དང་། རུས་པའི་གས་ཆག ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བས་ན་ཟུག་གཏོང་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】502页 |
散瘀止痛， 续筋接骨。用于跌打损伤， 筋骨折伤， 瘀肿疼痛 |
|
མུ་ཟི་སེར་པོ། |
硫磺 |
མུ་ཟི་དཀར་སེར་གདོན་འཇོམས་རྣག་ཁྲག་སྐེམ། |
རོ་ཙ་རྒྱས་པ་དང་། གྲང་རླུང་འགྲམས་པ། འབུ་གསོད་པ། བཙོག་པ་བབ་བདེ་བ་བཅས་ལ་ཕན། དབང་པོ་ལས་སུ་མི་རུང་བ་དང་། གཟུགས་ཞན་པས་བཤལ་བ། རྒན་འཁོགས་ལ་གྲང་རླུང་ཞུགས་ནས་བཙོག་པ་གཏོང་དཀའ་བ། གཟུགས་སྟོབས་ཞན་པས་དབུགས་ཧལ་བ་བཅས་བཅོས་ཐུབ། ཕྱི་སྤྱོད་ན་གཡན་པ་དང་། ཤུ་བ། རྔོ་བཅས་ལ་ཕན། 【3】502页 |
外用解毒杀虫疗疮；内服补火助阳通便。外治用于疥癣，秃疮，阴疽恶疮；内服用于阳痿足冷，虚喘冷哮，虚寒便秘。 |
|
ཧ་ཤིག |
滑石 |
རྩ་ནད་སྦྱོང་། འཁྲུ་བ་གཅོད། |
ཆུ་སེར་དང་ཚ་བ་སེལ་བ། གཅིན་པ་བབ་ནས་ཆུ་སེར་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། ཕྱིར་སྤྱོད་ན་རྨ་ཁ་རུབ་པ་དང་ཆུ་སེར་སེལ་བར་ཕན། གཙོ་བོ་ཚ་ནད་གིས་ཁ་སྐོམ་ནས་སུན་སྣང་སྐྱེ་བ་དང་། ཚ་བའི་བཤལ་ནད། གྲང་གཞིས་གཅིན་ལམ་ལ་ཚ་ཤར་རྒྱག་པ། ཆུ་བསགས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】390页 |
利尿通淋，清热解暑;外用祛湿敛疮。用于热淋，石淋，尿热涩痛，暑湿烦渴，湿热水泻；外治湿疹，湿疮，痱子。 |
|
ཁབ་ལེན། |
磁石 |
ཁབ་ལེན་མདེའུ་འབྱིན་ཀླད་རུས་རྩ་ནད་སེལ། |
ལུས་ཟུངས་གསོས་ནས་མཁལ་ནུས་སྲུང་བ་དང་། ལུས་སེམས་ལྷོད་འཇགས་ལ་ཕན། ཟུངས་ཁྲག་དཀོན་པས་མགོ་ཡུ་འཁོར་བ་དང་། མིག་རབ་རིབ་བྱེད་པ། རྣ་བ་འུར་ནས་འོན་པ། ལུས་སྟོབས་ཞན་པས་དབུགས་ཧལ་བ། སྙིང་ག་གཡུགས་ནས་དངངས་སྐྲག་སྐྱེ་བ། དབང་རྩ་ཉམས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】516页
|
镇惊安神， 平肝潜阳，聪耳明目，纳气平喘。用于惊悸失眠，头晕目眩，视物昏花，耳鸣耳聋，肾虚气喘。 |
|
ཚ་ལ། |
硼砂 |
རྨ་འདྲུབ། རྨ་ཚད་སེལ། རུལ་བ་གཅོད། ཁྲག་འཇུ། ནད་སོགས་དྲག་པོར་སྦྱོང་། མཁུར་བཀང་བྱས་པས་ཁ་ནད་སེལ། |
ཚ་བ་སེལ་བ་དང་། ལུད་པ་གོག་པ། རུལ་རུངས་འགོག་ཞིང་དུག་སེལ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ནི་ཕྱིར་སྤྱོད་ན་མིད་མགྲིན་སྐྲངས་ནས་ན་བ་དང་། སོ་རྙིང་རུལ་བ། རུལ་ནད། ཁ་ནང་གི་རྨ། མིག་གི་ལིང་ཏོག་སོགས་བཅོས་ཐུབ། ཁོག་ནང་བཏང་ན་གྲེ་རྡོག་བཅོས་ཐུབ། 【3】653页 |
外用清热解毒，消肿，防腐;内服清肺化痰。用于急性扁桃体炎，咽喉炎，咽喉肿痛，口舌生疮，口腔炎，齿龈炎，中耳炎，目赤肿痛，汗斑，为五官科疾患的常用药!内服用于痰热咳嗽，噎隔，但现代少用。 |
|
ཅོང་ཞི། |
寒水石 |
ནུས་པས་ཚ་གྲང་འཁྲུ་བ་གཅོད། བད་ཀན་ཚ་བ་སེལ། འདུས་པ་སྨུག་པོའི་ནད་ལ་མཆོག ཚ་གྲང་ཀུན་ལ་བདུད་རྩི་འདྲ། རུས་པའི་དྭངས་མ་གསོ། |
ཁྲག་ཚད་བསིལ་བར་བྱེད་ཞིང་ཚ་བ་འཇགས་པ་དང་། གབ་ཚད་འཇགས་པ། སོ་རྩ་བརྟན་ཞིང་མིག་གསལ་རུ་འགྲོ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་རྒྱུ་རིམས་གིས་ཚ་བ་མཐོ་པོ་རྒྱས་པ་དང་། ཕོ་ཚད་གིས་ཁ་སྐོམ་པ། བྱིས་པར་ཚ་བ་མཐོ་པོ་རྒྱས་པ། བྲང་ཁོག་བརྒྱངས་པ། གྲོད་ཁོག་བཤལ་བ། སོ་ན་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】317页 |
清热降火,利窍,消肿。用于时行热病，积热烦渴、吐泻、水肿、尿闭、齿衄、丹毒，烫伤。 |
|
འབྲུག་རུས། |
龙骨 |
ནུས་པས་རྨ་རུལ་བ་གཅོད། རྨ་འདྲུབ་ཅིང་རྨ་ཚད་སེལ། རྨེན་བུ་སྐྲངས་པ་ཞི། རུས་པ་ཆག་པ་སྦྱོར། ཁྱིས་སོ་བཏབ་པའི་རྨ་ལ་ཕན་པར་གསུངས། |
བློ་སེམས་བདེ། མཆིན་ནད་སེལ། སྲ་བརྟན། སྐུམ་འཐེན་གྱི་ནུས་པ་ཡོད་པ། གཙོ་བཅོས་སྨྭོན་འབོག་བརྒྱལ་གཟེར་དང་། ཉིད་མི་ཁུག་བརྗེད་སླ་བ། མགོ་ཡུ་འཁོར་བ། རང་བཞིན་གྱི་རྔུལ་ནག་དོན་བ། ཁུ་བ་ཤོར་བ། ཡུན་རིང་བཤལ་བ། རྨ་ངན་སོགས་ལ་ཕན། |
镇惊安神;平肝潜阳;固涩;收敛。主惊痫癫狂;心悸怔忡;失眠健忘;头晕目眩;自汗盗汗;遗精遗尿;崩漏带下;久泻久痢;溃疡久不收口及湿疮 |
|
འབྲུག་སོ། |
龙齿 |
སོ་ཡི་༼གཟེར་སྨན་གསུམ་དང་སྨན་ཆེན་སྦྱར་བས་འབམ་སོ་ལ་ཕན་༽གཟེར་འཇོམས་ཤིང་སོ་བརྟན་པར་བྱེད། སྲིན་སྨན་ལ་སྦྱར་བས་སྲིན་གཟེར་འཇོམས། |
འབྲུག་རུས་དང་འདྲ། |
同上 |
|
སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ། |
赭石 |
བྱང་ཁོག་གི་ཆུ་སེར་འདྲེན་ཅིང་སྐེམ། མགོ་སོགས་རུས་ཆག་སྦྱོར་ཞིང་ལྷ་བ་འཛིན། ཀླད་པ་རལ་བ་བསྡོམས། རྨ་གསོ། རྣག་སྐེམ། |
མཆིན་པའི་ནད་དང་གྱེན་ལྡོག་སེལ། ་ཁྲག་ཚད་ལ་ཕན་ཁྲག་འབྱུང་གཅོད། གཙོ་བོ་མགོ་ཡུ་འཁོར་བ་དང་རྣ་འུར་བ། སྐྱུགས་མེར་ལངས་པ། སྐྱིགས་བུ་བྱེད་པ། དབུགས་ཧལ་བ། ཁྲག་སྐྱུག་པ། སྣ་དང་སོ་ཁྲག་ཤོར་བ། ཟླ་མཚན་མི་སྙོམས་པ། |
平肝潜阳，重镇降逆， 凉血止血。用于眩晕耳鸣，呕吐， 噫气， 呃逆， 喘息， 吐血， 齟血， 崩漏下血。 |
|
ལྡོང་རོས། |
雄黄 |
རྨ་ངན་དང་རྨེན་བུའི་ནད། པགས་ནད་ཆུ་སེར་ལ་སོ་གས་སེལ། སྲིན་གསོད། སྦྲུལ་དང་སྡིག་པ་དུག་སྦྲང་བཅས་ཀྱི་སོ་དུག་འཇོམས། བསེ་དྲི་སེལ། ཁྱད་པར་གག་པ་དང་ལྕེ་སྐྲངས་འཇོམས། |
ཆུ་སེར་འཇགས་ཞིང་འབུ་གསོད་པ་དང་། ལུད་པ་གོག་པ། འདར་ནད་སེལ། སྦྲུལ་དང་འབུས་སོ་བརྒྱབ་ནས་དུག་ཕོག་པ་སེལ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་ཁོག་ནང་བཏང་ན་བརྒྱལ་གཟེར་བརྒྱབ་ནས་ལྦུ་བ་སོབ་སོབ་དོན་པ་བཅོས་ཐུབ། ཕྱིར་སྤྱོད་ན་པགས་ནད་གཡན་པ་དང་། འབུ་དང་སྦྲུལ་གིས་སོ་བརྒྱབ་པའི་རྨ་སྐྱོན་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】655页 |
解毒杀虫，燥湿祛痰， 截疟。用于痈肿疔疮 ， 蛇虫咬伤， 虫积腹痛， 惊痫， 疟疾。 |
|
བ་བླ། |
雌黄 |
རྨ་ངན་རུལ་བ་གཅོད། པགས་ནད་དང་ཤུ་ཐོར་སེལ། སྦྲུལ་སྡིག་སྦྲང་བུའི་སོ་དུག་འཇོམས། སྲིན་གསོད། གདོན་ནད་སྨྱོ་འབོག་བརྒྱལ་གཟེར་བཅས་ལ་ཕན། |
གོང་གི་ལྡོང་རོས་དང་འདྲ། |
同上 |
|
ནག་ཚུར་སེར་ཚུར། |
绿矾 |
རུལ་བ་གཅོད་ཅིང་སྐྲན་བརྐོ། ཚད་ལས་ཐལ་ན་དུག་ཡོད་པས་སྤྱིར་བཏང་ཕྱི་སྤྱོད་ལས་ཁོང་སྨན་དུ་བསྟེན་པ་ཉུང་། དངུལ་ཆུ་དང་ལྕགས་ཁམས་གཡའ་ཕྱི་དུག་འདོན་ལ་མཁོ་གལ་ཤིང་ཏུ་ཆེ། |
དུག་སྲིན་སེལ་ཞིང་ཁྲག་དང་རྨ་ཁ་གསོ། གཙོ་བོ་ཁྲག་ཉམས་པ་དང་། ཟས་སྐྲན། ཕོ་བ་སྦོས་པ། རྒྱུ་རླུང་ཁྲག་ཏུ་བཤལ་བ། རྨ་ཁ་རུལ་བ། མིད་པ་འགགས་པ། རླུང་ཕོག་དུས་མིག་ཆུ་ཤོར་བ། ཟ་རྐོང་རྣམས་བཅོས་པ། |
燥湿杀虫;补血消积;解毒敛疮。主血虚萎黄;疳积;腹胀痞满;肠风便血;疮疡溃烂;喉痹口疮;烂弦风眼;疥癣瘙痒 |
གཉིས། རྩི་ཤིང་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྐོར།
དཔའ་བོ་ཆེན་པོ། གླ་ཆེན་ཆིག་ཐུབ། སྒ་སྐྱ། སྒོག་སྐྱ། རུ་རྟ། བོང་ང་ནག་པོ། སྙིང་ཞོ་ཤལ་ལ་ཕུད། འདྲེ་ཤ་མ། ཕ་ཝང་སྒོ་ཏི། ལྕུམ་རྩ། ར་མོ་ཤག་ཆེན། ནཱ་ག་གེ་སར། ཙམ་པ་ཀ པུ་ཤེལ་ཙེ། དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ། ལྕམ་འབྲས། སྲོ་ལོ་དམར་པོ། སྟར་བུ། ཀ་ཀོ་ལ། ལ་ལ་ཕུད། ན་ལེ་ཤམ་འམ་ཕོ་རིས་ནག་པོ། སྲོ་ལོ་དཀར་པོ། སྨན་སྒ། ར་མཉེ། ཤུ་མོ་ཟ་སོགས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ཕན་ནུས་དང་ཕྱོགས་མཚུམས་པས་འདིར་བཀོད་མེད་དོ།
|
སྨན་རྫས་མིང་། |
ནུས་པ། |
|
|
བོད་ལུགས་གསོ་རིག |
ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག |
|
|
ལི་ཤི |
丁 香 |
སྲོག་རྩའི་ནད་དང་གྲང་རླུང་སེལ། ཕོ་མཆིན་གྱི་དྲོད་སྐྱེད། ཟས་འཇུ། ཡི་ག་འབྱེད། སྐྱིགས་བུ་སེལ་ཞིང་སྐྱུགས་པ་དང་གྲང་འཁྲུ་གཅོད། འབྲུམ་བུའི་ནད་ལ་ཕན། |
ནུས་པས་ཕོ་མཆེར་དྲོད་སྐྱེད། སྐྱིགས་བུ་གསོ། གཙོ་བཅོས་ཕོ་དྲོད་ཉམས་དང་སྐྱིགས་བུ་འཕེལ། སྐྱུགས་བཤལ་ཕོ་ཁ་ན་གཟེར་གསོ། 【2】760页 |
温中降逆， 补肾助阳。用于脾胃虚寒，呃逆呕吐，食少吐泻， 心腹冷痛， 肾虚阳痿 |
|
|
མཁའ་ཞོ་དམར་པོ། |
刀 豆 |
ནུས་པ་མཁལ་ཚད་སེལ། མཁལ་མའི་སྟོབས་སྐྱེད། མཁལ་དྲོད་ཉམས་པ་གསོ། |
གྲང་འཁྱག་སྐྱིགས་སྒྲེག་ཕོ་བ་ན། མཁལ་མ་ཉམས་དང་མཁལ་རྐེད་ན་བར་ཕན། 【2】327页 |
温中，下 气 ，止呃。用于虚寒呃逆，呕吐。 |
|
|
ཤྲཱི་ཁཎྜ། |
干 漆 |
དྲི་མ་འགགས་པ་འབྱིན་ཅིང་དྲག་པོར་སྦྱོང་། དུག་ཤས་ཆེ་བས་ཚད་ལས་ཐལ་ན་ཉེས་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས་གཟབ་ནན་གནང་བར་རིགས་སོ། |
ཟླ་མཚན་འགགས་འཁྱིལ་སེལ། ཁ་ཟས་འཇུ། སྲིན་འབུ་སེལ། གཙོ་བོ་མོ་ནད་ཁྲག་ཚབས། རྒྱུ་སྲིན་རྐྱེན་གྱི་གཟེར་ཟུག་རྒྱབ་པ་སོགས་ལ་ཕན། |
破瘀通经， 消积杀虫。用于瘀血经闭， 癥瘕积聚， 虫积腹痛。 |
|
|
མ་ནུ་པ་ཏྲ། |
土木香 |
རླུང་ཁྲག་འཐབ་པ་དང་བད་ཀན་ཚ་བ་སེལ། ཕོ་བའི་ལྷེན་ནད་དང་བད་མཁྲིས་འཇོམས། མེ་དྲོད་སྐྱེད་ཅིང་ཟས་འཇུ་དང་ག་འབྱེད། |
མཆེར་པ་དང་ཕོ་བ་གསོ་བ། ལུས་ཟུངས་སྙོམས་ཞིང་སུན་སྣང་འཇགས་པ། ན་ཟུག་གཅོག་པ། མངལ་བརྟན་པོར་གནས་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་དལ་བའི་རང་བཞིན་གི་ཕོ་ཚད་དང་། ཕོ་བ་དང་རྒྱུ་མའི་ནུས་པ་མི་སྙོམས་པ། རྩིབ་བར་གི་དབང་རྩ་ན་བ། བྲང་ལྡེབས་རྨས་སྐྱོན་ཤོར་ནས་རླུང་འཚངས་ཏེ་ན་ཟུག་གཏོང་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】423页 |
健脾和胃，行气止痛， 安胎。用于胸胁、脘腹胀痛，呕吐泻痢， 胸胁挫伤， 岔气作痛， 胎动不安。 |
|
|
ཨའུ་རྩི། |
川 贝 母 |
དུག་ཚད་སེལ་ཞིང་རུས་ཆག་སྦྱོང་། ཁྱད་པར་གློ་མང་འགོག་པ་དཀའ་བ་དང་། རླུང་གློ་རྒྱུན་དུ་ལུ་བ། ཆམ་ཚད་གྲེ་བར་བབས་པ། གྲེ་བ་འཚང་ཞིང་དབུགས་མི་བདེ་བ། སྐབས་སུ་ཁྲག་ཏུ་ལུ་བ་བཅས་ལ་སྨན་འདི་ཆིག་ཐང་བཏང་བས་འཇོམས་པར་འགྱུར་བ་མྱོང་བས་གྲུབ་པའོ། |
ཚ་བ་སེལ་ཞིང་གློ་བ་གཤེར་བ་དང་།ལུད་པ་གོག་ཞིང་གློ་འཇགས་པར་ཕན།གཙོ་བོ་གློ་བར་ཚ་བ་ཞུགས་ནས་གློ་རྒྱག་པ་དང་། གློ་གཅོང་གིས་དབུགས་ལམ་ནས་ཁྲག་དོན་པ། གཉན་འབུར་དོན་པ། ལིང་པ་ཅེ་ཧེའི་ནད་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】127页 |
淸热润肺，化痰止咳， 散结消痈。用于肺热燥咳， 干咳少痰， 阴虚劳嗽， 痰中带血，瘰疬 ， 乳痈， 肺痈。 |
|
|
ཀོ་བྱི་ལ། |
马 钱子 |
དུག་གི་ནད་དང་། དུག་ཚད་དང་གླང་ཐབས་སེལ། ཁྲག་རླུང་སྟོད་འཚངས་འཇོམས། |
ནུས་པས་རྩ་ལམ་འབྱེད་དང་སྐྲངས་འབུར་གཞིལ། ཟུག་རྔུ་སེལ་བར་བྱེད་པ་ཡིན། གཙོ་བཅོས་གདོང་གི་དབང་རྩ་སྦྲིད་པ་དང་། གཞོགས་ཕྱེད་ཉམས་སྐམ་རྐང་ལག་གི ཤེད་ཟད་བྱིས་པའི་སྦྲིད་ནད་ཀྱི། ནད་བག་རྡེབ་རྨས་རུས་ཆག་དང་། རྨེན་འབྲས་འདུས་འདྲིལ་གཅོང་ནད་གསོ། ཕྱི་ལ་བྱུགས་པས་སྐྱི་སྐྲན་དང་། ལྷོག་འབྲས་ཕོལ་རྨ་འཇོམས་པར་བྱེད། 【2】291页 |
通络止痛， 散结消肿。用于跌打损伤， 骨折肿痛， 风湿顽痹，麻木瘫痪， 痈疽疮毒， 咽喉肿痛。 |
|
|
འབྲ་གོ་དམར་པོ། |
大 枣 |
བད་ཀན་སྨུག་སེར་དང་ཕོ་ནད་སེལ། རླུང་ཁྲག་ཚ་བ་དང་སྨྱོ་བྱེད་ཀྱི་གདོན་ལ་ཕན་ཞིང་རོ་ཙ་བར་བྱེད། འདི་བསྐོལ་བའི་ཁུ་བས་སྨན་རིལ་གྱི་དམ་རྩི་བྱས་ན་མཆོག་ཏུ་འགྱུར་བར་གསུངས། |
ཟུངས་ཁྲག་གསོ་ཞིང་ཕོ་མཆེར་དང་སྨྱོ་བྱེད་གདོན་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཕོ་མཆེར་ནད་སྙིང་གི་རླུང་ཚབས་སེལ། |
补中益气,养血安神。用于脾虚食少，乏力便溏， 妇人脏躁。 |
|
|
ལང་ཐང་ཙེ |
天仙子 |
སྲིན་གྱི་ནད་རིགས་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་མགོ་དང་སོ་ལ་སོགས་པར་ཞུགས་པའི་སྲིན་ནད་སེལ། ཡན་ལག་ཚིགས་ཀྱི་ཆུ་སེར་སྐེམ། གཟེར་ཟུག་གཅོག ཕོ་བའི་ནད་སེལ། འཁྲུ་བ་རྒྱུན་འབྱམས་གཅོད། |
རེངས་འཁུམས་བསང་བ་དང་། ན་ཟུག་གཅོག་པ། གློ་རྒྱག་པ་དང་དབུགས་ཧལ་བ་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། བརྒྱལ་གཟེར་གིས་སྨྱོ་ནད་དང་། རྐང་ལག་རེངས་འཁུམས། དབུགས་ཧལ་བ་དང་གློ་རྒྱག་པ། ཕོ་བ་ན་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】538页 |
解痉止痛，平 喘 ， 安 神 。用于胃脘挛痛，喘咳， 瘭狂。 |
|
|
ཉེ་ཤིང་། |
天 冬 |
ཚེ་བསྲིང་ལུས་སྟོབས་གསོ། ཆུ་སེར་སྐེམ། རླུང་དང་གྲང་བ་གབ་ཚད་རྙིང་པ་དང་ལྷེན་གྱི་ནད་རིགས་ལ་སོགས་སེལ། |
ཆུ་ཁམས་གསོ་བ་དང་། གློ་བའི་ཚ་བ་འཇགས་པ། གློ་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་གློ་ཡུའི་ཡན་ལག་གི་གཉན་ཚད་དང་། ལྐོག་རྨེན་གི་གཉན་ཚད། གློ་གཅོང་གིས་གློ་རྒྱག་པ། ཁ་དང་ལྕེ་སྐམ་པ། ཆུ་སེར་ཉམས་པས་བཙོག་པ་འགགས་པ། གཅིན་པ་མངར་འགྱུར་གི་ནད་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】561页 |
养阴润燥，淸肺生津。用于肺燥干咳， 顿咳痰黏， 腰膝酸痛， 骨蒸潮热， 内热消渴，热病津伤， 咽干口渴，肠燥便秘。 |
|
|
ཅུ་གང་། |
天竺黄 |
གློ་ཚད་དང་རྨ་ཚད་ལ་སོགས་ཚད་པའི་རིགས་ཀུན་ལ་མཆོག ཁྱད་པར་བྱིས་པའི་གློ་ཚད་དང་མཁྲིས་ཚད་སེལ། |
ཚ་བ་དྭངས་དང་ལུད་པ་འབྱིན། སྙིང་ཁམས་གཟའ་ནད་ཞོད་འཇགས་བྱེད། གཙོ་བཅོས་ཚ་འཁྲུལ་གཏམ་འཆལ་སྨྲ་བ་དང་། གཟའ་ཕོག་ལུད་གྲིབ་བྱིས་པ་ལ། གཟའ་ནད་ཕོག་དང་རྩ་འཁུམ་གསོ། |
清热豁痰， 凉心定惊。用于热病神昏，中风痰迷，小儿痰热惊痫、 抽 搐 、 夜啼。 |
|
|
དྭ་བ། |
制天南星 |
སྲིན་གསོད། རུས་འཛེར་འགོག ཕོ་བར་རླུང་ཞུགས་པ་སེལ་ཞིང་ཕོ་དྲོད་སྐྱེད། སྐྲངས་པ་འཇོམས། འབྲས་འདུལ། ཤ་རོ་གཅོད། གཞན་ཡང་འབྲས་བུས་དུག་གིས་འགགས་པ་སེལ། མེ་ཏོག་གིས་མངལ་སྐྱོན་བཤིག་ལ་མངལ་སྒོ་འབྱེད། འདི་དག་ཀུན་ལ་དུག་ཤེད་ཡོད་པས་སྦྱར་ཚད་ཐད་གཟབ་ནན་བྱ། |
ཆུ་སེར་འཇགས་པ་དང་།ལུད་པ་རྡོག་རྡོག་ཞིག་པར་ཕན། གཙོ་བོ་དལ་བའི་རང་བཞིན་གྱི་གློ་ཡུའི་གཉན་ཚད་དང་། གློ་ཡུའི་ཡན་ལག་གི་ཞེང་རྒྱ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ། རྨ་ངན་དུག་མཆེད། ཁ་བསྒྲིགས་ནས་གདངས་མི་ཐུབ་པ། བྱིས་པའི་འདར་ཧྲེངས། བརྒྱལ་གཟེར་སོགས་བཅོས་ཐུབ། ཕྱི་དུ་གཉན་འབུར་ཐོག་མར་དོན་དུས་འབྱར་ན་ཕན།【3】164页 |
燥湿化痰，祛风止痉， 散结消肿。用于顽痰咳嗽，风痰眩晕，中风痰壅，口眼埚斜，半身不遂 ，癫痫 ，惊风 ,破伤风;外用治痈肿， 蛇虫咬伤 |
|
|
ག་པུར། |
天然冰片 |
རྒྱས་པའི་ཚ་བ་གསོད། ཚད་རྙིང་རུལ་ཞེན་པ་འབྱིན། ཚ་བའི་ཟུག་གཟེར་གཅོག |
བློ་སྒོ་འབྱེད་ཞིང་ཤེས་པ་གསལ། ཚ་བ་འཇོམས། ན་ཟུག་གཅོག གཙོ་བོ་ཚ་བ་དང་གདོན་གྲིབ་སོགས་ཀྱི་བརྒྱལ་བ། བྲང་དང་སྙིང་ཁ་གཟེར་བ། མིག་དམར་བ། ཁ་ནང་རྨ་འདོན་པ། མིད་པ་སྐྲངས་ཞིང་ན་བ། རྣ་ནང་རྣག་འབྱུང་བ་ལ་ཕན། |
开窍醒神，淸热止痛。用于热病神昏、 惊厥 ，中风痰厥， 气郁暴厥，中恶昏迷，胸痹心痛，目赤，口疮， 咽 喉肿痛， 耳道流脓。 |
|
|
སེ་ཡབ། |
木 瓜 |
བད་ཀན་ཚ་བ་སེལ། སྨུག་པོའི་གཟེར་ཟུག་འཇོམས། རྣ་བའི་ནད་ལ་ཕན། |
ཕོ་བ་གསོ་བ་དང་ཆུ་སེར་སེལ་བ། རྒྱུས་པ་གསོ་ཞིང་འཕྲེད་རྩ་བསང་བ། གཙོ་བོ་འབམ་གྲུམ་གིས་ཁྲག་རྩ་འགགས་ནས་ན་བ་དང་། སྐྱུགས་པ་ཤོར་བ། གྲོད་ཁོག་བཤལ་བ། ཉྭ་ལོག་པ། འཇུ་སྟོབས་ཞན་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】342页 |
舒筋活络，和胃化湿。用于湿痹拘挛， 腰膝关节酸重疼痛,暑湿吐泻,转筋挛痛， 脚气水肿。 |
|
|
གསེར་མེ་ཆེ་བ། |
木鳖子 |
ནུས་པས་རྒྱུ་ལོང་མཁྲིས་པ་ལ་སོགས་སྣོད་ཀྱི་ཚད་པ་སེལ། སྤྱིར་ན་མཁྲིས་ཚད་འཇོམས་པའི་སྨན་མཆོག་ཡིན། |
རོ་ཁ་ཅུང་མངར་ནུས་པ་དྲོ་ལ་དུག་ལྡན་པ། དུག་སེལ་སྐྲངས་བཤིག་ཅིང་ན་ཟུག་གཅོག གཙོ་བཅོས་རྣག་གྱུར་རང་བཞིན་གྱི་ཚ་ནད་དང་། ནུ་ཚབས་རྨེན་བུའི་གཉན་ཚད་དང་མགོ་བོའི་ཟ་རྐོང་གཞང་འབྲུམ་རྣམས་འཇོམས། |
散结消肿， 攻毒疗疮 用于疮疡肿毒， 乳痈 ，瘰疬， 痔瘘， 干癱， 秃疮。 |
|
|
ཐ་རམ། |
车前子 |
ཚ་གྲང་གི་འཁྲུ་བ་གཅོད། |
འབྲུ་གུས་དྲི་ཆུ་འབབ་དང་མཆིན་པ་དྭངས། མིག་གསལ་བ། ལུ་འཇགས་ལུད་པ་འབྱིན་པར་ཕན། ཐ་རམ་རྩྭས་ཚ་དྭངས་དུག་སེལ་ལ་ཕན་པ་དང་། དྲི་ཆུ་འབབ་དང་མིག་གསལ་བའི་ནུས་པ་ཅུང་ཞན་པ་ཡིན། གཙོ་བཅོས་འབྲུ་གུས་དྲིན་ཆུ་འགགས་པ་དང་ཁྲག་གཅིན་དང་། གྲང་ནད། གཅིན་ལམ་རྡེའུ་ནད་དང་། གཅིན་ལམ་གཉན་ཚད། མཆིན་ཚད་མིག་ན་བ། ལུ་བརྒྱལ་དབུགས་ཧལ་བ་བཅས་གསོ། ཐ་རམ་རྩྭས་ཆུ་སེར་རྨ་དང་སྐྲངས་དུག་དང་། ཕོ་རྒྱུ་དང་མཁལ་མའི་གཉན་ཚད། ནུ་ཚད་སོགས་སེལ་བ་ཡིན། 【2】168页 |
清热利尿通淋 ，渗湿止泻 ，明目，祛 痰 。用于热淋浬痛， 水肿胀满，暑湿泄泻，目赤肿痛，痰热咳嗽。 |
|
|
བྱི་བཟུང་། |
牛蒡子 |
ནུས་པས་དོན་སྣོད་དུ་གནས་པའི་རྡོ་སྐྲན་བཤིག རྩ་ནད་སྦྱོང་། མ་སྨིན་རིམས་ལ་བཏང་བས་སྨིན་པར་བྱེད། |
རླུང་འཇོམས་ནས་ཚ་བ་སེལ་བ་དང་། གློ་ཚད་འཇོམས་ཞིང་ཐོར་པ་སྨིན་པ། ཚ་བ་དང་དུག་སེལ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཆམ་པས་གློ་རྒྱག་པ་དང་མིད་མགྲིན་སྐྲངས་ནས་ན་བ།ཐོར་པ་མ་སྨིན་པ། གཉན་འབུར་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】96页 |
疏散风热 ，宣肺透疹 ，解毒利咽 。用于风热感冒，咳嗽痰多 ，麻疹 ，风疹 ，咽喉肿痛 ，痄腮 ，丹毒 ，痈肿疮毒。 |
|
|
རྒྱ་རྩི༼ རྒོད་པ། ༽ |
升 麻 |
རྨ་ངན་དང་། རྔོ་ཤུ། ཐོར་པ། ཟ་ཕྲུག་སོགས་པགས་ནད་ཀྱི་རིགས་སེལ་ཞིང་། འབྲས་སྐྲན་འདུལ། སྤྱིར་བཏང་ཕྱི་ལ་བྱུག་པར་སྤྱོད་པ་ཡིན། |
ཟུངས་(གདགས)འཕེལ་ཞིང་ལུས་གི་གྲང་ངད་སེལ་བ་དང་། དུག་སེལ་ཞིང་ཐོར་པ་སྨིན་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཆམ་པ་མགོ་བོ་ན་བ་དང་།མགྲིན་པ་ན་བ། ཁ་ལ་རྨ་ཆགས་པ། ཤུ་ཐོར་མ་སྨིན་པ། མཆེར་པ་དང་ཕོ་བའི་ནུས་པ་ཉམས་ནས་རྒྱུན་རིང་བཤལ་བ། རྫི་ཤ་ལུག་པ། བུ་སྣོད་ནས་ཁྲག་འཛག་པ་དང་ཤོར་ཆེ་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】98页 |
发表透疹，淸热解毒， 升举阳气。用于风热头痛， 齿痛 ，口疮， 咽喉肿痛，麻疹不透 ，阳毒发斑,脱肛 ， 子宫脱垂。 |
|
|
སྲོ་མ་ནག་པོ། |
火麻仁 |
བཅུད་དང་ལྡན་པས་ལུས་སྟོབས་སྐྱེད། རླུང་ནད་སེལ་ཞིང་ཁྱད་པར་མགོ་རླུང་ལ་མཆོག བཤང་བ་འགགས་པ་ལ་ཕན། |
ནུས་པས་རྒྱུ་མར་གཤེར་གཏོང་བ། གཙོ་བཅོས་ལུས་ཟུངས་གསོ་དང་རྩ་འགགས་སེལ། ཆུ་སྐྲངས་སེལ་འཇོམས་ལ་ཕན་ནོ། |
润肠通便。用于血虚津亏， 肠燥便秘 |
|
|
དན་རོག |
巴 豆 |
མ་ཞུ་བ་སོགས་ལྡན་འདུས་ཀྱི་ནད་རྣམས་དྲག་པོར་སྦྱོང་ཞིང་འཁྲུ་བར་བྱེད། དྲི་མ་འགགས་པ་འབྱིན། |
སོན་འབྲུ་ཚ་དྲོ་དུག་ཆེན་ལྡན། འགགས་འཁྱིལ་སྦྱོང་བར་བྱེད་པ་དང་། ཆུ་འབྱིན་སྐྲངས་པ་ཞི་བ་ཡིན། རྩ་ལོ་ཚ་དྲོ་དུག་ལྡན་པ། དྲོད་སྙོམས་གྲང་སེལ་རླུང་འབྱིན་རྩ་རྒྱུས་བཤང་བར་བྱེད། གཙོ་བཅོས་སོན་འབྲུ་གྲང་འཁྱགས་ཟས་མི་འཇུ། བྲང་ཁོག་ཁེངས་སྤོས་སེལ་བ་ཡིན། ཕྱི་བཀོལ་པགས་པས་འདར་ནད་དང་། རྒྱུ་འཁྱིལ་འཇོམས་པ་བྱེད་པ་ཡིན། རྩ་བར་དྲེག་གྲུམ་ཕོག་རྡབ་སྐྲངས་གཟེར་དང་། དུག་སྦྲུལ་གྱི་རྨུག་རྨ་འཇོམས་པར་བྱེད། ལོ་མས་ཕྱིད་རྨས་གསོ་དང་འབུ་སྲིན་སེལ། 【2】446页 |
外用蚀疮。用于恶疮疥癣，疣痣。 巴豆霜峻下冷积，逐水退肿，豁痰利咽；外用蚀疮。用于寒积便秘，乳食停滞，腹水臌胀，二便不通，喉风，喉痹；外治痈肿脓成不溃，疥癣恶疮，疣痣。 |
|
|
སྤང་སྤོས། |
甘 松 |
དུག་ཚད་དང་རྙིངས་ཚད་སེལ། གཉན་དང་ཚད་པས་ཤ་སྐྲགས་པ་འཇོམས། གག་ལྷོག་དང་སྲིན་ལ་ཕན། |
ཕོ་མཆེར་གི་མེ་དྲོད་གསོ་ཞིང་གྲང་བ་སེལ་བ་དང་། ལུས་ཟུངས་སྙོམས་ཞིང་ན་ཟུག་གཅོག་པ། ཕོ་བ་གསོ་བ། ཁོག་ནང་སྲིན་འབུ་རིལ་མོ་འདེད་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་བྲང་ཁོག་བརྒྱངས་ཞིང་གྲོད་ཁོག་སྦོས་ནས་ན་བ་དང་། སོ་ན་བ། ལུས་སེམས་མི་བདེ་བ། མགོ་ན་བ། ཁོག་ནང་སྲིན་འབུ་རིལ་མོས་རྐྱེན་པས་བརྒྱལ་གཟེར་རྒྱག་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】426页 |
理气止痛， 开郁醒脾;外用祛湿消肿。用 于脘腹胀满，食欲不振，呕吐;外用治牙痛， 脚气肿毒。 |
|
|
ཤིང་མངར། |
甘 草 |
གློ་བའི་ནད་དང་ཁྱད་པར་གློ་ཚད་འཇོམས། ལུ་བ་གཅོད་ཅིང་ལུད་པ་འདྲེན། སྐད་འགགས་པ་དང་གྲེ་བར་ཐོར་པ་བྱུང་བར་ཕན། སྐོམ་དད་དང་རྩ་ནད་སེལ། |
ནུས་པས་གློ་བ་གཤེར་བ་དང་དུག་སེལ་བ། སྙོམས་མཐུན་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་ཚ་འདུལ་བྱས་པ་བཀོལ་ན་ཕོ་མཆེར་ཉམས་རྒུད་དང་། འབྲུམ་པ། གློ་ལུ་གསོ་བ་དང་། རྗེན་པ་བཀོལ་ན་ཨོལ་གྲེ་སྐྲངས་གཟེར། རྨ་འབྲས་ལྷོག་རལ། སྨན་རྫས་སམ་ཟས་དུག་ཕོག་པ་བཅས་སེལ་ཤིང་མངར་གྱི་རྩད་རྩེས་དྲན་པ་ཀ་བ་ན་བ་དང་གྲང་ནད་ལ་ཕན། 【2】208页 |
补脾益气，淸热解毒，祛痰止咳， 缓急止痛 ，调和诸药。用于脾胃虚弱 ， 倦怠乏力 ，心悸气短 ，咳嗽痰多 ,脘腹、四肢挛急疼痛， 痈肿疮毒,缓解药物毒性、 烈性。 补脾和胃，益气复脉。用于脾胄虚弱， 倦怠乏力， 心动悸，脉结代。 |
|
|
ཤུ་དག་དཀར་པོ། |
石菖蒲 |
ཁ་ཟས་འཇུ་ཞིང་ཕོ་བའི་མེ་དྲོད་སྐྱེད། རླུང་འཇོམས། གག་ལྷོག་སེལ། ཆུ་སེར་འདྲེན་ཅིང་འཁྲུ་བ་གཅོད། ཁྱད་པར་ནག་པོས་གཉན་ཚད་གྱེན་དུ་འདྲེན། དཀར་པོས་ཤ་རྒྱས། བཅུད་ལེན། དྲན་པ་གསལ། བློ་འཕེལ་གྱི་རྫས་སུ་འགྲོ། |
ནུས་པས་བློ་སྒོ་འབྱེད་དང་ལུད་པ་འབྱིན། རླུང་དང་རླན་གྲང་སེལ་ལ་ཡི་ག་འབྱེད། གཙོ་བཅོས། བརྒྱལ་གཟེར་དང་གཟའ་ཕོག་པ་དང་དྲེག་གྲུམ་དང་གྲོད་ཁོག་ན་བ། གྲང་འཁྲུ་བཅས་ལ་ཕན།
|
开窍豁痰，醒神益智，化湿开胃。用于神昏癫痫， 健忘失眠， 耳鸣耳聋，脘痞不饥， 噤口下痢。 |
|
|
སེ་འབྲུ་ལྤགས། |
石榴皮 |
ཕོ་བའི་ནད་རིགས་སེལ་ཞིང་། མེ་དྲོད་སྐྱེད། བད་ཀན་གྲང་བའི་ནད་རིགས་མ་ལུས་འཇོམས། དང་ག་འབྱེད། གྲང་འཁྲུ་གཅོད་པ་བཅས་གྲང་བའི་ནད་ཀྱི་སྨན་མཆོག་ཡིན། |
འབུ་གསོད་པ་དང་། བཤལ་ནད་གཅོད་པ། འཛག་སྡོམ། ཁྲག་གཅོད་པ་སོགས་ལ་ཕན། སེ་འབྲུའི་སྡོང་པོའི་ཕྱི་པགས་དང་རྩ་བའི་ཕྱི་པགས་གིས་ཁོག་ནང་སྲིན་འབུ་རིལ་མོ་དང་། ཁོག་སྲིན་འབུ་དཀར་ལེབ་རིང་མ་ཕྱིར་འདེད་པ་དང་། བཤལ་ནད། གྲང་དཀར་འཛག་པ་བཅས་བཅོས་ཐུབ། སེ་འབྲུའི་ཕྱི་པགས་གིས་འབུ་ཕྲའི་བཤལ་ནད་དང་། རྫི་ཤ་ལུག་པ། ཁུ་བ་ཤོར་བ་བཅས་བཅོས་ཐུབ། མེ་ཏོག་གིས་ཁྲག་སྐྱུགས་པ་གཅོད་པ་དང་།ཞིབ་ཞིབ་བཟོས་ནས་སྣ་ཁུང་ནང་ཕུ་འདེད་བྱས་ན་སྣ་ཁྲག་གཅོད་ཐུབ།【3】635页 |
涩肠止泻， 止血， 驱虫。用于久泻， 久痢 , 便血 ， 脱肛， 崩漏， 带下， 虫积腹痛。 |
|
|
སྒེ་གཤེར། |
生 姜 |
། ནུས་པས་ཡི་ག་འབྱེད། ཁོང་སྣུམ། སྒྲེགས་པ་སེལ། རོ་ཙ་སྐྱེད། རྔུལ་དབྱུང་། སྲིན་གསོད། |
མ་སྨིན་ཚ་བ་སེལ་ཞིང་གྲང་བ་འཇོམས། མེ་དྲོད་གསོ་ཞིང་སྐྱུགས་དང་ལུ་བ་གཅོག ཉ་དང་སྡིག་སྲིན་གྱི་དུག་སེལ། |
解表散寒， 温中止呕，化痰止咳，解鱼蟹毒。用于风寒感冒， 胄寒呕吐，寒痰咳嗽， 鱼蟹中毒 |
|
|
པ་ཏོ་ལ། |
白 及 |
ནུས་པས་སྲིན་ནད་སེལ་ཞིང་ཡི་ག་འབྱེད། |
ཁྲག་གཅོད་གློ་གསོ་ཤའུ་སྐྱེད། གཙོ་བཅོས་གློ་སྐྲན་ཁྲག་ལུ་ནད། གློ་བ་ཕོར་བར་ཁྲག་ཐོན་པ། ཕྱི་བྱུགས་རྨ་ལྷོ་སྐྲངས་པ་དང་། མེ་ཆུས་འཚིག་བསྲེགས་གསོ་བ་ཡིན། 【2】490页 |
收敛止血， 消肿生肌。用于咯血，吐血，外伤出血，疮疡肿毒，皮肤皲裂。 |
|
|
གཡེར་ཤིང་མཆོག |
玄参 |
འབྲུམ་པའི་ཚད་པ་སེལ། དུག་དང་ཚད་རིམས་འཇོམས། |
ནུས་པས་ཆུ་ཁམས་གསོ་ཞིང་ཚ་བ་སེལ། ཚ་དྭངས་དུག་སེལ་སྐོམ་དད་སེལ། 【2】720页 |
清热凉血， 滋阴降火，解毒散结。用于热入营血， 温毒发斑，热病伤阴， 舌绛烦渴， 津伤便秘， 骨蒸劳嗽，目赤，咽痛， 白喉， 療疬， 痈肿疮毒。 |
|
|
དྭ་གཡུང་། |
半 夏 |
སྲིན་གསོད། རུས་འཛེར་འགོག ཕོ་བར་རླུང་ཞུགས་པ་སེལ་ཞིང་ཕོ་དྲོད་སྐྱེད། སྐྲངས་པ་འཇོམས། འབྲས་འདུལ། ཤ་རོ་གཅོད། གཞན་ཡང་འབྲས་བུས་དུག་གིས་འགགས་པ་སེལ། མེ་ཏོག་གིས་མངལ་སྐྱོན་བཤིག་ལ་མངལ་སྒོ་འབྱེད། འདི་དག་ཀུན་ལ་དུག་ཤེད་ཡོད་པས་སྦྱར་ཚད་ཐད་གཟབ་ནན་བྱ། |
ཆུ་སེར་འཇགས་ནས་ལུད་པ་གོ ག་པ་དང་། ཕོ་བ་གསོས་ནས་མཆེར་ནུས་སྐྱེ་བ། སྐྱུག་མེར་འཇགས་པ་དང་སྐྱུག་ཐག་གཅོད་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཕོ་ཚད་དང་། ཕོ་བའི་རུལ་ནད་གིས་སྐྱུགས་པ་ཤོར་བ། གློ་རྒྱག་ཞིང་ལུད་པ་མང་བ། འཁྲི་ནད་གིས་སྐྱུགས་པ་ཤོར་བ་བཅས་བཅོས་ཐུབ།【3】155页 |
燥湿化痰，降逆止呕， 消痞散结。用于湿痰寒痰，咳喘痰多， 痰饮眩悸，风痰眩晕， 痰厥头痛，呕吐反胃，胸脘痞闷， 梅核气;外治痈肿痰核 |
|
|
ཁ་ཆེ་གུར་གུམ |
西红花 |
མཆིན་ནད་གསར་རྙིང་ཀུན་དང་། ཁྱད་པར་མཆིན་ཚད་སེལ། རྩ་ཁ་སྡོམ་ཞིང་མཁྲིས་པ་ཁ་ལུད་གཅོད། ལུས་ཟུངས་འཕེལ་ཞིང་ཁྱད་པར་ཁྲག་ཉམས་པ་གསོ། ཚད་པའི་ནད་ལ་སྨན་འདི་བདུད་རྩིར་མཚུངས། |
ནུས་པས་ཁྲག་གསོ་ཞིང་རྒྱུ་བ་བྱེད་པ། |
活血化瘀，凉血解毒，解郁安神。用于经闭癥瘕，产后瘀阻，温毒发斑，忧郁痞闷，惊悸发狂。 |
|
|
ལྕ་བ། |
当 归 |
ཡན་ལག་ཚིགས་ཀྱི་ཆུ་སེལ་སྐེམ། མཁལ་སྐེད་ཀྱི་ནད་དང་གྲང་བ་སེལ། ཕོ་བའི་ནད་ལ་ཕན། ལུས་ཟུངས་གསོ། |
ཁྲག་གསོ་བ་དང་།རྩ་ཁ་འབྱེད་པ། ཆུ་ཁམས་གསོ་བ། གཙོ་བོ་ཟླ་ཁྲག་དུས་ཐོག་མི་བབ་པ་དང་། ཟླ་ཁྲག་རྒྱག་དུས་ན་བ། བུ་སྣོད་ནས་ཁྲག་འཛག་པ་དང་ཤོར་ཆེ་བ། ཟུངས་ཁྲག་དཀོན་པ། འཕར་རྩའི་ནང་སྐྱིའི་ཚ་ནད།ཁྲག་ཉམས་ནས་རྒྱུ་མའི་རློན་ཚད་མི་འདང་བས་བཙོག་པ་འགགས་པ། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན། ཤ་འདིག་དང་རུས་ཚིགས་ན་ཟུག་གཏོང་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】556页 |
补血活血，调经止痛，润肠通便。用于血虚萎黄，眩晕心悸，月经不调，经闭痛经，虚寒腹痛，风湿痹痛，跌扑损伤，痈疽疮疡，肠燥便秘。酒当归活血通经。用于经闭痛经，风湿痹痛，跌扑损伤。 |
|
|
ཛཱ་ཏི། |
肉 豆 蔻 |
སྲོག་རྩའི་ནད་དང་གྲང་རླུང་སེལ། ཕོ་མཆིན་གྱི་དྲོད་སྐྱེད། ཟས་འཇུ། ཡི་ག་འབྱེད། སྐྱིགས་བུ་སེལ་ཞིང་སྐྱུགས་པ་དང་གྲང་འཁྲུ་གཅོད། འབྲུམ་བའི་ནད་ལ་ཕན། |
ཕོ་མཆེར་དྲོད་གསོ་རྒྱུ་མ་ཕན། གཙོ་བོ་ཕོ་དྲོད་ཉམས་དང་ཡུན་རིང་འབྲུམ། ཕོ་ཁ་སྦོས་གཟེར་འཇོམས་པ་བྱེད། 【2】675页 |
温中行气，涩肠止泻。用于脾胃虚寒，久泻不止，脘腹胀痛，食少呕吐。 |
|
|
ཤིང་ཚ། |
肉 桂 |
ཕོ་བའི་གྲང་བ་སེལ། མེ་དྲོད་སྐྱེད། ཟས་འཇུ། དང་ག་འབྱེད། གྲང་འཁྲུ་གཅོད། དུག་ནད་འཇོམས། རླུང་ནད་སེལ་ཞིང་གློ་་རྣག་འདྲེན། |
རྔུལ་ནག་འདོན་ཞིང་ཤ་པགས་གི་ཚ་བ་གཅོག་པ་དང་། གཞུང་རྩར་དྲོད་སྐྱེས་ནས་འཕྲེད་རྩ་བསང་བ། ལུས་ཟུངས་རྒྱས་པ་དང་ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ་སེལ་བ། གཙོ་བོ་མཁལ་མའི་དྲོད་སྐྱེ་ཞིང་རོ་ཙ་རྒྱས་པ་དང་། གྲང་བ་སེལ་ཞིང་ན་ཟུག་གཅོག་པ།རྐེད་པ་དང་པུས་མོའི་ཁྲག་རྩ་འགགས་ནས་ན་བ། ལུས་ཟུངས་ཞན་པའི་བཤལ་ནད། རྒྱུ་ལུག་གིས་གྲོད་ཁོག་ན་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】62页
|
补火助阳，引火归元，散寒止痛，温通经脉。用于阳痿宫冷，腰膝冷痛，肾虚作喘，虚阳上浮，眩晕目赤，心腹冷痛，虚寒吐泻，寒疝腹痛，痛经经闭。 |
|
|
སྨྱུག་རྩི |
竹 茹 |
བྱང་ཁོག་དང་ཡན་ལག་གི་རྨ་ཚད་སེལ། ཚ་བ་རྙིང་པ་དང་། ཁྱད་པར་མོ་ནད་ཚ་བའི་རིགས་ལ་མཆོག མཁལ་མའི་ཟུངས་སྟོབས་འཛིན་ཞིང་སྐྱེད། |
ཚ་དྭངས་ཁྲག་བསིལ་སུན་འཚབ་འཇིགས། མངལ་བདེ་ལུད་པ་ཞི་བ་བྱེད། |
清热化痰，除烦，止呕。用于痰热咳嗽，胆火挟痰，惊悸不宁，心烦失眠，中风痰迷，舌强不语，胃热呕吐，妊娠恶阻，胎动不安。 |
|
|
ཐལ་ཀ་རྡོ་རྗེ། |
决明子 |
པགས་པས་པགས་ནད་དང་ཤུ་བ་སེལ། ཆུ་སེར་སྐེམ། གཟའ་དང་མཛེ་འབྲས་སོགས་ལ་ཕན་པ་དང་། བཅུད་ལེན་རོ་ཙའི་ནུས་པ་ཆེ་བས་བཤད། ། |
མཆིན་ཚད་འཇགས་ནས་མིག་གསལ་རུ་འགྲོ་བ་དང་། ཆུ་བབ་པ། རྒྱུ་མ་གཤེར་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཆམ་ཚད་གིས་མགོ་ན་བ་དང་། དོད་དྲག་རང་བཞིན་གི་མིག་སྤྲིན་དཀར་པོའི་གཉན་ཚད། ཁྲག་ཤེད་མཐོ་བ། དལ་བའི་རང་བཞིན་གི་བཙོག་པ་འགགས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】311页 |
清热明目，润肠通便。用于目赤涩痛，羞明多泪，头痛眩晕，目暗不明，大便秘结。 |
|
|
སུ་མི་སེར་པོ། |
延胡索 |
དུག་ཚད་སེལ་ཞིང་ཟུག་གཟེར་འཇོམས། |
དུག་ལྡན་དབུགས་ཁྲག་རྒྱུ་བ་དང་། འགགས་འཁྱིལ་གཞིལ་བཤིག་ན་གཟེར་གཅོགགཙོ་བཅོས། ཕོ་བ་དང་བྲང་ཁོག་ན་བ། སྙིང་གཟེར་བ། ཟླ་མཚན་འགག་པ་དང་བཙས་རྗེས་ན་བ། ཕོག་རྨས་ཁྲག་འཁྱིལ་སྐྲངས་གཟེར། |
活血，行气，止痛。用于胸胁、 脘腹疼痛，胸痹心痛，经闭痛经，产后瘀阻， 跌扑肿痛。 |
|
|
ལྡུམ་གུར་གུམ། |
红 花 |
མཆིན་ནད་གསར་རྙིང་ཀུན་དང་། ཁྱད་པར་མཆིན་ཚད་སེལ། རྩ་ཁ་སྡོམ་ཞིང་མཁྲིས་པ་ཁ་ལུད་གཅོད། ལུས་ཟུངས་འཕེལ་ཞིང་ཁྱད་པར་ཁྲག་ཉམས་པ་གསོ། ཚད་པའི་ནད་ལ་སྨན་འདི་བདུད་རྩིར་མཚུངས། |
རྩ་ཁ་འབྱེད་ཞིང་ཟླ་ཁྲག་དུས་ཐོག་བབ་པ་དང་། ཁྲག་འཁྱིལ་སེལ་ནས་ན་ཟུག་གཅོག་པ་བཅས་ལ་ཕན། ཟླ་ཁྲག་དུས་ཐོག་མི་བབ་པ་དང་། ཟླ་ཁྲག་རྒྱག་དུས་ན་བ། ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་རྗེས་ཁྲག་ངན་ལུས་པ། ཐོར་པ་ཕྱིར་འདོན་པ། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན། དཔྱི་མགོ་རྡོལ་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】471页 |
活血通经，散瘀止痛。用于经闭，痛经，恶露不行，癥瘕痞块，胸痹心痛，瘀滞腹痛，胸胁刺痛，跌扑损伤，疮疡肿痛。 |
|
|
གཡེར་མ། |
花 椒 |
རྩ་ཁ་འབྱེད། སྲིན་གསོད། ཁ་ནད་སེལ། ཟ་ཕྲུག་ལ་ཕན། སྙིང་ལ་ཞུགས་པའི་རླུང་ནད་འདོན། ཕོ་བའི་ནད་སེལ། ཟས་འཇུ། ཟས་དུག་ཕོག་པར་ཕན། |
ཕོ་མཆེར་གི་དྲོད་གསོ་ཞིང་གྲང་བ་སེལ་བ་དང་། ཆུ་སེར་སེལ་ཞིང་འབུ་གསོད་པར་ཕན། གཙོ་བོ་ཕོ་བ་དང་གྲོད་ཁོག་འཁྱགས་ནས་ན་བ་དང་། སྐྱུགས་པ་ཤོར་བ། གྲང་རླུང་གི་བཤལ་ནད། ཁོག་ནང་སྲིན་འབུ་རིལ་མོའི་ནད་སོགས་བཅོས་ཐུབ། གཡེར་མའི་མིག་གིས་ཆུ་བསགས་པ་བཅོས་ཐུབ།【3】331页 |
温中止痛，杀虫止痒。用于脘腹冷痛，呕吐泄泻，虫积腹痛；外治湿疹，阴痒。 |
|
|
ཡུངས་ཀར། |
芥 子 |
ཡུངས་ཀར་ལྕི་ལ་ཚད་པ་བད་ཀན་སྐྱེད། ཚ་ཞིང་བཤང་བ་གཅིན་འགག་ཉེས་ཀུན་སྐྱེད། རུ་ཙ་ཆུ་སེར་གདོན་དུག་གཉན་ལ་ཕན། |
རོ་ཚ་ནུས་པ་དྲོ། དབུགས་བདེ་ལུད་པ་སེལ། གཙོ་བཅོས་ཡི་ག་འབྱེད་དང་འབྲས་སྐྲངས་འཇོམས། རོ་ཙ་ཆུ་སེར་གདོན་དུག་གཉན་ལ་ཕན། 【2】717页 |
温肺豁痰利气，散结通络止痛。用子寒痰咳嗽，胸胁胀痛，痰滞经络，关节麻木、疼痛，痰湿流注，阴疽肿毒。 |
|
|
སུག་སྨེལ། |
豆 蔻 |
མཁལ་ནད་སེལ་ཞིང་མཁལ་མའི་དྲོད་གསོ། ཕོ་བའི་མེ་དྲོད་སྐྱེད། ཟས་འཇུ། དང་ག་འབྱེད། གྲང་ནད་ཀུན་ལ་མཆོག ། |
ནུས་པས་དབུགས་རྒྱུ་ཞེ་མེར་སེལ། ཕོ་བའི་དྲོད་སྐྱེད་ཁ་ཟས་འཇུ། གཙོ་བཅོས་གསུས་ཁོག་ཁེངས་སྦོས་ཞེ་མེར་བ། ཁ་ཟས་མི་འཇུ་བཅས་ལ་བཙུན། 【2】821页 |
化湿行气，温中止呕，开胃消食。用于湿浊中阻，不思饮食，湿温初起，胸闷不饥，寒湿呕逆，胸腹胀痛，食积不消 |
|
|
སྤྲུ་སེར། |
羌 活 |
གཉན་ཚད་འདུལ་ཞིང་སྲིན་ནད་སེལ། འབྲས་དང་མཛེ་ནད་འཇོམས་ཤིང་ཁྲག་ཤོར་གཅོད། གདོན་འདུལ། ཁྱད་པར་ནག་པོ་གཉིས་ཀྱིས་རིམས་ནད་དང་། ཆམ་པ། མགོ་གཟེར། བེ་གེ གྲུམ་བུ་བཅས་ལ་ཕན། |
ནུས་པས་ཕྱི་ཞུགས་ནད་སེལ་ན་ཟུག་གཅོག རླུང་སེལ་གྲུམ་བུ་འཇོམས། གཙོ་བཅོས་ཆམ་པ་དྲོས་འཁྱག རྒྱས་ཚད་དང་འབམ་གྲུམ་ན་གཟེར། གཉན་ཁ་ཁྲོས་པ། ཟྭ་འབྲུམ་དང་སྐྱི་ངོས་ཟ་འཕྲུག་སེལ་ཞིང་འཇོམས་པ་ཡིན། 【2】106页 |
解表散寒，祛风除湿，止痛。用于风寒感冒，头痛项强，风湿痹痛，肩背酸痛。 |
|
|
ཨར་སྐྱ། |
沉 香 |
ནུས་པས་སྙིང་དང་སྲོག་རྩར་ཞུགས་པའི་ཚད་པ་དང་། དམར་པོས་ཁྱད་པར་རླུང་ལྡན་ཚད་པ་སེལ། |
ནུས་པས་དབུགས་འཇགས། དྲོད་སྙོམས་མཁལ་དྲོད་སྐྱེད། གཙོ་བཅོས་ཕོ་བ་སྦོས་གཟེར། གྲང་འཁྱགས་དབུགས་འཚང་། |
行气止痛，温中止呕，纳气平喘。用于胸腹胀闷疼痛，胃寒呕吐呃逆，肾虚气逆喘急。 |
|
|
ཨ་རུ་ར། |
诃子 |
སྤྱིའི་ནུས་པ་ནད་རིགས་ཀུན་ལ་མཆོག བདུད་རྩིས་ལུས་ཟུངས་གསོ། བཅུད་ལེན། ཤ་རྒྱས། རླུང་གི་ནད་ལ་མཆོག འཕེལ་བྱེད་ཀྱིས་རྨ་གསོ། ཆག་གྲུམ་སྦྱོར། ཚེ་རིང་དུ་འཚོ། སྐེམ་པོས་བྱིས་པའི་ནད་གདོན་འཇོམས་ཤིང་མཁྲིས་ཚད་སེལ། སྤྱིར་མཁྲིས་པའི་ནད་ལ་གཏོང་བ་མཆོག མཆུ་སྙུང་གིས་ནད་རྣམས་ཐུར་དུ་འཁྲུ་བར་བྱེད་པར། དེ་ཡང་རྩ་སྙུང་ཞེས་པ་རྩ་བའི་གོག་ཤུལ་རིང་བ་དེས་འཁྲུ་བ་གཅོད་པར་གསུངས། |
རྒྱུ་རྩི་གསོ་ཞིང་འཁྲུ་བཤལ་གཅོད། གློ་རླུང་སྡོམ་ཞིང་ལུ་བ་སེལ། ཚ་བ་འཇོམས་ཞིང་མིད་གྲེ་ཕན། གཙོ་བོ་རྒྱུ་རྒན་གྱི་ནད། ཁྲག་ཏུ་བཤལ་ཞིང་བརྫི་ཤ་ལུག་པ། གློ་གཅོང་རྒྱུན་དུ་ལུ་བ། སྐད་འགགས་གྲེ་བ་ན་བ་སོགས་ལ་ཕན། |
涩肠止泻，敛肺止咳，降火利咽。用于久泻久痢，便血脱肛，肺虚喘咳，久嗽不止，咽痛音哑。 |
|
|
བཙོད། |
茜 草 |
ཁྲག་གི་ནད་དང་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་ཁྲག་ཚད་འཇོམས། གློ་མཁལ་གྱི་ནད་དང་འགྲམས་ཚད་སེལ། རྒྱུ་ལོང་སོགས་སྣོད་ཀྱི་ཚད་པར་ཡང་ཕན། |
ཁྲག་གཅོད་པ་དང་། རྩ་ཁ་འབྱེད་ནས་ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ་སེལ་བ། གཙོ་བོ་ཁྲག་སྐྱུགས་པ་དང་། སྣ་ཁྲག་དོན་པ། གཅིན་པའི་ནང་ཁྲག་ཡོད་པ། བུ་སྣོད་ནས་ཁྲག་དོན་པ། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན། རྨ་ཤུ་རུལ་བ་སྐྲངས་ནས་ན་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】440页 |
凉血，祛瘀，止血，通经。用于吐血，衄血，崩漏，外伤出血，瘀阻经闭，关节痹痛，跌扑肿痛。 |
|
|
པི་པི་ལིང་། |
荜茇 |
གྲང་ནད་མ་ལུས་སེལ། བད་རླུང་དང་། ལུད་པ། དབུགས་མི་བདེ་བ། ཁ་ཟས་མི་འཇུ་བ། ཕོ་ལོང་སྦོ་འཁྲོག་བྱེད་པ་སོགས་སེལ་ཞིང་མཁལ་དྲོད་གསོ། རོ་ཙ་སྐྱེད། ཆིག་ཐང་བཏང་བས་ནད་ཁྲག་ཟུངས་ཁྲག་འབྱེད། |
དྲོད་སྙོམས་གྲང་སེལ་གཟེར་གཅོག་པ། གཙོ་བཅོས་ཕོ་ཚད་ཞན་དང་གྲོད་ཁོག་ན། སྙིང་གཟེར་ཞེ་མེར་དང་འཁྲུ་བ། ཡ་སྲིན་ཕལ་བ་མགོ་ན་བ། སོ་རྙིལ་ན་བ་སོགས། 【2】499页
|
温中散寒，下气止痛。用于脘腹冷痛，呕吐，泄泻，寒凝气滞，胸痹心痛，头痛，牙痛。 |
|
|
རྟ་ལྤགས། |
独一味 |
སྲིན་གསོད། ཆུ་སེར་འདྲེན། ལྷ་བ་འཛིན་ཞིང་རུས་ཆག་སྦྱོར།རླུང་ནད་དང་ཤ་དུག་ལ་དཀར་པོ་དགོས། |
ནུས་པས་ཁྲག་རྒྱུ་ཁྲག་ངན་སེལ། སྐྲངས་ཞི་གཟེར་གཅོག གཙོ་བཅོས་བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན། རུས་ཆག་དཔྱི་དང་སྒལ་ཚིགས་འཆུས་པ་གསོ་བས་བྱེད། 【2】134页 |
活血止血，祛风止痛。用于跌打损伤，外伤出血，风湿痹痛，黄水病。 |
|
|
ལྡུམ་བུ་རེ་རལ། |
骨碎补 |
ཤ་དུག་དང་སྦྱར་དུག་སེལ། འཁྲུ་བ་གཅོད། དུག་ཚད་སེལ་ཞིང་དུག་རིགས་ཀུལ་ལ་མཆོག |
རྩ་ཁ་འབྱེད་ཞིང་ན་ཟུག་གཅོག་པ་དང་། རྒྱུས་རུས་གསོ་བ། མཁལ་མ་གསོ་བ་བཅས་ལ་ཕན། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན་དང་། རྒྱུས་རུས་ན་བ། རུས་ཚིགས་ན་བ། སོ་ན་བ། མཁལ་མའི་ནུས་པ་ཉམས་པས་ཡུན་རིང་བཤལ་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】362页 |
疗伤止痛，补肾强骨；外用消风祛斑。用于跌扑闪挫，筋骨折伤，肾虚腰痛，筋骨痿软，耳鸣耳聋，牙齿松动；外治斑秃，白癜风。 |
|
|
ཡུང་བ། |
姜黄 |
དུག་སེལ། རྨ་ངན་རུལ་བ་གཅོད། གཉན་ནད་འཇོམས། གཞང་འབྲུམ་སེལ། དར་བ་དང་སྦྱར་ནད་བཏུང་ན་ཕོ་མོའི་ཆགས་པ་འཇོམས། |
དབུགས་རྒྱུ་འཁྱིལ་འབིགས་ཟུག་རྔུ་གཅོག གཙོ་བཅོས་རྩིབ་ལོགས་ན་བ། སྙིང་གཟེར། ཟླ་མཚན་འགག་པ། རྡབ་ཆག་རྨ་སྐྱོན། 【2】716页 |
破血行气，通经止痛。用于胸胁刺痛，胸痹心痛，痛经经闭，癥瘕，风湿肩臂疼痛，跌扑肿痛。 |
|
|
སྟབ་སེང་། |
秦皮 |
རུས་པ་གས་ཆག་སྦྱོར་ཞིང་རུས་ཚད་སེལ། སྐོམ་དད་སེལ་ཞིང་རྨ་དང་མིག་ནད་ཀུན་ལ་ཕན། |
ཚ་དྭངས་རླན་འཁྱག་འཇོམས་སེལ་དང་། འཁྲུ་བ་གཅོད་དང་མིག་གསལ་བ། གཙོ་བཅོས་རྒྱུ་མའི་གཉན་ཚད་འཁྲུ་བ་དང་། ཚ་གྲང་གྲང་དཀར་འཛག་པ། མིག་འབྲས་སྐྱི་མོའི་གཉན་ཚད་དོས་དྲག 【2】440页 |
清热燥湿，收涩止痢，止带，明目。用于湿热泻痢，赤白带下，目赤肿痛，目生翳膜。 |
|
|
བྲེ་ག |
菥 蓂 |
གློ་བ་དང་མཁལ་མའི་ཚད་པ་སེལ། མཁལ་ནད་ཀུན་ལ་ཕན་ཞིང་དང་ག་འབྱེད། ཡན་ལག་ཚིགས་ཀྱི་ཆུ་སེར་སྐེམ། |
ནུས་པས་ཚ་བ་སེལ་ཞིང་དུག་འཇོམས་དང་། འབྲས་སྐྲངས་ཞི་ཞིང་རྣག་འདྲེན། ཆུ་འབབ་པ་དང་སྐྲངས་པ་ཞི་བ། ཡི་ག་འབྱེད་པ་བཅས་སོ། གཙོ་བོ་ཕོ་རྒྱུའི་གཉན་ཚད། འཁྲུ་བ། རྨ་སྐྲངས། གློ་རྣག་མཁལ་ཚད། བུ་སྣོད་ནང་སྐྱིའི་གཉན་ཚད། མཆིན་པ་སྲ་གྱུར་གྱི་ནད་དང་འཇུ་སྟོབས་ཞན་པ་བཅས་གསོ་བའོ། |
清肝明目，和中利湿，解毒消肿。用于目赤肿痛，脘腹胀痛，胁痛，肠痈，水肿，带下，疮疖痈肿 |
|
|
མྱང་རྩི་སྤྲས། |
黄 连 |
རིམས་ཚད་སེལ། ལྷོག་པ་གསོད། རྒྱུ་ཚད་དང་དམར་བཤལ་འཇོམས། རྨ་འདྲུབ། རྨ་ཚད་སེལ་ཞིང་རྣག་དང་ཆུ་སེར་སྐེམ། གཉན་ཚད་རིགས་ཀྱི་ནད་ལ་མཆོག |
ཚ་བ་དང་དུག་སེལ་བ།སྐྱུགས་པ་གཅོད་པ། ཕོ་བ་གསོ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཉིན་བརྒྱའི་གློ་རིམས་དང་། གློ་གཅོང་། དོད་དྲག་རང་བཞིན་གི་རྒྱུ་ཚད། བཤལ་ནད། བུ་གའི་གཉན་ཐོར། གཉན་དུག རྣག་འགྱུར་རང་བཞིན་གི་འགོས་ཕོག་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】185页 |
清热燥湿，泻火解毒。用于湿热痞满，呕吐吞酸，泻痢，黄疸，高热神昏，心火亢盛，心烦不寐，心悸不宁，血热吐衄，目赤，牙痛，消渴，痈肿疗疮；外治湿疹，湿疮，耳道流脓。酒黄连善清上焦火热。用于目赤，口疮。姜黄连清胃和胃止呕。用于寒热互结，湿热中阻，痞满呕吐。萸黄连舒肝和胃止呕。用于肝胃不和，呕吐吞酸。 |
|
|
མཚེ་ལྡུམ། |
麻黄 |
རྩའི་ཁྲག་ཤོག་གཅོད། ཚད་པ་གསར་རྙིང་དང་། རིམས་འཁྲུགས། མཁྲིས་ཚད་ལ་སོགས་ཚད་པ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་མཆེར་ཚད་སེལ། བདུད་རྩི་ལྔའི་ཡ་གྱལ་ཏེ་ལུམས་ཀྱིས་ལུས་ཟུངས་བརྟས་པར་བྱེད་པ་དང་། རྩ་དང་ཁྲག་རླུང་གི་རྒྱུ་བ་བདེ་བར་བྱེད། རྨ་གསོ། སྐྲན་འདུལ། |
ཆམ་པས་གྲང་ཤུར་རྒྱག་པ་དང་རྔུལ་ནག་མེད་པ།གཟུགས་པོ་ན་བ།དབུགས་ཧལ་བ།གློ་རྒྱག་པ།ཆུ་བསགས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།རྩྭ་བས་ལུས་ཉམས་ནས་རྔུལ་ནག་དོན་པ་འཇགས་པ་དང་།དབུགས་ཧལ་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།སྨན་རྩྭ་ཆ་ཚང་འདིས་རྨས་སྐྱོན་གིས་ཁྲག་དོན་པ་གཅོད་པ་དང་།ཟླ་ཁྲག་ཤོར་ཆེ་བ་སོགས་གཅོད། 【3】60页 |
发汗散寒，宣肺平喘，利水消肿。用于风寒感冒，胸闷喘咳，风水浮肿。蜜麻黄润肺止咳。多用于表证已解，气喘咳嗽。 |
|
|
འབྲི་མོག |
紫草 |
གློ་བའི་ནད་དང་ཁྱད་པར་གློ་ཚད་ཁྲག་ཏུ་སྐྱུགས་པ་སེལ། ཁྲག་ཚད་སེལ་ཞིང་ཁྲག་གཟེར་འཇོམས། |
ཚ་བ་དང་ཁྲག་ཚད་བསིལ་བར་བྱེད་པ། སྐྲངས་པོ་འཇགས་ཞིང་དུག་སེལ་བ། གཙོ་བོ་ཏན་དུག་དང་། སིབ་བེ། དོད་དྲག་རང་བཞིན་གི་ལྒང་བུའི་ནད། གཅིན་ལམ་ཚ་ནད། གཉན་འབུར། མེ་ཆུས་འཚིག་རྨས། གློ་ཡུའི་ཚ་ནད། ཁྲག་ཤེད་མཐོ་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】296页 |
清热凉血，活血解毒，透疹消斑。用于血热毒盛，斑疹紫黑，麻疹不透，疮疡，湿疹，水火烫伤。 |
|
|
ཏིལ་ནག |
黑芝麻 |
རླུང་ནད་འཇོམས། ལུས་སྟོབས་དང་མེ་དྲོད་སྐྱེད། བཤང་བ་འགགས་པ་འབྱིན། རོ་ཙ་དང་ཁུ་བ་འཕེལ་ཞིང་དྲན་པ་གསལ། པགས་པ་འཇམ་ཞིང་སྐྲ་དང་སྨར་སྨིན་སྐྱེ། སྐྲ་དཀར་མི་སྐྱེ། འབྲུ་མར་གྱི་ནང་ནད་ཏིལ་མར་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའོ། |
མཁལ་མཆིན་གྱི་ཟུངས་གསོ། ཁྲག་ཟུངས་གསོ་དང་རྒྱུ་མར་གཤེར་གཏོང་ནུ་ཞོ་འབབ། གཙོ་བཅོས་མཁལ་མཆིན་ཟུངས་ཉམས་མགོ་ཡུ་འཁོར། ཟུངས་ཁྲག་ཉམས་དང་རྩ་འགག་པ། ནུ་ཞོ་དཀོན་པ་སོགས་ལ་བསྔགས། 【2】430页 |
补肝肾，益精血，润肠燥。 用于精血亏虚，头晕眼花，耳鸣耳聋，须发早白，病后脱发，肠燥便秘。 |
|
|
ཟི་ར་ནག་པོ། |
黑种草子 |
མཆིན་པའི་གྲང་བ་སེལ། མེ་དྲོད་སྐྱེད། ཕོ་བའི་ནད་སེལ། མ་ཞུ་འཇུ། གཟའ་ནད་འཇོམས། |
ཀླད་པ་དང་མཁལ་མ་གསོ། ཟླ་མཚན་རྒྱུ། ནུ་ཞོ་དྲི་ཆུ་འབབ་ལ་བཙུན། གཙོ་བཅོས་གཅིན་ལམ་རྡེའུ་སྐྲན་མཁལམ་རྡེའུ་སྐྲན་དང་། རྣ་འུར་ནུ་ཞོ་ཉུང་བ་དང་། ཟླ་མཚན་འགགས་དང་ཤ་བཀྲ་གཡན་རྨ་སོགས། 【2】696页 |
补肾健脑，通经，通乳，利尿。用于耳鸣健忘，经闭乳少，热淋，石淋。 |
|
|
གཟེ་མ། |
蒺藜 |
གཅིན་སྲི་བ་དང་གྲུམ་བུ་མཁལ་མའི་ནད་སེལ་ཞིང་། མཁལ་མའི་ནུས་པ་གསོ། མཁལ་སྐེད་ལ་སོགས་སྨད་ཀྱི་གྲང་བ་དང་རླུང་ནད་སྤྱི་ལ་ཕན། |
མཆིན་པ་བདེ་སྙོམས་མིག་གསལ་བ། རླུང་སེལ་ཟ་འཕྲུག་བཤིག་པ་ཡིན། གཙོ་བཅོས་མིག་དམར་པོར་འགྱུར་བ་དང་མཆི་མ་མང་བ། མཆིན་ཚད་མིག་ཏུ་འགྲམས་པ། ཕོ་མཆིན་མི་བདེ་བ། འཇུ་སྟོབས་ཞན་པ། གློ་ཡུའི་ཡན་ལག་གི་གཉན་ཚད་། ཁྲག་ཤེད་མཐོ་བ། སྐྱི་ངོས་ཀྱི་ཟ་འཕྲུག འབྲུམ་ཐོར་བཅས་སའཇོམས་པར་བསྔགས། |
平肝解郁，活血祛风，明目，止痒。用于头痛眩晕，胸胁胀痛，乳闭乳痈，目赤翳障，风疹瘙痒。 |
|
|
ཁུར་མོང་། |
蒲公英 |
བད་ཀན་སྨུག་པོའི་ནད་དང་། ཁྲག་མཁྲིས་རྒྱས་པ་སེལ། ཚད་རྙིངས་དང་། རིམས་ཚད། དུག་ཚད། གློ་བུར་དུག་ཐབས། དབྱིག་དུག་ལ་སོགས་འཇོམས། |
ནུས་པས་ཚ་དྭངས་དུག་སེལ་བ། གཉན་ལྷོག་སེལ་བར་བྱེད། གཙོ་བཅོས། རྨ་དང་ཆུ་སེར་ལྷོག་དུག་དང་། ཕོ་རྒྱུའི་གཉན་ཚད་དང་གྲེ་ཚད། མཁྲིས་ཚད་རྣ་རྩ་ཕུལ་འདེབས་དང་། ནུ་ཚད། གཅིན་ལམ་གཉན་ཁ་རྒྱས་པ་གསོའོ། 【2】27页 |
清热解毒，消肿散结，利尿通淋。用于疔疮肿毒，乳痈，瘰疬，目赤，咽痛，肺痈，肠痈，湿热黄疸，热淋涩痛。 |
|
|
སྦྲང་རྩི། |
蜂蜜 |
བད་ཀན་གྱི་ནད་དང་ཆུ་སེར་སེལ། བྱང་ཁོག་དང་ཡན་ལག་གི་རྨ་ལ་ཕན། རྩ་དང་དབང་པོ་གསོ། ཚོ་ཆེས་དང་སྦོམ་པོ་འབྲི། ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་གིས་ཀྱང་སྦྲང་རྩིས་མིག་སོགས་དབང་པོ་གསལ་བ་དང་། དྲི་མ་འགགས་པ་འབྱིན་པ། མེས་ཚིག་གི་རྨ་ལ་ཕན། སྨན་ཆེན་གྱི་དུག་འཇོམས་ནུས་པ་བཅས་ཡོན་ཏན་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པ་བཤད། |
མཆེར་པ་དང་ཕོ་བ་གསོ་བ། གློ་བ་གཤེར་ཞིང་གློ་འཇགས་པ། རྒྱུ་མ་གཤེར་ནས་བཙོག་པ་བབ་པ། ཕོ་མཆེར་སྙོམས་ཞིང་ན་ཟུག་འཇགས་པ། དུག་སེལ་བ་བཅས་ལ་ཕན། མཆེར་པ་དང་ཕོ་བའི་ནུས་པ་ཉམས་པ་དང་། རྒྱུ་མ་སྐམ་ཤས་གིས་བཙོག་པ་འགགས་པ། སྐམ་གློ་བརྒྱབ་ནས་ལུད་པ་མེད་པ། ཕོ་བ་དང་གྲོད་ཁོག་ན་བ། བོང་ངའི་དུག་ཕོག་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】584页 |
补中，润燥，止痛，解毒；外用生肌敛疮。用于脘腹虚痛，肺燥干咳，肠燥便秘，解乌头类药毒；外治疮疡不敛，水火烫伤。 |
|
|
གོ་ཡུ། |
槟榔 |
མཁལ་མའི་ནད་སེལ། མཁལ་དྲོད་གསོ། མཁལ་སྟོབས་སྐྱེད། སོ་རྩི་བྱེད་པས་སོ་བརྟན། རྒྱུ་མའི་སྲིན་འབུ་གསོད་པ་བཅས་སོ། |
རྒྱུ་སྲིན་སེལ། ཟས་ཞུ། དབུགས་གསོ། སྐྱ་རྦབ་སེལ། རྒྱུ་མའི་འདར་ནད་གཅོད། གཙོ་བཅོས་རྒྱུ་སྲིན་ནད། སྙིགས་མ་མ་ཞུ་བའི་ནད། རྒྱུ་རིམས། རྒྱུ་མའི་འདར་ནད། སྐྱ་རྦས། རྐང་དྲི་གཅོད། |
杀虫，消积，行气，利水，截疟。用于绦虫病、蛔虫病、姜片虫病，虫积腹痛，积滞泻痢，里急后重，水肿脚气，疟疾。 |
|
|
ཙན་དན་དཀར་པོ། |
檀 香 |
ནུས་པས་གློ་དང་སྙིང་ལ་ཞུགས་པའི་ཚད་པ་དང་འཁྲུགས་ཚད་སེལ་ཞིང་སྟོངས་ཚད་ལའམ་ཕན། ལུས་ལ་བྱུག་ན་ཤ་པགས་ཀྱི་ཚད་པ་འཇོམས། དྲི་ཡིས་དབང་པོ་གསལ་ཞིང་བྱིང་རྨུགས་ལྕི་འཐིབས་སེལ། |
དབུགས་དང་ཕོ་བ་གསོ། ན་ཟུག་གཅོག གཙོ་བཅོས་བྲང་ཁོག་ན་གཟེར། སྐྱིགས་བུ་དང་། སྙིང་ནད་ཁྲག་གཟེར་རྐྱེན་པས་དབུགས་གཏོང་དཀའ་བ་སོགས་ལ་ཕན། 【2】640页 |
行气温中，开胃止痛。用于寒凝气滞，胸膈不舒，胸痹心痛，脘腹疼痛，呕吐食少。 |
|
|
སྦྲུལ་ཞབས་པ། |
菟丝子 |
མཆིན་ནད་དང་དུག་ཚད་སེལ། མཁལ་མའི་དྲོད་གསོ། ཁྱད་པར་གཞང་ལུག་པའི་ནད་ལ་མཆོག ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིགས་གིས་འདིར་འབྲས་བུས་མཁལ་ནད་དང་ཐིག་ལེ་འཛག་པ་བཅས་ལ་གསོ་ནུས་མངོན་གསལ་ཡོད་པར་བཤད། |
མཆིན་པ་དང་མཁལ་མ་གསོ་བ། ཁུ་བ་འཕེལ་བ། རོ་ཙ་རྒྱས་པ། རྒྱུས་རུས་གི་ནུས་པ་སྐྱེ་བ་སོགས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་རྐེད་པ་དང་རྐང་པ་ན་བ། ཁུ་བ་ཤོར་བ། གཅིན་པ་རྒྱུན་དུ་འཛག་པ། རྣ་བ་འུར་ཞིང་མིག་རབ་རིབ་བྱེད་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】592页 |
补益肝肾，固精缩尿， 安胎 ，明目，止泻; 外用消风祛斑。用于肝肾不足， 腰膝酸软，阳痿遗精， 遗尿尿频 ， 肾虚胎漏， 胎动不安，目昏耳鸣，脾肾虚泻;外治白癜风。
|
|
|
དཔའ་བོ། |
商陆 |
ནུས་པ་དུག་ཚད་སེལ་ཞིང་དུག་རིགས་འཇོམས། |
གཅིན་པ་དང་བཙོག་པ་བབ་པ། སྐྲངས་པོ་འཇགས་པར་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་མཆིན་པ་མཁྲེགས་འགྱུར་གིས་ཁོག་ཆུ་བསགས་པ་དང་། དལ་བའི་རང་བཞིན་གི་མཁལ་མའི་གཉན་ཚད་གིས་ཁོག་ཆུ་བསགས་པ་དང་ཡང་ན་བྲང་ཁོག་ལ་ཆུ་བསགས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】416页 |
逐水消肿，通利二便，外用解毒散结。用于水肿胀满，二便不通;外治痈肿疮毒。 |
|
|
ཀླུ་བདུད་རྡོ་རྗེ། |
党参 |
ནུས་པས་གཟའ་དང་། ཀླུ་གདོན། འབམ་གྲུམ། ཆུ་སེར་ལ་སོགས་སེལ། ཁྱེད་པར་ནག་པོས་སྐྲངས་པ་གཞིལ། དཀར་པོ་འཇམ་ཞིང་རྣོ་བས་ལྦ་བ་འཇོམས། ཁྲག་འཁྲུགས་སེལ། |
ནུས་པས་འབམ་གྲུམ་སེལ་བ་དང་། དུག་སེལ་ནས་སྐྲངས་པོ་འཇགས་པར་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་འབམ་གྲུམ་རང་བཞིན་གི་རུས་ཚིགས་ཚ་ནད་དང་། གཉན་འབུར་དང་རྨ་ཤུ་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】365页 |
健脾益肺， 养血生津。用于脾肺气虚，食少倦怠， 咳嗽虚喘， 气血不足，面色萎黄， 心悸气短， 津伤口渴，内热消渴。 |
|
|
སྐམ་སྐྱེས་སྲད་དཀར། |
黄芪 |
བད་ཀན་སྐྱ་རྦབ་སེལ། |
ནུས་པས་ལུས་ཟུངས་གསོས་ནས་སྟོབས་སྐྱེ་བ་དང་། རྣག་འདོན་པ་དང་ཤའུ་སྐྱེ་བ། གཅིན་པ་བབ་པ། རྔུལ་ནག་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་ཡུན་རིང་ན་བས་ལུས་སྟོབས་ཤོར་བ་དང་། དལ་བའི་རང་བཞིན་གི་མཁལ་མའི་གཉན་ཚད། སྐྱ་རྦབ། འཇུ་སྟོབས་ཞན་པ། ཁྲག་དཀོན་པ། རང་བཞིན་གིས་རྔུལ་ནག་དོན་པ། གཉིད་ཁུག་དུས་རྔུལ་ནག་དོན་པ། གཅིན་པ་མངར་འགྱུར་གི་ནད། གཉན་འབུར་དང་བུ་གའི་གཉན་ཐོར། བཤལ་ནད། ཟླ་ཁྲག་དུས་ཐོག་མི་བབ་པ། གྲང་བ་དཀར་ོཔ་འཛག་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ། |
补气升阳，固表止汗，利水消肿，生津养 |
|
|
ཀྱི་ལྕེ་ནག་པོ། |
秦艽 |
ནུས་པས་ཡན་ལག་ལ་སོགས་གཉན་གྱིས་སྐྲངས་པ་འཇོམས། གག་པས་གྲེ་བ་འགགས་པ་དང་། ལྕེ་སྐྲངས་སེལ། ཆུ་སེར་སྐེམ་ཞིང་ཡན་ལག་ལྷུ་ཚིགས་ཀྱི་ནད་ལ་ཕན། |
ནུས་པས་འབམ་གྲུམ་སེལ་བ་དང་། ཚ་བ་སེལ་ཞིང་གཅིན་པ་བབ་པ། རྒྱུས་པའི་ན་ཟུག་གཅོག་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བཅོས་སྤྱོད་ཐབས་ལ་འབམ་གྲུམ་དང་གྲུམ་བུའི་རང་བཞིན་གི་རུས་ཚིགས་ཚ་ནད། གློ་གཅོང་གིས་ཚ་བ་དམའ་པོ་རྒྱག་པ་དང་། གཉིད་ཁུག་དུས་རྔུལ་ནག་དོན་པ། མཁྲིས་སེར་ཅན་གི་འགོས་ནད་རང་བཞིན་གི་མཆིན་ཚད་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】348页 |
怯风湿， 清湿热，止痹痛， 退虚热。用于 |
|
གསུམ། སྲོག་ཆགས་སྨན་རྫས་སྐོར།
གི་ཝང་དང་པ་ཏྲ། བོག་རྭ་སོགས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ཕན་ནུས་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པས་འདིར་བཀོད་མེད།
|
སྨན་རྫས་མིང་། |
ནུས་པ། |
|
|
བོད་ལུགས་གསོ་རིག |
ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག |
|
|
བྱིང་བྱིང་ཐུ་ལུ། |
土鳖虫 (廑虫） |
གླང་ཐབས་འཇོམས། རྩ་ནད་སྦྱོང་། གཅིན་འགགས་འབྱིན། |
ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ་གཏོར་བ་དང་། ཟླ་ཁྲག་དུས་ཐོག་བབ་པར་ཕན། གཙོ་བོ་ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་ནས་ཟླ་ཁྲག་བར་མཚམས་ཆད་པ་དང་། མོ་ནད་རླུང་ཚབས་དང་ཁྲག་སྐྲན་གིས་རྒྱུ་སྨད་ན་བ། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན། ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་ནས་སྐྲངས་པའི་ན་ཟུག་སོགས་བཅོས་ཐུབ། 【3】503页 |
破血逐瘀,续筋接骨。用于跌打损伤， 筋伤骨折， 血瘀经闭，产后瘀阻腹痛， 癥瘕痞块。 |
|
ལྕགས་སྦྲུལ། |
乌梢蛇 |
ཤ་སྐྱེད། བུ་དང་ཤ་མ་ཐོགས་པ་འབྱིན། ཁྱད་པར་སྟོད་ཤ་མཆིན་པ་དང་མཁྲིས་པ་ལ་སྦྱར་བའི་དུག་འཇོམས། ༢ཚིལ་གོང་མཚུམས། ནུས་པས་མདེའུ་ལ་སོགས་ཟུག་རྔུ་འབྱིན། ༣མཁྲིས་པ་རོ་ཁ། ཞུ་རྗེས་བསིལ། ནུས་པས་རྨ་འདྲུབ། མིག་ལ་ཕན། ༤པགས་པ་ནུས་ལྡན་བསྲེགས་ནག་ཕག་ཚིལ་དང་སྦྱར་ལ་བྱུགས་པས་ཤ་བཀྲ་དང་གླང་ཤུ་ལ་ཕན། ཁོང་དུ་བཏང་བས་བུ་དང་ཤ་མ་ཐོགས་པ་འབྱིན། |
འབམ་གྲུམ་སེལ། རྩ་ལམ་འབྱེད་ཞིང་རྩ་འཁུམ་གཅོད། གྲུམ་བུའི་ནད། ཡན་ལག་སྦྲིད་ཅི་རྩ་འཁུམ་པ། གྲིབ་སྐྱོན་ཕོག་ནས་ཁ་མིག་འཁྱོག་བ། གཞོགས་ཕྱེད་ཉམས་པ། འཛུམ་བུ་ལྟག་དགྱེ། མཛེ་ནད། ཟ་རྐོང་སོགས་ལ་ཕན། |
祛风 ，通络 ，止痉 。用于风湿顽痹 ，麻木拘挛 ，中风口眼哨斜 ，半身不遂 ，抽搐痉挛 ，破伤风 ，麻风 ， 济癣 。 |
|
སྲིན་བུ་པད་མ། |
水 蛭 |
འདི་གསོན་པོར་བཟུང་ནས་གཏར་དམིག་ཐོག་ཁ་སྦྱར་ནས་བཞག་ན་ནད་ཁྲག་འཇིབ་པའོ། |
ཟླ་ཁྲག་བབ་པ་དང་། ཁྲག་གཏོར་བ། སྐྲངས་པོ་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་ཟླ་ཁྲག་བར་མཚམས་ཆད་པ་དང་། མོ་ནད་རླུང་ཚབས་དང་ཁྲག་སྐྲན་གི་རྒྱུ་སྨད་ན་བ། རྨས་སྐྱོན་གིས་ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ། གཉན་འབུར་དང་ཏན་དུག་ཟེར་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】504页 |
破血通经，逐瘀消癥。用于血瘀经闭， 癥瘕痞块，中风偏瘫， 跌扑损伤。 |
|
སྡིག་སྲིན་ནག་པོ། སྡིག་པ་ར་ཙ། |
全蝎 |
ནུས་པ་ཉྭ་ལོག་ལ་ཕན། མཁལ་མའི་ནད་སེལ། དྲི་ཆུ་འགགས་པ་འབྱིན། |
གྲང་རླུང་སེལ་བ་དང་། རེངས་འཁུམས་བསང་བར་ཕན། གཙོ་བོ་བྱིས་པའི་འདར་ཧྲེངས་གིས་རྩ་འཁུམས་འདར་དང་། ཀླད་ཁྲག་ལུད་པ། ལུས་ཕྱེད་སྦྲིད་པ། གདོང་གི་དབང་རྩ་སྦྲིད་པ། རྨ་ངན་དུག་མཆེད་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】532页 |
息风镇痉，通络止痛，攻毒散结。用于肝风内动，痉挛抽搐，小儿惊风，中风口㖞，半身不遂，破伤风，风湿顽痹，偏正头痛，疮疡，瘰疬。 |
|
མུ་ཏིག |
珍 珠 |
མུ་ཏིག་ཀླད་པ་འཛག་གཅོད་དུག་ནད་སེལ |
དངངས་འགྱེལ་སེལ་ཞིང་སེམས་བདེ་བཟོ་བ། ལིང་ཏོག་སེལ་ཞིང་མིག་གསལ་བ། ཤའུ་སྐྱེས་ཞིང་དུག་སེལ་བ། ཤ་བཀྲ་སེལ་ལ་པགས་གསོས་པ། ནད་དུ་དངངས་འགྱེལ་གཉིད་མི་ཡོང་བ། གཟའ་གྲིབ། ལིང་ཏོག རྨ་ངན། ཤ་བཀྲ་སོགས་ལ་ཕན། |
安神定惊，明目消翳，解毒生肌，润肤祛斑。用于惊悸失眠，惊风癫痫，目赤翳障，疮疡不敛，皮肤色斑。 |
|
ཉ་ཕྱིས། |
珍 珠 母 |
ཉ་ཕྱིས་ནུས་པ་མུ་ཏིག་ཆད་པ་མེད། |
མཆིན་ནད་སེལ་བ། དངངས་འགྱེལ་འཇོམས་ཞིང་ལུས་སེམས་ལྷོད་པ། ལིང་ཏོག་སེལ་ཞིང་མིག་གསལ་བ། གཙོ་བོ་མགོ་བོ་ན་བ། མགོ་ཡུ་འཁོར་བ། སྙིང་ཁ་གཡུག་ནས་གཉིད་མི་ཁུག་པ། ལིང་ཏོག་བྱུང་ནས་དམར་སྒྲིབ་བྱུང་བ། མིག་རབ་རིབ་དུ་བྱུང་བ་སོགས་ལ་ཕན། |
平肝潜阳，安神定惊，明目退翳。用于头痛眩晕，惊悸失眠，目赤翳障，视物昏花。 |
|
སྐྱ་་རྭ། |
鹿角 |
རྭ་སྐམ་ཐལ་བས་བད་ཀན་གྱི་ནད་དང་གཟེར་རིགས་འཇོམས། ཁྱད་པར་རྭ་རྒན་དཀར་སང་ལོ་ལོན་གྱི་ཐལ་བས་དམུ་ཆུ་སྐེམ། |
ལུས་སྟོབས་དང་མཁལ་མ་གསོ་བ། སྐྲངས་པོ་འཇགས་ཞིང་ཁྲག་ངན་འཁྱིལ་བ་འགྲམས་པ་བཅས་ལ་ཕན། རྐེད་པ་དང་། སྒལ་པ། རྒྱུས་རུས་བཅས་ལ་ན་ཟུག་གཏོང་བ། གཉན་འབུར་དང་རྨ་རུལ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】603页 |
温肾阳，强筋骨，行血消肿。用于肾阳不足，阳痿遗精，腰脊冷痛，阴疽疮疡，乳痈初起，瘀血肿痛。 |
|
བྱང་པ། |
斑 蝥 |
རྩ་ནད་སྦྱོང་། བརྒྱལ་གཟེར་སེལ། དྲི་ཆུ་འགགས་པ་འབྱིན། |
ཁྲག་ངན་གསོག་པ་བཤིག་པ་དང་། གཅིན་པ་བབ་བདེ་བ། སྐྲངས་རྡོག་འཇགས་ཞིང་དུག་སེལ་བ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་གྲང་གཞི་དང་།ཁྱི་དུག་སོགས་བཅོས་ཐུབ། རྨ་ངན་དང་གཉན་དུག པགས་ནད་གཡན་པ་དང་ཟ་རྐོང་སོགས་ལ་བྱུག་ན་ཕན། 【3】652页 |
破血逐瘀，散结消癥，攻毒蚀疮。用于癥瘕，经闭，顽癣，瘰疬，赘疣，痈疽不溃，恶疮死肌。 |
|
འགྲོན་བུ་སྨུག་པོའམ་ཆེ་བ། |
紫贝齿 |
ཧལ་བསྲེགས་ཐལ་བའི་ནུས་པས་རྨའི་ཁྲག་གཅོད། སྐྲན་འདྲིལ་བཤིག རྣག་འབིགས། རྣག་དང་ཆུ་སེར་སྐེམ། |
མཆིན་ནུས་གསོ་ཞིང་མིག་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་མིག་དམར་སྒྲིབ་སྐྲངས་ནས་ན་བ། མཐོང་སྐྱི་ལིང་ཏོག མགོ་བོ་སྐྲང་སྦོས་ཐེངས་པ་སོགས་ལ་ཕན། |
明目，潜阳。用于目赤肿痛，角膜云翳，头胀眩晕。 |
|
གླ་རྩི། |
麝香 |
རྒྱུ་བ་དང་མི་རྒྱུ་བའི་དུག་རིགས་སྤྱི་དང་། ཁྱད་པར་སྦྲུལ་དུག་ལ་སོགས་སེལ། ལུས་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་སྲིན་རིགས། མཆིན་མཁལ་སོགས་དོན་སྣོད་ཀྱི་ཚད་པ། གཉན་རིམས། ཁོང་འབྲས་ལ་སོགས་འཇོམས། |
དབང་པོ་བསང་བ་དང་། འཕྲེད་རྩ་དང་གཞུང་རྩ་བསང་བ། སྐྲངས་པོ་འཇགས་པ་དང་ན་ཟུག་གཅོག་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་བརྒྱལ་གཟེར་གིས་དྲན་མེད་དུ་བརྒྱལ་བ་དང་། ཀླད་ཁྲག་ལུད་པའི་རྐྱེན་གིས་ལུད་པ་འགགས་པ། འཁྱགས་ནས་གྲོད་ཁོག་ན་བ། གཉན་འབུར་དང་དུག་སྐྲངས། བརྡབས་ཆག་རྨས་སྐྱོན་བྱུང་བ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】512页 |
开窍醒神，活血通经，消肿止痛。用于热病神昏，中风痰厥，气郁暴厥，中恶昏迷，经闭，癥瘕， 难产死胎 ，胸痹心痛， 心腹暴痛，跌扑伤痛， 痹痛麻木， 痈肿瘰疬，咽喉 |
|
དོམ་མཁྲིས། |
熊胆 |
ནུས་པས་རྩ་ཁ་འཛིན་ཞིང་ཁྲག་ཤོར་གཅོད། རྨ་གསོ། རྨའི་ཤའུ་སྐྱེད། རྨ་ངན་རུལ་བ་གཅོད། མཁྲིས་པའི་ནད་སེལ། ཁྱད་པར་མཁྲིས་པ་ཁ་ལུད་སྡོམ། མིག་ནད་དམར་ཚག་དང་གཤེར་ཚག་རབ་རིབ་བཅས་ལ་ཕན། |
ཚ་བ་སེལ་བ་དང་མིག་གསལ་རུ་འགྲོ་བ། འབུ་གསོད་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་མིག་དམར་ཞིང་ལིང་ཏོག་སྐྱེ་བ་དང་། གྲང་མཁྲིས། ཚ་བ་རྒྱས་ཆེ་བས་སྨྱོ་བ། བྱིས་པའི་འདར་ཧྲེངས། རྨ་ངན་གཉན་འབུར། རྒྱུ་མའི་ནང་གི་གཞན་བརྟེན་སྲིན་འབུ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】318页 |
清热解毒，息风止痉，清肝明目功效。热极生风，惊痫抽搐、热毒疮痈、目赤翳障。 |
|
ནགས་སྦལ། |
蛤蚧 |
ནུས་པས་མཁལ་ནད་གྲང་བ་སེལ། མཁལ་ནུས་ཉམས་པ་གསོ། རོ་ཙ་ཁུ་བ་སྐྱེད། ལུས་ཟུངས་ཟད་པ་གསོ་ཞིང་གློ་གཅོང་སོགས་ལ་ཕན། |
རྩངས་པ་ཁ་རལ་གི་མིག་ལ་དུག་ཡོད། གློ་བ་དང་མཁལ་མ་གསོ་བ་དང་། ཁུ་བ་འཕེལ་ཞིང་རོ་ཙ་རྒྱས་པ། གློ་རྒྱག་པ་དང་དབུགས་ཧལ་བ་འཇགས་པ་བཅས་ལ་ཕན། གཙོ་བོ་གཅོང་ནད་གིས་གློ་བ་འཁུམས་པ་དང་། གློ་རྒྱག་དུས་དབུགས་ལམ་ནས་ཁྲག་དོན་པ། སྐོམ་དད་སེལ་བ། དབང་རྩ་ཉམས་པ་སོགས་བཅོས་ཐུབ།【3】551页 |
补肺益肾， 纳气定喘，助阳益精。用于肺 |
གསུམ་པ། འདུལ་སྦྱོང་ལག་ལེན་བསྟན་པ།
འདུལ་སྦྱོང་ལག་ལེན་ཞེས་པ་ནི་བོད་ལུགས་སམ་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་གི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ནད་གཞིའི་གནས་ཚུལ་དང་སྨན་གྱི་ངོ་བོ་། སྡེབ་སྦྱོར་། ཁ་བསྒྱུར་སོགས་དགོས་དབང་མི་འདྲ་བར་དམིགས་ཏེ་སྨན་རིགས་ཁག་གཅིག་བརྔོ་བ་དང་། བཙོ་བ། བསྲེག་པ། བཀྲུ་བ་སོགས་ཐབས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ལ་བརྟེན་ནས་སྨན་གྱི་ཕོག་དུག་རང་བཞིན་ཆུང་དུ་གཏོང་བ་དང་སྨན་རྒྱུའི་ནུས་པ་ཇེ་བཟང་དུ་གཏོང་བ། སྨན་ནུས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། སྨན་གྱི་གཤིས་ནུས་བསྒྱུར་བཅོས་བཅས་ཀྱི་ལག་ལེན་ལ་བྱ་ཞིང་། འདིར་རུ་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་གི་འདུལ་སྦྱོང་ཐབས་ཤེས་སམ་ལས་སྣོན་
རེ་རེ་ནས་འཆད་པར་བྱ་སྟེ།
གཅིག འདུལ་སྦྱོང་བྱེད་མི་དགོས་པར་གཙང་སེལ་ལེགས་པོ་བྱས་རྗེས་སྨན་དུ་སྤྱད་ཆོག་པ་ནི། དཔེར་ན།སྒ་སྐྱ་དང་། མ་ནུ་པ་ཏྲ། འབྲ་གོ་དམར་པོ། ནཱ་ག་གེ་སར། ཙམ་པ་ཀདབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ། ལྕམ་འབྲས། གཡེར་ཤིང་མཆོགཁ་ཆེ་གུར་གུམ། ལྡུམ་གུར་གུམ། ན་ལེ་ཤམ། ཕོ་རིས་ནག་པོ། ཟི་ར་ནག་པོ། སྦྲང་རྩི། ལི་ཤི བཙོད། གངས་ཐིགས། གླ་རྩི། མཁལ་ཞོ་དམར་པོ། འདྲེ་ཤ་མ། ཕ་ཝང་སྒོ་ཏི། རྒྱ་རྩི༼ རྒོད་པ། ༽སྤང་སྤོས། ཤིང་ཚ། སྲོ་ལོ་དམར་པོ། སུག་སྨེལ། སྤྲུ་སེར། ཨར་སྐྱ། ཨ་རུ་ར། པི་པི་ལིང་། རྟ་ལྤགས། ཡུང་བ། སྟབ་སེང་། སྨན་སྒ བྲེ་ག འབྲི་མོག ཙན་དན་དཀར་པོ། ཤུ་དག་དཀར་པོ། པུ་ཤེལ་ཙེ། སྒེ་གཤེར། པ་ཏོ་ལ། སྡིག་སྲིན་ནག་པོའང་སྡིག་པ་ར་ཙ། ཁུར་མོང་སོགས་ལྟ་བུ།
གཉིས། བརྔོ་བ་ནི་ཐོག་མར་སྨན་རྫས་རུལ་སྐྱོན་གང་ཡང་མེད་པའི་སྤུས་ལེགས་གད་གཙང་བྱས་རྗེས་ཆེ་ཆུང་དབྱེ་བ་འབྱེད་ནས་ལྕགས་སླང་ནང་དུ་སྨན་རྫས་རྐྱང་པ་བརྔོས་བའམ་བརྔོས་རྫས་བྱེ་ཞིབ་སོགས་བླུག་ནས་བརྔོས་པ་ལ་ཟེར་སྟེ། བརྔོས་རྫས་ཡོད་མེད་ལ་བརྟེན་ནས་སྨན་རྐྱང་བརྔོས་པ་དང་བརྔོས་རྫས་སྦྱོར་ནས་བརྔོས་པ་གཉིས་དུ་དབྱེ་ཆོག ཡང་སྨན་རྐྱང་བརྔོས་པ་ལ་རྩི་ཧྲོག་ཙམ་བརྔོས་པ་དང་། འཚིག་པ་བརྔོས་པ། སོལ་བ་ཙམ་བརྔོས་པ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བ། བརྔོས་རྫས་སྦྱོར་ནས་བརྔོས་པ་ལ་གྲོ་ལྤགས་དང་། འབྲས། ས། བྱེ་ཞིབ། མགྲོན་ཐལ། ཧ་ཤིག་ཐལ་བས་བརྔོས་པ་བཅས་དབྱེ་བ་དྲུག་ཏུ་འབྱེད་པ། རྩི་ཧྲོག་བརྔོས་པ་ལ་སྲོལ་རྒྱུད་དུ་འབྲས་བུ་སྨན་རྣམས་ངེས་པར་བརྔོས་ཞེས་བཤད་ཚུལ་ཡོད་པས་བྱི་བཟུང་དང་སྲོ་མ་ནག་པོ། ཐལ་ཀ་རྡོ་རྗེ། གཡེར་མ། ཡུངས་ཀར། ཀ་ཀོ་ལ། ཏིལ་ནག གཟེ་མ། གོ་ཡུ་སོགས་རྗེན་ཐོན་ཙམ་བརྔོས་ནས་སྨན་སྦྱོར་ཅི་རིགས་སུ་སྤྱོད་དགོས། གོ་ཡུ་འཚིག་པའམ་བརྔོས་སྲོལ་ཡོད་པས་དང་ག་འབྱེད་ཞིང་ཁ་ཟས་འཇུ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད། བཙོད་དང་། སྒ་སྐྱ། སེ་འབྲུ་ལྤགས་རྣམས་སོལ་བ་ཙམ་བརྔོས་པས་ཕྱི་མདོག་ནག་ལ་ནང་མདོག་སྨུག་པོ་བྱེད། གཙོ་བོ་ཁྲག་དང་བཤལ་བ་གཅོད་པའི་ནུས་པ་སྐྱེད། ཛཱ་ཏི་གྲོ་ལྤགས་བརྔོས་རྫས་སུ་སྦྱར་ནས་བརྔོས་པས་ཛཱ་ཏི་སྤྱི་རྒྱ་༡༠༠་ལ་གྲོ་ལྤགས་སྤྱི་རྒྱ་༤༠་དགོས། མདོག་ཁམ་སྨུག་ཙམ་དུ་བརྔོས། བྱང་པ་འབྲས་གྱི་བརྔོས་རྫས་སྦྱར་ནས་བརྔོས་དགོས་པས། མགོ་དང་རྐང་ལགགཤོག་སྒྲོ་འདོར། སྨན་རྫས་སྤྱི་རྒྱ་༡༠༠་ལ་འབྲས་སྤྱི་རྒྱ་༢༠་སྦྱོར། གཙོ་བོ་དྲི་མ་གཅོད་ཅིང་དུག་ཤེད་ཆུང་དུ་གཏོང་། ཀླུ་བདུད་རྡོ་རྗེ་རྩ་བ་དུག་འདོན་བྱེད་ལུགས་གཅིག་ལ་འབྲས་གྱི་བརྔོས་སྲོལ་ཡོད་པས་གཙོ་བོ་མཆེར་ནད་སེལ་ཞིང་བཤལ་བ་གཅོད་པའི་ནུས་པ་སྐྱེད། ས་ཡི་བརྔོས་ཐབས་སུ་འབྲེལ་ཡོད་སྨན་རྫས་མེད་པས་འདིར་མ་བཀོད། ལྡུམ་བུ་རེ་རལ་དང་ཀོ་བྱི་ལ་སྤུས་ལེགས་གད་གཙང་བྱས་ཐོག་ལྕགས་སླང་ནང་སྲིད་པའི་བྱེ་ཞིབ་ཚ་པོ་བཟོས་པའི་དབུས་སུ་རྗེན་ཐོན་ཙམ་བརྔོས་ནས་སྨན་སྦྱོར་ཅི་རིགས་སུ་སྤྱོད་པ། སྲིན་བུ་པད་མ་ཧ་ཤིག་ཐལ་བ་ནང་དུ་བརྔོ།
གསུམ། སྨན་ཁུ་ནང་དུ་སྦངས་ནས་བརྔོ་བ་ནི་ཐོག་མར་སྨན་རྫས་རུལ་སྐྱོན་གང་ཡང་མེད་པའི་སྤུས་ལེགས་གད་གཙང་བྱས་རྗེས་ཆེ་ཆུང་དབྱེ་བ་འབྱེད་ནས་ལྕགས་སླང་ནང་དུ་སྨན་གྱི་ཁུ་བས་སྦངས་ནས་བརྔོས་པ་ལ་ཟེར་ཏེ། ཁུ་བ་ལ་དབྱེ་ན་ཆང་དང་། སྐྱུར་ཁུ། ལན་ཚྭ་དང་སྒ་སྐྱའི་ཁུ་བ། སྦྲང་རྩི། སྣུམ་བཅས་དྲུག་ཡོད། ལྕགས་སྦྲུལ། ལྕུམ་རྩ། ལྕ་བ། མྱང་རྩི་སྤྲས་སོགས་སྨན་རྫས་སྤྱི་རྒྱ་༡༠༠་ལ་ཆང་བཟང་སྤྱི་རྒྱ༡༠ནས་༢༠བར་གྱི་ནང་དུ་ཡོན་ཙམ་སྦངས་ནས་ཁུ་བ་རང་ཐིམ་བར་བརྔོས་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་སྦྱོར་བྱས་ཆོག གཙོ་བོ་རྩ་ཁ་ཕྱེ་ཞིང་སྨན་ནུས་སྟོད་དུ་ཁྲིད། ་དྲི་མ་བཅོས་ཞིང་སྨན་ནུས་སྒྱུར། སྐྱུར་ཁུ་ནང་དུ་སྦངས་ནས་བརྔོས་བའི་སྨན་རྫས་ནི་སུ་མི་སེར་པོ། གུ་གུལ། དཔའ་བོ་དཀར་པོ། （柴胡） ་སྨན་རྫས་སྤྱི་རྒྱ་༡༠༠་ལ་སྐྱུར་ཁུ་སྤྱི་རྒྱ༡༠ནས་༢༠བར་གྱི་ནང་དུ་ཡོན་ཙམ་སྦངས་ནས་ཁུ་བ་རང་ཐིམ་བར་བརྔོས་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་སྦྱོར་བྱས་ཆོག གཙོ་བོ་མཆིན་ནད་སེལ་དང་རྩ་ཁ་ཕྱེ། གཟེར་ཟུག་འཇོམས་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད། སྨན་དུག་སེལ་ཞིང་བྲོ་བ་བཅོས། ལ་ལ་ཕུད། ཐ་རམ། ཤུ་མོ་ཟ་རྣམས་ནི་སྨན་རྒྱ་མ་བརྒྱ་ལ་ལན་ཚྭ་རྒྱ་མ་དོ་ཡི་ཁུ་བ་ནང་སྦངས་ནས་ཁུ་བ་རང་ཐིམ་བར་བརྔོས་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་སྦྱོར་བྱས་ཆོགགཙོ་བོ་མཁལ་ནུས་གསོ་ཞིང་སྨན་ནུས་སྨད་དུ་ཁྲིད། ཀ་ཀོ་ལ་དང་སྨྱུག་རྩི་གཉིས་སྨན་རྒྱ་མ་བརྒྱ་ལ་སྒ་སྐྱ་རྒྱ་མ་བཅུའི་ཁུ་བ་ནང་སྦངས་ནས་ཁུ་བ་རང་ཐིམ་བར་བརྔོས་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་སྦྱོར་བྱས་ཆོག་པས་གཙོ་བོ་སྐྱུག་མེར་ལངས་པ་སེལ། མཚེ་ལྡུམ་དང་ཤིང་མངར་གཉིས་སྨན་རྒྱ་མ་བརྒྱ་ལ་སྦྲང་རྩི་རྒྱ་མ་ཉེར་ལྔའི་ཁུ་བ་ནང་སྦངས་ནས་ཁུ་བ་རང་ཐིམ་བར་བརྔོས་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་སྦྱོར་བྱས་ཆོག་པས་གཙོ་བོ་ལུས་ཟུངས་གསོ་ཞིང་ལུ་བ་གཅོད་པའི་ནུས་པ་སྐྱེད། གླ་ཆེན་ཆིག་ཐུབ་དང་རྩངས་པ་གཉིས་སྣུམ་བྱུགས་ནས་བརྔོས་དགོས་པས་གཙོ་བོ་ཟུངས་སྟོབས་གསོ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད།
བཞི། བསྲེག་པ་ནི་ཐོག་མ་སྨན་རྫས་རྣམས་ཆེ་ཆུ་མཐེབ་མོ་ཙམ་བརྡུངས་རྗེས། བསྲེག་སྣོད་དུ་བླུག་ནས་སོལ་མེས་ཚོས་པར་བསྲེག་པའི་ཐབས་ཏེ། ཧར་བསྲེག་དང་ངར་སྐྱེད་བསྲེག་ཐབས། ནུས་བསྲེག་བཅས་གསུམ་དུ་དབྱེ། འགྲོན་བུ་སྨུག་པོའམ་ཆེ་བ། ཉ་ཕྱིས། ད་ཚུར། གངས་ཐིགས། ཅོང་ཞི། ཚ་ལ། འབྲུག་རུས། པ་ཏྲ་རྣམས་ཧར་བསྲེག་བྱེད་པ། རང་བྱུང་གི་ཟངས། ཁབ་ལེན། སྨུག་པོ་སྦལ་རྒྱབ་གསུམ་སོལ་མེས་ཚོས་པར་བསྲེག་རྗེས་སྨན་རྫས་རྒྱ་མ་བརྒྱ་ལ་སྐྱུར་ཁུ་རྒྱ་མ་སུམ་ཅུ་ཙམ་གྱི་ནང་དུ་བཙོ་ནས་སླར་ཡང་སོལ་མེས་བསྲེགས་དེ་འདྲ་ལེན་མང་བཙོ་ནས་སྐྱུར་ཁུ་ཡོངས་རྫོགས་སྨན་དུ་ཐིམ་དེ་བསྐམས་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་ཆོགཏི་ཚ་སྔོན་པོ་ཆུའི་ནང་དུ་ངར་སྐྱེད་དགོས་པས་མ་ཚོས་པ་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཡང་དུག་ཡིན་པས་གཏོང་མི་རུང་། ཁུ་བ་དེ་ཉིད་དར་ཚགས་ལེགས་པར་བྱས་ནས་སྣོད་ཡངས་ནང་བླུགས། དྭངས་བསིང་ཕྱེ་བའི་ཁ་ཆུ་ཕྱིར་འཕོ། སྣོད་ཞབས་ཀྱི་གར་ལ་སྐྱོ་མ་དེ་བསྐམས་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ།
ལྔ། བཙོ་བ་ནི་བསེ་ཡབ་དང་དཔའ་བོ་ཆེན་མོ（天麻）སོགས་ཆུ་གཙང་གྱི་རླངས་པ་ནང་དུ་ཚོས་པ་བཙོ་ནས་གཏུབ་རྗེས་བསྐམས་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ། ར་མཉེ་ཆང་གི་རླངས་པའི་ནང་དུ་ཚོས་པ་བཙོ་ནས་གཏུབ་རྗེས་བསྐམས་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་ཆོག བོང་ང་གད་གཙང་བྱས་རྗེས་ཆུ་གཙང་ནང་དུ་ཆུ་ཚོད་༤་ནས་༧་བར་སྦངས་རྗེས་རླངས་པའམ་ཆུ་གཙང་དུ་ཆུ་ཚོད་དྲུག་ཙམ་བཙོ་ནས་ཁ་ལྕེ་ཅུང་ཙམ་སྦྲིད་ཐོག་བསྐམས་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ། མུ་ཟི་སེར་པོ（硫黄）མུ་ཏིག་གཉིས་ཏོའུ་ཧྥུ（豆腐）ནང་དུ་ཆུ་ཚོད་གཉིས་ཙམ་བཙོ་རྗེས་ཆུ་གཙང་གི་བཀྲུ་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་པ། དྭ་གཡུང་དུག་འདོན་ལ་སྨན་རྒྱ་མ་༡༠༠་ལ་ཤིང་མངར་རྒྱ་མ་༡༥་དང་རྡོ་ཐལ་རྒྱ་མ་༡༠་གྱི་ཁུ་བ་ནང་དུ་སྦངས་ནས་ཉིན་རེ་ཐེངས་གཉིས་རེ་བསྲེས་དཀྲུགས་བྱེད། རོ་མྱག་ཚེ་ཅུང་སྦྲིད་ཡོད་དུས་ཆུ་གཙང་བཀྲུ་ནས་བསྐམས་རྗེས་སྨན་དུ་སྤྱོད། ལུགས་གཅིག་ལ་སྨན་རྒྱ་༡༠༠་ལ་ཚུར་དཀར་རྒྱ་མ་༢༠་གྱི་ཁུ་བ་ནང་དུ་སྦངས་ནས་རོ་མྱག་ཚེ་ཅུང་སྦྲིད་ཡོད་དུས་ཆུ་གཙང་བཀྲུ་ནས་བསྐམས་རྗེས་སྨན་དུ་སྤྱོད་པ་དང་། སྨན་རྒྱ་༡༠༠་ལ་སྒ་སྐྱ་རྒྱ་མ་༢༥་དང་ཚུར་དཀར་རྒྱ་མ་༡༢་ཙམ་གྱི་ནང་དུ་སྦངས་ནས་བཀྲུ་བསྐམས་བྱེད་རྗེས་སྨན་དུ་སྤྱོད་ཆོགདྭ་བ་ཆུ་གཙང་ནང་དུ་ཡང་ཡང་སྦངས་རྗེས་དྭ་བ་རྒྱ་མ་༡༠༠་ལ་ཚུར་དཀར་རྒྱ་མ་༢་གཏབ་ནས་ཉིན་གཅིན་སྦངས། རྗེས་སུ་སྒ་སྐྱ་དང་ཚུར་དཀར་གཉིས་རྒྱ་མ་༡༢རེ་ནང་དུ་བཙོ། རོ་མྱགས་ཚེ་ལྕེ་ཅུང་ཙམ་སྦྲིད་དུས་བཀྲུ་བསྐམས་བྱེད་རྗེས་སྨན་དུ་སྤྱོད་པ།
དྲུག གཞན་ཛཱ་ཏི་གྲོ་ལྤགས་དང་གྲོ་ཕྱེ། ཤོག་བུ། ཧ་ཤིག་ཐལ་ནང་དུ་བཏུམས་ནས་བག་ཙམ་བསྲེག་སྲོལ་ཡོད་པས་ཛཱ་ཏི་རྒྱ་མ་༡༠༠་ལ་གྲོ་ལྤགས་རྒྱ་མ་༤༠ཡང་ན་གྲོ་ཕྱེ་རྒྱ་མ་༥༠། ཧ་ཤིག་ཐལ་བ་རྒྱ་མ་༥༠་ནང་བསྲེག་དགོས་པས། གཙོ་བོ་དུག་འདོན་བྱེད་རྗེས་ཛཱ་ཏི་ནང་དུ་སྣུམ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བས་བཤལ་བ་གཅོད་ཅིང་ཕོ་མཆེར་གྲང་བ་སེལ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད། ཨ་རུ་ར་གྲོ་ལྤགས་དང་ཡང་ན་གྲོ་ཕྱེ་ནང་དུ་བཏུམས་ནས་བག་ཙམ་བསྲེག་སྲོལ་ཡོད། སྨན་རྒྱ་༡༠༠་ལ་གྲོ་ལྤགས་རྒྱ་མ་༣༠་དང་གྲོ་ཕྱེ་རྒྱ་མ་༥༠ནང་དུ་བསྲེག གཙོ་བོ་ཡུན་རིང་བཤལ་བའི་རྒྱུ་རྒན་ནད་དང་ཁྲག་བཤལ་བ་ལ་ཕན། རུ་རྟ་དང་མ་ནུ་གཉིས་ཤོག་བུ་ནང་དུ་བཏུགས་ནས་སྲོ་སྐམ་བྱེད་རྗེས་ཤོག་བུ་དོར་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ། དུག་འདོན་བྱེད་རྗེས་ཤོག་བུ་སྣུམ་ལེན་འགྲོ་པས་རྒྱུ་མ་གཟེར་ཟུག་ལངས་ཞིང་བཤལ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད། མཛེ་ཚྭ་དུག་འདོན་ལ་རང་བྱུང་མཛེ་ཚྭ་ཆུ་གཙང་བླུག་ནས་མ་ཞུ་བར་དུ་བཙོ། ས་རྡོ་ཡོད་ཚད་དར་ཚགས་སུ་དྲངས་ནས་དྭངས་ཁུ་གྲང་དུ་བཞག རྗེས་སུ་མཛེ་ཚྭ་རྒྱ་མ་༡༠༠་ལ་ལ་ཕུག་རྒྱ་མ་༢༠་ཚད་གཏུབ་ནས་སྐོལ་བའི་ཁུ་བ་ནང་དུ་མཛེ་ཚྭ་དྭངས་ཁུ་བསྲེད་ནས་ཅུང་ཙམ་བཙོ། དེ་རྗེས་ཚགས་སུ་དྲངས་ནས་དྭངས་ཁུ་གྲང་དུ་བཞག་པའི་ཐོག་ཏུ་སོབ་ཅིང་སྙི་བའི་དཀར་དྭངས་ཤེལ་རྡོ་འདྲ་བ་རྣམས་སྣོད་དུ་ཁ་དམ་པོ་བརྒྱབ་ནས་སྐམ་སར་ཉར་ཚགས་བྱེད་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ། མཛེ་ཚྭ་དུག་འདོན་མ་བྱས་གོང་སྙིགས་རོ་མང་བས་ཁོང་དུ་གཏོང་མི་རུང་། ལ་ཕུག་གྱི་དུག་འདོན་བྱེད་རྗེས་རོ་ལན་ཚ་དང་བསིལ་བའི་རང་བཞིན་སྙོམས་པ་བྱེད་པས་ཁ་ཟས་མི་འཇུ་བ་དང། ཁོག་པ་སྦོས་བརྒྱངས་བྱེད་པ། བཤང་བ་འགགས་པ་སེལ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད། ཡ་བཀྵ་ར་ནི་མཛེ་ཚྭ་དང་རྒྱུ་གཅིག་པས་འདི་སྣོད་གཙང་གྱི་ནང་དུ་ཉུང་ཙང་བླུགས་ནས་མཁའ་རླུང་ནང་ཡུན་དུ་བཞག་ན་ཆུ་མེད་པའི་ཕྱེ་མ་དཀར་པོར་འགྱུར་བ། མྱངས་ན་རོ་ཁ་ཞིང་ལན་ཚ་ལ་བསིལ་ཉམས་ཅན་ཁར་འཇུ་བ་བཅས་ལེན་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་ཆོག དེ་ཡང་རྒྱ་ཚྭ་ཡི་དུག་འདོན་ལག་ལེན་ནི། ལུས་ཀྱི་ཕྱི་ལ་སྤྱོད་དུས་དུག་འདོན་ལས་སྣོན་རིགས་བྱ་མི་དགོས་ཀྱང་། ཁོང་དུ་གཏོང་དུས་ཆུ་ཁོལ་ནང་དུ་ཞུ་ནས་དར་ཚགས་སུ་དྲངས། རྒྱ་ཚྭ་རྒྱ་མ་༡༠༠་ནང་དུ་སྐྱུར་ཁུ་རྒྱ་མ་༥༠་ཚད་དུ་སྨན་རྫས་གཉིས་ཀ་ཏོ་རའི་ནང་དུ་བླུགས། ཀ་ཏོ་ར་དེ་སྣོད་གཞན་གྱི་ནང་དུ་བཞག་ནས་བཙོ། ཁུ་བ་ཐོག་ཏུ་ཐོན་པའི་དཀར་དྭངས་ཤེལ་རྡོ་འདྲ་བ་རྣམས་སྣོད་དུ་ཁ་དམ་པོ་བརྒྱབ་ནས་སྐམ་སར་ཉར་ཚགས་བྱེད་ནས་སྨན་དུ་སྤྱོད་རྒྱུ། རྒྱ་ཚྭ་དུག་ཅུང་ཡོད་པས་སྐྱུར་ཁུའི་དུག་འདོན་བྱེད་རྗེས་ངན་ཁྲག་སེལ་བའི་ནུས་པ་སྐྱེད་ནས་ཀྲུང་ལུགས་དུ་འབྲས་སྐྲན་ནད་ལ་སྤྱོད་པ་མང་། ཅོག་ལ་མའམ་མཚལ། མུ་ཏིག ཧ་ཤིག ལྡོང་རོས་སོགས་དུག་འདོན་ལག་ལེན་གཅིག་པས་སོ་སོར་ཧྲོབ་བརྡུངས་སྲན་མ་ཙམ་བྱས་ཐོག་རྡོ་གཏུན་ནང་དུ་ཆུ་གཙང་བླུགས་ནས་ཞིབ་མོ་འདུལ། མཚལ་ལ་ཁབ་ལེན་སྤྱད་ནས་དེའི་ནང་དུ་འདྲེས་པའི་ལྕགས་ཕྱེ་སོགས་འདྲས་ལྷག་གཙང་མ་བླངས། དེ་ནས་ཆུ་མང་ཙམ་བླུགས་ནས་ལེགས་པ་དཀྲུག སྟེང་གི་སྨན་ཁུ་སྣོད་གཞན་ཞིང་དུ་ལེན། སྨན་ཧྲོབ་རྣམས་ཡང་ལེགས་པ་འདུལ། ཡང་བསྐྱར་གོང་གི་ལས་སྣོན་བྱས་ནས་ཞིབ་མོ་མ་འགྲུབ་བར་དུ་འདུལ། རྗེས་མ་སྨན་ཁུ་རྣམས་མཉམ་དུ་བསྲེས་རྗེས་ཆུ་མང་ཙམ་བླུགས་ནས་ཞག་གཅིག་འཇོག དེ་ནས་སྟེང་ཆུ་རྣམས་ཕྱི་དོར་ནས་ཕྱེ་མ་སླར་རྡོ་གཏུན་ནང་དུ་འདུལ་རྗེས་བསིལ་སྐམ་བྱེད་ནས་སྨན་སྦྱོར་གང་དང་གང་དུ་སྤྱོད་ཆོག དོ་སྣང་བྱེད་དགོས་པར་མཚལ་དང་ལྡོང་རོས་གཉིས་ཀྱི་དུག་འདོན་ལས་སྣོན་ལ་ལྕགས་ཆས་ལ་འཛེམ་པ། ལྡོང་རོས་（二硫化二砷.As2S2）དབྱང་རླུང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་དྲོད་གཏོང་ནས་དུག་འདོན་ལས་སྣོན་བྱེད་མི་རུང་། འདིར་མཚལ་གྱི་དུག་འདོན་ཞིབ་འཇུག་ཅུང་ཙམ་བརྗོད་པས་མཚལ་གྱི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ལིའུ་ཧྭ་ཀུང་HgS（硫化汞）ཡིན་པ་དང་། དུག་ཡོད་པ་ནི་དངུལ་ཆུ་འདྲེས་ཚད་ཆེ་བས། འདིར་དངུལ་ཆུ་ལ་ཞུ་རུང་བའི་རང་བཞིན་ཡོད་པས（游离汞和可溶性汞盐）ཞིབ་མོ་འདུལ་ནས་ཆུ་གཙང་གི་ཡང་ཡང་དག་པ་བཀྲུས་བཤལ་བྱས་རྗེས་དངུལ་ཆུ་དེ་ཆུ་ནང་དུ་ཞུ་ཐུབ། གོང་མ་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་དེ་ཆུ་ནང་དུ་ཞུ་མི་ཐུབ་པས་ནུས་པ་ལ་གནོད་པ་མེད།
བོད་རྒྱ་གསོ་རིག་གཉིས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་སྨན་འདིར་ཞིབ་འཇུག་དང་གཤིབ་བསྡུར་བྱེད་པའི་ཁྲོད་དེ་གཉིས་བར་འདྲ་མི་འདྲ་མང་ཏུ་བྱུང་ལ། དེ་ལས་རིག་པ་འགའ་ཞིག་རང་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་བསྡུ་ལེན་བྱས་ནས་སྔར་ཡོད་ཇེ་ལེགས་དང་མེད་པ་ཁ་གསབ་བྱེད་ཐུབ་ན་རང་གཞན་གཉིས་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་ཇེ་ཕྱུག་ཏུ་འགྲོ་བར་གདོན་མི་ཟ་ལ། ཡང་སྤང་རྩི་དོ་བོ་དང་བ་རུ་ར། སྐྱུ་རུ་ར། འོལ་མོ་སེ། སྟར་བུ། རྟ་ལྤགས། ཧོང་ལེན་རྣམས་ཀྲུང་གོ་སྨན་མཛོད་ཆེན་མོ་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་སྨན་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་འཇུག་ཡོད་པས་མུ་མཐུན་དུ་དེ་ལྟར་བུ་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་རིག་གཞུང་གཞི་བྱེད་ནས་དེང་རབས་ཚན་རྩལ་གྱི་རྨང་གཞིའི་ཞིབ་འཇུག་མང་ཙམ་བྱེད་ན། དཔེ་དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ་དང་བྱ་རྒོད་སུག་པ། སྲོ་ལོ་དམར་པོ་ལྟར་རྒྱལ་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཞིང་རང་གཞན་གཉིས་ལ་ཕན་ཐོག་ཡོང་བ་སྨོན། ད་ལྟར་འདིར་བརྗོད་པ་ནི་རྒྱ་མཚོ་ནང་གི་ཆུ་ཐིགས་ཙམ་ཡིན་པས་རྗེས་རབས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཕྱོགས་འདི་ལ་མུ་འཐུད་དུ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་དགོས་གལ་ཆེ་སྙམ། དེ་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཞན་པ་དང་ཉམས་མྱོང་དབུལ་བས་འདིར་ཚིག་དོན་ནོར་བ་དང་འགལ་འཁྲུལ་སོགས་ཀྱི་ཆ་མང་དག་མཆིས་པས་མཁས་དབང་རྣམས་ནས་དགོངས་འཆར་ལྷུག་པོར་སྩོལ་གནང་ཞུ། བོད་རྒྱ་གསོ་རིག་གཉིས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་སྨན་འདིར་ཞིབ་འཇུག་དང་གཤིབ་བསྡུར་བྱེད་པའི་ཁྲོད་དེ་གཉིས་བར་འདྲ་མི་འདྲ་མང་ཏུ་བྱུང་ལ། དེ་ལས་རིག་པ་འགའ་ཞིག་རང་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་བསྡུ་ལེན་བྱས་ནས་སྔར་ཡོད་ཇེ་ལེགས་དང་མེད་པ་ཁ་གསབ་བྱེད་ཐུབ་ན་རང་གཞན་གཉིས་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་ཇེ་ཕྱུག་ཏུ་འགྲོ་བར་གདོན་མི་ཟ་ལ། དེ་ཡང་ཀྲུང་གོ་སྨན་མཛོད་ཆེན་མོ་ནང་དུ་སྤང་རྩི་དོ་བོ་དང་བ་རུ་ར། སྐྱུ་རུ་ར། འོལ་མོ་སེ། སྟར་བུ། རྟ་ལྤགས། ཧོང་ལེན་བཅས་བོད་སྨན་སྨན་རྫས་རྐྱང་བ་འགའ་ལས་མེད། དེ་བས་རང་ཅག་གིས་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གཞུང་ལུགས་གཞི་བྱས་ནས་དེང་རབས་ཚན་རྩལ་དང་ཟུང་འབྲེལ་སྒོས། དཔེར་ན། དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ་དང་བྱ་རྒོད་སུག་པ། སྲོ་ལོ་དམར་པོ་སོགས་རྒྱལ་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཞིང་རང་གཞན་གཉིས་ལ་ཕན་ཐོག་ཡོང་བ་ཞིག་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་ལས་ཀྱང་གལ་ཆེའོ།། དེ་ལྟར་འདིར་བརྗོད་པ་ནི་རྒྱ་མཚོ་ནང་གི་ཆུ་ཐིགས་ཙམ་ཡིན་པས་དཔྱོད་ལྡན་གསོ་རིག་ལ་འཇུག་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་འདི་ལ་མུ་འཐུད་དུ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་འཚལ། དེ་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཞན་པ་དང་ཉམས་མྱོང་དབུལ་བས་འདིར་ཚིག་དོན་ནོར་བ་དང་འགལ་འཁྲུལ་སོགས་ཀྱི་ཆ་མང་དག་མཆིས་པས་མཁས་དབང་རྣམས་ནས་དགོངས་འཆར་ལྷུག་པོར་སྩོལ་གནང་ཞུ། །
