རྟོག་གེ་པ།

【ནང་དོན་གནད་བསྡུས】སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དེར་ལྷག་ཆད་ཟློས་གསུམ་གྱི་སྐྱོན་དུ་མཐོང་ནས་ལེགས་པར་བཀག་ཏེ་སྒྲུབ་ངག་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་དུ་བཏོད་ཚུལ་དང་། དཔེའི་བྱེད་ལས་ནི་རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་གཉིས་ཕྱོགས་བསྡུས་རྗེས་དཔག་གི་རིགས་པར་བརྟེན་ནས་སྒྲུབ་པ་ཡིན་ཚུལ་སོགས་གསལ་བོར་དཔྱད་ཡོད་པ་མ་ཟད། གཞན་ད་དུང་ཕྱི་ཚུལ་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་དང་བསྡུར་ནས་རྗེས་དཔག་གི་སྤྱིའི་རྣམ་པ་ནི་རྣམ་འབྱེད་རྗེས་དཔག་ལྟ་བུ་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད།
【གནད་ཚིག】 ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན། ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག རྣམ་འབྱེད་རྗེས་དཔག
        གཅིག སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་སྒྲུབ་ངག་ཡན་ལག་དུ་ལྡན་འདོད་ཚུལ་བརྟག་པ།
        སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་ལྔ་པ་ནས་དྲུག་པའི་བར་དུ་རང་གཞན་གྱི་གྲུབ་མཐའ་རྒྱ་མཚོའི་ཕ་རོལ་དུ་ཟིན་པའི་བདག་ཉིད་ཆེན་པོ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་གྲོང་ཁྱེར་སེངྒ་པཀྟ་ཞེས་པའི་ཀཉྩིའི་ཡུལ་དུ་བྲམ་ཟེ་རིགས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་མཐུ་ལས་བྱུང་བའི་རྟོག་གེའི་ཚུལ་ལུགས་འདི་ལ་སྔར་བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ཐོར་བུ་བཞིན་དུ་གྱུར་པས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བྱ་བར་དགོངས་ཏེ《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས》ཅེས་བསྟན་བཅོས་ཀུན་གྱི་ཕྱི་མོར་གྱུར་བ་གཞུང་རྫོགས་པར་བརྩམས་ནས་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ལ་བློ་གྲོས་ཀྱི་མིག་བྱིན།  ཕྱིས་སུ་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་བྱོན་ཏེ་མུ་སྟེགས་པའི་སྨྲ་པ་ངན་པ་ཐམས་ཅད་རིགས་པས་ཚར་བཅད་ཚུལ་སོགས་ཞིབ་ཏུ《བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང》དང《རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང》སོགས་སུ་གསལ་བས་འདིར་མ་སྨོས་སོ།། ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ལ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་རྐྱང་བ་བརྒྱ་རྩ་ལྷག་མཛད་པར་གྲགས་ལ། ལ་ལས་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་སོགས་བརྒྱ་རྩ་ལྷག་མཛད་པར་བཤད། ཕྱི་མ་ནི་དོན་ལ་གནས་པར་སེམས་ཏེ། 《བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང》དང《རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང》གཉིས་སུ“བསྟན་བཅོས་ཐོར་བུ་བ་རྒྱ་རྩ་བརྩམས“[1]ཞེས་པ་དང“བསྡོམས་པ་ལ་བསྟན་བཅོས་བརྒྱ་རྩ་མཛད་པར་གྲགས”[2] ཞེས་གསུངས་པ་དང་། ད་དུང《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》ལས། “ཚད་མ་སྒྲུབ་ཕྱིར་རང་གི་གཞུང་ཀུན་ལས།། བཏུས་ཏེ་སྣ་ཚོགས་འཐོར་རྣམས་འདིར་གཅིག་བྱ།།”[3]ཞེས་གསུངས་པའི་དོན་ལ་གཞིགས་ན་ཡང་སློབ་དཔོན་གྱིས་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་དང་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་མ་ཡིན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་ཚད་མའི་བརྗོད་བྱ་རྣམས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པ《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས》རྩོམ་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་པར་གསལ་ལ། སློབ་དཔོན་ཁོང་གི་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་ལ། 《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས》དང་། 《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས་ཀྱི་རང་འགྲེལ》དང་། 《དམིགས་པ་བརྟག་པ》དང་། 《དམིགས་པ་བརྟག་པའི་འགྲེལ་བ》དང་། 《དུས་གསུམ་བརྟག་པ》དང་། 《ཕྱོགས་ཆོས་དགུའི་འཁོར་ལོ》དང་། 《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ》དང་། 《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》སོགས་ཡོད་པ་དང་།  དེ་དག་ལས་ཚད་མ་དགོངས་པ་ཡོངས་སུ་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་ནི《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས》ཞེས་པ་དེ་ཡིན་པར་བཤད། གཞུང་དེས་ནང་པའི་ཚད་མ་རིག་པའི་ཤིིང་རྟའི་སྲོལ་ཕྱེ་ཕྱིར། རྒྱ་ནག་པ་རྣམས་ཀྱིས་སངས་རྒྱས་པའི་གཏན་ཚིགས་རིག་པ་ཞེས་བརྗོད་པར་གྲགས་ལ། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་མང་པོས་གཞུང་དེ་ཉིད་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་སུ་འདོད་པར་མ་ཟད།   ནང་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱང་ཟེར་རོ།།  དེ་ལྟར་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་མཛད་པའི་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་དག་ལ་མཇལ་ན། གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་རྟེན་དུ་གྱུར་བའི་སྒྲུབ་ངག་གི་མཚན་གཞི་དཔེར་བརྗོད་ཅིག《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ཞེས་པའི་ཚད་མའི་གཞུང་ཁོ་ན་ལས་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་གཞན་དུ་མཇལ་རྒྱུ་མི་འདུག་ལ།  ཡིན་ནའང་བོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་འདི་ནི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་མཛད་པར་གསུངས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཞུང་དེའི་མཛད་པ་པོ་ནི་བདེ་བྱེད་བདག་པོ་ཡིན་པར་འདོད།  གང་ལྟར་བོད་ཀྱི་བསྟན་འགྱུར་དུ《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ཞེས་པའི་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་བྱུང་ཡོད་ལ། བསྟན་བཅོས་དེའི་མཇུག་ཏུ“ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱ་བ་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་མཛད་པ་རྗོགས་སོ།།”[4]ཞེས་སློབ་དཔོན་གྱིས་མཛད་པ་གསལ་བོར་གསུངས་པ་མ་ཟད། གཞན་བསྟན་བཅོས་དེའི་མཇུག་བྱང་དུ“རྒྱ་གར་ལས་རྒྱའི་ལོ་ཙཱ་བ་ཐང་སང་ཙང་གིས་བསྒྱུར་ཅིང་སླད་ཀྱིས་རྒྱའི་དགེ་བཤེས་སིང་གྱང་ཇུས་དང་། བོད་ཀྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་སྟོན་གཞོན་གྱིས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཞིང་། ཕྱིས་སུ་ལྷའི་བཙུན་པ་ཆོས་ཀྱི་རིན་ཆེན་གྱིས་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་རྒྱའི་དཔེ་དང་བོད་ཀྱི་དཔེ་གཉིས་པོ་ལེགས་པར་གཏུགས་ཤིང་བཅོས་ཏེ་དག་པར་བསྒྱུར་བའོ།།”[5]ཞེེས་གསུངས་པས། བསྟན་བཅོས་དེ་ནི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་མཛད་པར་བོད་པ་ཕལ་ཆེར་ལ་འགལ་བ་མེད་པར་སེམས། འོན་ཀྱང་བོད་པ་ཁ་ཅིག་གིས《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པའི》འཆད་ཉན་དར་ཆེད་ལོ་ཙཱ་བ་དག་གིས་མཛད་པ་པོ་ཕྱོགས་གླང་དུ་བསྒྱུར་བ་རེད་ཟེེར་མོད། བདག་གི་བསམ་ན་དེ་ལ་དགོས་པ་མེད་དེ། བོད་ལ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་བརྩམས་ཆོས《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ལས་ལྷག་པའི་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས《རིགས་སྒོ》བཞུགས་ལ། དེ་ལས་རྒྱས་པའི《ཚད་མ་ཀུན་བཏུས》ཀྱང་བཞུགས།  གཞན་ད་དུང་ཚད་མ་སྡེ་བདུན་དང་དེའི་འགྲེལ་བ་སོགས་མང་དུ་བཞུགས་པས་ལོག་བསྒྱུར་བྱེད་པའི་དགོས་པ་ནི་མེད།  གཞན་ཡང་རྒན་ཁང་དཀར་ལགས་ཀྱི《དེབ་སྔོན་གསར་མ》རུ《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པའི》རྩོམ་པ་པོ་ནི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་སློབ་མ་བདེ་བྱེད་བདག་པོ་ཡིན་པར་གསུངས་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་ནི་ནང་པའི་སློབ་དཔོན་ཇི་ཏཱ་རིའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལས་རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ་ནས་གསུངས་པ་ལྟར་བཀྲལ་བ་དང་། ལོ་ཆེན་ཧྱན་ཙང་གིས་སློབ་མའི་གཙོ་བོ་རྗི་ཨོང་རྡ་ཤི་སྟེ།  སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་བྱམས་དྲིན༼慈恩大师基༽གྱི་རིགས་པ་ལ་འཇུག་པའི་འགྲེལ་བ༼因明入正理论疏༽ལས་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་སློབ་མ་བདེ་བྱེད་བདག་པོ་ཡིན་པར་གསུངས། ད་དུང་བོད་འགྱུར་ལ་ཡང་རྒྱ་ནག་ནས་བརྒྱུད་བསྒྱུར་བྱས་པའི་འགྱུར་མ་ཞིག་དང་། ལེགས་སྦྱར་ནས་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་བའི་འགྱུར་མ་གཉིས་ཡོད་པར་གསལ་ཞིང། ཞིབ་ཏུ་ད་དུང་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་དགོས་སོ།། དེས་ན《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ལས་བྱུང་བའི་སྒྲུབ་ངག་ནི། “དཔེར་ན་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པ་ནི་དམ་བཅའ་བའི་ཚིག་ཡིན་ནོ།། བྱས་པའི་ཕྱིར་ནི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ནོ།། གང་བྱས་པ་དེ་མི་རྟག་པར་མཐོང་སྟེ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་བཞིན་ནོ།། མཐུན་ཕྱོགས་སུ་བརྗོད་ལ་ཡོད་པའི་རྗེས་འགྲོ་ཡིན་ནོ།། གང་རྟག་པ་དེ་བྱས་པ་མ་ཡིན་པར་མཐོང་སྟེ་ནམ་མཁའ་བཞིན་ནོ།། ལྡོག་པར་བརྗོད་ལ་ཡ་གྱལ་གསུམ་པོ་ནི་ཞེས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡང་དག་གོ།”[6]ཞེས་སྒྲུབ་ངག་གི་མཚན་གཞི་དཔེར་བརྗོད་ཅིག་གསལ་བོར་བསྟན་ལ།  དེ་ཡང་རྒྱ་བརྒྱུད་ཚད་མ་རིག་པ་དང་བོད་བརྒྱུད་ཚད་མ་རིག་པ་གཉིས་ཀྱི་ལྟ་བ་གཅིག་མཚུངས་སུ་མེད་དེ། རྒྱ་བརྒྱུད་ཚད་མ་རིག་པས་ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་བཅས་ཀྱི་གྲུབ་པའི་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ཏུ་ཁས་ལེན་ལ། བོད་བརྒྱུད་ཚད་མ་རིག་པས་དཔེ་ནི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཡིན་པས་ལོགས་སུ་ཡན་ལག་གཅིག་ཏུ་མི་བརྩི་ཞེས་ཡན་ལག་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ཏུ་གསུངས། དེས་ན་སློབ་དཔོན་ཁོང་གིས་དོན་དམ་པར་སྒྲུབ་ངག་ཡན་ལག་དུ་ལྡན་དུ་འདོད་ཅེ་ན། དེ་ལ་རང་བློས་ལྕོགས་ཚོད་ཀྱིས་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་བཏང་ན།   བོད་འགྱུར《རིགས་པ་འཇུག་པ》ལས། “དེ་ལ་རྣམ་གཞག་ལ་སོགས་པ་ཚིག་རྣམས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་དེ། ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས་དང་། དེ་རྣམས་དུ་མར་དབྱེ”[7]ཞེས་ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་དཔེ་ཞེས་པའི་མཚན་ཞིག་བརྗོད་མེད་ལ།  ཡིན་ཡང་ཐང་སང་ཙང་གི་རྒྱ་འགྱུར《རིགས་པ་འཇུག་པ》དང་བསྡུར་ན་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཡོད་པར་མངོན་ཏེ།  རྒྱ་འགྱུར་དུ“གཏན་ཚིགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ལ་སོགས་པ་སྟོན་པའི་ཚིག་རྣམས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་དེ།  ཕྱོགས་དང་།  གཏན་ཚིགས་དང་།  དཔེ་རྣམས་དུ་མར་དབྱེ༼此中宗等多言名为能立，由宗因喻多言༽”[8]ཞེས་ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས་དང་། དཔེ་བཅས་གསུམ་སོ་སོར་གསལ་བོར་བཀོད་ཅིང་། གཞན་ཡང་རྒྱ་འགྱུར《རིགས་སྒོ》ལས།“ཕྱོགས་ལ་སོགས་པ་བརྗོད་པ་རྣམས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་དེ།  ཕྱོགས་དང་།  གཏན་ཚིགས།  དཔེ་བཅས་བརྗོད་པ་རྣམས་ནི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་རྟོགས་པའི་དོན་བརྗོད་པའི་ཕྱིར།༼宗等多言说能立者。由宗因喻多言辩说他未了义故༽”[9]ཞེས་ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་བཅས་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་ཕྱི་རྒོལ་གྱི་རྒྱུད་ལ་བསྒྲུབ་བྱ་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ཚུལ་གསལ་བོར་བསྟན།    དེ་བཞིན་དུ《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ལས། “ཡ་གྱལ་གསུམ་པོ་ནི་ཞེས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡང་དག་གོ།”[10]ཞེས་གསུངས་པས། ང་ཚོས་ངེས་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་སྒྲུབ་ངག་ཡང་དག་ཅིག་ཡིན་ན་ངེས་པར་དུ་ཡ་གྱལ་གསུམ་སྟེ། ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་དཔེ་བཅས་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་བསྒྲུབ་བྱ་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་བཅས་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ཡང་དག་གི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་ཡང་རྟོགས་ཐུབ། གཞན《སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་རིག་པ》ལས། “ཡན་ལག་ལྔ་པོ་དེ་དག་ལས་ཕྱོགས་གླང་གིས་དཔེས་ཁྱབ་པ་བརྗོད་པ་སོགས་རྩ་བའི་དོན་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཕྱོགས་ཆོས་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་བཅས་རང་འཇགས་སུ་བཞག་ཡོད་པས་ན་དོན་དུ་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་གནད་དེ་རང་དོན་རྗེས་དཔག་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་བསྟན་པ་ནི་གཙོ་བོ་གཏན་ཚིགས་དང་། བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་དང་ཆོས་ཅན་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་བརྟེན་དགོས་པ་ཡིན་ནོ།།”[11]ཞེས་བཀོད་པ་དང་།《རྒྱ་གར་གྱི་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་རྩ་བའི་ངོ་བོ》ལས།“ཕྱོགས་གླང་གིས་ཚུལ་གསུམ་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལ་གཞིར་བཞག་ནས་སྒྲུབ་ངག་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་དུ་བྱས་ཡོད་པ་ནི་བསྒྲུབ་བྱ་དང་། ཕྱོགས་ཆོས། དཔེས་ཁྱབ་པ་བརྗོད་པ་བཅས་སུ་བསྟན་ནོ།།”[12]ཞེས་བཀོད། 《རིགས་སྒོ》ལས། “宗等多言说能立 ，是中唯随自意乐，为所成立说名宗 ，非彼相违义能遣。宗等多言说能立者，由宗因喻多言，辩说他未了义，故此多言于论式等说名能立。”[13] ཞེས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ན། “ཕྱོགས་ལ་སོགས་པ་བརྗོད་པ་རྣམས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་སྟེ། དེ་ལས་རང་གི་འདོད་པ་ཁོ་ན་ཕྱོགས་ཞེས་བརྗོད་པ་ལས། དེ་མ་ཡིན་པའི་འགལ་བའི་དོན་ནི་བསལ་བའོ།། ཕྱོགས་ལ་སོགས་པ་བརྗོད་པ་རྣམས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་སྟེ། ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས། དཔེ་བཅས་བརྗོད་པ་རྣམས་ནི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་རྟོགས་པའི་དོན་བརྗོད་པར་བྱེད་པས་ན་བརྗོད་པ་དེ་རྣམས་ལ་རྩོད་སྒྲུབ་སོགས་སུ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བརྗོད་དོ།།”ཞེས་གསུངས་ཤིང་། ཕྱོགས་སོགས་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བསྟན་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་སོགས་སྒྲའི་ཁོངས་སུ་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་བཅས་དངོས་སུ་བསྟན་ཡོད་པས། རྒྱ་ནག་གི་རིགས་སྒོའི་འགྲེལ་བ་རྣམས་སུ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་དགོངས་པ་ནི་ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས། དཔེ་བཅས་གསུམ་པོ་སྒྲུབ་ངག་གི་ཡན་ལག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ལ། ད་དུང་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི“ཉེ་བར་སྦྱར་བ”དང“མཇུག་བསྡུ་བའི”ཡན་ལག་གཉིས་པོ་གསལ་བ་ཡིན་ཞེས་གསུང་པས་ན། དེ་གཉིས་ཕུད་པའི་གཞན་ནི་ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས། དཔེ་བཅས་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ཡན་ལག་ཡིན་པར་རང་ཤུགས་ཀྱིས་སྣང་བ་ལྟ་བུར་གྱུར་ལ། དེ་ཡང་དོན་དུ《རིགས་སྒོར》ཕྱོགས་དང་། གཏན་ཚིགས། དཔེ་བཅས་གསུམ་པོ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བསྟན་ཡོད་པ་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་དངོས་སུ་གསལ་བའི་ཕྱིར་ན། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་སྒྲུབ་ངག་ནི་ཡན་ལགམགསུམ་ལྡན་ཡིན་པར་དེ་བས་ཀྱང་གོ་སླའོ།། དེའི་ཕྱིར་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་སྒྲུབ་ངག་གི་ཡན་ལག་ལ་གསུམ་ལྡན་དུ་འདོད་པ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་མ་ཟད།  དེ་དག་ཀྱང་ཕྱོགས་དང་།  གཏན་ཚིགས་དང་།  དཔེ་སོགས་གསུམ་ཡིན་ནོ།།  དེ་ཡང་རྒྱའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དཔེའི་ཡན་ལག་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང། “གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པའི་ཁྱབ་བར་དཔེའི་རྟེན༼喻体༽དང་།  དེ་དག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་གྱུར་བའི“དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན”དང“དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན”ལྟ་བུར་དཔེའི་གཞི༼喻依༽ཞེས་བཏགས་ཏེ་གཉིས་ཀར་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་ལ། བོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་ལ་རྟགས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་སྟེ་རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་སྟོན་པའི་ཚིག་ཡིན་པར་འདོད།  ཡིན་ནའང་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་མཛད་པའི་རྒྱ་འགྱུར《རིགས་སྒོ》ལས།“བསྒྲུབ་བྱའི་སྐྱོན་བརྟག་པའི་སྐབས་སུ། ཕྱི་རོལ་བས“སྒྲ་རྟག་སྟེ། གང་ཡོད་པ་ཡིན་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར”ཞེས་པའི་སྦྱོར་བ་ལྟ་བུ་ནི་བསྒྲུབ་བྱ་སྐྱོན་ཅན་དུ་འདོད་ལ། སློབ་དཔོན་གྱིས་དེར་དགག་ནས“གང་ཡོད་པ་ཡིན་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར”ཞེས་པ་རྟགས་མ་ཡིན་པར་དཔེ་སྐྱོན་ཅན་དུ་འདོད་པར་མ་ཟད། དེ་ཡང་མི་མཐུན་དཔེ་སྐྱོན་ཅན་དུ་གསུང་པས།”[14]དཔེ“དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན”ཞེས་པ་དང“དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན”ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་རྟེན“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་ལ་སློབ་དཔོན་གྱིས་ཀྱང་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་པར་སྣང་། དེ་ལྟར་ན་རྒྱའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པར་དཔེའི་རྟེན༼喻体༽དང་དེ་དག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་གྱུར་བའི“དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན”དང“དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན”ལྟ་བུར་དཔེའི་གཞི༼喻依༽ཞེས་བརྗོད་པའང་མི་འཐད་པ་མེད་པར་སེམས། ཞིབ་ཏུ་ཞོལ་ནས་བརྟག་པར་བྱའོ།། རང་གི་ལྟ་བ་ལ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་སྒྲུབ་ངག་གི་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་དུ་འདོད་པར་མ་ཟད། དེ་དག་ནི་ཕྱོགས་དང་གཏན་ཚིགས་དཔེ་བཅས་ཡིན་པར་འདོད་དོ།།
        གཉིས། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་ལ་བརྟག་པ། 
        དེ་ཡང་སྨྲ་བའི་དབང་ཕྱུག་ཆེན་མོ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་བོའི་ཡར་སྔོན་དུ་ཕྱི་ནང་ཐུན་མོང་དུ་ཁས་ལེན་པའི་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་རྟེན་དུ་གྱུར་བའི་སྒྲུབ་ངག་གི་རྣམ་པ་ནི་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ཡིན་ལ། དེར་ཕྱིས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཏན་ཚིགས་རྙིང་མ་ཞེས་མཚན་གསོལ་ཞིང་། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དེ་ལྷག་ཆད་ཟློས་གསུམ་གྱི་སྐྱོན་དུ་མཐོང་ནས་ལེགས་པར་བཀག་སྟེ། རྟགས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་ལྟ་གྲུབ་གསར་དུ་རྙེད་ནས་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་སྲོལ་ལེགས་པར་ཕྱེ་ལ། དེར་མཁས་མང་རྣམས་ཀྱིས་གཏན་ཚིགས་གསར་མ་ཞེས་བརྗོད། འོ་ན་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་སྐྱོན་ཅན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དཔེར་ན། སྒྲ་ནི་མི་རྟག་སྟེ།༼དམ་བཅའ༽
        བྱས་པའི་ཕྱིར།༼གཏན་ཚིགས༽
        དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན།༼དཔེ༽
        བུམ་པ་བྱས་པ་བཞིན་དུ་སྒྲ་ཡང་བྱས།༼ཉེ་བར་སྦྱར་བ༽
        དེའི་ཕྱིར་སྒྲ་མི་རྟག༼མཇུག་སྡུད༽ཅེས་པའི་སྒྲུབ་ངག་ལྟ་བུ། ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དེར《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》ལས། “ཡན་ལག་རྣམས་ལས་གང་རྗེས་སུ་དཔག་པར་བྱ་བ་བསྟན་པ་དེ་ནི་ཁོ་བོ་ཅག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་མི་འདོད་དེ། དེ་ཉིད་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེད་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ།།”[15]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། རྗེས་སུ་དཔག་པར་བྱ་བའམ་དམ་བཅའ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་འགོད་པ་མི་འཐད་དེ། དམ་བཅའ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བཀོད་ཀྱང་ནུས་པ་གང་ཡང་མེད་པར་སྔར་ཀྱི་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དོ།། ཡང་གཞུང་དེ་ཉིད་ལས། “གཞན་གྱི་ཤེས་པར་འདོད་པ་ལ་སོགས་པའི་ཡན་ལག་ཉེ་བར་སྦྱར་བ་དང་མཇུག་སྡུད་དག་ནི་འདིར་བསལ་བ་ཡིན་ནོ།།”[16]ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ནི་ལྷག་པ་དང་། བཟློས་པ་དང་། ཆད་པ་བཅས་ཀྱི་སྐྱོན་དང་བཅས་པ་ཡིན་ཏེ། དམ་བཅའ་དང་ཉེ་བར་སྦྱར་དང་། མཇུག་སྡུད་གསུམ་པོ་བརྗོད་པ་ལྷག་པའི་སྐྱོན་ཡོད་པ་དང་། ཉེ་བར་སྦྱར་བའི་ཁྲོད་དུ“སྒྲ་ཡང་བྱས”ཞེས་ཕྱོགས་ཆོས་བརྗོད་པ་ནི་ཟློས་པའི་ཕྱིར་དང་། མཇུག་སྡུད་དང་དམ་བཅའ་གཉིས་བརྗོད་པ་ཟློས་པའི་སྐྱོན་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ།། གཞན་ཡང་དེ་ལྟ་བུའི་སྒྲུབ་ངག་ལ་ཆད་པའི་སྐྱོན་ཡོད་དེ། དཔེ་དངོས་སུ་བསྟན་ཀྱང་ཁྱབ་པ་དངོས་སུ་མ་བསྟན་པ་ཆད་པའི་ཕྱིར། དེའི་ཕྱིར་སློད་དཔོན་གྱིས་སྒྲུབ་ངག་གི་སྐྱོན་དེ་དག་བསལ་ཏེ་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་དུ་བཏང་བ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ།
        སྒྲ་མི་རྟག་སྟེ།༼དམ་བཅའ༽
        བྱས་པའི་ཕྱིར།༼གཏན་ཚིགས༽
        གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ། དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན།༼མཐུན་དཔེ༽
        གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ། དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན།༼མི་མཐུན་དཔེ༽ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་སྒྲུབ་ངག་འདིར་ཡན་ལག་གསུམ་དང་ལྡན་པ་ཡིན་ཏེ། དམ་བཅའ་དང་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་བཅས་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་པའི་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ཅིག་ཡིན། སྒྲུབ་ངག་འདིས་གོང་གི་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་ལྷག་བཟློས་ཀྱི་སྐྱོན་རྣམས་བསལ་ཅིང་དཔེ་དང་ཁྱབ་པ་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་སྒྲུབ་ངག་ཡིན་ཏེ། 《རིགས་པ་ལ་འཇུག་པ》ལས། “དཔེར་ན་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པ་ནི་དམ་བཅའ་བའི་ཚིག་ཡིན་ནོ།། བྱས་པའི་ཕྱིར་ནི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ནོ།། གང་བྱས་པ་དེ་མི་རྟག་པར་མཐོང་སྟེ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་བཞིན་ནོ།། མཐུན་ཕྱོགས་སུ་བརྗོད་ལ་ཡོད་པའི་རྗེས་འགྲོ་ཡིན་ནོ།། གང་རྟག་པ་དེ་བྱས་པ་མ་ཡིན་པར་མཐོང་སྟེ་ནམ་མཁའ་བཞིན་ནོ།། ལྡོག་པར་བརྗོད་ལ”[17]ཞེས་གསུངས་པར་སྒྲུབ་ངག་དེའི་གྲུབ་ཆ་གསལ་བོར་བསྟན་ཅིང་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ཡང་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད། དེ་ཡང་སྒྲ་མི་རྟག་པ་ནི་བསྒྲུབ་བྱ་དང་། བྱས་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི་བྱས་པ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་ཡིན་ནོ།། “གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་རྟགས་དེ་བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་ཀྱི་སྤྱིའི་མཐུན་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པར་སྟོན་པའི་རྗེས་ཁྱབ་ཡིན་ལ། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མཐུན་དཔེ་ནི་བུམ་པ་བཀོད་དེ། བུམ་པའི་སྟེང་དུ་བྱས་པ་དང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པའི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་རྗེས་ཁྱབ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན། “གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པའི་རྟགས་དེ་བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་ཀྱི་སྤྱིའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མེད་པར་སྟོན་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཡིན་ལ། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་དཔེ་ནམ་མཁའ་བཀོད་དེ། ནམ་མཁའི་སྟེང་དུ་བྱས་པ་མ་ཡིན་ན་མི་རྟག་པ་མ་ཡིན་པས་ཁྱབ་པའི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་ལ། དེས་ན་མཐུན་དཔེ“བུམ་པ”དང་མི་མཐུན་དཔེ“ནམ་མཁའ”གཉིས་ཀྱི་བྱེད་ལས་ནི། ཕྱོགས་བསྡུས་རྗེས་དཔག༼归纳推理༽གི་རིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས“གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་གཉིས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེའི་བྱེད་ལས་ལྟར་མཚུངས་ཆོས་རིགས་བསྒྲེའི་རྗེས་དཔག༼类比推理༽གི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་སྒྲུབ་བྱ་སྒྲུབ་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། བྱེ་བྲག་གི་ཆོས་བུམ་པ་གཅིག་པུའི་་སྟེང་དུ་བུམ་པ་བྱས་པ་ཡིན་པ་དང་། བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་རྒྱུན་མཚན་དུ་བྱས་ནས་གང་བྱས་པ་ཡིན་པ་ཐམས་ཅད་མི་རྟག་པ་ཡིན་དགོས་པར་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པའི་རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན། རྣམ་པ་འདི་ལ་སྡོམ་ཚིག་རྣམ་དག་ཅིག་ཐོབ་ངེས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། བྱས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་བྱེ་བྲག་གི་ཆོས་བུམ་པ་གཅིག་པུའི་སྟེང་ནས་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྟེང་དུ་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཆོས་ཉིད་ཅིག་གཏན་ལ་དབབ་པ་དང་ཀུན་ནས་མཚུངས་ཕྱིར། དཔེ་བུམ་པ་གཅིག་པུའི་་སྟེང་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཁྱབ་པ་ཚད་མས་ངེས་ནའང་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྟེང་དུ་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ཚད་མས་ངེས་པའི་མ་ཁྱབ། དེའི་ཕྱིར་ཕྱོགས་བསྡུས་རྗེས་དཔག་གི་རིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབ་བྱ་སྒྲུབ་པའི་རྣམ་པ་དེ་ནི་སྡོམ་ཚིག་གམ་མཇུག་སྡུད་རྣམ་དག་ཅིག་ཐོབ་ངེས་པ་མ་ཡིན་པར་ཐོབ་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ།།
        དེ་ཡང་སྒྲུབ་ངག་འདིའི་སྤྱིའི་རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པའི་ཆ་ནས་རྣམ་འབྱེད་རྗེས་དཔག་གི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གི་རྣམ་པ་དང་མཚུངས་ལ། སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ”གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་སྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་དཔེ་ཆོས་ཅན་བུམ་པ་དང་ནམ་མཁའ་གཉིས་བཀོད་པ་ཡིན། དེའི་ཕྱིར་དཔེ་ཆོས་ཅན་བུམ་པ་དང་ནམ་མཁའ་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྲུབ་བྱ“སྒྲ་མི་རྟག་པ”ཐད་ཀར་སྒྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར། སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ”གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་ཐད་ཀར་སྒྲུབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབ་བྱ“སྒྲ་མི་རྟག་པ”བརྒྱུད་ནས་སྒྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན། གཞན་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་གྱི་ལམ་ནས་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་ལ་དཔྱད་ན། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་ལ་ཚུལ་གསུམ་ཚང་ན་ད་གཟོད་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་བཤད་པས། རྟགས་ཡང་དག་གི་མཚན་ཉིད་ནི་ཚུལ་གསུམ་ཚང་བ་ཞེས་བཀོད། དེ་ཡང་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ཏུ་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་སྟེ། ཕྱོགས་ཆོས་དང་རྗེས་ཁྱབ་ལྡོག་ཁྱབ་གསུམ་གསལ་བོར་བསྟན་ལ། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་བྱས་པ་ཁོ་ནར་མ་གཏོགས་རྟགས་ཞེས་བརྗོད་པར་མི་རིགས་ཤིང་། རྟགས་ཚུལ་གཉིས་པ་དང་གསུམ་པ་སྟེ་རྗེས་ཁྱབ་དང་ལྡོག་ཁྱབ་གཉིས་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་མཐུན་དཔེ་བུམ་པ་དང་མི་མཐུན་དཔེ་ནམ་མཁའ་གཉིས་ལ་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་པར་མ་ཟད། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་རྗེས་ཁྱབ་དང་ལྡོག་ཁྱབ་བརྗོད་པ་གཉིས་ལ་ཡང་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་དོ།། དེ་ལྟར་ན། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་བུམ་པ་དང་ནམ་མཁའི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབ་བྱ”གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་དང“གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་སྒྲུབ་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དང་བསྒྲུབ་བྱ་གཉིས་ལ་དཔེ་ཞེས་པར་སྣང་པས། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་དང་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པའི་གཏན་ཚིགས་གཉིས་ལ་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་སློབ་དཔོན་གྱི་དགོངས་པ་དང་མཐུན་པ་ཕར་ཞོག་གཏན་ཚིགས་རིགས་པ་ལ་ཡང་འགལ་ལོ།། དེའི་ཕྱིར་རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་གྱུར་བའི་ཆོས་ལ་དཔེའི་ཡན་ལག་ཅེས་བརྗོད་པ་མ་གཏོགས། སྒྲུབ་བྱའི་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་རྗེས་ལྡོག་གཉིས་ལ་དཔེ་ཞེས་བརྗོད་པ་མི་འཐད་དོོ།།   དེ་ན་སློབ་དཔོན་མཆོག་གི་གཏན་ཚིགས་གསར་མའི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་དེར་ནུས་པ་ཅི་ཞིག་ཡོད་ཅེ་ན། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་ལ་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་དེ།  རྗེ་རིན་པོ་ཆེས“ཁྱབ་པ་ལ་དཔེ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། བྱས་པ་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་དེ་ངེས་པའི་གཞི་མེད་མི་རུང་སྟེ། གཞི་དང་མ་འབྲེལ་བ་ཚད་མའི་གཞལ་བྱར་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ།།[18]”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། ང་ཚོས་རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚེ་བྱེ་བྲག་གི་དཔེར་བརྗོད་གཅིག་ལ་བརྟེན་དགོས་པས། དེ་ནི་དཔེའི་ནུས་པ་ཡིན་ནོ།། གལ་ཏེ་མཐུན་དཔེ་ཡང་དག་ཅིག་མེད་ཚེ། ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་ཚད་མའི་ལམ་ནས་རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་རྟོགས་པར་མི་ནུས་ལ། ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ཡང་མི་འགྲུབ་པས། རྗེས་སུ་དཔག་ཐབས་དང་བྲལ་བ་ཡིན་ནོ།། དེའི་ཕྱིར་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེར་ནུས་པ་ཡོད་པར་མ་ཟད་མེད་ན་མི་འགྲུབ་པའི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་དོ།། འདི་ནི་སློབ་དཔོན་མཆོག་གི་སྒྲུབ་ངག་གི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན་ལ་ཐུན་མིན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ།།
        གསུམ། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དང་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གཉིས་བསྡུར་ནས་བརྟག་པ།
        དེ་ཡང་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ནི་སློད་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གྱི་ཕྱི་ནང་ཐུན་མོང་དུ་ཁས་ལེན་པའི་ཡན་ལག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དེ་ལེགས་པར་བཀག་ཏེ་ཟོར་ཡང་བོར་བཟོས་པའི་སྒྲུབ་ངག་གི་རྣམ་པ་གསར་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། གཏན་ཚིགས་གསར་མའི་དུས་སུ་རྒྱ་ཆེར་དར་བའི་རྗེས་དཔག་གི་ལག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཡན་ལག་གི་ཐད་ནས་བསྒྲུབ་བྱ་དང་གཏན་ཚིགས་དཔེ་བཅས་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་པའི་རྗེས་དཔག་ཅིག་ཡིན་ལ། དེའི་རྗེས་སུ་དཔག་ཚུལ་ནི་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲུབ་པ་ཡིན་པས། ང་ཚོས་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་དང་ཕྱི་ཚུལ་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གཉིས་ཅུང་ཟད་བསྡུར་ནས་དཔྱད་པར་བྱ་བ་ལ། དཔེར་ན། སྒྲ་མི་རྟག་སྟེ།  བྱས་པའི་ཕྱིར། གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ། དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན། གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ། དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན།ཞེས་པ་ལྟ་བུ་སྟེ། དེའི་བསྒྲུབ་བྱ་ནི་རྗེས་དཔག་གི་སྡོམ་ཚིག་ཡིན་ལ། གཏན་ཚིགས་ནི་རྗེས་དཔག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡིན། རྟགས་ལ་དོན་དུ་བསྒྲུབ་བྱའི་ཡན་ལག་དང་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡན་ལག་གི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་བརྟེན་ནས་དོན་རྟོག་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་གྲུབ་ལ། དེ་ནི་ཕྱོགས་ཆོས་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་དང་རྗེས་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག ལྡོག་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་བཅས་གསུམ་སྟེ་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ཞེས་བརྗོད། དེ་རྣམས་ནི་རྗེས་དཔག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡིན་ནོ།།  རྗེས་དཔག་གི་གོ་རིམ་དང་ངེས་སྲོལ་རྣམས་ངེས་པར་དུ་ཚུལ་གསུམ་དང་བསྟུན་དགོས་ཤིང་། རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་གང་ཡིན་པ་དེ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན་པས། རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་ན་ངེས་པར་དུ་ཚུལ་གསུམ་ཚང་བའམ་ཚུལ་གསུམ་སོ་སོ་ནས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས། དེའི་ཕྱིར་སྒྲ་བྱས་པ་ཡིན་ཞེས་པ་ནི་ཕྱོགས་ཆོས་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་དང་།  “གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་ནི་རྗེས་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག  “གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་པ་ནི་ལྡོག་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་ཡིན་པས། རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་པོ་འདི་ནི་བསྒྲུབ་བྱ་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་སྒྲུབ་ངག་གི་རྟགས་སམ་རྒྱུ་མཚན་དང་རྗེས་དཔག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ཡིན། ཡང་དཔེའི་ཡན་ལག་ནི་ཚུལ་གསུམ་གྱི་བྱེ་བྲག་ཏེ་རྗེས་ཁྱབ་དང་ལྡོག་ཁྱབ་གཉིས་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། མཐུན་དཔེ“བུམ་པས” “གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ”ཅེས་པའི་རྗེས་ཁྱབ་སྒྲུབ་པ་ཡིན་ལ། མི་མཐུན་དཔེ“ནམ་མཁས” “གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ”ཅེས་ལྡོག་ཁྱབ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན། དེའི་ཕྱིར་ང་ཚོས་རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པ་འདི་སྦྱོར་བ་ལྟར་བཀོད་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། སྒྲ་བྱས་པ་ཡིན།༼ཕྱོགས་ཆོས༽
        གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ།༼རྗེས་ཁྱབ༽
        དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན།༼མཐུན་དཔེ༽
        གང་རྟག་ན་མ་བྱས་པས་ཁྱབ།༼ལྡོག་ཁྱབ༽
        དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་བཞིན།༼མི་མཐུན་དཔེ༽
        དེའི་ཕྱིར་སྒྲ་མི་རྟག༼བསྒྲུབ་བྱ༽ལྟ་བུ་ཡིན་ལ། རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པ་འདི་ལས་ང་ཚོས་ངེས་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་དང་བསྒྲུབ་བྱ་ནི་མཇུག་སྡུད་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་ཡང་བསྐྱར་སྦྱོར་བ་འདིའི་ལྡོག་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་དང་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་དཔེ་གཉིས་དོར་དེ་བཀོད་ན། རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ།
        སྒྲ་བྱས་པ་ཡིན།༼ཕྱོགས་ཆོས༽
        གང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ།༼རྗེས་ཁྱབ༽
        དཔེར་ན་བུམ་པ་བཞིན།༼མཐུན་དཔེ༽
        དེའི་ཕྱིར་སྒྲ་མི་རྟག༼བསྒྲུབ་བྱ༽
    གོང་གི་རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པ་འདི་ལས་ང་ཚོས་རྟོགས་ཐུབ་པ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་མཇུག་སྡུད་དེ་ཐོབ་ངེས་པ་ཡིན་ཏེ།  སྒྲ་བྱས་པ་ཡིན་པ་དང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པའི་ཆ་རྐྱེན་གྱིས་དེའི་རིགས་སུ་གྱུར་བའི་བྱེ་བྲག་གི་ཆོས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ཞིག་ཡིན་པས་སོ།། དེའི་ཕྱིར་ང་ཚོས་སྦྱོར་བ་འདིའི་རྗེས་སུ་དཔག་ཚུལ་གྱི་རྣམ་པའི་ཆ་ནས་བརྟགས་ན་ཕྱི་ཚུལ་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་རྣམ་འབྱེད་རྗེས་དཔག་གི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག༼演绎三段论༽དང་ཅུང་ཟད་མཐུན་ལ། ཐམས་ཅད་འདྲ་བ་ཡང་མ་ཡིན་ཏེ། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་བཀོད་རིམ་དེ་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་དང་ཁྱད་པར་ཆེ་སྟེ། ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ནི་ངེས་པར་དུ་དོན་རྟོག་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་དགོས་ལ། དེ་ལས་གཉིས་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་དང་། གཅིག་ནི་སྡོམ་ཚིག་ཡིན་པར་མ་ཟད་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་ཆུང་གཉིས་པོ་ནི་སྔོན་དུ་བཀོད་ཅིང་། སྡོམ་ཚིག་དེ་མཐའ་མར་འགོད་པ་ཞིག་ཡིན། ཡིན་ནའང་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་བཀོད་རིམ་ནི་བསྒྲུབ་བྱའམ་མཇུག་སྡུད་སྔོན་ལ་བཀོད་ཅིང་རྟགས་དང་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་དཔེ་གཉིས་མཇུག་ཏུ་བཀོད་ཡོད་ལ། བསྒྲུབ་བྱ་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་དཔེའི་ཡན་ལག་གཉིས་མིང་རྟོག་རྐྱང་བས་གྲུབ་པས། རྗེས་སུ་དཔག་ཚུལ་ནི་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ལ་བརྟེན་ནས་སྒྲུབ་བྱ་དེ་ཉིད་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན། རྗེས་དཔག་གི་རྣམ་པའི་ཐད་ནས་ཡན་ལག་གསུམ་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་ལ་མུ་མཐུད་ནས་རྗེས་ཁྱབ་སྒྲུབ་པའི་ནུས་པ་ལྡན་ཞིང་། དེས་ཕྱོགས་བསྡུས་རྗེས་དཔག་གི་ཐབས་སྤྱད་ནས་བསྒྲུབ་བྱ་སྒྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་གཤིས། ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ལ་མེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་རེད། འོན་ཀྱང་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་དང་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གཉིས་བསྡུར་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དུས་མཁས་པ་དག་གིས་དེ་གཉིས་ཐམས་ཅད་འདྲ་བའམ། ཡང་ན་ཐམས་ཅད་འདྲ་བ་མ་ཡིན་ཞེས་ལྟ་བ་གཉིས་སུ་གྱེས་ལ། དེ་ཡང་ཐམས་ཅད་འདྲ་བ་རེད་ཞེས་འདོད་པའི་མཁས་པ་དག་གིས་ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ནི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ཡིན་པར་བཤད་དེ། བསྒྲུབ་བྱའམ་དམ་བཅའ་ནི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གི་མཇུག་སྡུད་དང་། རྟགས་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆུང་བ།༼小前提༽དཔེ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ༼大前提༽ཡིན་པར་འདོད། དོན་དུ་དེ་དག་ནི་ཞིབ་འཇུག་གི་གནད་མ་ལོན་པའི་སྐྱོན་ཏུ་འཁུམས་ཏེ། ང་ཚོས་གོང་དུ་སྨོས་པ་བཞིན་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ཡིན་ལ། ཕྱོགས་ཆོས་བརྗོད་པ་ནི་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆུང་བ་དང་འདྲ་ཞིང་། རྗེས་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་བརྗོད་པ་ནི་ད་གཟོད་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་དང་མཚུངས་སོ།། སྐབས་འགར་རྟགས་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆུང་བ་ཡིན་ཞེས་པའི་རྟགས་དེ་རྟགས་རང་ཉིད་ལ་གོ་བ་ཡིན་ནམ་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ལ་གོ་བ་ཡིན། གལ་ཏེ་རྟགས་རང་ཉིད་ལ་གོ་བ་ཡིན་ན་དེ་ནི་མིང་རྟོག་རྐྱང་བ་ཞིག་ལས་ཕྱོགས་ཆེ་བ༼大项༽འདུས་པའི་དོན་རྟོག་ཅིག་མ་ཡིན་པས་སྒྲུབ་བྱེད་ཆུང་བ་ཞེས་བརྗོད་ན་འཐད་པར་མི་སེམས་སོ།། ཡང་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་ལ་གོ་བ་ཡིན་ཞེ་ན། རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གསུམ་པོར་གོ་བ་ཡིན་ནམ་བྱེ་བྲག་གི་རྟགས་གཅིག་ལ་གོ་བ་ཡིན། ཕལ་ཆེར་ཐག་གཅོད་པར་དཀའོ།།  གཞན་ཡང་སྦྱོར་བའི་དཔེ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་འཐད་པར་མི་སེམས་ཏེ། ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ནི་ཕྱོགས་ཆེ་བ་འདུས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དེ་ལ་བྱ་ཞིང་། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་གི་དཔེ་ནང་དུ་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་མི་འདུས་པ་དང་། རྗེས་ཁྱབ་བརྗོད་པའི་ཡན་ལག་གི་ཁྲོད་དུ་ད་གཟོད་ཕྱོགས་ཆེ་བ་འདུས་པ་ཡིན་པས། དཔེ་བུམ་པས་ཕྱོགས་བསྡུས་རྗེས་དཔག་གི་ཐབས་སྤྱད་ནས་རྗེས་ཁྱབ་སྟེ་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་ཡིན་པས། དེ་ཉིད་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེ་བ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་མི་རིགས། དེའི་ཕྱིར་ཐམས་ཅད་འདྲ་བ་ཡིན་ཞེས་པའི་ལྟ་བར་འཐད་པ་མ་ཡིན་ནོ།། ཐམས་ཅད་འདྲ་བ་མ་ཡིན་ཞེས་འདོད་པའི་མཁས་པ་དག་གིས་ཚན་གསུམ་སྒྲུབ་ངག་ནི་རྟོག་པའི་རྣམ་པ་ཡིན་ལ། ཡན་ལག་གསུམ་ལྡན་གྱི་སྒྲུབ་ངག་ནི་རྩོད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ལ་གོ་བས་མི་འདྲ་བར་སེམས། དོན་དུ་རྗེས་དཔག་ལ་རང་དོན་དང་གཞན་དོན་གཉིས་སུ་དབྱེ་སྟེ། རང་དོན་རྗེས་དཔག་ནི་རྗེས་དཔག་དངོས་གནས་པ་ཡིན་པ་དང་། གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་ནི་རྗེས་དཔག་བཏགས་པ་སྟེ་རྒྱུ་ལ་འབྲས་བུའི་མིང་གིས་བཏགས་པར་འདོད། རང་དོན་རྗེས་དཔག་ནི་རྟོག་པ་ཡིན་ལ། འདིར་ཕྱི་རྒོོལ་ཡང་དག་མེད་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་གཞིགས་གཏོང་སྟངས་ལྟར་རྟགས་ཡང་དག་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབ་བྱ་ལྐོག་གྱུར་ལ་གསར་དུ་ངེས་པ་རྙེད་པ་ཞིག་ཡིན་པས་རང་དོན་ཞེས་བཏགས། རིགས་པ་འདིའི་སྒྲུབ་རིམ་ཕྱི་རྒོལ་ལ་གསལ་བོར་སྟོན་པའི་ཕྱིར་ཚུལ་གསུམ་རྟགས་སོ་སོར་དཔེ་དང་བཅས་ཏེ་ཞིབ་ཏུ་བརྗོད་པའི་ངག་གི་རྣམ་པ་ཅན་དེར་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་ཅེས་གོ་བས། 《ཀུན་བཏུས》ལས། “གཞན་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི།། རང་གི་མཐོང་དོན་རབ་གསལ་བྱེད།།”[19]ཅེས་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་རྩོད་པའི་རིམ་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་མཐའ་གཉིས་སུ་དོགས་པའི་ཕྱི་རྒོལ་གྱི་རྒྱུད་ཀྱི་ཐེ་ཚོམ་བསལ་བའི་ཆེད་དུ་བསྟན་པའི་ངག་ཅིག་ཡིན་པས་སོ།།
        མཆན།
[1] 《བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང》བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་གྲུབ་ཀྱིས་མཛད། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༩༦ལོའི་ཟླ་བ༦པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༡༥༩
[2] 《རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང》ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས་མཛད། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༡༩༨༥ལོའི་ཟླ་བ༧པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༡༦༦
[3] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤ ༢༧
[4] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༢༠༩
[5] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤ ༢༠༩
[6] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤ ༢༠༢
[7] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༢༠༠
[8]  商商羯罗主造 玄奘法师译 ：《因明入正理论  一卷》 讲稿
[9]   大域龙菩萨造 玄奘法师译 ：《因明正理门论》
[10] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༢༠༣
[11] 舍尔巴茨基 著《佛教逻辑》 ，商务印书馆 1997年出版， 第332页
[12] 梶山雄以 著 张春波 译《印度逻辑学的基本内容》 ，商务印书馆 1980年出版，第29页
[13]《因明正理门论》讲记网址： http://wenku.baidu.com/view/a8059c3a87c24028915fc384.html
[14] 诸有说言。宗因相违名宗违者。此非宗过。以于此中立声为常。一切皆是无常故者。是喻方便恶立异法。由合喻显非一切故。此因非有。以声摄在一切中故。或是所立一分义故。此义不成名因过失。喻亦有过。由异法喻先显宗无后说因无。应如是言。无常一切。是谓非非一切义故。然此倒说一切无常。是故此中喻亦有过 。
[15] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༨༦~༨༧
[16] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༡༣༤
[17] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༢༠༡~༢༠༢
[18] 《ཚད་མའི་ལམ་བསྒྲིགས་གསུངས་འབུམ་པོད“མ”》 རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་མཛད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྤྲུན་ཁང་།  ཤ ༩༡༤
[19] 《རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་པོད་དང་པོ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས༡༩༨༨ལོའི་ཟླ་བ༣ པར་པར་དུ་བསྐྲུན།  ཤ ༡༡