གནད་བསྡུས། རྟགས་ཡང་དག་གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་ལ་བལྟོས་པར་སྒྲུབ་པ་བསྟན་ནས་ལྷག་ལྡན་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོའི་དགོངས་པ་མ་ཡིན་པ་བསྟན་འདུག
གནད་ཚིག ལྡོག་ཁྱབ། ལྷག་ལྡན། རྟགས་ཆོས། འབྲེལ་བ།
[ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས།] B821.4 [ཡིག་ཚང་མཚོན་བྱང་།] A [རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་ཨང་སྒྲིག]1005-5746(2019)03-137-17
དང་པོ། རྟགས་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་རྟགས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བལྟོས་པར་བསྟན་པ།
《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》ལས། “ཚུལ་གསུམ་པའི་རྟགས་ཞེས་གང་བརྗོད་པ་དེ་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། རྗེས་དཔག་བྱ་དང་དེ་མཐུན་ལ། །ཡོད་དང་མེད་ཉིད་ལ་མེད་པའོ། །”[1]ཞེས་པས་ཕྱོགས་ཆོས་གྲུབ་ཅིང་། རྟགས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གྲུབ་པ་ལ་ལྟོས་པའི་ཚུལ་གསུམ་པོ་འབྲས་རང་མ་དམིགས་པའི་རྟགས་ཡང་དག་གསུམ་ཁོ་ན་ལ་ངེས་ཤིང་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་མི་འགྲུབ་པར་བསྟན་པའོ། །འོན་ཀྱང་རང་སྡེ་སློབ་དཔོན་དབང་ཕྱུག་སྡེ་དང་། གཞན་སྡེ་བྱེ་བྲག་པ་ལ་སོགས་ཀྱིས་རྟགས་ཡང་དག་གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་འགྲུབ་པ། རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་ལ་རག་ལས་པ་མིན་ཏེ། རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། དེ་ལྟར་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་བཞེད་པའི་ཕྱིར་ཟེར་ན། མ་གྲུབ་སྟེ། སློབ་དཔོན་གྱིས་རྟགས་ཡང་དག་གི་ཚུལ་གསུམ་སོ་སོའི་མཚན་ཉིད་འཆད་པའི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་བརྗོད་མཛད་ཡོད་དེ། དེའི་རང་འགྲེལ་དུ། “རྗེས་སུ་དཔག་པར་བྱ་བ་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ཅན་ནོ། །དེ་ལ་མངོན་སུམ་མམ་རྗེས་སུ་དཔག་པས་མཐོང་གི་རྗེས་ལ་དེའི་རིགས་དང་མཐུན་པ་ལ་ཡང་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་དམ་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་ཡོད་པར་གྲུབ་པའོ། །དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དེ་དང་མཐུན་པ་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་ཅེས་ངེས་པར་གཟུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་དང་མཐུན་པ་ལ་ཡོད་པ་ཁོ་ནའོ་ཞེས་ནི་བརྗོད་པར་མི་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། །མེད་པ་ཉིད་ལས་མེད་པ་ཞེས་པས་ནི་སླར་ཡང་དེ་ཉིད་ངེས་པར་བྱ་བའི་དོན་དུ་ནི། །” [2]ཞེས་གསུངས་སོ། དེའི་དགོངས་པ་དང་མཐུན་པར་《ཚད་མ་རྣམ་ངེས》ལས། “རྗེས་དཔག་བྱ་དང་དེ་མཚུངས་ལ། ཡོད་དང་མེད་ལ་མེད་པར་ནི། ངེས་པ།”[3]ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་དང་། དེ་བཞིན། 《ཚད་མ་རིགས་ཐིགས》ལས། “རྗེས་སུ་དཔག་པར་བྱ་བ་ལ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དུ་ངེས་པ་དང་། མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ཉིད་ལ་ཡོད་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པ། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལ་མེད་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པ་”[4]ཞེས་གསུངས། དེ་ལྟར་སློབ་དཔོན་གྱིས་ངེས་བརྗོད་མཛད་པར་དགོས་པ་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། བྱས་རྟགས་ཀྱིས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པ་ལྟ་བུ་མ་གྲུབ་པ་དང་། ལྡོག་དོན་འགལ་བ་ཕྱོགས་མཐུན་དང་བཅས་པ་དང་། འཁྲུལ་པ་ཅན་མ་ངེས་པའི་རྟགས་ཡིན་པ་གཅད་པའི་ཕྱིར་དུ་དེ་དག་གི་གཉེན་པོར་ནི་ངེས་པ་དེ་དག་སྨོས་པའི་ཕྱིར། དེས་ན། 《སྨོན་ཊཱིཀྐ》ཏུ། “སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱས། རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་ངེས་པར་བརྗོད་པར་མཛད་པས་ནི་དོན་གྱིས་ན་འབྲེལ་བ་ཡང་བསྟན་པ་ཁོ་ན་ཡིན་ཏེ། འདི་ལྟར་འབྲེལ་བ་མེད་པར་ནི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་ངེས་པ་མེད་དོ། །གཏན་ཚིགས་དེས་ནི་དེའི་བདག་ཉིད་དང་དེ་ལས་བྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དེ་ཉིད་སྟོན་པར་མཛད་པ་ན་ངེས་པ་བཤད་པ་ཡིན་ནོ། །”[5]ཞེས་གསུངས་སོ། །དེ་ལྟར་རང་སྡེ་དང་གཞན་སྡེའི་རིགས་པ་སྨྲ་བ་དག་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་གང་ལ་འཁྲུལ་ནས་ལོག་རྟོག་སྐྱེས། དེ་དག་དགག་པའི་ཕྱིར་དུ་སློབ་དཔོན་གྱིས་ངེས་བརྗོད་ཇི་ལྟར་མཛད་ཡོད་ཅེ་ན། རྗེས་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཆད་པའི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་བརྗོད་མཛད་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། བྱས་པ་སྒྲ་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་ཁྱབ་ཡིན་པ་དང་། ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་དུ་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་ཁྱབ་ཡིན་པ་གཅད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འགལ་བའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པ་ནི་གང་དག་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་པར་ནི་ངེས་ལ་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལ་མེད་པར་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་ཕྱིར་རོ། །ལྡོག་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཆད་པའི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་བརྗོད་མཛད་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། གཞལ་བྱ་སྒྲ་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཡིན་པ་དང་། ངག་སྨྲ། ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ། ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་མ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཡིན་པ་གཅད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། 《སྨོན་ཊཱིཀྐ》ལས། “ཤཱཀྱས་ལྡོག་པ་ངེས་པས་ནི་ཞེས་བྱ་བར་སྐབས་དང་སྦྱར་རོ། །མ་ངེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཐུན་མོང་གི་མ་ངེས་པའོ། །དེའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པ་ནི་མ་ངེས་པའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པ་སྟེ། ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་ལ་སོགས་པའོ། །”[6]ཞེས་གསུངས་སོ། དེ་བཞིན། 《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》དུ། “གཉིས་ཀར་རབ་ཏུ་གྲུབ་ན་ནི། སུན་འབྱིན་པའམ་གྲུབ་པ་ཡིན། གང་ཞིག་གཉིས་ཀ་ལ་རབ་ཏུ་གྲུབ་པའི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་མ་ཡིན་པ་ནི་དཔེར་ན་མིག་གི་གཟུང་བྱ་ཉིད་ལྟ་བུ་སྟེ་དེ་ནི་སུན་འབྱིན་པའོ། ཞེས། གཉིས་ཀ་ཞེས་སྨོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། གཞན་དོན་སྐབས་ཀྱི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་ན་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་སྔ་རྒོལ་ཕྱི་རྒོལ་གཉིས་ཀས་ཚད་མས་གྲུབ་པ་དགོས་སོ། །ཞེས་ཤེས་པའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེ་ལྟར་ཡང་། སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱས། གཉིས་ཀ་ལ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་གཅིག་ལ་གྲུབ་པ་དགག་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་གཉིས་ཀ་ལ་ཡང་རབ་ཏུ་གྲུབ་པ་ནི་ཞེས་བྱ་བ་འདིས་ནི་རྒོལ་བའམ་ཕྱི་རྒོལ་བ་གཅིག་ལ་གྲུབ་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་བཀག་པ་ཡིན་ནོ།”[7]ཞེས་གསུངས་སོ། །“རབ་ཏུ་གྲུབ་པ་ཞེས་སྨྲོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ངག་སྨྲ། ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་ཀུན་མཁྱེན་མ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཡིན་པ་དང་། མཉན་བྱ་སྒྲ་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཡིན་པ་གཅད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་དང་། ཡང་། རབ་ཏུ་གྲུབ་པ་ཞེས་སྨོས་པ་ཏེ། རབ་ཏུ་གྲུབ་པ་ནི་ཞེས་བྱ་བ་འདིས་ནི། ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་དག་ཀྱང་བཀག་གོ་ཞེས་བྱ་བར་སྦྱར་རོ། །གང་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་དག་ཅེས་ན། མཐུན་པའི་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་དག་ལ་ཞེས་སྨྲོས་ཏེ། ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་ནི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བྱའོ། །” [8]ཞེས་གསུངས་ནས། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་རྟགས་ཡང་དག་གི་ཚུལ་གསུམ་པོ་སོ་སོའི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་པ་ཞེས་པའི་ཚིག་སྨྲོས་ནས་རྟགས་ཡང་དག་གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་འགྲུབ་པ་ལ་རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་པ་ངེས་དགོས་པ་ལེགས་པར་བསྟན་ཏེ། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་འགྲུབ་པ་ཁེགས་པར་བྱས་སོ། །དེ་ལྟར་མཁས་པའི་དབང་པོ་དུ་མ་ཞིག་གིས། སློབ་དཔོན་གྱིས་མཛད་པའི་ཕྱོགས་ཆོས་འཁོར་ལོ་དགུ་ལ་དམིགས་ནས་རྟགས་ཡང་དག་གི་ཚུལ་གསུམ་སོ་སོའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཟུར་དུ་ངེས་བརྗོད་མཛད་པ་དེས་འགལ་བ་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཇི་ལྟར་སེལ་ཚུལ་ཞིབ་པར་དཔྱད་ནས་གསུངས་ཡོད་དེ། 《ཚད་མ་མདོའི་རྣམ་བཤད》དུ། “ཕྱོགས་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད། རྗེས་སུ་དཔག་པར་བྱ་བ་ནི་ཤེས་པར་འདོད་པའི་བྱེ་བྲག་དང་ལྡན་པའི་ཆོས་ཅན་ལ། འགོད་ཚུལ་དང་མཐུན་པར་ཡོད་པ་ཁོ་ནར་ངེས་པའོ”[9]ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར། ཕྱོགས་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་པ་ཞེས་པའི་ཚིག་སྨོས་པ་ལ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། རྨ་བྱའི་སྒྲ་རི་སུལ་གསུམ་གང་ལ་གྲགས་པ་མ་ཤེས་པའི་རྒོལ་བའི་ངོར་རི་སུལ་གསུམ་གྱི་དབུས་མ་ན་ཆོས་ཅན། རྨ་བྱ་ཡོད་དེ། རྨ་བྱའི་སྒྲ་གྲགས་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་རྟགས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་གཏན་ཚིགས་རྣམས་ལ་ཕྱོགས་ཆོས་གྲུབ་པ་གཅད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག་གིས། “ངེས་པ་སྨོས་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་མ་གྲུབ་པ་ཐམས་ཅད་བསལ་བ་ཡིན་ནོ། །”[10]ཞེས་གསུངས། རྗེས་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་བསྟན་པ་ལ། 《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》ལས། “དེ་དང་མཐུན་པ་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་ཅེས་ངེས་པར་གཟུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །”[11]ཞེས་རྗེས་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཆད་པའི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་པ་ཞེས་སྨྲོས་པ་ལ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར། སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་དུ་སྒྲུབ་པ་ལ་ངག་སྨྲ་རྟགས་སུ་བཀོད་པ་ལྟ་བུའི་ཁྱབ་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་གཏན་ཚིགས་རྣམས་ལ་རྗེས་ཁྱབ་གྲུབ་པ་བཅད་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་ཏེ། སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག་གིས། “ངེས་པའི་ཚིག་གིས་ནི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་མ་ངེས་པའི་ཉིད་བསལ་བ་ཡིན་ཏེ།”[12]ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་དང་། ལྡོག་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་བསྟན་པ་ལ། 《ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ》ལས། “མེད་པ་ཉིད་ལས་མེད་པ་ཞེས་པས་སླར་ཡང་དེ་ཉིད་ངེས་པར་བྱ་བའི་དོན་དུ་སྟེ།”[13]ཞེས་གསུངས་ཤིང་། དེའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཚིག་ཟུར་དུ་ངེས་པ་ཞེས་པའི་ཚིག་སྨྲོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར། ངག་སྨྲའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་མིན་པར་སྒྲུབ་པ་ལ། ངག་སྨྲ་རྟགས་སུ་བཀོད་པ་ལྟ་བུའི་ཁྱབ་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་གཏན་ཚིགས་རྣམས་ལ་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་བཅད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག་གིས། “ངེས་པ་སྨོས་པས་ནི། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལས་ལྡོག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་བསལ་བ་ཡིན་ནོ།།”[14]ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་། 《ཚད་མ་རིགས་རྒྱན་མུན་སེལ》ལས། “ཕྱོགས་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཟུར་དུ་ངེས་པ་སྨོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། སྒྲ་བྱས་པ་ཡིན་མིན་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར། བྱས་པ་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ཕྱོགས་ཆོས་ཡིན་པ་བསལ་བའི་དགོས་པ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། རྗེས་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཟུར་དུ། ངེས་པ་སྨོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ངག་སྨྲ་བའི་རྟགས་ཀྱིས་ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར་ངག་སྨྲ་བའི་ལྷས་བྱིན་ཀུན་མཁྱེན་དུ་སྒྲུབ་པ་བཞིན་དུ། བྱས་པའི་རྟགས་ཀྱི་ས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་ཁྱབ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར་བྱས་པ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་རྗེས་ཁྱབ་ཡིན་པ་བསལ་བའི་དགོས་པ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་ཞེས་དང་། ལྡོག་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཟུར་དུ་ངེས་པ་སྨོས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ངག་སྨྲ་བའི་རྟགས་ཀྱིས་ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར་ངག་སྨྲ་བའི་ལྷས་བྱིན་ཀུན་མཁྱེན་མ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པ་བཞིན་དུ། བྱས་རྟགས་ཀྱིས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་མ་གྲུབ་པ་གསལ་བའི་དགོས་པ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། སེལ་ནུས་ཏེ། ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་དེ་ངག་སྨྲ་ཀུན་མཁྱེན་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ། བྱས་པ་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་མི་ཟ་བའི་ཕྱིར་”[15]ཞེས་གསུངས་སོ། །དེས་ན་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་རྟགས་ཡང་དག་ལ་ཚུལ་གསུམ་ཚད་མས་ངེས་པར་རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་པ་ངེས་དགོས་པ་ཞིབ་པར་བསྟན་ནས། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་ལྡོག་ཁྱབ་ཏུ་འདོད་པ་ནི་སློབ་དཔོན་གྱི་བཞེད་པ་མ་ཡིན་པ་བསྟན་ཏོ།།
གཉིས་པ། རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་ལྷག་ལྡན་འཁྲུལ་པ་ཅན་དུ་བསྟན་པ།
གོང་དུ་སློབ་དཔོན་གྱིས་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་ཁེགས་མོད་ཀྱང་། འདིར་ལྷག་ལྡན་ལ་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་མིང་དུ་བཏགས་ནས་འཆད་པ་ལ་དགོས་པ་མེད་སྙམ་ན། དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་སྟེ། གཞན་སྡེས་བཀོད་པའི་གཏན་ཚིགས་དག་ཡང་དག་ཏུ་མི་འགྱུར་བར་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་སྣང་ཡིན་མིན་ལ་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་པར་མི་འགྱུར་བས། དེ་ལྟར་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་པར་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་གཞན་སྡེས་བཀོད་པའི་གཏན་ཚིགས་དག་ཇི་ལྟར་ལྷག་ལྡན་དུ་འགྱུར་ཚུལ་བསྟན་པ་དང་། དེ་ལྟར་བསྟན་ནས་སངས་རྒྱས་པས་དེ་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་མིང་དོན་དུ་བསྟན་པར་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན།
གཅིག གཞན་སྡེས་བཀོད་པའི་རྟགས་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པར་བསྟན་པ།
དཔྱོད་པ་བ་སོགས་པ་ལ། སངས་རྒྱས་པས། རྒྱུ་ཚོགས་པ་ལས་འབྲས་སྐྱེ་བ། །ཞེས་ནས་ས་ལུད་དྲོད་གཤེར་ཚོགས་པའི་ཞིང་ཤར་མ་དེ། རང་འབྲས་ནས་མྱུག་འབྱུང་རུང་དུ་སྒྲུབ་པའི་རང་བཞིན་གྱི་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་བསྟན་པ་ལ། དཔྱོད་པ་བ་ན་རེ། དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་ཡང་དག་ཏུ་འདོད་པ་བཞིན་དུ། རྒྱུའི་ཕྱོགས་གཅིག་ཙམ་མ་ཚང་བ་སྟེ་ཆུ་ལུད་དང་བྲལ་བའི་ཞིང་དེ། དེ་འདྲའི་ཞིང་ཤར་མ་རང་འབྲས་ནས་མྱུག་འབྱུང་རུང་དུ་སྒྲུབ་པའི་རང་བཞིན་གྱི་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། དེ་འགོག་པ་ལ། 《ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ》ལས། “རྒྱུ་མ་ཚོགས་པས་འབྲས་བུ་ནི། །རྗེས་སུ་དཔོག་པ་གང་ཡིན་ཏེ། །ལྷག་མ་དང་ལྡན་ནུས་མེད་ཕྱིར། །ལུས་ལས་འདོད་ཆགས་རྗེས་དཔོག་བཞིན། །”[16]ཞེས། ནས་མྱུག་གི་རྒྱུ་མ་ཚོགས་པའི་ཆུ་ལུད་དང་བྲལ་བའི་དགུན་དུས་ཀྱི་རྡོ་ལེབ་སྐམ་པོའི་སྟེང་གི་ནས་འབྲུ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ཆུ་ལུད་དང་བྲལ་བའི་དགུན་དུས་ཀྱི་ནས་འབྲུ་ལས་རང་འབྲས་ནས་ཀྱི་མྱུ་གུ་འབྱུང་རུང་དུ་རྗེས་སུ་དཔོག་པའི་གཏན་ཚིགས་ཡང་དག་གང་ཡིན་པ་དེ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ །ཁྱོད་ནུས་པ་འགྱུར་ནས་ཀྱང་། ཁྱོད་ལས་ནས་མྱུག་སྐྱེ་བའི་ནུས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན། ལུས་རྒྱས་པ་དང་། དབང་པོ་དྭངས་བ། བློ་གསལ་བ་ཙམ་ལས་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་འདོད་ཆགས་ཅན་དུ་རྗེས་སུ་དཔོག་པ་ལ་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་བ་བཞིན་ནོ། ། 《ཚད་མ་རིགས་ཐིགས》ལས། “འདོད་པ་དང་སྨྲས་པ་གཉིས་ལ་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བ་ཉིད་དུ་ནི་བྱེ་བྲག་ཅི་ཡང་མེད་དོ། །ཚུལ་གཉིས་ལས་གཅིག་ནི་མ་གྲུབ་ལ། ཅིག་ཤོས་ལ་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ཡང་མ་ངེས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་སྨྲ་བའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བའམ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་ལྟ་བུ་སྟེ། འདི་ལ་ནི་ལྡོག་པ་ནི་མ་གྲུབ་ལ། རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་ལ་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ཡིན་ཏེ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་དང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་བསྐལ་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེ་ལ་ཚིག་ལ་སོགས་པ་ཡོད་དང་མེད་པར་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཚུལ་དེ་གཉིས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན་མ་ངེས་པ་ཡིན་ཏེ་དཔེར་ན་སྲོག་ལ་པ་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར། གསོན་པོའི་ལུས་ནི་བདག་དང་བཅས་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་ལྟ་བུ་སྟེ། བདག་དང་བཅས་པ་དང་བདག་མེད་པ་ལས་གང་ལ་སྲོག་ལ་སོགས་པ་གནས་པར་འགྱུར་པའི་ཕུང་པོ་གཞན་ནི་མེད་དེ། བདག་གནས་པ་དང་རྣམ་པར་གཅོད་པ་དག་གིས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདི་གཉིས་ལས་གཅིག་ལ་གནས་པ་ཡང་ངེས་པ་མེད་དེ་བདག་དང་བཅས་པའམ་བདག་མེད་པར་སྒྲུབ་པ་ལ་སྲོག་ལ་སོགས་པ་མ་སྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་བས་ན་གསོན་པོའི་ལུས་དང་འབྲེལ་བ་ཅན་གྱི་སྲོག་ལ་སོགས་པ་ནི་བདག་དང་བཅས་པ་དང་བདག་མེད་པར་ཐམས་ཅད་ལས་ལྡོག་པ་ཉིད་དུ་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་དེ་གཉིས་དང་མ་བྲལ་བའོ། །བདག་གཅིག་ལ་ཡང་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་དེ་ལ་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་མེད་དོ། །བདག་དང་བཅས་དང་བདག་མེད་པ་དེའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་། ལྡོག་པ་གཉིས་མེད་པར་ངེས་པ་མེད་པ། རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་། ལྡོག་པ་གཉིས་ནི་ཕན་ཚུན་གཅོད་པའི་ངོ་བོ་ཁོ་ན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །གཅིག་མེད་པར་ངེས་པ་ནི་ཅིག་ཤོས་ཡོད་པར་གདོན་མི་ཟ་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་གཉིས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་མ་ངེས་པ་ཡིན་ཏེ། བསྒྲུབ་པར་བྱ་བ་དང་ཅིག་ཤོས་ལ་ངེས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །”[17]ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་《རིགས་ཐིགས་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ》ལས། “གང་གི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་འགའ་ཞིག་ལ་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་གཉིས་ཡོད་པར་ངེས་པ་ཡང་མ་ཡིན། མེད་པར་ངེས་པ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དེ་བས་ན་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་ལྡོག་པ་གཉིས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟའོ། །ཅི་སྟེ་འགའ་ཞིག་ལ་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་གཅིག་མེད་པར་ངེས་པ་ཡིན་ན་ནི་དེ་ཉིད་ཀྱིས་གཉིས་ཡོད་པར་ངེས་པ་ཡིན་པས་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ཁོ་ནར་མི་འགྱུར་རོ། །གང་གི་ཕྱིར་འགའ་ཞིག་ལ་ཡང་ཡོད་པ་དང་མེད་པར་ངེས་པ་མེད་པ་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་གཉིས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ཡིན་ནོ།།ཐེ་ཚོམ་ཟ་བས་མ་ངེས་པ་ཡིན་ནོ། །ཅིའི་ཕྱིར་མ་ངེས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། བསྒྲུབ་པར་བྱ་བ་དང་ཅིག་ཤོས་འགལ་བ་ལ་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་དང་ལྡོག་པ་ལ་དེ་ལྟར་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བས་ངེས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། མཐུན་པའི་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་གཉིས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བ་མི་འགྲུབ་ལ་འགལ་བ་ཡང་མི་འགྲུབ་བོ། །བདག་དང་བཅས་དང་བདག་མེད་པའི་རྣམ་པ་ལས་རྣམ་པ་གཞན་ཡང་མི་སྲིད་པ་དེ་བས་ན་སྲོག་ལ་སོགས་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར་གསོན་པོའི་ལུས་ཆོས་ཅན་ལ་བདག་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་སྲོག་ལ་སོགས་པ་མ་ངེས་པ་ཡིན་ནོ །”[18]ཞེས་དང་། དེའི་དགོངས་པ་དང་མཐུན་པར་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་པ་ཅན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཚུལ་ལ་《རྣམ་བཤད》ལས། “སྐྱེས་བུའི་ལུས་དང་དབང་པོ་དང་བློ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ཆགས་བྲལ་ལ་མ་མཐོང་དུ་ཆུག་ཀྱང་རང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་སུ་གྲུབ་པའི་གཞིར་འདོད་ཆགས་རྗེས་སུ་དཔོག་པའི་རྟགས་ཡང་དག་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ཁྱོད་ཆགས་བྲལ་ལ་སྲིད་པ་གང་ཞིག་ཁྱོད་ལས་འདོད་ཆགས་སྐྱེ་བར་མཐོང་ཡང་། ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་ཡིད་བྱེད་མེད་པར་སྐྱེ་མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར།”[19]ཞེས་གསུངས་སོ། །དེ་བཞིན་རང་རེས། དུ་བ་དུ་ལྡན་ལ་ལ་མེ་ཡོད་པར་སྒྲུབ་པའི་འབྲས་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་ཏེ། དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གང་ཞིག རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་བྱས་པ་ལ། ཁ་ཅིག་གིས་དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་འབྲས་བུའི་གཏན་ཚིགས་ཡང་དག་ཡིན་པ་བཞིན་དུ། དུ་བ་དུ་ལྡན་ལ་ལ་ཙན་དན་གྱི་མེ་ཡོད་པར་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་པར་ཐལ། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་མཐོང་ཙམ་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་ཟེར་ན། དུ་བ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་དུ་ལྡན་ལའི་སྟེང་དུ་འགོད་ཚུལ་དང་མཐུན་པར་མཐོང་བས། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གྲུབ་ཅིང་། ཁྱོད་དུ་ལྡན་ལ་ལ་ཙན་དན་གྱི་མེ་ཡོད་པར་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་མཐོང་ཙམ་གྱི་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པའི་གཏན་ཚིགས་ཡང་དག་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་སྣང་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན། ངག་སྨྲ་ངག་སྨྲའི་སྐྱེས་བུ་ཆགས་ཅན་དུ་དཔོག་པ་ལ་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་པ་བཞིན་ནོ། །དེས་ན། 《ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ》ལས། “མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བ། །ཙམ་གྱིས་འབྲས་སྤྱི་མཐོང་བ་ལས། །གཏན་ཚིགས་ཤེས་པ་ཚད་ལྟར་སྣང་། །ཚིག་ལས་ཆགས་ཅན་ལ་སོགས་བཞིན། །” [20]ཞེས་གསུངས་སོ། །འོན་ཀྱང་། ངག་སྨྲ་དེ་ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཆགས་ཅན་དུ་དཔོག་པའི་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་པ་ཅན་མ་ཡིན་ཏེ། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་ངག་སྨྲ་ཆགས་བྲལ་ལ་མ་མཐོང་བར་གྲུབ་ཅིང་། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་རྟགས་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཙམ་རྗེས་ཁྱབ་དང་། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པར་འདོད་པའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། མི་འཐད་དེ། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་རྟགས་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཞིང་། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྲུབ་ཀྱང་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་འཁྲུལ་སྲིད་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན། ཕྲུ་ནང་གི་འབྲས་ལྷག་མ་རྣམས་ཆོས་ཅན། ཚོས་པ་ཡིན་ཏེ། ཚོས་པའི་འབྲས་དང་སྣོད་གཅིག་ཏུ་བཙོས་པར་མཚུངས་པའི་ཕྱིར། ཞེས་པའི་དོན་ལས་གཞན་བྱེ་བྲག་པ་དང་རྒྱང་འཕེན་གྱིས་འདོད་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱང་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་སྣང་དུ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ །
གཉིས། ལྷག་ལྡན་གྱི་མིང་དོན་ཇི་ལྟར་ཡིན་པ་བསྟན་པ།
ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ》ལས། “གང་ཞིག་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས། །ལྡོག་པ་རབ་ཏུ་སྟོན་བྱེད་པ། །དེ་ནི་ཐེ་ཚོམ་རྒྱུ་ཡིན་ཕྱིར། །དེ་ལ་ལྷག་མ་ལྡན་ཞེས་བརྗོད། །”[21]ཅེས་ཤོ་ལོ་ཀ་གཅིག་བུ་འདིས་གོང་དུ་བསྟན་པའི་གཞུང་གི་ཚིག་ལས་ཆགས་ཅན་ལ་སོགས་བཞིན། ཞེས་པའི་སྐབས་ངག་སྨྲ་ངག་སྨྲའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཆགས་ཅན་དུ་སྒྲུབ་པའི་ཡང་དག་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ཏེ། ངག་སྨྲ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཡང་དག་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ཏེ། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་ཅན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་པར་ངེས་ཤིང་། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་ཕྱིར་ཞེས། པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ་མཆོག་གིས། “གཞུང་གི་ཚིག་གིས་སྐབས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་ཅན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་ངག་སྨྲ་དེ། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཞིང་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ལྷག་མ་དང་བཅས་པའི་ཡང་དག་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་པ་དངོས་སུ་བརྗོད་ནས། འགལ་བ་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཤུགས་ལ་བསྟན་པར་བཞེད་དེ། གང་ཞིག་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ནི། །རྗེས་འགྲོ་རབ་ཏུ་སྟོན་བྱེད་པ། །ཞེས།འདོན་པ་དང་སྦྱར་ན། དེ་ཆོས་ཅན། ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཆགས་བྲལ་དུ་སྒྲུབ་པའི་འགལ་བ་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ཏེ། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ལ་ཕྱོགས་ཆོས་ཅན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་པར་ངེས་ཤིང་། མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་ཕྱིར། ཞེས་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར།” [22]ཞེས་གསུངས་མོད་ཀྱང་།མཁས་གྲུབ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོས་ཟླིཀླ་ཆེན་དུ་རྩ་བའི་ཚིག་ལ་དགོངས་ཏེ། “རབ་ཏུ་སྟོན་པར་བྱེད་པའི་རྟགས་ངག་སྨྲ་བ་དེ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྷག་མ་དང་ལྡན་པའི་རྟགས་ཞེས་བརྗོད་རིགས་ཏེ། ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གང་ཞིག་ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཡང་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལས་ལྡོག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།”[23]ཞེས་དང་། ཡང་《རྣམ་འགྲེལ་ལེགས་པར་བཤད་པ》ལས། “ལྷག་ལྡན་གྱི་དོན་ཅི་ཞེ་ན། གང་ཞིག་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་པ་རབ་ཏུ་སྟོན་པར་བྱེད་པའི་ངག་སྨྲ་བ་དེ་ནི་ཆོས་ཅན། ཕ་རོལ་པོ་ཆགས་ལྡན་དུ་སྒྲུབ་པ་དེ་ལ་ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བརྗོད་དེ། དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གང་ཞིག མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལས་ལྡོག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་”[24]ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་《རིགས་རྒྱན་མུན་སེལ》ལས། “ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ཅི་ཡིན་ཞེས་འདྲི་བར། གང་ཞིག་ཅེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། ལྷག་མ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བྱ་བའི་སྒྲ་འདི་ནི་མ་ངེས་པའི་རྣམ་གྲངས་ཡིན་ནོ །”[25]ཞེས་སོགས་གསུངས་པའི་ཕྱིར། ངག་དོན་དྲིལ་ན། ངག་སྨྲ་བ་ཆོས་ཅན། ཀུན་མཁྱེན་བསྐལ་དོན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གི་ངོར་ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་མ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པའི་ཡང་དག་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་ཏེ། དེའི་ངོར་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གང་ཞིག་དེ་འདྲའི་གང་ཟག་དེས་ཁྱོད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཞིང་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལས་ལྡོག་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ལྷག་མ་དང་བཅས་པའི་ཕྱིར། དེས་ན། ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ལ་ཡང་དག་ལྷག་ལྡན་དང་འགལ་བ་ལྷག་ལྡན་གཉིས་སུ་ངེས་ཀྱང་། འདིར་སྐབས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་ཅན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བར་ལྷག་མ་དང་ལྡན་པའི་གཏན་ཚིགས་ཡིན་པར་བཞེད་ནའང་། ཤུགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་ཅན་དུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཞིང་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའི་འགལ་བ་ལྷག་ལྡན་གྱི་གཏན་ཚིགས་དེ་ཡང་དེ་ལྟར་ཡིན་པར་སེམས་ཏེ། 《ཚད་མའི་དགོངས་རྒྱན》ལས། “མཐུན་ཕྱོགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་གང་རུང་ལ་མཐོང་ཡང་དེ་གཉིས་གང་རུང་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་དེ་ལྷག་ལྡན་དུ་བརྗོད་པའི་ཕྱིར་”[26]ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་《རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཊཱཀ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ》ལས། “སྲོག་ལ་སོགས་པ་ཆོས་ཅན། ཐུན་པའི་ཕྱོགས་བདག་དངོས་པོ་མེད་པ་ལས་ལྡོག་པ་མེད་པ་ལྡོག་པར་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བར་འགྱུར་ཏེ། བདག་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བས་དེའི་ཕྱིར་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་བདག་མེད་ལས་ཀྱང་ལྡོག་པར་ཐེ་ཚོམ་ཟ་སྟེ། མཐུན་ཕྱོགས་བདག་ལས་ལྡོག་པར་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར། ཁྱབ་པར་ཐལ། བདག་གམ་བདག་མེད་གཅིག་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་པར་ངེས་པར་གྲུབ་ན་གཞན་ལས་ལྡོག་པ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ །”[27]ཞེས་དང་། 《སྡེ་བདུན་རྒྱན་ཡིད་ཀྱི་མུན་སེལ》ལས། “ལྷག་ལྡན་ཞེས་པ་ནི་ཁྱབ་འབྲེལ་ལ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ལྷག་མ་དང་ལྡན་པར་བྱེད་ཀྱི་རྟགས་མཐུན་ཕྱོགས་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་ངེས་དང་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མེད་ངེས་གང་དུ་ཡང་གོ་བར་མི་བྱེད་པ་ལ་བརྗོད་པ་ཡིན་པས། ལྷག་ལྡན་གྱི་རྟགས་དང་མ་ངེས་པའི་རྟགས་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཡིན་ལ། མཚན་ཉིད་ནི། དེ་སྒྲུབ་ལ་ཕྱོགས་ཆོས་སུ་སོང་བའི་གང་ཟག་གིས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཁྱབ་འབྲེལ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཙམ་སྐྱེད་བྱེད་ཀྱི་རྟགས། དཔེར་ན་ལུས་ལས་འདོད་ཆགས་དཔོག་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་ལྟར་ན། གང་ཞིག་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས། །ལྡོག་པ་རབ་ཏུ་སྟོན་བྱེད་པ། །དེ་ནི་ཐེ་ཚོམ་རྒྱུ་ཡིན་ཕྱིར། །དེ་ལ་ལྷག་མ་ལྡན་ཞེས་བརྗོད། །”[28]ཅེས་གསུངས་པར་བརྟག་ན། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཆོས་གྲུབ། མཐུན་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་ཕྱོགས་གང་རུང་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ན་ལྷག་ལྡན་གྱི་མ་ངེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་མིང་དོན་དུ་རང་སྡེ་སངས་རྒྱས་པས་དངོས་སྟོབས་ཀྱི་རིགས་པས་བསྒྲུབས་ཅིང་། དེ་ལྟར་བཏགས་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ཁོ་བོས་རྣམ་ངེས་དར་ཊཱིཀ་དང་སྡེ་བདུན་རྒྱན་ཡིད་ཀྱི་མུན་སེལ་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་བཤད་དོ། །
གསུམ། རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་ཏུ་འདོད་པའི་གཞན་སྡེ་དགག་པ།
རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས། “སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོའི་སློབ་མ་གཞུང་ལེགས་པར་མ་ཤེས་པ་དག་དང་། གཞན་སྡེ་པ་དག །རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་ཡིན་གྱི། ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་མཐའ་དག་ལ་མེད་པར་ངེས་པ་ལྟོས་མི་དགོས་ཏེ། མི་མཐུན་ཕྱོགས་མཐའ་དག་ཡོད་ཀྱང་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་ལ་སྣང་དུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར། དེས་ན། ཕྱོགས་ཆོས་དང་། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་དང་། མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་རྗེས་འགྲོ་དང་། ལྡོག་ཕྱོགས་སྒྲུབ་པའི་ཚད་མ་མེད་པར་བརྗོད་པར་འདོད་པའི་གྲངས་གཅིག་པ་ཅན་དང་། དམ་བཅའ་ལ་ཚད་མས་གནོད་པ་མེད་པ་དང་། ལང་པོ་དེ་བློ་ཡུལ་དུ་ངེས་པའི་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཚུལ་དང་། ཚུལ་དྲུག་རྟགས་ཡང་དག་གི་མཚན་ཉིད་ཡིན།”[29]ཞེས་གསུངས་སོ། ། དེ་ལྟ་བུའི་རྟགས་ཡང་དག་གི་མཚན་ཉིད་འཇོག་སྟངས་ལ་བསམ་ན། རང་སྡེ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཕྱི་རོལ་གཞན་སྡེ་ཚོས་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པར་འདོད་དེ། བྱེ་བྲག་པ་སོགས་ཀྱིས་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པར་འདོད་ཅིང་། བདག་དང་ས་ལ་ཤེས་ཡོད་སོགས། །ཞེས་པའི་དོན་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལས་ནང་འགལ་དུ་འགྱུར་པས། གཞན་སྡེ་རིགས་པས་སུན་དབྱུང་བར་བྱ་སྟེ། རྣམ་འགྲེལ་ལས། བདག་དང་ས་ལ་ཤེས་ཡོད་སོགས། །མེད་པར་རབ་སྒྲུབ་བྱེད་མིན་པའི། །མ་དམིགས་གང་ཡིན་དེ་ཁོ་ན། །གཏན་ཚིགས་མེད་སྒྲུབ་ཡིན་ནམ་ཅི། ཞེས་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་དམིགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ཁོ་ན་གཏན་ཚིགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མེད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡིན་ནམ་ཅི་སྟེ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། གསོན་ལུས་ལ་བདག་དང་། ས་ལ་ཤེས་པ་ཡོད་པ་སོགས་འོ་མའི་དུས་ཞོ་རྣམས་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་དམིགས་པ་དག་མེད་པར་རབ་ཏུ་སྒྲུབ་ནུས་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེ་ཡང་བྱེ་བྲག་པས་གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་སྒྲུབ་པ་ལ་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཡང་། དེ་ཡོད་པར་འདོད་པ་ལ། 《སྨོན་ཊཱིཀ》ཏུ། “སངས་རྒྱས་པས། གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་མཐོང་བས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་འགྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། གསོན་ལུས་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་ཚད་མས་མ་དམིགས་ན། དེ་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་པས་མ་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར། རྟགས་ཁས་བླངས་ཏེ། བྱེ་བྲག་པས་གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་ཁས་བླངས་པ་ལ། སངས་རྒྱས་པས་དེ་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་པར་ཐལ། དེ་ལ་དེ་ཚད་མས་མ་དམིགས་པའི་ཕྱིར་ཞེས་སྨྲས་པ་ལ། བྱེ་བྲག་པས། མ་ཁྱབ་སྟེ། གང་ཟག་གི་བདག་དེ་གཞི་གང་གི་སྟེང་དུ་ཡང་མཐོང་རུང་མིན་པའི་ཕྱིར།” [30]ཞེས་གསུངས། རྩ་བའི་གསལ་བར་འདོད་མི་ནུས་ཟེར་ན། འདོད་ནུས་ཏེ། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་སྲོག་ལྡན་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བའམ་མ་དམིགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ། གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་ཁས་བླངས་པར་མི་རིགས་ཏེ། དེ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། 《ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ》ལས། “སྲོག་ལྡན་གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་ཐལ། དེ་དེ་ལྟར་དུ་སྒྲུབ་པའི་ཕྱོགས་ཆོས་གང་ཞིག་དེའི་རྟགས་ཀྱིས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་རྟགས་དེ་བདག་མེད་ལ་མ་མཐོང་བ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། ཁྱབ་པ་ཁས་ཤིང་། རྩ་བར་འདོད་མི་ནུས་པ་ནི། མདོ་རང་འགྲེལ་ལས། བདག་ལྟར་མཚུངས་པའི་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་བདག་མེད་པ་ཉིད་དུ་མ་གྲུབ་སྟེ། མ་དམིགས་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་ནོ། །”[31]ཞེས་གསུངས་ནས། བྱེ་བྲག་པས་གསོན་ལུས་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མ་མཐོང་ཡང་ཡོད་པར་འདོད་པ་དང་། སྲོག་ལྡན་གསོན་ལུས་གང་ཟག་གི་བདག་བཅས་སུ་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ལ་མ་མཐོང་བས་དེ་ལ་མེད་ངེས་སུ་འདོད་པ་དག་ཁས་བླངས་ནང་འགལ་དུ་བསྟན་ནས་བཀག་པར་མཛད་ལ། དེ་བཞིན་རྒྱང་འཕེན་ལ་ཁས་བླངས་ནང་འགལ་སྟོན་ཏེ་ངག་སྨྲ་བའི་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ཀུན་མཁྱེན་མ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ས་ལ་ཤེས་པ་ཚད་མས་མ་དམིགས་ན་ས་ལ་ཤེས་པ་མེད་པས་མ་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར། རྟགས་ཁས་ཞེས། རྒྱང་འཕེན་པས་འབྱུང་བཞི་ལ་ཤེས་པ་མ་མཐོང་ཡང་ཡོད་པར་འདོད་ཅིང་། ཚིག་སོགས་སྐྱེས་བུ་ཕ་རོལ་པོ་ལ་ཀུན་མཁྱེན་འགོག་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བས་དེ་ལ་མེད་པར་འདོད་པ་དང་། ཡང་གྲངས་ཅན་པས། འདུས་བསགས་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་མིག་སོགས་བདག་དོན་བྱེད་པར་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་རྒོལ་གྱིས་མ་མཐོང་ཙམ་གྱིས་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། འོ་མའི་དུས་ན་ཞོ་ཚད་མས་མ་དམིགས་ན། དེའི་དུས་ན་ཞོ་མེད་པས་མ་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར། རྟགས་ཁས་ཞེས་འོ་མ་ལ་ཞོ་མ་མཐོང་ཡང་ཡོད་པར་འདོད་ཅིང་། འདུས་བསགས་མིག་སོགས་གང་ཟག་གི་བདག་དོན་བྱེད་པར་སྒྲུབ་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་བས་དེ་ལ་མེད་པར་འདོད་པ་ནི་ཁས་བླངས་ནང་འགལ་དུ་གྱུར་པའི་གཏན་ཚིགས་འབའ་ཞིག་སྨྲ་བར་ཟད་ཅིང་། རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་དག་འདམ་གྱི་དབུས་སུ་བཏབ་པའི་ཕུར་པ་བཞིན་རང་ཚུགས་སུ་གནས་པའི་སྤོབས་པ་ཡེ་ནས་མེད་རྐྱེན། སངས་རྒྱ་ས་པ་དག་གིས་དེ་དག་གི་རིགས་པ་དྲུང་ནས་ཕྱུང་བར་མཛད་དོ། །
གསུམ་པ། རྟགས་ཡང་དག་གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་ལ་བལྟོས་པར་སྒྲུབ་པར་བསྟན་པ།
གོང་དུ་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མ་མཐོང་ཙམ་ལས་ལྡོག་ཁྱབ་གྲུབ་པ་ཁེགས་ཤིང་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཙམ་ལས་རྗེས་ཁྱབ་གྲུབ་པ་མིན་ཏེ། རྟགས་ཆོས་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་དངོས་པོའམ་རང་བཞིན་དང་རང་བཞིན་ཅན་དུ་ངེས་པར་བྱེད་པ་ལས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བར་ངེས་པ་ཡི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་དང་། རྟགས་དེ་ཡོད་པ་ཙམ་དང་རང་ཆས་སུ་རྗེས་སུ་འབྲེལ་བའི་ཆོས་ཀྱི་ངོ་བོ་ལོག་པའི་སྟོབས་ཉིད་ཀྱིས་རྟགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་ལྡོག་པར་འགྱུར་བ་ཡིན་ཏེ། “རང་བཞིན་དང་རང་བཞིན་ཅན་ལ་འཁྲུལ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་དུ་རྒྱུ་ལོག་པ་ཡིས་ནི་འབྲས་བུ་ལྡོག་པར་འགྱུར་ཏེ། འབྲས་བུ་རྒྱུ་ལ་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་འཁྲུལ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། དེས་ན། འབྲས་རང་གི་ལྡོག་འབྲེལ་གྲུབ་སྟེ། རྒྱུ་འབྲས་དང་རང་བཞིན་དང་རང་བཞིན་ཅན་དག་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་མི་འཁྲུལ་བའི་འབྲེལ་བ་ངེས་པའི་ཕྱིར་”[32]ཞེས་མཁས་གྲུབ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོས་གསུངས་སོ། །གཞན་ཡང་། 《སྤྱི་དོན་ཆེན་པོ་རིགས་པའི་རྒྱན》དུ། “ཚུལ་གསུམ་གྱི་རྩ་བ་འབྲེལ་བ་ལ་རག་ལས་པ་ཡིན་ལ། འབྲེལ་བ་ལ་ལྡན་འདུའི་འབྲེལ་བ་དང་། འབྲེལ་བ་རྫས་གྲུབ་འདོད་པའི་ལོག་རྟོག་བསལ་ནས། འབྲེལ་བ་ལ་བདག་གཅིག་དང་དེ་བྱུང་གི་འབྲེལ་བ་གཉིས་སུ་གྲངས་ངེས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཐར་པ་ཐོབ་པར་བྱེད་པའི་ཐབས་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་དང་། འཁོར་བའི་རྩ་བ་བདག་འཛིན་ཡིན་ལ། དེའི་ཞེན་ཡུལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་པར་འབྲེལ་བ་རྫས་གྲུབ་བཀག་པས་འགྲུབ་པར་དགོངས་ནས། འབྲེལ་བ་བརྟག་པས། མེད་ན་མི་འབྱུང་ངེས་ཕྱིར་རོ། །”[33]ཞེས་གསུངས། དེས་ན་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་ལ། རྟགས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་དང་། འབྲེལ་བ་དེ་ངེས་པ་ལ་བསྒྲུབ་བའི་ཆོས་དེ་ལྡོག་སྟོབས་ཀྱིས་རྟགས་དེ་ལྡོག་པར་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། བྱས་རྟགས་ཀྱིས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་ལ། “བྱས་མི་རྟག་གི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་དང་། འབྲེལ་བ་དེ་ངེས་པ་ལ་མི་རྟག་པ་ལྡོག་སྟོབས་ཀྱིས་བྱས་པ་ལྡོག་པ་ངེས་པར་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་ཤིང་། མི་རྟག་པ་ལྡོག་སྟོབས་ཀྱིས་བྱས་པ་ལྡོག་པར་ངེས་པ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པ། རྟག་པ་དང་བྱས་པའི་གཞི་མཐུན་མེད་པར་ངེས་པ། རྟག་པ་ལ་བྱས་པ་མེད་པར་ངེས་པ་རྣམས་དོན་གཅིག་པ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་རྟག་པའི་རྟགས་ཀྱིས་ནམ་མཁའ་མ་བྱས་པར་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་ལ་རྟག་པ་དང་མ་བྱས་པའི་འབྲེལ་པ་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་དང་། འབྲེལ་བ་དེ་ངེས་པ་ལ་མ་བྱས་པ་ལྡོག་སྟོབས་ཀྱིས་རྟག་པ་ལྡོག་པར་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་ཤིང་། མ་བྱས་པ་ལྡོག་སྟོབས་ཀྱིས་རྟག་པ་ལྡོག་པར་ངེས་པ། བྱས་པ་རྟག་སྟོང་དུ་ངེས་པ། བྱས་པ་དང་རྟག་པའི་གཞི་མཐུན་མེད་པར་ངེས་པ། བྱས་པ་ལ་རྟག་པ་མེད་པར་ངེས་པ་རྣམས་དོན་གཅིག་”ཅེས་[34]《རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ》ལས་གསུངས་ཤིང་། དེ་ལྟ་བུའི་དགོངས་པ་ཡང་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད་ལ་བརྟེན་པར་བགྱིས་ཡོད་དེ། 《རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད》ལས། “སྤྱིར་འབྲེལ་བ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ལས་རྟགས་གསུམ་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཁས་བླངས་དགོས་ཏེ། དུ་བ་མེ་དང་འབྲེལ་བ་དེ་དང་ཐ་དད་དེ་ལོག་པའི་སྟོབས་ཀྱིས་ལྡོག་པའི་ཕྱིར། ཞེས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལས་གྲུབ་ལ། མེ་ལོག་པའི་སྟོབས་ཀྱིས་དུ་བ་ལྡོག་པ་སྤྱིར་མངོན་སུམ་གྱིས་གྲུབ་ཀྱང་གཞི་འགར་དུ་བ་ལོག་མ་ལོག་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ནས་རྟགས་ཀྱིས་བསྒྲུབ་ན་རྒྱུ་མ་དམིགས་པ་དང་། ཡང་མེ་དུའི་འབྲེལ་བ་མངོན་སུམ་གྱིས་ངེས་ཀྱང་གཞི་འགར་མེ་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཐེ་ཚོམ་ལྡོག་པར་བྱེད་པ་ལ་འབྲས་བུའི་གཏན་ཚིགས་དགོས་སོ། དེ་བཞིན་དུ་ཤ་པ་དང་། ཤིང་གི་འབྲེལ་བ་བསྒྲུབ་པ་ལས་ཁྱབ་བྱེད་མ་དམིགས་པ་དང་། རང་བཞིན་གྱི་གཏན་ཚིགས་གྲུབ་བོ། །བྱས་པ་མི་རྟག་པ་ལ་འབྲེལ་བའི་དོན་ལྡོག་གི་ཕྱོགས་གཅིག་དེ་གཉིས་ཐ་དད་མངོན་སུམ་གྱིས་གྲུབ་ཅིང་། མི་རྟག་པ་ལོག་པའི་སྟོབས་ཀྱིས་བྱས་པ་ལྡོག་པའི་ཚུལ་ནི་མི་རྟག་པ་ལོག་པའི་གཞི་ལ་བྱས་པ་འགོག་པའི་གནོད་པ་ཅན་གྱི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབ་པ་ཡིན་ཏེ་”[35]ཞེས་བྱས་པ་མི་རྟག་པ་ཁོ་ནར་ཡོད་པར་ངེས་པ་ལ་ཚད་མ་གསུམ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པར་བསྟན་ཅིང་། བྱས་མི་རྟག་གི་འབྲེལ་བའི་དོན་ལྡོག་ཀྱང་འཁྲུལ་བ་མེད་པར་འགྲུབ་པ་ཡིན་ཏེ། 《ཊཱིཀྐ་ཆེན》ལས། “མི་རྟག་པ་བཀག་ན་བྱས་པ་ཁེགས་པ་ཡིན་ལ། བྱས་མི་རྟག་ཐ་དད་དུ་བྱས་མི་རྟག་གི་དོན་སྤྱི་སོ་སོར་ཤར་བའི་རྟོག་པ་ཉམས་སུ་མྱོང་བའི་རང་རིག་མངོན་སུམ་གྱིས་ཤུགས་ལ་འགྲུབ་ཅིང་། མི་རྟག་པ་བཀག་ན་བྱས་པ་ཁེགས་པ་ནི། རྟག་པ་ཆོས་ཅན། བྱས་པས་སྟོང་སྟེ་རིམ་དང་ཅིག་ཅར་གྱི་དོན་བྱེད་པས་སྟོང་བའི་ཕྱིར། ཞེས་པའི་གནོད་པ་ཅན་གྱི་རྟགས་ལ་བརྟེན་པའི་རྗེས་དཔག་ཚད་མས་ངེས་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལྟ་བུའི་ཚད་མ་དང་། གཞི་བས་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་། རྟག་མི་རྟག་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་གསུམ་གྱིས་བྱས་པས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྗེས་ཁྱབ་ངེས་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ཅིང་། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པའི་གནོད་པ་ཅན་གྱི་ཚད་མ་དེས་མི་རྟག་པ་བཀག་ན་བྱས་པ་ཁེགས་པར་ངེས་པའི་སྒོ་ནས་བྱས་པ་རྟག་པ་ལ་མེད་པ་ཁོ་ནར་ངེས་པ་ཡིན་ལ། བྱས་པས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ལྡོག་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་གཞི་ནི་བྱས་པ་ཉིད་ཡིན་ཞིང་། དེ་ཉིད་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་མི་མཐུན་ན་ཁེགས་པར་ངེས་དགོས་ཤིང་། བྱས་མི་རྟག་ཐ་དད་མི་རྟག་པ་བཀག་ན་བྱས་པ་ཁེགས་པ་བྱས་མི་རྟག་གི་འབྲེལ་བའི་དོན་ལྡོག་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་ལ་བལྟོས་ཞེས་བའི་འབྲེལ་བ་དང་ཁྱབ་པ་དོན་གཅིག་མིན་པས་སོ། །”[36]ཞེས། བྱས་མི་རྟག་གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་ལ་རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་ཤིང་། འབྲེལ་བ་དེ་ངེས་པ་ལ་ཚད་མ་གསུམ་ངེས་པར་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ཡིན་ནོ། །འོ་ན་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་གི་ཁྱབ་པ་ངེས་པ་ལ་ཚད་མ་གསུམ་སྔོན་དུ་མ་སོང་ན་སྐྱོན་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། རྟགས་ཆོས་མེད་ན་མི་འབྱུང་བའི་ཁྱབ་པ་ཚད་མས་ངེས་པར་བྱེད་པ་ལ། གཏན་ཚིགས་ཀྱི་མཚན་གཞི་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་། དགག་བའི་ཆོས་ལ་རྟགས་འགོག་པའི་ཚད་མ་དང་། བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་དང་དགག་བྱའི་ཆོས་ཕན་ཚུན་སྤངས་འགལ་ལ་བརྟེན་པའི་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་གསུམ་སྔོན་དུ་ངེས་དགོས་ཤིང་། གལ་ཏེ་དེ་གསུམ་ལས་གང་རུང་གཅིག་མ་ཚང་ནའང་སྐྱོན་འདི་ལྟ་བུ་འབྱུང་བར་ངེས་ཏེ། “མི་རྟག་པ་དང་རྟག་པ་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་། རྟག་པ་ལ་བྱས་པ་འགོག་པའི་ཚད་མ་ཡོད་ཀྱང་མཚན་གཞི་བྱས་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་ཚང་མི་དགོས་ན། ཤེས་བྱ་མ་ཡིན་པ་མི་རྟག་པ་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་པར་ཐལ། རྟག་པ་ལ་ཁེགས་ཤིང་རྟག་པ་དང་མི་རྟག་པ་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དེ་འདོད་མི་ནུས་པ་ནི། ཤེས་བྱ་མ་ཡིན་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་མ་ཚང་བས་ཡིན་ནོ། །ཡང་རྟགས་ཀྱི་མཚན་གཞི་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་དགག་བྱའི་ཆོས་ལ་རྟགས་འགོག་པའི་ཚད་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོག་ན་དུང་དེ་སྔོན་པོ་ཁོ་ན་ལ་འཇུག་པར་ཐལ། དུང་ངེས་པའི་ཚད་མ་ཡོད། སེར་པོ་ལ་འཇུག་པ་ཁེགས་པའི་ཕྱིར། དེ་འདོད་མི་ནུས་པ་ནི་སྔོ་སེར་ཕན་ཚུན་སྤངས་འགལ་གྱི་དངོས་འགལ་དུ་མ་གྲུབ་པས་ཡིན་ནོ། །ཡང་རྟགས་ཀྱི་མཚན་གཞི་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང་། དགག་ཆོས་སྒྲུབ་ཆོས་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོག་ན། གཞལ་བྱ་དེ་མི་རྟག་པ་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་པར་ཐལ། གཞལ་བྱ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དང། རྟག་མི་རྟག་དངོས་འགལ་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དེ་འདོད་མི་ནུས་པ་ནི། རྟག་པ་ལ་གཞལ་བྱ་འགོག་པའི་ཚད་མ་མེད་པས་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱས་པས།” [37] ཁ་ཅིག་ན་རེ། བྱས་མི་རྟག་གི་འབྲེལ་བ་ངེས་པ་ལ་རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པའི་གནོད་པ་ཅན་གྱི་གཏན་ཚིགས་སྔོན་དུ་འགྲོ་མི་དགོས་པར་ཐལ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་ན་བྱས་པ་མི་རྟག་པར་ངེས་པས་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། “དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ཏེ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་ན། བྱས་པ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར། དེ་དགོས་ན། དོན་བྱེད་ནུས་སྟོང་གིས་མ་ངེས་པའི་ཕྱིར། དེ་དང་འདྲ་བར། བྱས་པ་མི་རྟག་པར་ངེས་ན། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པས་མ་ཁྱབ་པར་ཡང་གྲུབ་སྟེ། བྱས་པ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་ན། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར། དེ་དགོས་ན། སྐད་ཅིག་མས་མ་ངེས་པའི་ཕྱིར།”[38] དེ་བཞིན་《རྣམ་ངེས་ཊཱིཀྐ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ》ལས། “གནོད་པ་ཅན་གྱི་རྟགས་ལ་བརྟེན་པའི་རྗེས་དཔག་འདིས་སྔར་བཤད་པའི་འབྲེལ་བའི་དོན་ལྡོག་གི་ཕྱོགས་གཅིག་ངེས་པ་ཡིན་ཡང་། བྱས་པ་གཞིར་བཟུང་ནས་རྟག་པ་ལ་མེད་ངེས་སུ་རྟོགས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དེའི་རྟེན་གཏན་ཚིགས་དེ་བྱས་པ་ལ་འགོད་ཚུལ་ལྟར་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ།”[39]ཞེས་གསུངས་སོ། ། 《རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད》དུ། “རིམ་དང་ཅིག་ཅར་གྱིས་དོན་བྱེད་པས་སྟོང་པ་ཆོས་ཅན། བྱས་པ་རྟག་པ་ལ་མེད་པར་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཏུ་ཐལ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཡང་དག་ཡིན་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན་བྱས་པ་ལ་འགོད་ཚུལ་ལྟར་གྲུབ་པར་ཐལ་ལོ། །[40] “ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར། དེས་ན། བྱས་པ་མི་རྟག་པར་ངེས་པ་ལ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་དགོས་ཞེས་གངས་ཅན་གྱི་མཁས་དབང་ཁ་ཅིག་གིས་གསུངས་མོད་ཀྱང་། ཁོ་བོ་ནི་སྐབས་འདིར་རྒྱལ་ཚབ་རྗེ་སོགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་དེ་འདྲ་ཁས་སུ་ལེན་པར་མི་བྱ་སྟེ། དངོས་སྟོབས་རིགས་པའི་དབང་ཕྱུག་རྒྱལ་ཚབ་རྗེས།《རྣམ་ངེས་ཊཱིཀྐ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ》དུ། “དོགས་སློང་འདི་ལྟར་བཀོད་ཡོད་དེ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་རྟག་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་བྱས་སྟོང་གིས་ཁྱབ་པ་ངེས་སམ་མ་ངེས། དང་པོ་ལྟར་ན། རྩོལ་བྱུང་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་རྩོལ་བྱུང་གི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་པར་ཐལ། འདོད་ན་རྩོལ་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྒྲ་ལ་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་པར་ཐལ། དེ་འདོད་ན། རྩོལ་བྱུང་གི་རྟགས་ལ་བརྟེན་པའི་རྗེས་དཔག་དཔྱད་ཤེས་སུ་ཐལ། རང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཚད་མ་སྔ་མས་རྟོགས་ཟིན་བྱེད་པ་མ་ཉམས་པའི་དོན་དེ་ཉིད་བསྣན་ནས་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། གཉིས་པ་ལྟར་ན། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་རྟོགས་པའི་གང་ཟག་དེ། རྟག་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་འགའ་ཞིག་ལ་བྱས་པ་འཇུག་པར་དོགས་སམ་མི་དོགས། དང་པོ་ལྟར་ན་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་འཇུག་པར་དོགས་པས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་རྟགས་ཡོད་པ་མ་ཁེགས་པར་འགྱུར་ལ། གཉིས་པ་ལྟར་ན། དོགས་པ་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཚད་མ་གཞན་མེད་པས་དེ་ཉིད་ཀྱིས་དོགས་པ་ཆོད་པར་འགྱུར་ལ། དེ་ལྟར་ན་རྩོལ་བྱུང་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་རྩོལ་བྱུང་གི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་རྟག་པ་འཇུག་པར་དོགས་པའི་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་པར་འགྱུར་ལ། དེ་ལྟ་ན་རྩོལ་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྒྲ་ལ་རྟག་འཛིན་གྱི་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟ་ན་རྩོལ་བྱུང་གི་རྟགས་ལ་བརྟེན་པའི་རྗེས་དཔག་བཅད་ཤེས་སུ་ཐལ་ཏེ། རང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཚད་མ་སྔ་མས་སྒྲོ་འདོགས་བཅད་ཟིན་བྱེད་པ་མ་ཉམས་པའི་དོན་ལ་བསྣན་ནས་སྒྲོ་འདོགས་གཅོད་པར་བྱེད་པའི་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེས་ན་གཞི་རྟག་པ་ལ་བྱས་པ་འགོག་པའི་ཁྱད་གཞིའི་ངོས་ནས་གནོད་པ་ཅན་གྱི་རྟགས་ལ་བརྟེན་པའི་རྗེས་དཔག་གིས་སྒྲོ་འདོགས་གཅོད་ཚུལ། དེ་དཔྱད་མི་བཟོད་ལ། བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་བྱས་པས་སྟོང་པའི་ངོས་ནས་བརྟགས་ན་ཡང་དཔྱད་མི་བཟོད་དེ། འདི་ལྟར་རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་གཞི་རྟག་པའི་སྟེང་དུ་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེབ་མཐའ་དག་གིས་སྟོང་པར་ངེས་སམ་མ་ངེས། ཕྱི་མ་ལྟར་ན། བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་འགའ་ཞིག་རྟག་པ་ལ་འཇུག་པར་དོགས་སམ་མི་དོགས། དོགས་ན་རྟགས་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ལ་འཇུག་པར་དོགས་པས་དོགས་པ་གཅོད་བྱེད་གཞན་ཡང་མེད་པས་ལྡོག་ཁྱབ་མི་འགྲུབ་པར་འགྱུར་ལ། དོགས་པ་མེད་པ་ལ་ཡང་མི་འཐད་དེ། ཚད་མ་དེས་དོགས་པ་མ་ཆོད་ལ་དོགས་པ་གཅོད་བྱེད་གཞན་ཡང་མེད་པའི་ཕྱིར། དང་པོ་ལྟར་ན། བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས། གཞི་བྱས་པའི་སྟེང་དུ་རྟག་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་གིས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་པར་འགྱུར་ལ། དེ་ལྟ་ན་སྒྲའི་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ཡང་ངེས་དགོས་པས་རྗེས་ཁྱབ་ངེས་པ་ན་བྱས་པས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་བསྒྲུབ་བྱ་གྲུབ་པར་འགྱུར་རོ། །ཞེ་ན། ཞེས་དང་། དོགས་སློང་གཉིས་པ་ནི། དེ་དག་གི་ལན་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། རྟག་པ་བྱས་སྟོང་དུ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས། རྟག་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་བྱས་པ་འཇུག་པར་འཛིན་པར་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་ཀྱང་བྱས་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་མ་ངེས་ལ། གལ་ཏེ་ངེས་དགོས་ན་བྱས་ན་མི་རྟག་པའི་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་དགོས་པར་འགྱུར་ལ། དེ་ལྟ་ན། བྱས་པས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་འཇལ་བའི་ཚད་མ་དེས་བསྒྲུབ་བྱ་གྲུབ་པར་འགྱུར་ཏེ། བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་མི་རྟག་པའི་ཁྱབ་པ་སྒྲའི་བྱས་པ་དང་ཚོགས་པ་གཞལ་བའི་ཕྱིར། ཞེས་དང་། དོགས་སློང་གསུམ་པ་ནི། ཡང་བྱས་ན་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་སུ་ཆུག་ཀྱང་སྒྲའི་བྱས་པ་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་མི་དགོས་ཏེ། སྒྲ་དང་སྒྲའི་བྱས་པ་ལ་དངོས་ཤུགས་གང་ལ་ཡང་བློ་ཁ་ཕྱོགས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་བཞིན་དུ་རྩོལ་བྱུང་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེས་རྩོལ་བྱུང་གི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་ཀྱང་རྩོལ་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྒྲ་ལ་རྟག་པས་སྟོང་བའི་ཁྱབ་པ་ངེས་མི་དགོས་པས་རྟགས་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་བློ་བཅད་ཤེས་སུ་ཐལ་བའི་སྐྱོན་མེད་དེ། རང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཚད་མ་སྔ་མས་སྒྲོ་འདོགས་བཅད་ཟིན་གྱི་དོན་ལ་བསྣན་ནས་སྒྲོ་འདོགས་གཅོད་པར་བྱེད་པ་བཅད་ཤེས་ཀྱི་དོན་མིན་པས་སྐྱོན་གཞན་ཡང་མེད་དོ་ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་དུ། གལ་ཏེ་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་མི་རྟག་པས་ཁྱབ་པ་དང་། སྒྲའི་བྱས་པ་ཚོགས་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་བསྒྲུབ་བྱ་ངེས་དགོས་ན་བྱས་པས་སྒྲ་མི་རྟག་པར་སྒྲུབ་པའི་ཚུལ་འཇལ་བའི་ཚད་མ་དེས་ཀྱང་བསྒྲུབ་བྱ་གྲུབ་པར་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། མི་མཚུངས་ཏེ་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་མི་རྟག་པའི་ཁྱབ་པ་ངེས་པའི་ཚད་མ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་སྒྲའི་བྱས་པ་ལ་མི་རྟག་པའི་ཁྱབ་པ་མ་ངེས་ཀྱང་། སྒྲའི་བྱས་པ་ལ་བློ་ཁ་ཕྱོགས་ནས་བྱས་པའི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་དག་ལ་མི་རྟག་པའི་ཁྱབ་པ་དང་ཚོགས་པ་ཚད་མའི་ཡུལ་དུ་སོང་བ་ན་བསྒྲུབ་བ་གྲུབ་པར་སེམས་སོ། །”[41]ཞེས་རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་མཁས་དབང་ཕལ་ཆེ་བ་《རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཟླིཀླ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ》གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་དོགས་སློང་བཀོད་ཚུལ་འདིའི་སྐོར་ལ་དགོངས་པ་ཡོངས་སུ་མཐུན་པར་སྣང་ངོ་། །
མཆན་འགྲེལ།
[1]སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ། ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ། [M] (ཚད་མའི་སྐོར་གྱི་རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ།)ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་དང་རྔོག་ལོ་ཆེན་པོས་བསྒྱུར་ཅིང་ཞུས་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་7 ཤ61
[2]སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ། ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ། [M] (ཚད་མའི་སྐོར་གྱི་རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ།) དགེ་བསྙེན་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་བྱ་བ་ཞ་མ་ལོ་ཙཱ་བས་བསྒྱུར། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་7 ཤ61
[3]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། རྣམ་ངེས།[M](ཚད་མའི་སྐོར་གྱི་རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ།)དགེ་བསྙེན་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་བྱ་བ་ཞ་མ་ལོ་ཙཱ་བས་བསྒྱུར། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་7 ཤ376
[4]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། རིགས་ཐིགས།[M](ཚད་མའི་སྐོར་གྱི་རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ། སྨད་ཆ།)བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 20l3ཟླ་7 ཤ2
[5]རྗེ་སྨོན་ལམ་དཔལ་བ། སྨོན་ཊཱིཀ[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་1999ལོའི་ཟླ་བ་5 ཤ36
[6]རྗེ་སྨོན་ལམ་དཔལ་བ། སྨོན་ཊཱིཀ[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་1999ལོའི་ཟླ་བ་5 ཤ37
[7]སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ་མཆོག ཚད་མ་ཀུན་ལས་བཏུས་པའི་རང་འགྲེལ།[M](ཚད་མའི་སྐོར་གྱི་རྒྱ་གཞུང་རྩ་འགྲེལ། སྟོད་ཆ།)དགེ་བསྙེན་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་བྱ་བ་ཞ་མ་ལོ་ཙཱ་བས་བསྒྱུར། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་2013ལོའི་ཟླ་བ་7ཤ94
[8]སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ། ཚད་མ་ཀུན་ལས་བཏུས་པའི་རང་འགྲེལ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1988ལོའི་ཟླ་བ་3 ཤ92
[9]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། ཚད་མ་མདོའི་རྣམ་བཤད།(གངས་ལྗོངས་རིག་བཅུའི་སྙིང་བཅུད་ཆེན་མོ་ལས་བཏུས།) [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོའི་ཟླ་བ་1 ཤ129
[10]སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག རིགས་པའི་ཐིགས་པ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ།[M]གློག་རྡུལ་དེབ། ཤ21
[11]སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ། ཚད་མ་ཀུན་བཏུས་རང་འགྲེལ།[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ61
[12]སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག རིགས་པའི་ཐིགས་པ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ།[M]གློག་རྡུལ་དེབ། ཤ21
[13]གོང་གི་མཆན་དང་པོ་དང་མཚུངས།
[14]སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག རིགས་པའི་ཐིགས་པ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ།[M]གློག་རྡུལ་དེབ། ཤ22
[15]ཀུན་མཁྱེན་ཆོས་འབྱོར་དཔལ་བཟང་། རིགས་རྒྱན་མུན་སེལ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོའི་ཟླ་བ་1 ཤ863
[16]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ།[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ216
[17]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། རིགས་ཐིགས།[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ11
[18]སློབ་དཔོན་ཆོས་མཆོག རིགས་ཐིགས་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ།[M]གློག་རྡུལ་དཔེ་ཆ། ཤ79
[19] རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། ཚད་མ་མདོའི་རྣམ་བཤད།(གངས་ལྗོངས་རིག་བཅུའི་སྙིང་བཅུད་ཆེན་མོ་ལས་བཏུས།) [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོའི་ཟླ་བ་1 ཤ24
[20]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ།[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2013ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ216
[21]དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ།[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ216
[22]པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1988ལོའི་ཟླ་བ་3 ཤ48
[23]མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་པོ། ཊཱིཀ་ཆེན་རིགས་པའི་རྒྱ་མཚོ[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1988ལོའི་ཟླ་བ་5 ཤ83
[24]རྗེ་དགེ་འདུན་གྲུབ། རྣམ་འགྲེལ་ལེགས་པར་བཤད་པ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོའི་ཟླ་བ་1 ཤ643
[25]ཀུན་མཁྱེན་ཆོས་འབྱོར་དཔལ་བཟང་། རིགས་རྒྱན་མུན་སེལ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2003ལོལིཟླ་བ་1ཤ857
[26]དགེ་བཤེས་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག ཚད་མའི་དགོངས་རྒྱན།[M]བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།1991ལོའི་ཟླ་བ་7ཤ43
[27]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཊཱིཀ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ་ལས།[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1993ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ1080
[28]མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་པོ། སྡེ་བདུན་ཡིད་ཀྱི་མུན་སེལ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1984ལོའི་ཟླ་བ་10 ཤ346
[29]རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན། རྣམ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་།2010ལོའི་ཟླ་བ་10 ཤ117
[30]རྗེ་སྨོན་ལམ་དཔལ་བ། སྨོན་ཊཱིཀ་[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1999ལོའི་ཟླ་བ་5 ཤ44
[31]པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1988ལོའི་ཟླ་བ་3 ཤ9l
[32]མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་པོ། ཊཱིཀ་ཆེན་རིགས་པའི་རྒྱ་མཚོ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990ལོའི་ཟླ་བ་5ཤ94
[33]ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་།རྒྱ་གར་གྱི་ཚད་མ་རིག་པའི་ལྟ་གྲུབ་འཕེལ་རིམ་དང་ཚད་མ་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས། [M] (བོད་ཀྱི་ཚད་མ་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་དཀོན་པོ་བདམས་བསྒྲིགས་དེབ་དང་པོ་ལས་བཏུས།)མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།ཤ272ཕྱོགས་ལ་མེད་པ་ཁོ་ནར་ངེས་པ་དེ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལྡོག་ཁྱབ་ཀྱི་དོན་ཡིན་ལ། དེ་ངེས་པ་ལ་བས་པ་མི་རྟག་པ་བཀག་
[34]པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་1998ལོའི་ཟླ་བ་3 ཤ84
[35]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན།རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད།[M]ཞང་ཀང་ཐེན་མཱ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2000ལོའི་ཟླ་བ་6ཤ28
[36]མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་པོ། ཊཱིཀ་ཆེན་རིགས་པའི་རྒྱ་མཚོ།[M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990ལོའི་ཟླ་བ་5 ཤ86
[37]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན།རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཊཱིཀ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ། [M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།1993ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ339
[38]པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1998ལོའི་ཟླ་བ་3 ཤ85
[39]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཊཱིཀ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ།[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1993ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ339
[40]རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད།[M]ཞང་ཀང་ཐེན་མཱ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2000ལོའི་ཟླ་བ་6 ཤ29
[41] རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། རྣམ་ངེས་ཀྱི་ཊཱིཀ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསར། [M] ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1993ལོའི་ཟླ་བ་7 ཤ345
