[ནང་དོན་གནད་བསྡུས།] དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ། ཏུན་ཧོང་རྒྱའི་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་ནང་དོན་དང་བྲིས་རྙིང་། མཛད་པ་པོ་བཅས་དོན་ཚན་གསུམ་དུ་བཀར་ནས་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཡོད་དེ། དོན་ཚན་དང་པོར་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་ནང་དོན་མཚོན་ཐབས་སུ་རང་ཉིད་ཀྱིས་ལོ་ཙཱ་བྱས་པའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་གླེང་གཞི་དང་བཅས་པ་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། དོན་ཚན་གཉིས་པར་ཡུལ་གནས་སོ་སོར་ཉར་བའི་བྲིས་རྙིང་ཁག་དང་དེང་རབས་མཁས་པས་དཔེ་བྡུར་བྱས་པའི་དེབ་གསར་ཁག་གི་གནས་ཚུལ་བསྡུར་ནས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དོན་ཚན་གསུམ་པར་བསྟན་བཅོས་འདི་པའི་མཛད་པ་པོ་སུ་ཡིན་ངོས་འཛིན་དང་། ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་གཞན་རྣམས་དང་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆ་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ནས་འཚོ་བཞུགས་ཀྱི་དུས་སྐབས་ལ་ཕ་ཡུལ་གྱི་གནས་སྐབས་དང་། ཐོས་བསམ་གྱི་གནས་སྐབས། བསྟན་བཅོས་མཛད་པའི་གནས་སྐབས་བཅས་རིམ་པ་གསུམ་དུ་ཕྱེ་ནས་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཡོད།
[གནད་ཚིག] ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན། ཐཱན་ཁཱོང་། ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས།
གླེང་གཞི།
གསུང་རྩོམ་འདི་ལ་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཞེས་བརྗོད་པར་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་ཀྱི་གནད་ཀ་འགའ་ཞིག་སྙིང་པོར་བཟུང་ནས་དྲི་བ་ལ་ལན་མཛད་ཅིང་། གླེང་གཞི་ཐུང་ངུ་ཞིག་དང་། དྲི་བ་དྲིས་ལན་ཉེར་གཉིས་ཀྱིས་གྲུབ་ཡོད་ལ། དྲི་བ་རེ་རེའི་དབུར་ཨང་རིམ་སྦྱར་འདུག་པས་དེ་ལྟར་བརྗོད་དོ། །འདི་ནི་དུས་རབས་གོང་མའི་དུས་མགོར་ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་ལས་བྲིས་དཔེ་ཕོན་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་ཁྲོད་ཆད་སྟོང་ངམ། རལ་སྐྱོན་དང་བཅས་ཏེ་མངོན་ལ། དེ་ཡང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་འཁྱར་ནས་ལོ་མང་པོ་ཞིག་ལ་རང་རེ་རྣམས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་དང་བདག་པོ་རྒྱག་མ་ཐུབ། 1964ལོར་འཇར་པན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཨཱོའུ་ཨཱད་ཡཱ་མཱ་དྷ་ཡིའུ་ཞུང(上山大峻)གིས་འདི་ལ་ཐོག་མར་ཞིབ་འཇུག་གནང་བ་ནས་བཟུང་ཞིབ་འཇུག་གར་སྟེགས་སུ་རིམ་གྱིས་ཚ་དྲོད་རྒྱས། འདིའི་མཛད་པ་པོའི་སྐོར་ལ་བཞེད་པ་ཕྱོགས་རེ་བ་ཡོད་ཀྱང་། མཁས་པ་མང་པོ་དག་གིས་དཔྱད་འབྲས་སུ་བསྒྲགས་པ་ནི་བསམ་ཡས་ཆོས་རྩོད་ཀྱི་སྔ་རྗེས་སུ། བོད་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་ཆོས་རྩོད་དེ་འབྲེལ་གྱི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་རྒྱའི་དགེ་སྦྱོང་བ་ཐཱན་ཁཱོང་ལ་བཏང་བར། ཐཱན་ཁཱོང་གིས་དྲི་བ་རེ་རེ་ལ་ལན་མཛད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་བཤད། དེ་བས་གསུངས་རྩོམ་འདི་ནི་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ལ། སྔ་རབས་རྒྱ་བོད་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་དན་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཡིན་ཡང། རྒྱ་ཡིག་གི་བྲིས་རྙིང་འདི་ད་བར་དུ་བོད་ཡིག་ཏུ་འགྱུར་མེད་པར་མ་ཟད་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་འབྱུང་རྣམས་སུ་འདིའི་སྐོར་བརྗོད་པ་ཡང་ཕྲན་གྱི་མཐོང་ལམ་དུ་མ་བྱུང་། དེ་བས་རྩོམ་ཡིག་འདིར་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་རགས་ཙམ་གླེང་བར་བྱའོ། །
དང་པོ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་ནང་དོན།
བསྟན་བཅོས་འདིར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་དང་ཐེག་པ་གསུམ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཕྲིན་ལས། ནང་བསྟན་གྱི་གྲུབ་མཐའི་འཕེལ་རྒྱས་སོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་དྲི་བ་དྲིས་ལན་ཉེར་གཉིས་ཡོད་མོད། ཐམས་ཅད་འདིར་ཇི་བཞིན་འགོད་པར་ཡིག་ཚོགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ལ་དགོས་པ་ཡང་མེད་པས། སྐབས་འདིར་དེ་དག་གི་ནང་དོན་རོབ་ཙམ་སྟོན་ཐབས་སུ་བསྟན་བཅོས་འདི་གའི་གླེང་གཞི་དང་དྲི་བ་རྣམས་འགོད་པར་བྱ།
1. གླེང་གཞི།
དེ་ཡང་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་ལུང་ནི་ཟབ་ཅིང་ལྐོག་གྱུར་ཡིན་པས་དམན་པའི་གཞལ་བྱ་མ་ཡིན། ཟབ་མོའི་ཚིག་ནི་རྒྱ་ཆེ་བས་བློ་གྲོས་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱང་རྨོངས་ན། ཐཱན་ཁཱོང་ལྟ་ཅི། ཁོ་བོ་ནི་ཤེས་རྒྱ་དམན་ཞིང་སློབ་པ་གཏིང་མི་ཟབ། ཐོས་པ་མང་པོ་འཚོལ་ཡང་བཀའ་བསྟན་ལ་ཕུ་ཐག་མ་ཆོད། འགྲེལ་བ་རྩོམ་ཡང་ཙག་ཙིག་གི་དོན་ལ་རྨོངས། ཡུན་རིང་མལ་དུ་བྲོ་འཚལ་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་ཉེ་བར་གདུངས། དབུགས་སྟོབས་ཉག་ཕྲ་བུར་གྱུར་ནས་ལམ་ལ་ཡང་ཆས་མ་ནུས། ཡུལ་མཐའི་ཕ་རོལ་ཏུ་མལ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་པོའི་ཞལ་རས་ཡིད་ལ་འཁྲེན། ཟབ་གནད་ཀྱི་བཀའ་འདྲི་གློ་བུར་འབྱོར་བ་ལ་བློ་ཡིད་རྟབ་རྟབ་པོར་གྱུར། ཚིག་གཉན་པོ་ལ་གཡོལ་བར་འདོད་ཀྱང་། རྒྱལ་པོའི་ཤ་ཚ་ལ་འགལ་བར་ཞུམ་སྟེ། ན་ཚའི་སྡུག་བསྔལ་འཁུར་བཟོད་ཀྱིས་དོན་ཟབ་མོར་ལན་བཏབ་པ་ཡིན། བཀའ་འདྲི་ནི་ཟབ་ལ་རྟོགས་དཀའ་སྟེ། ལ་ལ་ནི་སྔོན་གྱི་དུས་ལ་སློབ་མྱོང་བ་དང་། ལ་ལ་ནི་སྔ་དུས་སུ་ཐོས་པ་མ་བྱུང་། རྟོགས་པ་རྣམས་རང་གི་མྱོང་བས་འགྲེལ་བ་དང་། མ་རྟོགས་པ་དག་རིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་པ་ཡིན། རྒྱལ་པོའི་འདོད་པ་ལ་མ་མཐུན་པ་དང་། དངོས་ཀྱི་དགོངས་པ་དང་འགལ་ཡོད་ཤས་ཆེ་བས། ཆེད་དུ་བཟོད་གསོལ་གྱིས་མི་ཕྱེད་པའི་བློ་དྭངས་མར་རིང་ནས་བརྟག་པར་གསོལ་བ་བཏབ་པ་ཡིན་ནོ། །
2. དྲི་བ།
དྲི་བ་དང་པོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སོ་སྐྱེ་ཡི་ས་དང་བྲལ་བ་ནི། ཉན་ཐོས་དང་རང་རྒྱལ་གྱི་སྤྱོད་པ་དང་མི་མཚུངས་ཏེ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཉོན་མོངས་པའི་སྡུག་བསྔལ་གཅོད་པར་མོས་པའི་ཆོས་ནི་གང་ལགས་སམ།
དྲི་བ་གཉིས་པ། ཡང་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དག་ལ་མཚོན་ན། ནང་གི་ཤེས་པ་དེ་ཕྱིའི་སྐུ་ལ་མངོན་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཆོས་ཀྱི་ནང་ནས་ནང་གི་སྒྲུབ་པ་ནི་སྤྱོད་པའི་ཆོས་དང་པོ་ཡིན་ན། ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་ནི་གང་། དེའི་ཆོས་དང་པོ་གང་།
དྲི་བ་གསུམ་པ། ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་སྦྱོང་བ་ལ། དང་པོ་ཉིད་ནས་སྦྱོང་བའི་སྤྱོད་པ་ཇི་ལྟར་ལགས།
དྲི་བ་བཞི་པ། ཡང་ད་ལྟ་སྙིགས་མ་ལྔ་བདོའི་དུས་ཀྱི་ཐ་མ་ལ་རང་གིས་མ་བཅིངས། གཞན་གྱིས་ཀྱང་མ་བཀྲོལ་ཞེས་གསུངས་པའི་དོན་ཇི་ལྟར་ལགས།
དྲི་བ་ལྔ་པ། སངས་རྒྱས་ལ་ཕུང་པོ་ལྷག་བཅས་ཀྱི་མྱང་འདས་དང་། ཕུང་པོ་ལྷག་མ་མེད་པའི་མྱང་འདས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་ནི་དོན་དམ་མམ་བཏགས་པར་སྨྲས་པ་ཡིན།
དྲི་བ་དྲུག་པ། སངས་རྒྱས་ལ་སྐུ་གསུམ་མཆིས་པ་ལས་ཆོས་སྐུ་དེ་ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། སྤྲུལ་སྐུ་རེ་རེ་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་དུ་ཡོད། འོ་ན་ལོངས་སྤྱོད་རྫོགས་པའི་སྐུ་དང་ངོ་བོ་གཅིག་གམ་མི་གཅིག
དྲི་བ་བདུན་པ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ནི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དྲུག་ལ་བསླབས་ནས་ཐོབ་པ་དང་། ཡང་རང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་རྣམ་པར་དག་ཅིང་། རྣམ་པར་གཡོ་བ་མེད་པ་ནི་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་པ་འདི་གཉིས་ཀྱི་དོན་གང་ལགས།
དྲི་བ་བརྒྱད་པ། གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སྤྱད་ན་ཇི་ལྟར་བྱ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ།
དྲི་བ་དགུ་པ། ས་བཅུ་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་ས་གང་དག་ལ་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པ། ས་གང་དག་ལ་འདུ་ཤེས་མེད་པ་ཡིན། འདུ་ཤེས་ཡོད་པ་དང་མེད་པ་གང་ཞིག་ནི་སྤྱོད་པ་ཡིན།
དྲི་བ་བཅུ་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་ཐར་བའི་སྒོ་ཐམས་ཅད་སྒྲུབ་པ་ལ་ཅི་ལྟ་ཇི་ལྟར་སྤྱོད་པར་བྱེད།
དྲི་བ་བཅུ་གཅིག་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཆོས་སྐུ་དང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་སྐུ་གཉིས་འདྲའམ་མི་འདྲ།
དྲི་བ་བཅུ་གཉིས་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མྱང་འདས་དང་འཁོར་བ་ནི་སོ་སོ་བ་མ་ཡིན་ཞེས་པའི་དོན་གང་ལགས།
དྲི་བ་བཅུ་གསུམ་པ། ཇི་སྐད་དུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཤེས་བྱ་ལ། མྱ་ངན་འདས་པར་མི་ཐོགས་ཤིང་། འཇིག་རྟེན་ཆོས་ཀྱིས་ཡོངས་མ་གོས། ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་ཆོས་གང་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན།
དྲི་བ་བཅུ་བཞི་པ། ཡང་ཐེག་པ་ཆེན་པའི་ཆོས་ལ་ཤེས་རབ་དང་ཐབས་གཉིས་ནི་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་བསྒྲུབ་དགོས། སེམས་ཅན་གྱིས་དེ་སྒྲུབ་པར་འདོད་ན་ཇི་ལྟར་བསྒྲུབ་པར་བྱ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དབང་འབྱོར་བ་དག་གིས་སྒྲུབ་ནུས་པ་དང་སེམས་ཅན་དག་གིས་མ་ཡིན་ནོ། །འོ་ན་ཇི་ལྟར་ན་སྒྲུབ་པར་ནུས་པ་ཡིན།
དྲི་བ་བཅོ་ལྔ་པ། ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཐེག་པ་གསུམ་པོ་སོ་སོས་ཡུལ་དྲུག་ཇི་ལྟར་མཐོང་བ་ལགས།
དྲི་བ་བཅུ་དྲུག་པ། རང་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཐེག་པ་གསུམ་གྱིས་ཐོག་མ་ཉིད་དུ་སེམས་ཇི་ལྟར་བསྐྱེད། ཆོས་སྤྱོད་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན།
དྲི་བ་བཅུ་བདུན་པ། ཡང་རིགས་གསུམ་པོ་འདི་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་པར་ཞུགས་ན། ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མྱང་འདས་སོ་སོ་ཅི་ལྟ་བུ་ལགས།
དྲི་བ་བཅོ་བརྒྱད་པ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་ལས། ཐེག་པ་གསུམ་ནི་ཐབས་སུ་བཤད། ལ་ལས་མཐར་ཐུག་ཏུ་གསུངས། ལ་ལས་ཐེག་པ་གཉིས་ཀར་སངས་རྒྱས་འཐོབ་ཐུབ་པར་གསུངས། ཡང་ལ་ལས་ཐེག་པ་གཉིས་ཀར་སངས་རྒྱས་འཐོབ་མི་ཐུབ་པར་གསུངས། དེའི་དོན་ནི་ཇི་ལྟར་ལགས།
དྲི་བ་བཅུ་དགུ་པ། མདོ་ལས། ཉན་ཐོས་ལ་ཐོབ་པའི་མྱང་འདས་དང་སངས་རྒྱས་ལ་ཁྱད་པར་མ་མཆིས། མཐར་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་སྐུ་གསུམ་ཡོངས་སུ་ཞི་བ་ཡིན། དཔེར་ན། སྒྲོན་མེའི་མེ་ལྕེ་ཤི་བ་བཞིན་དུ་ལྷག་མ་མེད་པའོ། །ཞེས་སོགས་བསྟན་པ་འདི་ནི་ངེས་པའི་བཤད་ཚུལ་ལམ་མ་ངེས་པའི་བཤད་ཚུལ་ལགས།
དྲི་བ་ཉི་ཤུ་པ། ཐེག་ཆེན་གྱི་ཆོས་རྣམས་སུ། ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ། མ་སྐྱེས་པ། མ་འགགས་པ། གཟོད་མ་ནས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་བསྟན་ཡོད་པས། ཡོངས་སུ་རང་བཞིན་གྱིས་མྱ་ངན་འཐོབ་པའི་ཕྱིར། ཇི་ལྟ་བུར་རྟག་ཏུ་ལམ་བསྒྲུབ་པར་བྱ།
དྲི་བ་ཉི་ཤུ་ཉེར་གཅིག་པ། ཀུན་གཞིའི་རྣམ་ཤེས་དང་ཤེས་རབ་ཆེན་པོ་ལ་དག་མ་དག་གི་ཆ་ཡོད་ཀྱང་ཆོས་གཅིག་གམ་ཐ་དད་པ་ཡིན། དོན་ཅི་ལྟར་དུ་ལགས།
དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་པ། སངས་རྒྱས་སྐུ་བཞུགས་པའི་ཚེ་ན་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་ཐམས་ཅད་ནས་ཆོས་གཅིག་ལ་སྤྱོད་པ་ཡིན་ཡང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་རྗེས་སུ་སྡེ་བཞི་རུ་གྱེས་ཏེ་མི་འདྲའོ། །སྡེ་བཞི་ལས་གང་ནི་ཆོས་དང་པོའི། །
གཉིས་པ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་བྲིས་རྙིང་དང་དཔེ་སྡུར་དེབ་གསར།
ང་ཚོར་མཐོང་ཆོས་སུ་ཡོད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ལ་སྔོན་ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་ནས་བྱུང་བ་དང་། ད་ལྟར་ཡུལ་གནས་མི་འདྲ་བར་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་བྲིས་རྙིང་དགུ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ནི་ཧྥ་རན་སིའི་མྱུལ་དཔྱད་པ་ཕོལ•པོ་ཞི་ཧོ(Paul Pelli- ot) ཡིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པའི་བྲིས་རྙིང་གསུམ་དང་། དབྱིན་ཇིའི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་པ་མཱ་ཁི•ཨོ་རོད•སི་ཏན་དབྱིན(Marc Au- rel Stein)གྱིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པའི་བྲིས་རྙིང་བཞི། གཞན་ཡང་ཨང་གནས20པའི་རྟགས་ཅན་གྱི་བྲིས་རྙིང་གཅིག M ཨང1139པའི་ཨང་རྟགས་ཅན་གྱི་བྲིས་རྙིང་གཅིག་བཅས་བྲིས་རྙིང་དགུ་ཡོད་པ་དང་། དཔེ་སྡུར་དེབ་གསར་ལ་རྒྱའི་ནང་བསྟན་མཁས་པ་པ་ཀྲོའུ( 巴宙 )ལགས་ཀྱིས་དཔེ་བསྡུར་མཛད་པའི་དེབ་གསར་གཅིག དབྱང་ཧྥུ་ཞའོ(杨富学）དང་ལི་ཅི་ཧའོ(李吉和） གཉིས་ཀྱིས་གུང་བསྒྲིགས་ཤིང་ཞུ་དག་བྱས་པའི་དེབ་གསར་གཅིག་བཅས་ཡོད། བྲིས་རྙིང་དེ་དག་རེ་རེ་ངོ་སྤྲོད་ཅུང་ཟད་ཅིག་བྱས་ན་ནི།
ཧྥ་རན་སིའི་ཕོལ•པོ་ཞི་ཧོ་ཡིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པའི་བྲིས་རྙིང་།
1. p ཨང 2690 པ།
བྲིས་རྙིང་འདིའི་མཚན་བྱང་ལ་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཞེས་བྲིས་པ་ལས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་མིང་གིས་མཚམས་སྦྱར་མི་འདུག བྲིས་རྙིང་འདིའི་སྟོད་ཀྱི་ཆའི་ཡི་གེ་ཆ་ཚང་ལ་མཇུག་གི་ཆ་ལ་ཆད་སྟོང་ཤོར་ཡོད། བྲིས་རྙིང་འདིར་མགོ་ནས་བཟུང་སྟེ་དྲི་བ་བཅུ་དགུ་པའི་བར་གྱི་ནང་དོན་མ་གཏོགས་མི་འདུག
2. p ཨང 2287 པ།
བྲིས་རྙིང་འདིའི་མགོ་ཡི་ཤོག་ལྷེ་འགའ་ཆད་སྟོང་བྱུང་ཡོད་དེ། དྲི་བ་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་གཉིས་ཐེད་རལ་དུ་སོང་ཆེ་བས་ཡི་གེ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དཀའ་པོ་འདུག ཡང་གཞན་གྱི་ཕྱོགས་ཆ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ན་ཆད་སྟོང་དང་། བྲིས་ནོར། ཡིག་ནོར་གྱི་སྐྱོན་མང་པོ་ཡོད། འདི་ནི་སྤྱི་ལོ816ལོར་བྲིས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། བྲིས་རྙིང་འདི་དང་། དང་པོ། གསུམ་པ་རྣམས་ནི་པོ་ཞི་ཧོ(Pelliot)རུས་ཅན་གྱིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པས p ཞེས་རྟགས་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། ད་ལྟ་ཧྥ་རན་སི་རྒྱལ་ས་པ་ལི་ན་ཡོད་པའི་རྒྱལ་གཉེར་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད།
3. p ཨང 2835པ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་དྲི་བ་དང་པོ་མ་གཏོགས་མེད། འདི་ཡང་པོ་ཞི་ཧོ་རུས་ཅན་གྱིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པ་ཡིན།
དབྱིན་ཇིའི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་པ་མཱ་ཁི•ཨོ་རོད•སི་ཏན་དབྱིན་གྱིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པའི་བྲིས་རྙིང་།
. s ཨང 2674པ།
བྲིས་རྙིང་འདིའི་མཚན་བྱང་ལ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཞེས་བྲིས་འདུག འདིའི་གླེང་གཞི་དང་དྲི་བ་དང་པོའི་ནང་དོན་མང་ཆེ་ཤོས་ལ་ཆད་སྟོང་བྱུང་ཡོད་དེ། ཕལ་ཆེར་རྒྱ་ཡིག་ཡིག་འབྲུ150ཙམ་ཆད་འདུག དེ་མིན་གཞན་ཐམས་ཅད་ཅུང་ཆ་ཚང་ཡིན། འདི་ནི་སྤྱི་ལོ787ལོར་དགེ་སློང་ཆོས་ཀྱི་སྒྲོན་མེ ( 法灯）ཡིས་བཤུས་པ་ཡིན་ལ། སི་ཏན་དབྱིན(Stein)རུས་ཅན་གྱིས་སྡུད་ཉར་བྱས་པསsཞེས་རྟགས་བཀོད་ཡོད། ད་ལྟ་དབྱིན་ཇིའི་ཏ་དབྱིན་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་ནང་དུ་བསྡུས་པའི་ཨང2818དེ་ཡིན།
5. S ཨང 4297པ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་མགོ་ནས་བཟུང་སྟེ་དྲི་བ་ལྔ་པ་བར་གྱི་ནང་དོན་མ་གཏོགས་མེད།
6. S ཨང 2707 Vཔ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་དྲི་བ་བཅོ་ལྔ་པ་གཅིག་པུ་ལས་མེད།
7. S ཨང 4159པ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་པ་གཅིག་པུ་ལས་མེད།
8. ཨང་གནས20པ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་མགོ་ནས་བཟུང་སྟེ་དྲི་བ་གཉིས་པའི་བར་གྱི་ནང་དོན་མ་གཏོགས་མེད།
9. M ཨང1139 པ།
བྲིས་རྙིང་འདིར་དྲི་བ་ལྔ་པ་གཅིག་པུ་ལས་མེད་ལ། དེའི་མཇུག་གི་ཡི་གེ་བཞི་བཅུ་ཡང་ཆད་འདུག
རྒྱའི་ནང་བསྟན་མཁས་པ་པ་ཀྲོའུ་ལགས་ཀྱིས་དཔེ་སྡུར་མཛད་པའི་དེབ་གསར་མ།[1]
རྒྱའི་ནང་བསྟན་གྱི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་པ་ཀྲོའུ་ལགས་ཀྱིས་གོང་གི་བྲིས་རྙིངsཨང2674པ་དངpཨང 2690 པ། p ཨང2287པ་བཅས་ལ་དཔེ་བསྡུར་བྱས་ཏེ་ཆད་སྟོང་གི་སར་ཁ་སྐོང་དང་། ཡི་གེ་ནོར་སྐྱོན་བྱུང་བའི་སར་དག་བཅོས་བགྱིས་ནས། ཅུང་ཁ་ཚང་བར་བྲིས་ཡོད་པའི་དེབ་གསར་མ་དེ་རྒྱ་ཡིག་གི་དཀའ་འབྲིའི་ཡིག་གཟུགས་ཀྱིས་བྲིས་ཡོད་ལ། འདི་ལ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཡིག་འབྲུ13000ཙམ་ཡོད་པ་དང་། གསལ་བཤད་དང་འགྲེལ་བ374བཀོད་ཡོད།
དབྱང་ཧྥུ་ཞའོ་དང་ལི་ཇི་ཧའོ་གཉིས་ཀྱིས་གུང་བསྒྲིགས་ཤིང་ཞུ་དག་བྱས་པའི་དེབ་གསར་མ།[2མཁས་པ་འདི་གཉིས་ཀྱིས་གོང་སྨོས་བྲིས་རྙིང་དགུ་པོ་རྣམས་དཔེ་བསྡུར་བྱས་ཏེ། ཆད་སྟོང་གི་སར་ཁ་སྣོན་དང་། བྲིས་ནོར་གྱི་སར་སྐྱོན་སེལ་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཚེག་རྟགས་མང་པོ་བཀོལ་ཡོད་ལ། འདི་རྒྱ་ཡིག་སླ་འབྲིའི་ཡིག་གཟུགས་ཀྱིས་བྲིས་ཡོད། མཇུག་ཏུ་ཁ་བྱང་གི་འགྲེལ་དང་བཅས་གསལ་བཤད་དང་འགྲེལ་བ330ལྷག་བཀོད་ཡོད། དེབ་གསར་མ་འདི་གཉིས་ནི་མིག་སྔར་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་དཔྱད་གཞི་གལ་ཆེན་དུ་ཆགས་འདུག་གོ།
གསུམ་པ། མཛད་པ་པོའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ།
ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་མཛད་པ་པོ་སུ་ཡིན་ངོས་འཛིན་ཐད་མདོར་ན་རིགས་གཉིས་སུ་མཆིས་ཏེ། ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་གཉེར་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚགས། དེབ་དང་པོའི་ཚོན་པར 37པར། “pel.chin.2287 ཏེ་འགོས་ཆོས་གྲུབ་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་མ”[3] ཞེས་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་འགོས་ཆོས་གྲུབ་ཀྱིས་མཛད་པར་འདོད་པའི་རིགས་གཅིག་དང་། འཇར་པན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཨཱོའུ་ཨཱད་ཡཱ་མཱ་དྷ་ཡིའུ་ཞུང་གི་བརྩམས་པའི《ཏུན་ཧོང་ནང་བསྟན་ཞིབ་འཇུག》 དང་། རྒྱའི་མཁས་པ་པ་ཀྲོའུ་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག》ཅེས་པའི་དེབ་སོགས་སུ་རྒྱའི་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་ཡིན་པར་འདོད་པའི་རིགས་བཅས་གཉིས་ཡོད། བཞེད་ཚུལ་སྔ་མ་ནི་བརྟགས་པས་མཐའ་མ་ཆོད་པའི་རྫོབ་རྟགས་ཉིད་དུ་ཁོ་བོས་མཐོང་སྟེ། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་བྲིས་རྙིངp.2287དངp.2690 p.2835སོགས་ཀྱི་གླེང་གཞི་རུ“夫至教幽深，下凡不测，微言该远，上智犹 迷。况昙旷识量荒唐，学业肤浅”[4] (ཟབ་མོའི་ཚིག་ནི་རྒྱ་ཆེ་བས་བློ་གྲོས་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱང་རྨོངས་ན། ཐཱན་ཁཱོང་ལྟ་ཅི། ཁོ་བོ་ནི་ཤེས་རྒྱ་དམན་ཞིང་སློབ་པ་གཏིང་མི་ཟབ།) ཞེས་མཛད་པ་པོའི་མིང་མངོན་གསལ་གྱིས་བྱུང་ཡོད་པས། འདི་ལས་གཞན་ལ་ཡིད་ཆེས་པའི་འོས་མ་མཆིས། ཡང་བྲིས་རྙིང་འདི་ནི་དྲི་བ་དང་དྲིས་ལན་གྱི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པས་མཛད་པ་པོ་ཐཱན་ཁཱོང་གཅིག་པུ་ཙམ་ཡིན་ན་བློ་ལ་འཐད་དཀའ། དེས་ན་དྲི་བ་གཏོང་མཁན་སུ་ཡིན་ཤེས་བྱེད་དུ་ཡང་། གླེང་གཞི་འདི་ལས “卧病既久，所苦弥深，气力转 微，莫能登涉，伏枕边外，驰恋圣颜，深问忽临，心
神惊骇，将欲辞避，恐负□□〔恩宠？〕，力课疾 苦之中，恭答甚深之义”[5](ཡུན་རིང་མལ་དུ་བྲོ་འཚལ་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་ཉེ་བར་གདུངས། དབུགས་སྟོབས་ཉག་ཕྲ་བུར་གྱུར་ནས་ལམ་ལ་ཡང་ཆས་མ་ནུས། ཡུལ་མཐའི་ཕ་རོལ་ཏུ་མལ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་པོའི་ཞལ་རས་ཡིད་ལ་འཁྲེན། ཟབ་གནད་ཀྱི་བཀའ་འདྲི་གློ་བུར་འབྱོར་བ་ལ་བློ་ཡིད་རྟབ་རྟབ་པོར་གྱུར། ཚིག་གཉན་པོ་ལ་གཡོལ་བར་འདོད་ཀྱང་། རྒྱལ་པོའི་ཤ་ཚ་ལ་འགལ་བར་ཞུམ་སྟེ། ན་ཚའི་སྡུག་བསྔལ་འཁུར་བཟོད་ཀྱིས་དོན་ཟབ་མོར་ལན་བཏབ་པ་ཡིན། ) ཞེས་བྲིས་འདུག ཚིག་འདི་ལས་དོན་མང་པོ་ཞིག་སྟོན་ཡང་། སྐབས་འདིར་ང་ཚོས་ཟབ་གནད་ཀྱི་དྲི་བ་གཏོང་མཁན་དེ་ཆོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཆེན་པོ་ལྡན་མཁན་ཞིག་དང་། ཐཱན་ཁཱོང་ཁོང་ཉིད་ཀྱིས་གུས་བརྩི་བླ་མེད་བྱེད་པའི་རྒྱལ་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ཐུབ། འོ་ན་རྒྱལ་པོ་དེ་སུ་ཡིན་པ་ནི། བྲིས་རྙིང་འདིའི་བརྩམས་གྲུབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་ནས་བརྟག་དགོས་ཏེ། ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་བྲིས་རྙིང s.2674ནི་མེ་ཡོས་ལོ(丁卯年)སྟེ་སྤྱི་ལོ787ལོར་བཤུ་བྲིས་གནང་བ་དང་། p.2287ནི་མེ་སྤྲེལ་ལོ(丙 申 年)སྟེ་སྤྱི་ལོ816ལོར་བཤུ་བྲིས་གནང་བ་རེད། ཡང་སྤྱི་ལོ788ལོའི་སྔོན་དུ་ཁོང་རང་ཏུན་ཧོང་ས་ཆར་འདས་ཟིན་པ་ཡིན་ཏེ། སྐབས་དེའི་ཏུན་ཧོང་གི་གྲྭ་བཙུན་ཞལ་གྲངས་ཀྱི་སྡོམ་རྩིས་མིང་དེབ་ཁྲོད་ཁོང་གི་མཚན་མི་འདུག དེས་ན་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ནི་སྤྱི་ལོ787ལོའི་སྔོན་དུ་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་བསྙོན་མེད་ཡིན། སྐབས་དེར་ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་ནི་ཏའེ་ཙུང(德宗780-804)ཡིན་པ་དང་། སྤྱི་ལོ783ལོར་ཅིང་ཡོན་དམག་འགྱུར(泾原兵变) བྱུང་ནས་གོང་མ་རང་ཡང་ཧྥུན་ཐེན་དུ(奉天)བྲོས་བྱོལ་བྱས་པ་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཟིལ་ཆེན་པོ་མེད་པས་ཐང་གི་མངའ་ཁོངས་དེ་གོང་མ་གཉིས་དང་རྒྱལ་པོ་བཞིས་འཁྲུག་རྩོད་བཅད་བཟུང་གི་རྣམ་པར་ཆགས་པ། གོང་མ་རང་གི་སྐྱེད་ཡུམ་ཧྲེན་ཧོའུ(沈后)ཡང་བོར་ནས་རྙེད་རྒྱུ་མ་བྱུང་བ། དེ་མ་ཟད། དགོན་པ་ཁག་ནས་དཔྱ་ཁྲལ་དབུལ་དགོས་པའི་བཀའ་ཙམ་པོ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཁོང་གིས་གནང་མྱོང་ཡོད་པས། ཁོང་ནི་ནང་བསྟན་ལ་མོས་དད་བྱེད་མཁན་ཞིག་དང་ཆོས་ལ་སློབ་པའི་སྐལ་བ་ལྡན་པ་ཞིག་མ་ཡིན། དེ་བས་ན་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་དྲི་བ་རྣམས་ཁོང་གི་བློ་ལ་འཁྲུངས་དཀའ་བ་དང་། སྡེ་གཟེར་རྙོག་ཟིང་གི་དུས་དེ་ལ་ཏུན་ཧོང་ས་ཆ་ནས་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་གདན་འདྲེན་པའི་དགོས་པ་ཡང་ཅང་མ་མཆིས་པས། ཐཱན་ཁཱོང་གིས་བླ་ན་གུས་པའི་རྒྱལ་པོ་དེ་ནི་ཏའེ་ཙུང་མིན་པ་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ། སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་བཙན་པོས་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་མཛད་འཕྲིན་ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱངས་ནས། ཏུན་ཧོང་འདུས་པའི་རྨ་ཆུའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐང་གི་ཅུ་ཁག་བཅུ་གྲངས་ལྷག་ལོ་ངོ་བརྒྱད་ཅུ་གྱ་དྲུག(762ལོ་ནས848ལོ)གི་རིང་བོད་བཙན་པོའི་བཀའ་འོག་ཏུ་མཛད།[6] བོད་ཆེན་པོའི་མངའ་ཞབས་སུ་གནས་པའི་ཡུལ་དེ་དག་གི་འབངས་ཐུན་མོང་གིས་བཙན་པོའི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་ཕྲིན་ལས་ལ་ཡི་རང་དང་གོང་བཀུར་བྱེད་པ་རྡོ་རིང་ཡི་གེ་ལས“圣神赞普，万里化均” [7]ཞེས་གསུངས་འདི་ལས་ཀྱང་ཤེས་ཐུབ། ཐཱན་ཁཱོང་ཡང་སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་མི་སེར་ཞིག་ཡིན་པས་བསྟན་བཅོས་འདིའི་གླེང་གཞི་ལས་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཡིན་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད། ལོ་རྒྱུས་དེ་དག་གུང་བསྒྲིགས་ན་སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ནི་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན(742ལོ་ནས797ལོ)ལ་འཁེལ་འདུག དེའི་ཕྱིར་ན་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་དྲི་བ་གཏོང་མཁན་ནི་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་དང་ལན་གདབ་མཁན་ནི་ཐཱན་ཁཱོང་ཡིན་པ་གསལ་པོ་ཡིན་ལ། འཇར་པན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཨཱོའུ་ཨཱད་ཡཱ་མཱ་དྷ་ཡིའུ་ཞུང་དང་རྒྱའི་མཁས་པ་པ་ཀྲོའུ་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་གཅིག་མཐུན་དུ་དེ་ལྟར་འདོད་དོ། །
ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ནི་མཛད་པ་པོ་གཉིས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ཚུལ་གོང་དུ་ཞུས་ཟིན་པ་ཡིན། དེས་ན་མཛད་པ་པོ་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཆད་པ་ལ། དྲི་བ་གཏོང་མཁན་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི་དེབ་ཐེར་དང་བསྟན་བཅོས་ཀུན་ན་རླུང་ལྟར་གྲགས་ཆེ་བས་ཆེད་དུ་མི་བརྗོད་ལ། འདིར་དྲིས་ལན་མཛད་མཁན་རྒྱའི་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་གི་སྐོར་བརྗོད་པར་བྱ། ཁོང་ཉིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤེས་བྱེད་ལ་ཁོང་གིས་བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་བརྒྱད་ཀྱི་གླེང་གཞི་དང་མཇུག་བྱང་བཅས་འཇོག་རྒྱུ་ལས། གཞན་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་བརྗོད་པའི་ཡིག་ཆ་ནི་ཤིན་ཏུ་དཀོན་པས་བདག་གི་མཐོང་ལམ་དུ་མ་བྱུང་། དེ་བས་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་གསལ་པོ་ཞིག་རྟོགས་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཚེགས་ཆེ་སྟེ། རྒྱའི་རྒྱལ་རབས་སོ་སོའི་རྟོགས་ལྡན་པ་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཁོང་ལ་རྣམ་ཐར་མཛད་མེད་པར་མ་ཟད། ཁོང་གཤེགས་རྗེས་ཀྱི་དུས་རབས་འགའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བའི་ཀྲུང་གོའི་བཀའ་བསྟན་ཁྲོད་དུ་ཡང་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཆོས་ཚན་གཅིག་ཀྱང་བཙུད་མེད། གལ་སྲིད་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་གླེང་གཞི་ཐུང་ངུ་དེའི་ཁྲོད་དུ་ཁོང་གི་མཚན་མངོན་མེད་ཚེ། ང་ཚོས་ཐེག་ཆེན་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་མཛད་པ་པོ་སུ་ཡིན་རྩ་བ་ནས་རྩད་གཅོད་དཀའ་བ་རེད། སྤྱིར་ན་ཆོས་ཀྱི་བླ་མ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ན། ཁོང་གི་མཚན་བྱང་བླ་མ་གཞན་གྱི་མཛད་རྣམ་ཁྲོད་ཏག་ཏག་འབྱུང་བ་ཡིན་པས་ཁོང་ཚོའི་འཁྲུངས་འདས་དང་འགྲོ་དོན་མཛད་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུ་ཅུང་ཚེགས་ཆུང་ངེས་རེད། འོན་ཀྱང་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་ནི་འཚོ་གཞེས་ཡུལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་དེ་དག་དང་མི་མཚུངས་པས་ང་ཚོས་ཁོང་གི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ཀྱི་གླེང་གཞི་དང་མཇུག་བྱང་གི་ཆ་ཐམས་ཅད་ལ་གཞིགས་ནས། འཚོ་གཞེས་ཀྱི་ཡུལ་དུས་སོགས་ཤེས་ཐབས་བྱེད་དགོས། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་ལས “初在本乡攻唯识、俱舍。后游京镐，专起信、金刚。虽不造幽微，而粗知卤亩。及旋归河 右，万事弘扬” [8](ཐོག་མའི་དུས་ལ་རང་ཡུལ་ནས་སེམས་ཙམ་པ་དང་མངོན་པའི་ཆོས་སྐོར་ལ་ཐོས་བརྩོན་བྱས། རྗེས་ནས་ཅིན་ཧོ་ཕྱོགས་སུ་སླེབས་ནས་དད་པ་བསྐྱེད་པ་དང་། རྡོ་རྗེ་གཅོད་པ་རྣམས་ལ་ཆེད་དུ་བརྩོན་པས་སྦྱངས། ཟབ་མོའི་རྟོགས་པ་མ་ཐོབ་ཀྱང་གོ་བ་རགས་ཙམ་རྒྱུད་ལ་འབྱོར། ཡང་དེ་ནས་ཕྱོགས་སུ་ཉུལ་ཏེ་ཧི་ཡུག་ལ་འཁོར་ནས་དོན་ཐམས་ཅད་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ།)ཞེས་གསུངས་ཡོད།
གླེང་གཞི་འདི་ནི་ཐང་གི་ཏཱ་ལི་ཁྲི་ལོ་དགུ་པ(唐代大历九年 )སྟེ་སྤྱི་ལོ774ལོར་མཛད་པ་ཞིག་རེད། དེས་ན་ང་ཚོས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཁུངས་སྣེ་རབ་རིབ་འདི་རྣམས་ལ་གཞིགས་ནས། ཁོང་གི་མི་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་སྒྲོམ་གཞི་ཙམ་བཟོས་ན་དུས་རིམ་གསུམ་དུ་དགར་ཆོག་སྟེ། གཅིག་ནི་ཕ་ཡུལ་གྱི་གནས་སྐབས། གཉིས་ནི་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་དུ་ཐོས་པ་བཙལ་བའི་གནས་སྐབས། གསུམ་ནི་ཕྱིར་ཧི་ཡུག་ཕྱོགས་སུ་འཁོར་ཏེ་འཆད་རྩོམ་གྱིས་འགྲོ་དོན་མཛད་པའི་གནས་སྐབས་ཏེ། དེ་གསུམ་གྱི་སྟེང་ནས་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་རྒྱུས་ལོན་པར་བྱའོ། །
1. ཕ་ཡུལ་གྱི་གནས་སྐབས།
ཁོང་ཕ་ཡུལ་དུ་སྡོད་པའི་གནས་སྐབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་འཚོལ་རྟོག་བྱེད་ན། ང་ཚོས་ཁོང་གི་ཕ་ཡུལ་དང་འཁྲུངས་ལོའི་འདྲི་གཞི་ལ་ཐོག་མར་ལན་གདབ་དགོས། ཁོང་གིས་མཛད་པའི《དད་པ་བསྐྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་མདོར་བཤད་པ》ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དཔེ་མིང་གི་ཞོལ་དུ“建康沙门昙旷撰”[9](ཇན་ཁཱང་གི་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་གིས་མཛད)ཅེས་བྲིས་ཡོད། དུས་རྒྱུན་རྩོམ་པ་པོའི་མཚན་གྱི་དབུར་རང་གི་ཡུལ་མིང་སྦྱར་ནས་ལྷན་དུ་འགོད་པ་དཔེ་ལྟར་ཆགས་ཡོད་པས། འདི་ལས་བྱུང་བའི་ཇན་ཁཱང་ཞེས་པའང་མཛད་པ་པོའི་ཕ་ཡུལ་ཡིན་པར་ཆ་འཇོག་ཐུབ་ལ། དེ་གནས་གང་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟགས་ན། ཐང་ཡིག་གསར་མའི་ཁྲོད་ཇན་ཁཱང་གི་སྐོར་ལ་འདི་ལྟར་བརྗོད་ཡོད་དེ།“西北百九十里里，祁连山北，有建康军。”[10](ནུབ་བྱང་གི་ལེ་དབར་བརྒྱ་དང་དགུ་བཅུ་ཡི་མཚམས། མདོ་ལ་རི་བོའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཇན་ཁཱང་གི་དམག་དཔུང་མཆིས།)ཞེས་བྲིས་ཡོད། འདི་ལས་ཇན་ཁཱང་ཞེས་པ་ནི་མདོ་ལ་རི་བོའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པ་དང་། དེང་སང་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཀྲང་ཡེ(张掖)དང་ཀྱུག་ཆོན(酒泉)གཉིས་ཀྱི་བར་མཚམས་ཡིན་པ་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་རྒྱ་ཡིག་གི་བོད་ཆེན་པོའི་ལོ་རྒྱུས་གུང་བསྒྲིགས་ཤིང་ཞུ་དག་བྱས་པ་ཞེས་པའི་དེབ་ཀྱི་ཁ་བྱང་གི་འགྲེལ་དུ་བཀོད་ཡོད། འདི་ལས་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་གི་ཕ་ཡུལ་ཡང་གནས་འདི་ཡིན་པ་དཔག་ནུས་སོ། །
ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གཏན་ཁེལ་བ་ཞིག་ཞིབ་འཇུག་པ་སུས་ཀྱང་བཤད་མེད་མོད། ཕལ་ཆེར་ཙམ་ཞིག་བརྗོད་པ་ལ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་མེད། ཏུན་ཧོང་གི་བླ་བཙུན་ཞེས་པའི་དེབ་ཏུ“大约生于武周圣历三年左右”[11] ཞེས་སྤྱི་ལོ700ཡས་མས་སུ་འཁྲུངས་པར་འདོད། གཞན་ཡང་ཐཱན་ཁཱོང་ལགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་ཁག་ཅིག་གི་མཚན་བྱང774ལོར་ཟིན་ཐོར་བཀོད་ཡོད་དེ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་རུ། ཁོང་ནི་བསྟན་བཅོས་ལྔ་ལྷག་ཙམ་གྱི་འགྲེལ་བ་མཛད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པར་བཤད་ཀྱི་ཡོད། དེ་དག་ལ་གཞིགས་ན། ཁོང་འཁྲུངས་པའི་ལོ་ནི་ཕལ་ཆེར་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་དུས་མགོའི701ནས710ལོ་ཙམ་ཡིན་ཤས་ཆེ། ཡང་རྒྱའི་ནང་བསྟན་མཁས་པ་ཆེན་པོ་པ་ཀྲོའུ( 巴 宙 )ལགས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་དཔྱད་འབྲས་སུ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་གླེང་གཞིའི་འགྲེལ་བ་ནི781ལོར་བརྩམས་པ་དང་། དེར་གཞིགས་ན781ལོར་ཁོང་ད་དུང་འཚོ་གཞེས་གནང་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། ཡང་ང་ཚོས་ཁོང705ལོ་ལ་འཁྲུངས་པར་ཆ་འཇོག་བྱས་ན774ལོ་ལ་ཁོང་དགུང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རེ་དགུ་ལ་སོན་ཡོད། དེ་བས་ཁོང705ལོ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་པ་དང790ལ་འདས་པ། དགུང་ལོ་བརྒྱད་ཅུ་གྱ་ལྔ་ལ་འཚོ་གཞེས་གནང་བར་ཚོད་དཔག་བྱས་ཆོག་པ་ཡིན།[12]ཞེས་གསུངས་ཡོད། དཔྱད་གཞི་གཞན་ཞིག་ལས་ཁོང་ནི788ལོར་འདས་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད།[13]མདོར་ན་ཁོང་ཉིད་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་དུས་མགོའི་སྤྱི་ལོ700ཡས་མས་སུ་འཁྲུངས་ཤིང790ཡས་མས་སུ་འདས་པ་གོང་གི་དཔྱད་གཞི་དག་ལས་ཤེས་ཐུབ་བོ། །
ཁོང་གིས་མཛད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་ལས“初在本乡攻唯识、俱舍”[14](ཐོག་མའི་དུས་ལ་རང་ཡུལ་ནས་སེམས་ཙམ་པ་དང་མངོན་པའི་ཆོས་སྐོར་ལ་ཐོས་བརྩོན་བྱས།) ཞེས་གསུངས། འདི་ལས་ཁོ་རང་གཞོན་དུས་ཕ་ཡུལ་དུ་སྡོད་པའི་གནས་སྐབས་སུ། ནང་པའི་གྲུབ་མཐའ་གང་ཞིག་གི་ཆོས་གཞུང་དང་ཆོས་སྣ་གང་ལ་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་ཤེས་ཐུབ། རྒྱའི་ནང་བསྟན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངོས་ཐད་ནས་བལྟས་ན་ཡང་། 663ལོར་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་མོ་ཞོན་ཙང(玄奘)གིས་སེམས་ཙམ་པའི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་མཛད་པའི་ས་སྡེ་ལྔ(瑜伽师地论)རྒྱ་ཡིག་ཏུ་ལོ་ཙཱ་བྱས་པ་དང་། 563 ལོ་ནས568ལོའི་ནང་ལ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་མོ་ཡང་དག་བདེན་པས(真谛)སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མཛད་པའི་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ(阿毗达摩俱舍论)ཐོག་མར་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། བསྟན་བཅོས་འདི་དག་རྒྱའི་བསྟན་འཛིན་རྣམས་ཀྱིས་གཙིགས་ཆེན་པོ་བྱེད་པས། སྐབས་དེར་རྒྱའི་ཡུལ་དུ་དར་ཞིང་གྲགས་ཆེ་བའང་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐའ་ཡིན་ཞིང་། དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་ཁོང་གིས་ཀྱང་སྐབས་དེར་དར་ཆེ་བའི་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐའ་ལ་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་གོང་གི་ལུང་ཚིག་ལས་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་ཐུབ་བོ། །
2.རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་དུ་ཐོས་པ་བཙལ་བའི་གནས་སྐབས། ཐཱན་ཁཱོང་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཉུང་ཤས་ཙམ་བརྗོད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་གསལ་བའི་སྒོའ་ིབསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་ལས་ཀྱང་ནམ་ཞིག་ཏུ་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ལ་འབྱོར་ནས། བླ་མ་སུ་ཞིག་གི་མདུན་ནས་ཆོས་སྣ་གང་ཞིག་ལ་ཐོས་བསམ་མཛད་པའི་ཞིབ་ཆའི་གནས་ཚུལ་གང་ཡང་གསུངས་མེད་མོད། ཁོ་རང་ཅིན་ཧོ(京镐)ཕྱོགས་སུ་སླེབས་ནས་དད་པ་བསྐྱེད་པ་དང་། རྡོ་རྗེ་གཅོད་པ་རྣམས་ལ་ཆེད་དུ་བརྩོན་པས་སྦྱངས། ཟབ་མོའི་རྟོགས་པ་མ་ཐོབ་ཀྱང་གོ་བ་རགས་ཙམ་རྒྱུད་ལ་འབྱོར། ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ལས京镐ཡི”京”ནི་རྒྱལ་སའི་དོན་དང་། “ 镐”ནི镐京ཏེ་དེང་སང་ཧྲའན་ཞི་ཞིང་ཆེན་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་ཡིན་པ་དང་། གནས་དེར་གོང་སྨོས་བསྟན་བཅོས་གཉིས་གཙོ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་སྦྱངས་བརྩོན་བྱས། གསུང་ཚིག་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གི་རྟོགས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཚད་འདི་ཙམ་མོ་ཞེས་ཁ་ཚོན་གཅོད་མི་ཐུབ་ཀྱང་། ཀྲུང་ཧྭའི་ནང་བསྟན་ཤེས་བྱ་ཀུན་འདུས་ལས་ཐཱན་ཁཱོང་ནི “དད་པ་བསྐྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་དང་རྡོ་རྗེ་གཅོད་པར་བྱང་ཆུབ་པར་མ་ཟད། སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་གི་བླ་མ་ཆེན་པོ་ཡིན།”[15] ཞེས་བྲིས་ཡོད། ང་ཚོས་དེར་གཞིགས་ནས་ཁོང་གིས་ཆོས་སྐོར་གང་ཞིག་ལ་ཐོས་བརྩོན་མཛད་པའི་ཆ་ཤས་ཙམ་རྟོགས་ཐུབ། 705ལོ་ལ་འཁྲུངས་པའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ན། 730ལོ་ནས735 ལོ་ལ། ཁོང་དགུང་ལོ25ནས30 ཙམ་ཡིན་པ་དང་། དུས་དེ་ཙམ་ལ་སྐབས་དེའི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ལ་འབྱོར་བར་ངེས།[16] ཞེས་མཁས་པ་ཆེན་པོ་པ་ཀྲོའུ་ལགས་ཀྱིས་གསུངས། རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་དུ་ཡུན་རིང་པོར་བཞུགས་པའི་གནས་ནི་ཞི་མིང་སི་དགོན་པ( 西明寺）དང་། ཆོས་ལ་སློབ་གཉེར་གནང་སའི་གནས་ཀྱི་གཙོ་བོའང་དགོན་པ་འདི་ཡིན་ངེས་ཏེ། ཁོང་གིས་བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་བཞིའི་མཚན་བྱང་གི་ཞབས་སུ“京西明道场沙门昙旷撰”(རྒྱལ་ས་ཞི་མིང་ཆོས་ཀྱི་གདན་སའི་དགེ་སྦྱོང་ཐཱན་ཁཱོང་གིས་མཛད)ཅེས་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། ཞི་མིང་སི་དགོན་པ་ནི་ཞན་ཆིང(显庆)ཁྲི་ལོ་ལོ་གསུམ་པར(西元658）ཐང་ཀའོ་ཙུང(唐高宗)གི་བཀའ་ལྟར་རང་གི་རྒྱལ་བུའི་ཆེད་དུ་བཞེངས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཞོན་ཙང(玄 奘)དགོན་པ་དེའི་མཁན་པོར་གདན་ཞུ་གནང་བར་མ་ཟད། གནས་བརྟན་གྱི་དགེ་སློང་བཅུ་ལྷག་གིས་ཕྱག་རོགས་གནང་སྟེ་འཆད་རྩོམ་གྱི་འགྲོ་དོན་མཛད་པ་རེད། དེ་ལས་གཞན་དགོན་པ་དེ་རུ་མཁས་ཤིང་གྲགས་པའི་བླ་མ་མང་པོ་བཞུགས་མྱོང་ཡོད་དེ། ཡོན་ཚེ(园测)དང་། ཏའོ་ཞོན། (道宣) ཏའོ་ཧྲི། (道世) ཧུའེ་ལིང(慧琳)སོགས་རྒྱུན་བཞུགས་ཀྱིས་ཆོས་ལ་འཆད་ཉན་དང་འགྲོ་དོན་མཛད་ཡོད་པས། ཞི་མིང་སི་དགོན་པ་ནི་སྐབས་དེར་ནང་བསྟན་ལ་ཐོས་བསམ་བྱེད་པའི་གདན་ས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས། ཀྲུང་གོའི་ན་ལེནྡྲ་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཡང་ཕུལ་ཡོད་པ་རེད། དེ་བས་ཁོང་དགོན་པ་དེ་རུ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་བཞུགས་ཏེ་ཆོས་ལ་འཆད་ཉན་མཛད་པ་ངང་གིས་རྟོགས་ཐུབ་བོ། །
3. ཧི་ཡུག་ཕྱོགས་སུ་འཁོར་ཏེ་འཆད་རྩོམ་གྱིས་འགྲོ་དོན་མཛད་པའི་གནས་སྐབས།
ཧི་ཡུག(河右)ཅེས་འབོད་པའི་ཡུལ་དེ་ནི་ཧི་ཞི(河西) དང་ཡུལ་གཅིག་སྟེ། རྨ་ཆུའི་གཡས་ཕྱོགས་སམ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་དོན་ཡིན། དེང་སྐབས་ཀྱི་སུའེ་ཡོན(绥远)དང་ཧྲའན་ཞི། (陕西) ཉིང་ཞ(宁夏) ཀན་སུའུ(甘肃)ཞིང་ཆེན་བཅས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་ཡོད། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་ལ་ཀན་སུའུ་ཧི་ཞིའམ་ཧི་ཞི་བརྒྱུད་ལམ་ཞེས་བརྗོད། ཁོང་ཕྱིར་ཧི་ཡུག་ཕྱོགས་སུ་འཁོར་ནས་བསྟན་བཅོས་མཛད་པའི་ས་གནས་ཁག་ཅིག་ནི་ཁོང་གི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་གླེང་གཞིའི་ཚིག་ཟུར་ལ་ཐོན་ཡོད་ཀྱང་། དུས་ནམ་ཞིག་ལ་རྒྱལ་ས་དང་བྲལ་ཏེ་ཧི་ཡུག་ལ་ལོག་པ་དང་། རྒྱུ་རྐྱེན་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་ལོག་དགོས་བྱུང་བ་རབ་རིབ་ཀྱི་ཚིག་བརྡ་ཞིག་ལས་བསྟན་མེད་དེ། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་རུ“当侥薄之时，属艰虞之代，慕道者急 急于衣食”[17](བསོད་ནམས་ཟད་པའི་སྙིགས་མའི་དུས་ལ་བསྟན་འཛིན་གྱི་སྐྱེས་བུ་རྣམས་ཟས་གོས་ཀྱི་དོན་དུ་རྒྱུགས)ཞེས་གསུངས་ཡོད། ཚིག་འདི་ལ་བསྟུན་ཏེ་སྐབས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དཔགས་ན། 755ལོར། ཐང་ཞོན་ཙུང(唐玄宗)གིས་སྲིད་སྐྱོང་བའི་དུས་སུ། ཨན་ལུའུ་ཧྲན(安禄山)དང་ཧྲི་སི་མིང(史思明)ཞེས་པའི་མི་གཉིས་ཀྱིས་མགོ་ཁྲིད་པའི་ཟིང་འཁྲུགས་བསླངས་ནས་སྨྱོ་ཧམ་ཆེན་པོས་གདུག་རྩུབ་ཀྱི་སྦྱོར་བ་བཤམས། 755ལོ་ནས763ལོའི་བར་དུ་ཐང་གི་མངའ་ཁོངས་ཡོངས་སུ་མི་མང་གསོད་གཏུབ་དང་ལྟོ་གོས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་བྱུང་། ཐ་ན་དམག་དཔོན་ཞིག་གིས་དམག་མིའི་ཁ་ཟས་ཀྱི་དོན་དུ་རང་གི་ཆུན་མ་བློས་བཏང་བའི་བཤད་པའང་ཡོད།[18]ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནས་བབ་འདི་ལ་དཔག་ན། 755ལོའི་ཟིང་འཁྲུགས་དུས་འགྱུར་གྱི་སྐབས་སུ་ཐཱན་ཁཱོང་རང་ད་དུང་ཁྲང་ཨན་དུ་ཡོད་ཤས་ཆེ། རྗེས་སུ་ཡུལ་བདེ་ཞོད་འཇགས་མིན་པ་དང་འཚོ་གོས་ཀྱང་དཀའ་ངལ་གྱི་གནས་སུ་ཡོད་སྟབས་རྒྱལ་ས་དང་བྲལ་ནས་དུས་བདེ་འཇམ་ས་ཞིག་ལ་གཡོལ་དགོས་བྱུང་བ་རེད། དེ་ལྟར་ཁོང་ཉིད་ཧི་ཞིའི་ཕྱོགས་སུ་སླེབས་ནས་འགྲོ་བའི་དོན་དུ་ནང་ཆོས་འཆད་སྤེལ་དང་། བཀའ་བསྟན་ལས་ཆོས་ཚན་ཁ་ཤས་ལ་འགྲེལ་བ་བརྩམས། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གླེང་གཞི་ལས“始在朔方撰金刚旨赞，次于凉城造起信销文，后于敦煌撰入道次第开决，撰百法论开宗义记。”[19] [ཐོག་མའི་དུས་ལ་ཧྲུའོ་ཧྥང(དེང་སྐབས་ཀྱི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ལིང་ཝུའུ)དུ་རྡོ་རྗེ་ཤེར་ཕྱིན་གྱི་བསྟོད་པ་དང་། དེ་ནས་ལིའང་ཀྲོའུ(དེང་སྐབས་ཀྱི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཝུའུ་ཝེ)མཁར་རུ་དད་པ་བསྐྱེད་པའི་འགྲེལ་བ་བརྩམས། རྗེས་སུ་ཏུན་ཧོང་དུ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ལམ་ལ་འཇུག་པའི་རིམ་པ་དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མཆན་བུ་བརྩམས།] ཡང་བསྟན་བཅོས་ཁ་ཤས་ཀྱི་མཇུག་བྱང་དུ། བསྟན་བཅོས་འབྲི་བཤུ་བྱ་ཡུལ་གྱི་དགོན་པའི་མིང་དང་ལོ་ཚིགས་བཀོད་ཡོད། དེར་གཞིགས་ན་ཁོང་གི་འཆད་རྩོམ་གྱི་བྱ་བ་མང་པོ་ཚེ་སྨད་དུ་ཧི་ཞིའི་ཕྱོགས་སུ་མཛད་པ་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ། འཇར་པན་དུ་བསྒྲིགས་པའི་རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་ནང་དུ་བསྡུས་པའི་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་དག་གཤམ་གསལ་དུ་བཀོད་ན།
1. རྡོ་རྗེ་ཤེར་ཕྱིན་གྱི་བསྟོད་པ།[20]
2. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དད་པ་བསྐྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ།[21]
3. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དད་པ་བསྐྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་མདོར་བཤད་པ།[22]
4. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ལམ་ལ་འཇུག་པའི་རིམ་པ་གཏན་ལ་འབེབས་པ།[23]
5.ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་མཆན་བུར་བཀོད་པ།[24]
6. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པ།[25]
7. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་བརྒྱ་རྩ་གསལ་བའི་སྒོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་མཆན་བུར་བཀོད་པའི་གླེང་གཞིའི་འགྲེལ་བ།[26]
8. ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས།[27]པ་བཅས་སོ། །
མཇུག་གི་གཏམ།
ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ནི་བསམ་ཡས་ཆོས་རྩོད་ཀྱི་རྗེས་ཏག་ཏག་ལ་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་དང་ཐེག་པ་གསུམ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཕྲིན་ལས། ནང་བསྟན་གྱི་གྲུབ་མཐའི་འཕེལ་རྒྱས་སོགས་ལས་བརྩམས་ཏེ་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་བཏང་བ་ལ། རྒྱའི་བསྟན་འཛིན་ཆེན་པོ་ཐཱན་ཁཱོང་གིས་རེ་རེ་བཞིན་དྲིས་ལན་བཏབ། དེ་ནི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་བདག་ཉིད་དུ་ངེས་པའི་ཁོང་གཉིས་ཐུན་མོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད། བཙུན་པ་ཐཱན་ཁཱོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ལ་ཁ་ཚོན་ཆོད་པའི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་རྙེད་དཀོན་མོད། འདིར་ཁོང་གིས་བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ལས་བྱུང་བའི་རྒྱུ་ཆ་གུང་བསྒྲིགས་ནས། ཁོང་གི་མི་ཚེའི་གནས་སྐབས་གསུམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཅུང་ཟད་ཅིག་དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དྲི་བ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་བྲིས་རྙིང་ཁག་ངོ་སྤྲོད། ད་དུང་བསྟན་བཅོས་འདི་པའི་ནང་དོན་མཚོན་པའི་དྲི་བ་རྣམས་འདིར་བཀོད་པ་ཡང་། བོད་རྒྱའི་ནང་བསྟན་རིག་གནས་འབྲེལ་འདྲིས་ཕྱོགས་ལ་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་གནད་ཆེ་བ་ཞིག་རེད་བསམས་ཏེ་ཤེས་རྒྱ་ཆུང་ཡང་སྙིང་ཁམས་ཆེན་པོས་དཔྱད་ཁུལ་བགྱིས་པ་རྫོགས་སོ། །
ཟུར་བལྟའི་དཔྱད་གཞི།
[1] 巴宙：《大乘二十二问之研究》，东初出版社，70-115 页。
[3] 金雅聲、郭恩主编《法国国家图书馆藏敦煌藏文文献①》，上海世纪出版股份有限公司、上海古籍出版社，2006 年，彩图 37。
[4][5]《大乘二十二问本》 序，法 pel.chin.2287
[6] 苏莹辉：《敦煌论集》，台北学生书店，1967 年，246 页。
[7]《大蕃沙洲释门教法和尚洪 • 修功德记 1卷》，大正新修大藏经二八六二号，卷八五，
[8][14][17][19][25] 昙旷：《大乘百法明门论开宗义决》序，大正新修大藏经二八一二号，卷八五。
[9][22] 昙旷：《大乘起信论略述》，大正新修大藏经二八一三号，卷八五， 1089 页。
[10] 欧阳修：新唐书，卷三〇。
[11]屈直敏：《敦煌高僧》，北京：民族出版社，2004 年 5 月。( 敦煌往事文丛）
[12][16] 巴宙：《大乘二十二问之研究》，中华佛学学报第二期，1988.10月出版，70页、71页。
[13][2] 杨福学与李吉和：《敦煌汉文吐蕃史料辑校》第一辑，甘肃人民出版社，1999 年 11 月第一版，24 页。
[15]蓝吉富主编《中华佛教百科全书---昙旷》, 中华佛教百科文献基金会 , 1994 年台湾。
[18]袁枢：《通鉴纪事本末》，台北：三民书局，1956 年，2082 页。
[20] 昙旷：《金刚般若经旨赞》，大正新修大藏经二七三五号，卷八五，0066 页。
[21] 昙旷：《大乘起信论广释》，大正新修大藏经二八一四号，卷八五， 1121 页。
[23] 昙旷：《大乘入道次第开决》，大正新修大藏经二八二三号，卷八五， 1206 页。
[24] 昙旷：《大乘百法明门论开宗义记》，大正新修大藏经二八一零号，卷八五， 1046 页。
[26] 昙旷：《大乘百法明门论开宗义记序释》，大正新修大藏经二八一一号，卷八五， 1065 页。
[27] 昙旷：《大乘二十二问本》，大正新修大藏经二八一八号，卷八五， 1184 页。
