གཅིག ཕྱྭ་གཡང་གི་གོ་དོན། སྤྱིར་ཕྱྭ་དང་གཡང་གཉིས་ནི་གོ་དོན་ཐ་དད་པའི་གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་མའི་གྲས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་དག་ནི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དང་གནའ་བོའི་བོན་གཞུང་ཁུངས་ཐུབ་མང་པོར་ཡང་རྟག་ཏུ་མཐོང་ཞིང་། དེ་དག་ལ་ལྷ་སྒྲུང་དང་ཆོས་ལུགས། ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཕྱོགས་མང་པོའི་ཐད་ཀྱི་གོ་དོན་དང་རིག་གནས་ཀྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་རེད། ད་ལྟའི་གཡང་འགུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་ཁག་དང་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གསོལ་མཆོད་སྣ་ཚོགས་ལས་གཞན《གླིང་སྒྲུང》སོགས་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་མང་པོ་ཞིག་ལས“ཚེ་བསོད་ཕྱྭ་གཡང་ཀླུང་རྟ་ཡར་ལ་བསྐྱེད”ཅེས་ཕྱྭ་དང་གཡང་གཉིས་ཐ་སྙད་གཅིག་ཏུ་འདོད་པ་དང་། ཡང་ན་ཕྱྭ་དང་གཡང་གཉིས་ནི་བརྡ་རྙིང་གི་ཁྱད་པར་ཙམ་ལས་དོན་གཅིག་པར་འདོད་པ་སོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་སོང་ཡོད་པ་རེད། དོན་དངོས་སུ་ཕྱྭ་དང་གཡང་གཉིས་ནི་གདོད་མའི་ལྷ་སྒྲུང་གི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས“སྣང་སྲིད་བླ་ཡོད་འདུ་ཤེས”ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་ནས་འཕྲོས་ཤིང་འཕེལ་ཏེ་བྱུང་བའི་ཕྱིར་ན་དེ་དག་ལ་ཐུན་མོང་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཡོད་ནའང་གཞི་དོན་གྱི་ཐད་ལ་རྦད་དེ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་སྟེ། བོན་གྱི་གནའ་བོའི་ཕྱྭ་གཡང་སྐོར་གྱི་ཆོག་རབས《མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་ཕྱྭའི་མཐར་ཐུག》ཅེས་པ་ལས།“དང་པོ་ཕྱྭ་ཞེས་བྱ་བའི་མཚན་ཉིད་ནི། གནམ་ནས་ས་ལ་བྱོན་པའི་དོན། གཡང་ཞེས་བྱ་བའི་མཚན་ཉིད་ནི། དམུ་ཡད་ཟས་བཅུད་ལེན་པའི་དོན། ”①ཞེས་པ་དང་། ཡང་དམངས་ཁྲོད་གཡང་ཆོག《གཡང་བཙལ་བ》ཞེས་པ་ལས“ནགས་ཤོང་གསེབ་པོར་གཡང་བཙལ་སོང་།། སྟག་གཟིག་མང་པོ་གཡང་དང་ཁེལ།། སྤང་ཁ་མང་པོར་གཡང་བཙལ་སོང་།། ཤྭ་དགོ་མང་པོ་གཡང་དང་ཁེལ།། ས་དོག་མོ་གསེབ་པོར་གཡང་བཙལ་སོང་།། མྱི་མགོ་ནག་མང་པོ་གཡང་དང་ཁེལ།། རྒྱ་མཚོ་གསེབ་པོར་གཡང་བཙལ་སོང་།། ཉ་སྲམ་མང་པོ་གཡང་དང་ཁེལ། །”②ཞེས་དང་། གཞན《གླིང་སྒྲུང》གི་གཡུལ་འགྱེད་དང་འབྲེལ་བའི་སྒྲུང་ཁག་རྣམས་ནི་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོས་ཕྱོགས་ཀྱི་རྫོང་ཁག་མང་པོ་ཕབ་ནས་རྒྱུ་འབྱོར་གཡང་གི་དངོས་གྲུབ་བླངས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཡིན་ཞིང་། འདིའི་སྐབས་ཀྱི་གཡང་ཞེས་པ་ནི་མཐར་གཏུགས་ན་རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ་དང་གྲོ་ནས་གསེར་དངུལ་སོགས་རྒྱུ་འབྱོར་རང་མཚན་པ་ཁོ་ན་བསྟན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བ་རེད།
ཕྱྭ་ཞེས་པ་ནི《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཏི་སེའི་འོད》ལས།“ཕྱྭ་བོན་ཞེས་པ་ནི་ཕྱྭའི་ལྷ་ཚོགས་བསྙེན་ཞིང་གསོལ་ནས་དབུལ་བ་སེལ་བ་དང་། ཕྱྭ་གཡང་འགུགས་པའི་བོན་ལ་མཁས་པའི་བོན་པོ་ཞིག”③ཅེས་པ་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། “བདུད་བོན་ཆུ་ལྕགས་དང་། དམུ་བོན་ཡེའུ་ཐན་དང་། བཙན་བོན་མཚལ་ལྕགས་དང་། གཤེན་རབ་དང་ཐབས་གཅིག་ཏུ་བཞུགས་སོ། སྲིད་བོན་མུ་ཆོ་དང་། སྐོས་བོན་གཙུག་སྲས་དང་། ཕྱྭ་བོན་ཐེའུ་ལེགས་དང་། ལྷ་བོན་ཐོད་དཀར་དང་། དེ་རྣམས་ནི་ཡེ་གཤེན་གཉན་པ་བཅུ་གསུམ་འདུལ་བའི་བོན་པོ་ལགས་ཏེ། གཤེན་རབ་དང་ཐབས་གཅིག་ཏུ་བཞུགས་སོ།”④ཞེས་པ་འདི་ལས་ཕྱྭ་བོན་ནི་ཕྱྭ་གཡང་གི་ཆོ་ག་ལ་མཁས་པའི་ལྷ་སྔགས་ཤིག་ཡིན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལ། གཞན་ཡང《མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་ཕྱྭའི་མཐར་ཐུག》ཞེས་པ་ལས“མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་གཡང་གསས་ཕ་གཉན་བཞི།། གསས་ཆེན་རིགས་ལྔ་ནོར་ལྷ་མཆེད་ལྔ་དང་།། གཡང་གི་ལྷ་མོ་རྣམས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ།།”⑤ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས་“གཡང་གསས་པྲ་ཕུད་དབུ་དགུ་དང་།། ཕྱྭ་གཡང་ལྷ་ཚོགས་ཁྱེད་རྣམས་ཀྱིས།། ཕྱྭ་དམའ་བ་ཁུག་ཅིག་ཕྱྭ་བདག་མོ།། གཡང་འཐོར་བ་བསྡུས་ཤིག་གཡང་བདག་མོ།།”⑥ཞེས་དང་། “གཡང་གསས་ལྷ་རྣམས་སྤྲུལ་བའི་སྐུ་བཞེངས་ལ།། མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་གཡུང་དྲུང་ལྷའི་ལྷ།། མཐིང་ནག་དབུ་དགུ་ཕྱག་ཀྱང་བཅོ་བརྒྱད་དེ།། ཞབས་བཞི་བགྲད་ནས་གནོད་སྦྱིན་གདན་ལ་བཞུགས།། ཕྱག་དགུ་གཡས་ཀྱིས་ས་དགུའི་བཅུད་བསྡུས་ནས།། གཡོན་དགུ་སྟོང་གསུམ་རིན་ཆེན་བཅུད་ཀྱིས་འགེངས།”⑦ཞེས་དང་། 《སྟོད་ལྷ་རབས་སམ་ཡི་གེ་ལྷ་གྱེས་ཅན་གྱི་གཞུང》ཞེས་པ་དེ་ལས་“དང་པོ་བསྐལ་བས་བསྐལ་སྲིད་པས་མ་སྲིད་ཙམ་ན། ཕྱྭ་ཡེ་མཁྱེན་ཆེན་པོ་བྱ་བ་གཅིག་སྲིད་པ་ཕྱྭ་ཡིས་བསྐོས་ཏེ་བྱུང་།”⑧ཞེས་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་སླེ་ལུང་བཞད་པའི་རྡོ་རྗེས་མཛད་པའི《དམ་ཅན་བསྟན་སྲུང་གི་རྣམ་ཐར》སོགས་གནའ་རབས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཁུངས་ཐུབ་མང་པོར་སྲིད་པའི་ལྷ་རབས་མཆེད་བཞི་འདྲེན་སྐབས“ཡབ་ལྷ་བརྡལ་དྲུག ཕྱྭ་ལྷ་བམ་ཆེན། རྒྱ་ལྷ་འབྲོང་ནམ། འོ་དེ་གུང་རྒྱལ་རྣམས་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། 《ཏུན་རོང་གནའ་ཡིག》ལས་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་གདུང་ཁུངས་དེ་ཡང་ཕྱྭ་ལ་གཏུགས་ཡོད་པར་མ་ཟད།《དབུ་ནག་མིའུ་འདྲ་ཆགས》ལས“རང་རེ་དབུ་ནག་གི་མི་ཞེས་པ་འདི། དང་པོ་བྱུང་བའི་ཕུག་བཙུན་སྟེ། འོད་གསལ་ལྷའི་གདུང་ལས་གྲོལ། བར་དུ་སྲིད་པའི་བརྒྱུད་འཕེལ་སྟེ། ཕྱྭ་དམུ་གཙུག་གསུམ་གཉན་དང་བཞི། ཡེ་ངམ་གཉིས་དང་དྲུག་ཏུ་སྲིད། ཐ་མར་བཅད་པའི་ས་བཟང་སྟེ། དབུ་ནག་མིའུ་གདུང་དྲུག་ལ། ཁ་ཁར་བརྩིས་ན་སོ་སོར་ཆེ།”⑨ཞེས་ཕྱྭ་ནི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་རུས་ཁུངས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པའི་སྐོར་ཡང་མཐོང་ཐུབ་པ་རེད། ཚུལ་འདི་དག་ལ་གཞིགས་ན་ཕྱྭ་ནི་བོད་ཀྱི་གཉུག་མའི་ལྷ་ཚོགས་ཆེས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལ། གདོད་མའི་དུས་སུ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ལྷ་ཚོགས་ལ་མཆོད་བཀུར་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མི་ཚེ་བསྲིང་བ་དང་རང་གི་མི་རྒྱུད་འཕེལ་ཐབས་སོགས་མདོར་ན་འཚོ་གནས་གྱི་གཞི་རྩའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་གདོད་མའི་བསམ་གཞིག་ལས་བྱུང་བའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཚུལ་དམངས་ཁྲོད་གཡང་ཆོག་སྣ་ཚོགས་དང་ཁྱད་པར་དུ་བོན་ལུགས་ཀྱི་གཞུང་མང་པོར་མཐོང་ཐུབ་པ་རེད། ཁྱད་པར་དུ《གཡང་བླན》ཞེས་པ་ལས“ཕྱྭ་འཁོར་དེ་ནི་སྒ་ར་ར།། གཡང་འཁོར་དེ་ནི་ཀྱི་ལི་ལི།། ཕྱྭ་ཁུག་པ་རི་ལ་མ་འབྲོས་ཤིག། གཡང་ཁུག་པ་ཁྱིམ་ནས་མ་ཉམས་ཤིག།”ཅེས་པའི་ཚིག་གི་བབ་ལ་བརྟག་ནའང་ཕྱྭ་ནི་རྟག་ཏུ་འབྲལ་མི་རུང་བའི་ལྷའི་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། དོན་དངོས་སུ་དེ་ནི་གདོད་མའི་དུས་སུ་མི་རྣམས་ཀྱིས་གཙོ་བོ་རང་གི་རིགས་རྒྱུད་འཕེལ་བ་ལ་དམིགས་པའི་སྐྱེ་འཕེལ་གྱི་དད་མོས་དང་འབྲེལ་བའི་མཚུན་ལྷའི་མཆོད་བཀུར་སྣང་ཚུལ་ལས་བྱུང་བའི་ལྷ་ཚོགས་ཤིག་ཡིན་ཏེ། དེ་དག་ནི་གོང་དུ་དྲངས་པའི་ཕྱྭ་ལྷ་བམ་ཆེན་དང་མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་སོགས་ཡིན་ངེས་ལ། ཕྱིས་སུ་བོད་ཀྱི་ཕྱྭ་གཡང་རིག་གནས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་དབང་གིས་གདོད་མའི་ཕྱྭ་གསས་སམ་ཕྱྭའི་ལྷ་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲིན་ལས་ལ་ཡང་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་སྟེ་མིའི་སྐྱེ་འཕེལ་དང་ཚེ་བསོད། སྙན་གྲགས་སོགས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དབང་བྱེད་པའི་ལྷ་ཚོགས་ཤིག་ཏུ་གྲུབ་པ་གནའ་བོའི་ཕྱྭ་གཡང་སྐོར་གྱི་གཞུང་མང་པོ་ལས་གསལ་བོར་མཐོང་ཐུབ་པ་རེད།
སྤྱིར་གཡང་དང་འབྲེལ་བའི་མིང་བརྡ་ལ་ཁ་གཡང་དང་མི་གཡང་། ནོར་གཡང་། རྟ་གཡང་། འབྲུ་གཡང་། ཆོས་གཡང་། ཚེ་གཡང་། གཡང་མདའ། གཡང་སྒྱེ། གཡང་གཞི། གཡང་འགུགས། གཡང་འཁྱིལ། གཡང་ཆགས། གཡང་འཁོར། གཡང་སྒྲུབ། གཡང་སྐྱབས། གཡང་འབུམ། གཡང་ར་བ་སྒོ་བཞི་སོགས་མང་པོ་ཡོད་ཅིང་། གཡང་ཞེས་པ་འདི་ལ་རྟག་ཏུ་ཕྱྭ་གཡང་ཞེས་ཀྱང་ཟེར་ཞིང་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་མིང་བརྡ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་དང་དམངས་ཁྲོད་དད་མོས་ཐད་ཀྱི་ནང་དོན་ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེ་བའི་དད་མོས་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། གཡང་ཞེས་པ་འདི་ད་ལྟ་ཚེ་བསོད། དཔལ་འབྱོར། མངའ་ཐང་། སྙན་གྲགས་སོགས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཕན་བདེ་དང་དགེ་མཚན་ཐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཆེ་བའི་གོ་དོན་ཅན་གྱི་མིང་བརྡ་ཞིག་ཡིན་མོད། ང་ཚོས《མུ་ཡེ་པྲ་ཕུད་ཕྱྭའི་མཐར་ཐུག》ལས“མི་ལ་ཕྱྭ་མེད་ན་ཚ་མང་།། ནོར་ལ་གཡང་མེད་གོད་ཁ་སྡང་།།”ཞེས་དང་། 《གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཕྱོགས་བསྡུས》ལས། “སྐད་ཀྱི་གཅོང་དགུ་ནི་གཡུ་འབྲུག་ངར་སྐད་ལྷ་གསས་དཔུང་ཚོགས་བསྡུ།། ཁྱུང་མོའི་འཚེར་སྐད་དྲག་པོའི་ལྷ་ཚོགས་བདར།། ངང་མོ་བུ་སྟོར་སྐད་ཀྱིས་མིའི་ཕྱྭ་བླན།། རྨ་བྱའི་སྒྲོ་སྐད་ཕྱུགས་ཀྱི་གཡང་འགུགས་བྱེད།།”⑽ཅེས་ཕྱྭ་དང་གཡང་ནི་ཐ་དད་པའི་ཚུལ་ཡང་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད་པ་རེད། དེ་མིན《ཞལ་འདོན་ཉེར་མཁོ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ཞེས་པ་ལས“མི་རྣམས་ཀུན་གྱི་ཕྱྭ་ལོངས་ལས།། ཕྱུགས་རྣམས་ཀུན་ལ་གཡང་ཁུགས་སོ།།”ཞེས་དང་། ཡང《མདའ་དང་འཕང》(སྟོད)ལས“གཡང་ཞེས་བྱ་བའི་ཚིག་གི་དོན་ནི་ནོར་དང་ཕྱུག་པོའམ་སྙིང་བོའི་དོན་ལགས།”⑾ཞེས་བསྟན་ཡོད་པ་འདི་དག་གོ་བསྡུར་ཏེ་དཔྱད་ན། གཡང་ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་རྒྱུ་ནོར་གྱི་འཕེལ་སྟོབས་དང་འབྲུ་རིགས་ཀྱི་སྐྱེ་སྟོབས་སོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆ་ལ་ཚོད་འཛིན་ནམ་སྐུལ་འདེད་བྱེད་པའི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་པ་དང་། དེ་ལྟ་བུའི་སྟོབས་ཤུགས་སམ་མི་མ་ཡིན་གྱི་ནུས་མཐུ་དེ་མཐར་གཏུགས་ན་སྣང་སྲིད་བླར་འཛིན་འདུ་ཤེས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པར་གདོན་མི་ཟ་ལ། གཡང་ཞེས་པ་འདི་ཡང་གདོད་མའི་དུས་སུ་སྐྱེ་འཕེལ་གྱི་ནུས་པ་ལ་དད་མོས་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་ལས་བྱུང་ཞིང་། མཐར་ཐུག་གི་གཞི་དོན་ནི་མང་དུ་འཕེལ་བ་དང་སྐྱེ་འཕེལ་གྱི་ནུས་པ་གཞན་ལས་ལྷག་པའི་ཆོས་ཤིག་ལ་འཇུག་པ་ཡིན་ཏེ། མདོའི་ཡུལ་སྐད་ཁྲོད་དུ་ད་དུང་ཡང་གཡང་ནི་མང་བའམ་མང་དུ་འཕེལ་བའི་དོན་ལ་འཇུག་པ་མངོན་སུམ་དུ་གྲུབ་པ་རེད།
གཉིས། གཡང་འགུགས་ཀྱི་ཆོ་ག གཡང་འགུགས་ལ་བོན་གཞུང་རྣམས་སུ་གཡང་བླན་ནམ་གཡང་ལྡོན་དང་དམངས་ཁྲོད་དུ་གཡང་འབོད་ཟེར་ཞིང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་དད་མོས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་དང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གནའ་བོའི་མཐུ་རྩལ་གྱི་ཆོ་ག་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། 《པདྨ་བཀའ་ཐང》ལས་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་གྱི་རིང་ལ་བོན་བསྣུབས་པའི་སྐོར་བཤད་པའི་སྐབས་སུ“འཇིག་རྟེན་འཕྲལ་རྐྱེན་བཟློག་པ་ཙམ་གྱི་བོན།། ཤྭ་བ་ཤིང་མགོ་རྭ་རྒྱས་བྱེད་པ་དང་།། གཡག་ལུག་ཟན་ལ་གཟུགས་བརྙན་བྱེད་དུ་བཅུག། ལྷ་གཡང་སྐོར་གསུམ་མིན་པ་ཐམས་ཅད་བསྣུབས།།”⑿ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་འདི་དག་ལས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་གཡང་འགུགས་ཆོ་ག་ནི་གདོད་མ་ནས་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་བརྒྱུད་དེ་འོངས་པའི་གནའ་བོའི་ཆོ་ག་ཞིག་ཡིན་པར་ངེས་ཤེས་རྙེད་ཐུབ་ལ། གནའ་བོའི་ཕྱྭ་གཡང་སྐོར་གསུམ་སྟེ་བསང་དང་ཚན་ཁྲུས་གཡང་ཆོག་གསུམ་ནི་བོན་གཞུང་གི་རྩ་བའི་ཆོ་ག་གསུམ་ཡིན་པས་ན། གཡང་འགུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་ནི་བོད་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་དད་མོས་ཁྲོད་ཀྱི་ཆོ་ག་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ཡང་ངང་གིས་རྟོགས་ཐུབ་པ་རེད།
