ཏ་ཟིག་ནི་པར་སིག་གི་སྐད་དོད་ཡིན་ཏེ་ཐོག་མར་ཏ་ཟིག་ཞེས་པ་ཨི་རང་གི་ཚོ་པ་གཅིག་གི་མིང་ཡིན་མོད།རྒྱ་ནག་གི་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་སུང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་དེ་ནི་ཨ་རབ་ཀྱི་མི་དང་ཨ་རབ་ཀྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཆེད་དུ་འབོད་པའི་མིང་དང་།ཨི་རང་ཁུལ་གྱི་མུ་སེ་ལིན་ཚང་མར་གོ་བའི་སྤྱི་མིང་ཞིག་ཡིན།སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཡིག་ཆའི་ནང་ཨ་རབ་ཀྱི་མི་རྣམས་ལ་ཏ་ཟིག་དང་ཏོ་ཧྲེ་ཞེས་འཁོད་ཡོད་ཅིང་།

   སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆའི་ནང་དུའང་ཏ་ཟིག་ཅེས་བྲིས་ཡོད།ཏ་ཟིག་ནི་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པར་དར་འཕེལ་བྱུང་ཞིང་།ས་ཧྲན་པར་སིག་རྒྱལ་ཁབ་ཉམས་རྒུད་དུ་ཕྱིན་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་བསྟུན་ནས་ཏ་ཟིག་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ཆེན་པོ་ཐང་རྒྱལ་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་།ཐང་དང་འབྲེལ་རྒྱུན་བཟང་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད་ལ།ཏ་ཟིག་དང་རྒྱ་ནག་སོགས་ཤར་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དབར་ལ་ཚོང་ལས་ཀྱི་འབྲེས་བ་དམ་ཟབ་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད།ཏ་ཟིག་གི་ཤར་ཕྱོགས་འབྲེལ་རྒྱུན་ཇེ་ཟབ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་བསྟུན་ནས་མུ་སེ་ལེམ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱང་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་རྒྱ་ནག་ལ་དར་ཞིང་།རིམ་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་མི་རིགས་མང་པོས་ཀྱང་དད་མོས་བྱེད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར།འབུམ་གླིང་དགོན་ཡོད་སའི་རྡོ་ཕུང་རི་བོ་རྫོང་ནི་གནའ་དུས་ནས་བཟུང་མི་རིགས་མང་པོ་འདུས་སྡོད་བྱེད་པའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན་ཏེ་ཁུལ་དེར་སྔ་ཕྱིར་ཆང་རིགས་༼ཆང་རིགས་ནི་དེ་སྔ་རྫོང་དེའི་ཁུལ་དུ་འཚོ་གནས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་ཧ་ལམ་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ལོ་3000ནས་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ལོ་2500ཙམ་གྱི་སྐབས་ཆང་རིགས་དང་།ལི་དགུ་九黎དང་། མེའོ་གསུམ་三苗།དབྱི་མི་夷人བཅས་ཀྱིས་གདོད་མའི་གཏམ་རྒྱུད་དུས་རབས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གཙོ་གནད་བཟུང་ཡོད་ལ།《史记》ནང་དུ་ཏཱ་ཡུད་ནི་ནུབ་ཆང་ནས་བྱུང་བའི་མི་ཡིན་པ་དང་ཆང་རིགས་ཀྱང་ཏཱ་ཡུད་ཀྱིས་ཆུ་ལོག་བཅོས་པའི་ལས་གྲྭར་ཞུགས་མྱོང་ཡོད་པར་བཤད་ལ།ཞཱ་ཧྲང་ཀྲའུ་夏商周གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་ཆང་མི་ཡིས་ཁུལ་དེར་བྱ་བ་མང་པོ་སྤེལ་ཡོད་པར་འཁོད་ཡོད་པ་༽དང་།རྒྱ་རིགས་དང་། ཤུང་ནུ་རིགས། ཤོན་པེ་རིགས། གྲུ་གུ་རིགས།བོད་རིགས་སོགས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་།ཡོན་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྗེས་ནས་ཁུལ་དེའི་མི་རིགས་རྣམས་ཀྱིས་ཧུའེ་རིགས་དང་།རྒྱ་རིགས་དང་། པའོ་ཨན་རིགས། ཏུང་ཤང་རིགས། ས་ལ་རིགས།ཧོར་རིགས་སོགས་མི་རིགས་སྣ་ཚོགས་འདྲེས་མར་སྡོད་པའི་རྣམ་པ་ཅན་ལ་གྱུར་ཡོད།
   མིག་སྔའི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ལིན་ཞ་ཧུའེ་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནི་ཞཱ་ཧྲང་ཀྲའུ་夏商周རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་གཡུང་ཀྲའུ་ཞེས་པའི་གླིང་གི་ནང་ཁོངས་ཡིན་ཅིང་།ལོ་ངོ1600ལྷག་ཙམ་སྔོན་གྱི་ཏུང་ཅིན་གྱི་དུས་སྐབས་སུ་ཧི་ཀྲའུ་河州༼ཆུ་གླིང་༽ཞེས་པ་ཏེ་བོད་ཡིག་ལ་“ཀ་ཆུ་”ཞེས་པ་དེར་མིང་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད།ཧི་ཀྲའུ་ཁུལ་གྱི་ཧུའེ་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ནི་ཁོང་ཚོའི་གནའ་བོའི་ཕ་མེས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་སྤེལ་ཡོང་བའི་མུ་སེ་ལེན་གྱི་རིག་གཞུང་དག་ཡིན་ཏེ།དེ་ཡང་ཚོང་ལས་སོགས་ཀྱི་འགྲོ་འོང་ལ་བརྟེན་ནས་རིག་གནས་བརྒྱུད་སྤེལ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་དྲུག་པ་ནས་བཟུང་བའི་ཐང་དང་སུང་རྒྱལ་རབས་ནས་འགོ་ཚུགས་ཏེ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་བར་རྒྱུན་མཐུད་ཡོད་ཅིང་།དེས་དར་གོས་བཤུལ་ལམ་གྱི་སྟེང་དུ་གལ་ཆེའི་གནས་བབས་བཟུང་མྱོང་ཡོད།ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་ས་ཆ་དེ་སྐད་གྲགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་དེ།སྤྱི་ལོ་1863---1873ལོ་བར་རྒྱ་ནག་ནུབ་བྱང་གི་ས་ཁུལ་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་ཧུའེ་རིགས་ཀྱི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་གྱེན་ལོག་དམག་ལངས་ཤིང་།རྒྱ་རིགས་དང་ཧུའེ་རིགས་གཉིས་དབར་ལ་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་ཕན་ཚུན་སྡུག་གསོད་གཏོང་བའི་སྐྱོ་གར་ཞིག་ལྷག་ཡོད།ཀྲུང་ཧྭ་མིང་གོའི་དུས་སྐབས་སུ་སླེབས་དུས་ཧི་ཀྲའུ་ཞེས་པའི་མིང་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་ནུབ་བྱང་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཅིང་།རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཧུའེ་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མུ་སེ་ལིན་གྱི་བར་དུའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཆགས་ཡོད།དེང་སང་གི་དུས་འདིར་ཧི་ཀྲའུ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ནུབ་བྱང་གི་ཧུའེ་རིགས་ཀྱི་གནས་མཆོག་”ཡིན་ལ་ཀྲུང་གོར་ཆགས་ཡོད་པའི་རྨད་ཀ་ཆུང་ངུ་ཡིན་པར་བསྔགས་ཡོད་ཅིང་།ལིན་ཞ་གྲོང་ཁྱེར་ཁོ་ནར་ཁ་ཆེའི་ལྷ་ཁང་བརྒྱད་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད །
   དེང་སང་གི་ལིན་ཞ་ཁུལ་གྱི་འབུམ་གླིང་དགོན་པ་ནི་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་མཐའ་སྐོར་བའི་ནང་པ་ཤིན་ཏུ་ཉུང་ལ་གཅིག་པུར་ལྷག་བསྡད་པའི་ནང་པའི་གནས་ཤུལ་ཤིག་ཡིན་ཅིང་།དགོན་པ་དེ་བདག་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་ནི་དགེ་ལུགས་པའི་དགེ་འདུན་པ་ཡིན།༼ལོ་རྒྱུས་ཐོག་དགོན་དེར་ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་དང་།རྒྱ་ནག་གི་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པ།བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལས་ས་སྐྱ་པ་དང་བཀའ་བརྒྱུད་པ་སོགས་ཆོས་ལུགས་སམ་གྲུབ་མཐའ་སྣ་ཚོགས་དར་མྱོང་ཡོད།འོན་ཀྱང་བོན་གྱིས“ཀ་ཆུ་”ཞེས་འབོད་པའི་ས་དེར་ད་དུང་ཡང་བོན་གྱི་འཕྲིན་ལས་དར་ནས་ཡོད་ལ་“ཀྲུང་”ཞེས་པའི་རུས་བརྒྱུད་ཀྱང་གནས་ཡོད།ང་ཚོས་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་འཁོད་པའི་མཁས་ཆེན་དགུ་ཡི་ནང་ཚན་རྒྱ་ནག་གི་བོན་གྱི་སློབ་དཔོན་“ཀྲུང་ཐང་ནག་པ”ཞེས་པའི་མཚན་དེར་བསམ་གཞིགས་བྱས་ན།“ཀྲུང་”ནི་ས་མིང་ངམ་རུས་མིང་།ཡང་ན་ཚོ་པའི་མིང་ཡིན་སྲིད་དེ།བོད་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་ལྟར་ན་མི་མིང་གི་སྔོན་དུ་ས་མིང་དང་ཚོ་པའི་མིང་སྦྱར་ནས་སོ་སོའི་གཞི་ཁུངས་མཚོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།ཀྲུང་ནི་ཀན་ལྷོའི་ཡའོ་༼བོད་སྐད་ཅི་ཡིན་འཚོལ་རྒྱུ་༽ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་དང་འབྲུག་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་དུ་འཚོ་གནས་བྱེད་མྱོང་བའི་གནའ་བོའི་ཆང་རིགས་ཀྱི་ཚོ་པ་ཞིག་ཡིན་ཅིང་།གནའ་དུས་སུ་ཀྲུང་ཆང་ཞེས་འབོད།ས་ཆ་འདིར་ད་ལྟ་ཡང་མི་མིང་གི་སྔོན་དུ་ཀ་ཆུ་འམ་ཡང་ན་ཀྲུང་སྦྱར་བའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད་པ་མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་གི་ལྡེབ་ངོས548ལ་གསལ།