“དཔེ་ཆ་ནི་མིའི་རིགས་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ཐེམ་སྐས་ཡིན།” འཚོ་བའི་ནང་དུ་དཔེ་ཆ་མེད་ན། ས་ཆེན་པོར་ཉི་འོད་མེད་པ་དང་འདྲ་ཞིང་། བྱེའུ་ཆུང་ཞིག་ལ་གཤོག་ཟུང་མེད་པ་དང་མཚུངས། དཔེ་དེབ་བཟང་པོ་དེ་བཤེས་གཉེན་དམ་པ་ཡིན། ཁོས་ང་ཚོའི་ཤེས་རིག་འཕེལ་རྒྱས་དང་གོ་རྟོགས་ཇེ་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ་མ་ཟད། ང་ཚོ་ལ་རྣམ་ཤེས་གསར་བ་ཞིག་བཞེངས་སྐྲུན་བྱེད།

དཔེ་ཆ་ཀློག་སྐབས་ཟིན་བྲིས་འདེབས་རྒྱུ་བརྗེད་མི་རུང་། 

ཟིན་བྲིས་འདེབས་པ་དེ་དཔེ་ཀློག་གི་ཐབས་ཤེས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། དཔེ་ཀློག་སྐབས་སུ་མེད་མི་རུང་བའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན།

སློབ་གཉེར་པ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ཟིན་བྲིས་འདེབས་པ་དེ་དཔེ་ཀློག་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། དཔེ་ཀློག་སྐབས་སུ། མིང་ཚིག་དང་སྦྱོར་བ་ལེགས་པར་འཕྲད་ཚེ་འཕྲལ་དུ་བཤུ་འབྲི་བྱེད་ཅིང་། སྐབས་དེའི་སེམས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཅི་ཡོད་ཟིན་བྲིས་སུ་བཏབ་ན། བག་ཆགས་ཟབ་མོ་འཇོག་ཐུབ་པ་དང་། ཤེས་རིག་གསོག་འཇོག་བྱ་བར་སྨན་པ་མ་ཟད། རྗེས་ཆར་དཔྱད་གཞི་སྟབས་བདེ་རུ་གྱུར་ཏེ།གསར་རྩོམ་སློབ་གཉེར་ལ་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་འདིང་ངོ་།། གནའ་བོའི་དཔེ་ཀློག་པ་རྣམས་ལ་ཟིན་བྲིས་མང་དུ་འདེབས་པའི་གོམས་སྲོལ་ཡོད་ཅིང་། རིག་གནས་ཡོན་ཏན་ཀྱང་ནམ་རྒྱུན་ཟིན་བྲིས་ཀྱི་ཀློང་ནས་རྙེད་དོ།།

ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་སྐུ་ཞབས་གོའུ་ཅེས་གུང(顾颉刚)ལགས་ཀྱིས་ཚེ་གང་བོར་སློབ་གཉེར་གནང་ཞིང་དཔེ་ཀློག་མཛད། ཟིན་བྲིས་བཏབ་པའི་དེབ་གྲངས་བརྒྱ་ལ་ཉེ་ཞིང་། སྐད་ཆ་ཁྲི་ཕྲག་བཞི་ལྔ་ཡོད།ཁོང་གིས་གནའ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་གནང་པར་ཁུངས་རྟེན་ས་འབོར་ཆེན་དགོས་ཤིང་། ཟིན་བྲིས་འདེབས་པ་དེ་ཁོའི་སློབ་གཉེར་ཞིབ་འཇུག་དང་དཔེ་ཆ་རྩོམ་པའི་རྨང་གཞི་རུ་གྱུར། “ཟིན་བྲིས་ཇི་ལྟར་མང་ན།གསར་རྩོམ་གྱི་རྨང་གཞིར་འདྲེས་ཏེ། གསར་རྩོམ་ལེགས་འགྲུབ་འབྱུང་པ་དང་། གསར་རྩོམ་ཇི་ལྟར་མང་ན། ལེགས་རྩོམ་གྱི་རྨང་གཞིར་འདྲེས་ཏེ། ལེགས་རྩོམ་རྒུད་དུ་མེད་པ་འབྱུང་།”

མཁས་པ་མིང་གྲགས་ཅན་ཆེན་ཀྲུང་སོའུ(钱钟书)ཡང་དཔེ་ཀློག་སྐབས་སུ་ཟིན་བྲིས་འདེབས་པར་ཧ་ཅང་དགའ་མཁན་ཞིག་སྟེ། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་སུམ་ཅུ་ནས་དགུ་བཅུ་བར་རྒྱུན་སྐྱོང་གནང་པའི་ཟིན་དེབ་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཏུ་བུད་ཅིང་། ཤོག་ངོ་སུམ་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་ཡོད། ཟིན་བྲིས་དེ་དག་གྲངས་ཀྱིས་ངོ་མཚར་བ་ཙམ་མ་ཟད། ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་སྟེ།གཏིང་ཟབ་པའི་གསུང་རབ་སྙན་རྩོམ་སྐོར་ནས། གོ་གསལ་བའི་གཏམ་རྒྱུད་སྒྲུང་རྩོམ་སྐོར་དང་། དམངས་ཁྲོད་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་རིགས་བཅས་གནའ་ནས་ད་བར་གྱི་རིག་གཞུང་རྣམས་འདུས་ཡོད། ཟིན་བྲིས་དེ་དག་སྔ་ཕྱི་དཔྱད་གཞི་དང་། ཕན་ཚུན་ཁུངས་འཛུགས། མཉམ་སྡེབ་མཐུན་སྦྱོར་གྱིས། དཔེར་ན། 《管锥编》ལྟ་བུ་བརྗོད་དོན་ཚར་དུ་དངར་ཞིང་། འཛམ་གླིང་ཤར་ནུབ་བར་དུ་གོམས་འདྲིས་འདྲེན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་གྲུབ་པ་རེད།

སྔོན་ཆད་པེ་ཅིང་སློབ་ཆེན་གྱི་སློབ་གཙོ་གནང་མྱོང་པ་ཚེ་ཡན་ཕེ(蔡元培)ལགས་ཀྱིས། ཚེ་མཇུག་ཏུ་ཕྱོགས་སྡོམ་འདི་འདྲ་ཞིག་གནང་སྟེ། ཁོས་མི་ལོ་མང་པོར་དཔེ་ཀློག་བྱས་ཀྱང”གྲུབ་འབྲས་ཅི་ཡང་མ་རྙེད། ”དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་གཅིག་ནི”ཟིན་བྲིས་འདེབས་མ་ཐུབ་པ་དེ་རེད། ཁོང་གིས་བཤད་རྒྱུར་དཔེ་ཀློག་སྐབས་ཁོ་རང་གི་བསམ་པར”མཁོ་གལ་ཆེ་བའམ་ཡིད་དུ་འོངས་པའི་རྒྱུ་ཆ”དག་ལ་ཆེད་ནན་བྱས་ཀྱང་། “མིག་ལམ་དུ་ཤར་མར་རྒྱུ་བ་བ་ལས། དེ་དག་སྤར་བཤུ་བྱེད་ལོང་མ་རྙེད”སྟབས། དགོས་མཁོ་བྱུང་སྐབས”ཕལ་ཆེ་བ་ལས་སླ་མོར་རྙེད་ཀྱི་མི་འདུག”

དངོས་གནས། ཟིན་བྲིས་འདེབས་པ་དེ་མཁས་པ་སློབ་གཉེར་བའི་གལ་ཆེན་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཀློག་པ་པོ་ཕལ་བ་ཞིག་ལ་མཚོན་ནས་བཤད་ནའང་། ལག་ལེན་བྱ་རིན་ཡོད་པའི་དཔེ་ཀློག་གི་ཐབས་ཤེས་ཤིག་ཡིན། དཔེ་ཀློག་བྱེད་པ་མཐོང་རྒྱ་སྐྱེད་ཆེད་དམ་གཤིས་རྒྱུད་སྦྱོང་བྱེད། ཡང་ན་སྐྱོ་བསང་རོལ་རྩེད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་གང་ཡིན་རུང་། དགའ་མོས་ཡོད་ས་དང་། བློ་སྐྱེད་འཕེལ་བྱེད། སེམས་འགུལ་ཐེབས་པའི་ཡིག་འབྲུ་དག་ལ་འཕྲད་དུས་འཕྲལ་མར་ཟིན་བྲིས་འདེབས་དགོས། ཡིག་འབྲུ་དེ་དག་ང་ཚོའི་སེམས་ཁམས་སུ་བག་ཆགས་ཇེ་ཟབ་གཏོང་དགོས། དུས་ཡུན་རིང་པོ་འགོར་རྗེས། ཟིན་བྲིས་དེ་དག་ང་ཚོའི་ཉིན་རྒྱུན་དཔེ་ཀློག་ཁྲོད་སྙིང་བཅུད་ཀྱི་བསགས་ནོར་ཡིན། ཟིན་བྲིས་དེ་དག་ང་ཚོའི་ཤེས་རིག་འཕེལ་རྒྱས་དང་། བསམ་བློ་ནར་སྐྱེད་ཀྱི་ཟིན་བྲིས་ཡིན་ལ། ཆེས་རྩ་ཆེ་བའི་དྲན་རྟེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ།།

ཟིན་བྲིས་འདེབས་པ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་མོད། ནམ་རྒྱུན་ཟིན་བྲིས་དག་ལ་བསྐྱར་ཀློག་བྱེད་པ་དེ་བས་ཀྱང་གལ་ཆེ་སྟེ། སྤྱིར་བཏང”ཡིད་འཛིན་ཇི་ལྟར་བཟང་ཡང་སྙུ་གུ་ངན་པ་ཅིག་ལ་མི་དོ”ཟེར་མོད།ཟིན་བྲིས་ཁོ་ནར་བཏབ་སྟེ། བསྐྱར་སྦྱོང་རྩ་བ་ནས་མ་བྱེད་ན། ཟིན་བྲིས་མ་བཏབ་པ་ནང་བཞིན་བརྗེད་ངེས་ཀྱི་དབང་དུ་ཤོར་འགྲོ། ཟིན་བྲིས་ཀྱི་དོན་རྣམས་ནམ་རྒྱུན་སྦྱངས་ན་དྲན་ཤེས་ཇེ་ཟབ་ཏུ་གཏོང་ཐུབ་ཅིང་། དུས་ཚོད་མང་ཙམ་སྤྱད་ན་གང་དགོས་ཐོལ་བྱུང་དུ་འབྲི་ཐུབ། དེ་མིན། བསྐྱར་སྦྱོང་ལས་ཐོབ་པའི་རིག་པ་གསར་བས་ ཟིན་བྲིས་འདེབས་སྐབས། སྔ་ཕྱིའི་དོན་རྣམས་ཁྲིགས་ཆགས་སུ་བསྡེབས་ཏེ།གནད་དོན་གསར་བ་སྔོག་འདོན་བྱ་ཐུབ།

དུས་རབས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། འཚོ་བ་སྒྲུབ་སྟངས་ཉིན་རེ་ལས་ཉིན་རེ་ཇེ་མགྱོགས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། དཔེ་ཀློག་ཁོ་ན་རྒྱུན་ཆད་མི་རུང་། བྲེལ་འཚུབ་ཆེ་མི་རུང་། དཔེ་ཆ་ཀློག་ཞོར་ཟིན་བྲིས་འདེབས་ཞོར། ཤོག་བུར་བྲིས་པའམ་ཡང་ན་འཕྲུལ་ཆས་སུ་བཀོད་པ་གང་ཡང་། དཔེ་ཆའི་དོན་རྣམས་ང་ཚོའི་སེམས་སུ་སྡུད་པར་བྱ་ཞིང་། ང་ཚོའི་ཡིད་དུ་འཇགས་པར་བྱའོ།།   དཔེ་ཀློག་སྐབས་སུ་བསམ་བློ་བཏང་ཞིང་གང་མཁོ་བཤུས་ན། ཟིན་བྲིས་དེ་དག་རྩ་བ་ཆེ་ཞིང་རིན་ཐང་མཐོ་བའི་ང་ཚོའི་མི་ཚེ་ཡི་ནོར་མཆོག་ཏུ་འགྱུར་ངེས་སོ།། །།