[ནང་དོན་གནད་བསྡུས] དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ཉེ་ཆར་རྒྱ་གར་རྟ་པོ་དགོན་ནས་རྙེད་པའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》བྲིས་མ་ཞིག་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ནས། 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་དུས་སྐོར་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གསུང་ཚུལ་ལ་དོགས་སློང་བྱས་ཏེ། 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཆེས་ཐོག་མར་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་གི་ཆུ་ཕག་ལོར(སྤྱི་ལོ783)གཏན་ལ་ཕབ་པ་དང་། དེ་ནས་བཙན་པོ་རིམ་བྱོན་གྱིས་མུ་མཐུད་དུ་ཁ་གསབ་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ནས། མཐར་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་གི་ཤིང་ཕོ་རྟའི་ལོར(སྤྱི་ལོ814) བསྐྱར་དུ་བཀས་བཅད་ཀྱིས་གཏན་ལ་ཕབ་པས། གཞི་ནས་ང་ཚོར་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པའི་པར་གཞིའི་རྣམ་པ་དེ་ཆགས་པའི་ལྟ་བ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།
[གནད་ཚིག] དཔེ་རྙིང་བྲིས་མ། སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས། ལོ་ཚིགས།
དང་པོ། བསྟན་འགྱུར་པར་མ་ཁག་ལས་བྱུང་བའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་ལོ་ཚིགས།
སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར(སྣ་ཚོགས། ཅོ་པ) པེ་ཅིང་བསྟན་འགྱུར(སྒྲ་སྦྱོར། ངོ་པ) ཅོ་ནེ་བསྟན་འགྱུར(སྣ་ཚོགས། ཅོ་པ) ཕོ་ལྷའི་གསེར་བྲིས་བསྟན་འགྱུར(བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་བསྟན་བཅོས། ངོ་པ) སྣང་ཐང་བསྟན་འགྱུར(སྒྲ། ངོ་པ) 《བཀའ་བསྟན་དཔེ་བསྡུར་མ》(བསྟན་འགྱུར་སྣ་ཚོགས། ཅོ་པ)སོགས་ཀྱི་ཁྲོད་བཞུགས་པའི་སཾ་བོད་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》དང་། སྤྱི་ལོ2003ལོར་བོད་ལྗོངས་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་ནས་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི《དཀར་ཆག་འཕང་ཐང་མ། སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》སོགས་ཀྱི་དབུར”རྟའི་ལོ་ལ་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་ཕོ་བྲང་སྐྱིའི་འོན་ཅང་དོ་ན་བཞུགས”ཞེས་ཐུན་མོང་དུ་བཀོད་ཡོད་པས། གཞུང་ལུགས་དེ་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་གི་རྟ་ལོ་ག་གེ་མོ་ཞིག་ལ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་གསལ་པོར་མཐོང་ཐུབ། འོན་ཀྱང་བྱེ་བྲག་ཏུ་ལོ་གང་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་མིན་ཐད་སྔོན་ཆད་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་དེང་གི་ཆར་སྤྱི་མོས་སུ་སྤྱི་ལོ814ལོ་ཡིན་པར་བཞེད། རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་ལྟར་ནའང་གོང་གསལ《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་པར་མ་དེ་དག་སྤྱི་ལོ814ལོར་གཏན་ལ་ཕབ་པར་འདོད། དེའི་སྐོར་ལ་ལུང་རིགས་གཉིས་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་འགའ་བཀོད་ནས་བསྒྲུབ་པར་བྱ།
1. བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་འཁྲུངས་འདས་སྐོར་ཆོས་འབྱུང་དེབ་ཐེར་ཁག་ནང་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད་དེ། འཁྲུངས་ལོ་མི་འདྲ་བ། མེ་འབྲུག་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ776དང་། ཤིང་འབྲུག་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ764ལོར་འདོད་པ་གཉིས་དང་། འདས་ལོ་མི་འདྲ་ཤིང་ལུག་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ815དང་། མེ་བྱ་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ817ལོར་འདོད་པ་གཉིས་ཡོད། ཡིན་ནའང་ད་ལམ་བོད་རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱིས་སྤྱི་ལོ798ལོ་ནས་སྤྱི་ལོ815བར་སྲིད་བསྐྱངས་པ་སྤྱི་མོས་སུ་བཞེད་པས་ཕྲན་གྱིས་ཀྱང་ལྟ་བ་འདི་གཞིར་བཟུང་ནས་བྱེ་བྲག་གི་རྟ་ལོ་དེ་གཏན་འཁེལ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། དེ་ལྟར་ན་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱིས་སྤྱི་ལོ798—815བར་དུ་སྲིད་བསྐྱངས་པའི་དུས་མཚམས་ནང་ལོ་རྟགས་རྟ་ལོ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་བྱུང་ཡོད་དེ་ཆུ་ཕོ་རྟ(སྤྱི་ལོ802)དང་ཤིང་ཕོ་རྟ(སྤྱི་ལོ814)ཡིན།
2. 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ལས“རྟའི་ལོ་ལ་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་ཕོ་བྲང་སྐྱིའི་འོན་ཅང་དོ་ན་བཞུགས། སྟོད་སྨད་གྱི་དམག་གསར་རྙིང་དང་། ཀུན་ཆེན་བཏུས། གར་ལོག་གི་ཕོ་ཉས་ཕྱག་བཙལ། བློན་ཆེན་པོ་ཞང་ཁྲི་གཟུང་རམས་ཤགས་དང་། བློན་མང་རྗེ་ལྷ་ལོད་ལ་སོགས་པས་རྒྱ་ལས་མནངས་མང་པོ་བཅད་དེ། རྔ་རྟ་དང་བ་མར་ཕལ་མོ་ཆེ་ཕྱག་དུ་ཕུལ་ནས། ཞང་བློན་མན་ཆད་སོ་སོར་བྱ་དགའ་སྩལ་བའི་ལན་ལ” [1]ཞེས་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པ་ལྟར་ན། ལོ་དེར་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་ལྷ་སའི་ཉེ་འདབས་ཀྱི་ཕོ་བྲང་འོན་ཅང་དོ་ན་བཞུགས་པ་དང་། སྟོད་ཡུ་གུར་དང་སྨད་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔུང་བཏུལ། བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱིས་སྲིད་བཟུང་བའི་དུས་སྐབས་དེ་དག་ཏུའང་ཐང་བོད་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་འཁྲུག་རྩོད་ལན་མང་པོ་བྱུང་བ་དང་། བོད་ཀྱི་དམག་དཔུང་ཐང་གི་ས་ཆར་དྲངས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་དུ་གསལ། གོང་མ་ཞན་ཙུང་གི་དུས་མགོར“བྷོད་ནས་རྟ་དམག་ལྔ་ཁྲི་ཀྲིན་ཝུའུ་ཅུན་ཧྥོ་ཐིས་ཆོན་ལ་དྲངས། རྟ་དམག་ཆིག་ཁྲི་ཧྥིན་ཀྲིག་ཏ་ཧྲི་ཀུའུ་ལ་མངགས་ཏེ་ཡུ་གུར་གྱི་ཚོང་པ་རྒྱ་ཡུལ་ནས་རང་ཡུལ་དུ་ལོག་པ་རྣམས་བཅོམ” པས། ཕལ་ཆེར་ཚོང་པ་དེ་དག་རང་ཡུལ་དུ་སླེབས་རྗེས། གནས་ཚུལ་དེ་དག་ཁོ་ཚོའི་རྒྱལ་པོ་ལ་ཞུས་པས་ཡུ་གུར་གྱི་དམག་བོད་ལ་དྲངས་པ་འདྲ། “གར་ལོག་གི་ཕོ་ཉས་ཕྱག་བཙལ”ཅེས་པ་ནི་ཡུ་གུར་གྱི་དམག་དཔུང་ཕམ་པར་བྱས་རྗེས་རྟའི་ལོ་ལ(སྤྱི་ལོ814)ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་བོད་དང་འདུམ་ཞུས་པར་སྙམ། “རྒྱ་ལས་མནངས་མང་པོ་བཅད་དེ་རྔ་རྟ་དང་བ་ལང་ཕལ་མོ་ཆེ་ཕྱག་ཏུ་ཕུལ”ཅེས་པ་ནི་གོང་མ་ཞན་ཙུང་གི་ཡོན་ཧི་ཁྲི་ལོ་དགུ་པ་ཤིང་ཕོ་རྟ(སྤྱི་ལོ814)ལ “བྷོད་ཀྱིས་ལུང་ཀྲིག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་ཚོང་བྱེད་ཟེར་བ་ལ་གོང་མས་ཀྱང་གསན་དུ་བཞེད”དེ། ལོ་དེར་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཚོང་བྱས་ནས་མནངས་མང་པོ་ཐོབ་པ་དང་། རྔ་མོང་དང་། རྟ། བ་ལང་སོགས་མང་པོ་ཐོབ་པ་བཙན་པོའི་ཕྱག་ཏུ་ཕུལ་བ་དང་། བཙན་པོས་ཚོང་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་དེ་དག་གིས“ཞང་བློན་མན་ཆད་ལ་བྱ་དགའ་བསྩལ”བར་མངོན། [2] ཞེས་སྐབས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་སྦྱར་ན《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་དུས་ནི་རྟ་ལོ་ཕྱི་མ་སྟེ་སྤྱི་ལོ814ལོ་ཡིན་པ་ལོ་རྒྱུས་དོན་དངོས་དང་མཐུན་སྙམ།
3. སྤྱི་ལོ2011ལོར་ཕྲན་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཁུལ་དུ་ཟབ་སྦྱོང་ལ་བསྐྱོད་སྐབས《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》ཡི་དཔེ་རྙིང་ཞིག་ལག་སོན་བྱུང་། དཔེ་རྙིང་དེ་ནི་ད་ཕན་ཆད་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ་དང་ཡིག་ཚང་ནང་ཟུར་ཙམ་ཡང་བཀོད་མི་འདུག དེའི་མཚན་བྱང་ལ 《དམ་པའི་ཆོས་ལས་བྱུང་བའི་སྐད་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་འབྲིང་པོ་བཞུགས་སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ་ཞེས་བྱ་བའོ》(དཔེ་རིས1) དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་གི“རྟ་ལོ”ཞེས་པའི་འོག་ཏུ་མཚལ་མས“ཤིང་ཕོ”ཞེས་མཆན་ཆུང་ཆུང་ཞིག་བཀོད་འདུག དཔེ་རྙིང་དེ་ནི་ད་ཕན་ཆད《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ནང་གི་ལོ་རྟགས་རྟ་ལོ་དེ་བྱེ་བྲག་ཏུ་ལོ་གང་ཡིན་པ་བསྟན་པ་ཐོག་མ་དང་གཅིག་པུ་དེ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག་ལ། 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》སྤྱི་ལོ814ལོར་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལྟ་བ་བཟུང་མཁན་ཚོར་ཁུངས་བཙན་གྱི་ལུང་གསར་པ་ཞིག་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད་སྙམ།
གཉིས་པ། རྟ་པོ་དགོན་ནས་ཐོན་པའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》ཡི་ལོ་ཚིགས།
དཔེ་རྙིང་དེའི་དབུའི་བཀས་བཅད་ཀྱི་གཞུང་དངོས་དྲངས་ན། ༇ ཕག་གི་ལོ་ལ་ཕོ་བྲང་ཟུང་ཀར་ན་བཞུགས་། །བཙན་པོའི་སྤྱན་ངར་། བན་དེ་ཆེན་པོ་ཡོན་ཏན་དང་། བན་དེ་ཆེན་པོ་ཏིང་ངེ་འཛིནད་དང་། བློན་ཆེན་པོ་རྒྱལ་གཟིགས་དང་། བློན་ཆེན་པོ་སྟག་ར་ལས་སྩོགས་པའ་། རྗེ་བློན་མོལ་བའྀ་སྤྱངར། །རྒྱ་གར་སྐད་ལས་བོད་སྐད་དུ( )རྣམས། གཏན་ལ་ཕབ་སྟེ་བཀས་བཅད་པའ། །དམ་པའྀ་ཆོས་བསྒྱུར་བའྀ་ལུགས་ནྀ་དོན་དང་།མྱྀ་འགལ་ལ་བོད་སྐད་ལ་བདེ་བར་བྱ་བ་དང་།རྒྱ་གར་སྐད་གོ་རིམས་ལས་མྱྀ་བསྣོར་བར། དོན་དང་ཚྀག་དུ་འབྲེལད་བར་བྱོས་ལ་སྒྱུརད་ཅྀག་། །སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང།ཉན་ཐོས་རྣམས་ལ་རྗེ་ས( )དང་རྀམ་པ་ནྀ་རྗེསའྀ་ཚིག་དུ་བསྒྱུར་རོ། །གཞན་ལ་ཚྀག་འབྲྀང་པོ་མན་ཆད་ཙམ་དུ་བྱའོ། །གཞན་ནྀ་ཡབ་མྱེས་ཀྱྀ་སྐུ་རྀང་ལ་།མཁན་པོ་དང་ལོ་ཚ་པས་དར་མ་དཀོན་མཆོག་སྤྲྀན་དང་།ལང་ཀར་གཤེགས་པ་བསྒྱུར་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པའྀ་ལུགས་བཞྀན་དུ་སྒྱུརད་ཅྀག །སྐད་གྱྀ་ལུགས་འདྀ་ལྟར་བཀས་བཅད་པ་ལས་། སོ་སོ་ནས་སུ་ཡང་འཆོས་སུ་མྱྀ་གནང་བར་སྒྱུར་འཆད་གྲ་སོ་སོར་ཡང་སྐད་གདགས་དགོས་པ་བ་ཞྀག་ཡོད་ན་།སོ་སོའྀ་གྲ་གྲར་མྱྀང་མ་འཆད་པར་གདགས་པར་ཆོས་ཀྱྀ་གཞུང་དང་།སྒྲའྀ་ལུགས་ལས་ཇི་སྐད་འབྱུང་བ་གཏན་ཚིགས་དང་། ཆོས་ལ་གདགས་པར་བྱོས་ཤིག་། །འདི་དག་བསྒྱུར(བའི)མྱིང་སྨྲང་ཡང་། ཕོ་བྲང་དུ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་རིང་ལུགས་དང་། དར་མ་བསྒྱུར་བའི་ལོ་ཚ་བའི་གྲར་གཏུགས་ལ་། སྙནད་ཏུ་ཞུས་ཏེ་བཀས་བཅད་ནས་དཀར་གནག་གི་སྐྱུས་སུ་ཡང་བསྣནད་ནོ་། །སྔགས་ཀྱི་རྒྱུད་རྣམས་ནི་གཞུང་གིས་ཀྱང་། གསང་བར་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ་། །སྣོད་དུ་མ་གྱུརད་བ་ལ་བཤད་ཅིང་བསྟནད་དུ་ཡང། མྱི་རུང་བས་། ལྡེམ་པོ་ངག་ལས་ལོག་པར་གོ་ན་སྐྱོན་ཡོད་པས་། སྙནད་དུ་ཞུས་ཏེ་། བཀའས་གནང་ནས་སྔགས་བསྒྱུར་བ་ཡང་མཁས་པ་རབ་ཀྱིས་དོན་མ་ནོརད་པར་སྒྱུར་ལ་། སྔགས་སྔོན་གྲགས་པ་བཞིན་གཞུང་མ་ནོར་བར་གྱིས་ཤིག །སྔགས་བསྒྱུར( )གཏན་ལ( )བྱ་གནང་། ངོ་། །སྐད་གྱི་མྱིང་སྔོན་གཏནད་ལ་ཕབ་པ་དང་མྱིང་དུ་བཏགས་པ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུ་ངུ་གི་གཞུང་དང་། སྒྲ་སྦྱོརད་དུ་བཤད་པའི་བམ་པོ་དང་པོ་། ། [3] (དཔེ་རིས2པར་གསལ)
གོང་གསལ་དཔེ་རྙིང་དེའི་དབུའི་བཀས་བཅད་ནང་གི་ལོ་ཚིགས་དང་བློན་ཆེན་པོའི་མཚན་སོགས་རང་རེས་རྒྱུན་དུ་མཇལ་ཞིང་སྤྱོད་པའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》ཡི་པར་གཞི་གཞན་ཀུན་དང་མི་འདྲ་བར་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་འདུག་པས། ཡིག་རྙིང་དེ་དག་གི་གསེབ་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གསང་བ་ཞིག་དང་ལྐོག་གྱུར་གྱི་དོན་དངོས་ཞིག་བག་ལ་ཉལ་ཡོད་སྙམ་པའི་ཡ་མཚན་གྱི་འཆར་སྣང་ཞིག་ཡིད་ལ་ཡང་ཡང་འཆར་གྱིན་འདུག དེས་ན་ཕྲན་གྱིས་དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་བཀོད་པའི་ལོ་ཚིགས་དང་བློན་ཆེན་པོའི་མཚན་སོགས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཅི་ནུས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
1. བློན་ཆེན་པོའི་སྐོར་གླེང་བ།
དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་བློན་ཆེན་པོ་རྒྱལ་གཟིགས་དང་སྟག་ར་བཀོད་ཡོད་པས། མི་སྣ་དེ་གཉིས་པོ་དུས་གང་ལ་བྱུང་བའི་སྐོར་ལ། P.T1288《དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས》ལས། “སྟགྀ་ལོ་ལ(སྤྱི་ལོ762)བབསྟེ། ཕོ: བྲང་དབྱར་ས:བྱར་ན་བཞུགས། ཞང་རྒྱལ་ཟྀགས། །དང་། བློན་སྟག:སྒྲ:དང་ཞང་སྟོང་རྩན་དང་། ཞང་། བཙན་བ:ལས:སྩོགས་པས། ཀེང་ཤྀར་དྲ་མ་དྲངསྟེ་ཀེང་ཤྀ་ཕབ།།། རྒྱ་རྗེ་བྲོས། །ནས་རྒྱ་རྗེ་གསར་དུ་བཅུག ནས། དྲ་མ་སླར་ལོག་ནས། །ཞང་རྒྱལ་ཟིག་བོད་ཡུལ་དུ་མོལ་ཅེན་ལ། མཆིས། པར་ལོ་གཆིག”[4] ཅེས་དང་། 《ཞོལ་རྡོ་རིང》ལས། “ཀེངཿ ཤིརཿ དྲངཿ བའྀཿ དམགཿ དཔོནཿ ཆེནཿ ཕོར།།ཞངཿ མཆིམསཿ རྒྱལཿ ཟྀགསཿ ཤུཿ ཐེངཿ དང་།།བློནཿ སྟགཿ སྒྲ་ཀླུཿ ཁོངཿ གཉིས།བཀའཿ སྩལདཿ ཏེཿ། ཀེངཿ ཤྀརཿ དྲངསཿ ནས། ། ཅི འུཿ ཅྀརཿ གྱིཿ རབཿ ངོགསཿ སུཿ རྒྱཿ དངཿ ཐབཿ མོཿ ཆེནཿ པོཿ བྱསཿ ཏེ། བོདཿ གྱིསཿ གཡུཿ བཟློགཿ ནས། ། རྒྱཿ མངཿ པོཿ བཏུངསཿ པས” [5]ཞེས་དང 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ》ལས“ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐུ་ཚེ་སྨད་ལ། སྦས་གསལ་སྣང་དང་། འགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལྷག འཆིམས་རྒྱལ་གཟིགས་ཀླུ་འཐེང་ངམ་སྟག་ར་ཀླུ་གོང་། འཆིམས་འདོམ་བཞེར་སྤྲེ་ཆུང་། དེ་རྣམས་ཀྱིས་བློན་པོ་བྱས་སོ” [6]ཞེས་པ་སོགས་ལས་རྒྱལ་གཟིགས་དང་སྟག་ར་གཉིས་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་དང་དུས་མཉམ་པའི་མི་སྣ་ཡིན་པ་གསལ་བར་མཐོང་།
མི་དྲག་དེ་གཉིས་བཙན་པོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བློན་ཆེན་པོར་བསྐོས་པའི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ཁ་གསལ་ཞིང་གནད་ལ་འཕིགས་པ་ཞིག་མཐོང་དཀོན་པར་གྱུར། ཡིན་ནའང་ལོ་རྒྱུས་རགས་ཙམ་བཀོད་པ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་དེ P.T1287 《བློན་ཆེ་བགྱིས་པའི་རབས》ལས། “དེ་འི་འོག་དུ་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལག་གྀས་བྱས་སོ། །དེ་འི་འོག་དུ། མཆིམས་ཞང་རྒྱལ་ཟྀགས་ཤུ་ཏེང་གིས་བྱས་སོ། ། དེ་ནས་ངན་ལམ་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་གོང་གིས་བྱསོ། ། དེ་འི་འོག་དུ་སྣ་ནམ་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་གིས་བྱས་སོ” [7]ཞེས་པ་ལས་མི་དྲག་དེ་གཉིས་བློན་ཆེ་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལྷག་དང་སྣ་ནམ་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་སྔ་རྗེས་སུ་བློན་ཆེར་བསྐོས་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། དེས་ན་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལྷག་བློན་ཆེའི་གོ་གནས་བཟུང་བའི་ལོ་དུས་སྐོརP.T1288《དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས》ལས། “ཡོས་བུའྀ་ལོ(སྤྱི་ལོ763)ལ་བབསྟེ། བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་བྱར་གྱྀ་ལྕང་བུ:ན་བཞུགས། ཞང་རྒྱལ་ཟིགས་ཆེན་ཕོ:གཡུའྀ་ཡི་གེ་སྩལདེ། མགར་འཛི། རྨུན་གྱྀ་ཐང་དུ་ཆོག་ཤེསུ་བསྟོད་། །བློན་ཁྲི་བཟང་བློན་ཅེར་བཅུག ། སྟོང་རྩན་གཡུའྀ་ཡི་གེ་སྩལ་ཏེ། སོ་མཐ་གཞྀ། དམག་པོན་དུ་བཀའ་སྩལད་། པར་ལོ་གཅིག” [8]ཅེས་སྤྱི་ལོ763ལོར་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལྷག་བློན་ཆེར་བསྐོས་པ་ལས་བློན་ཆེ་ལོ་ཅི་ཙམ་བྱས་ཡོད་མེད་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་གཞི་མཐོང་རྒྱུ་དཀོན། ཡིན་ནའང《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》ལས། ལུག་ལོའི(སྤྱི་ལོ779)དཔྱིད་ཟླ་ར་བའི་ཚེས་བཅུ་བདུན་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མཛད་པ་མི་གཞིག་པར་བཙན་པོ་ཡབ་སྲས་དང་སྲས་ཀྱི་ཡུམ་གྱིས་དབུ་སྙུང་བཟུང་ཞིང་ཡི་དམ་བཅས་པ་དང་། ཕྱི་ནང་གི་བློན་པོ་ཆེ་ཕྲ་མཐའ་དག་བྲོ་སྩལ་བའི་གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་ལས། “༇ བྲོ་སྩལད་པ་ལ། ༇དབོན་འ་ཞ་རྗེ། ༇ཞང་བློན་ཆེན་པོ་བཀའ་ལ་གཏོགས་པ་ལ། ༇བློན་ཆེན་པོ་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་ཤུ་ཐེང་། བློན་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་གོང་། ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང” [9]ཞེས་བཀོད་པར་གཞིགས་ན་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལྷག་གིས་སྤྱི་ལོ763ནས779བར་བློན་ཆེ་བྱས་པ་མཐོང་ལ། ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་ཤུ་ཐེང་ཕྱི་ཤོས་ལ་ཡང་སྤྱི་ལོ779ལོར་བློན་ཆེར་བསྐོས་པ་རྟོགས་ཐུབ། དེ་ལྟར་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་ཀྱིས་དུས་ཡུན་ཇི་ཙམ་བློན་ཆེ་བྱས་པའི་སྐོར་ལ《ཐང་ཡིག་རྙིང་མ》ལས། “ཅན་ཀྲུང་གི་ཁྲི་ལོ་གསུམ་པའི(སྤྱི་ལོ782)ཟླ་དགུ་པར། བྷོད་ཀྱི་བློན་ཆེན་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་བྱ་བ་གཏུམ་ལ་སྲོག་གཅོད་པར་དགའ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་དེས་སྔར་ཅན་ནན་ནས་དམག་ཕམ་པའི་དགྲ་ཤ་ལེན་དུ་འདོད་ནས་ཐང་དང་འདུམ་བྱེད་པར་མ་འཐད། བློན་ཆེན་འོག་མ་ཞང་རྒྱལ་བཙན་བྱ་བ་ལ་ཐབས་དང་ནུས་པ་ལྡན་པས། ཁོས་བཙན་པོ་ལ་ས་མཚམས་བགོས་ནས་འདུམ་བྱས་ན་ལེགས་ཚུལ་དང་། ས་མཚམས་ཀྱི་འབངས་རྣམས་ལ་ངལ་འཚོ་རུ་བཅུག་ན་ལེགས་ཚུལ་ཞུས། བཙན་པོས་ཀྱང་དེ་ལྟར་གསན་དུ་བཞེད་དེ། ཞང་རྒྱལ་བཙན་བྱ་བ་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་ཀྱི་ཚབ་ཏུ་བློན་ཆེན་པོར་བཅུག” [10]ཅེས་པ་ལས་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་སྤྱི་ལོ779ནས་སྤྱི་ལོ782ལོའི་ཟླ9བར་བློན་ཆེའི་གོ་གནས་བཟུང་ཡོད་པར་མཐོང་། དེ་ནས་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་གིས་བློན་ཆེའི་གོ་གནས་བཟུང་ནས་ཅན་ཀྲུང་ཁྲི་ལོ་བཞི་པའི(སྤྱི་ལོ783)ཟླ་བ་དང་པོའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་ཉིན་རྒྱ་བོད་ས་མཚམས་སུ་ཆིང་ཧྲུའེ་མཇལ་འདུམ(清水会盟) ལ་ཞུགས། སྐབས་དེ་དུས་བོད་ཁུལ་དུ་བློན་པོ་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་ཁོང་བློན་ཆེན་པོའི་ལས་ཚབ་ཏུ་བསྐོས་ནས་གནས་སྐབས་རིང་བཙན་པོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགོ་འཛིན་བྱས། དེ་རྗེས་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་འཇལ་འདུམ་བྱས་ཟིན་ཏེ་ཕྱིར་ལོག་རྗེས་བློན་ཆེན་པོའི་གོ་གནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལག་ཏུ་རྩིས་ལེན་བྱས་པ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ན་ལོ་རྒྱུས་དོན་དངོས་དང་མཐུན་སྙམ། དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ན་སྤྱི་ལོ782ལོར་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་ཀྱི་ཚབ་ཏུ་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་བློན་ཆེར་བསྐོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེ་དངP.T1287 《བློན་ཆེ་བགྱིས་པའི་རབས》 ནང་བཀོད་པའི“དེ་འི་འོག་དུ་མགོས་ཁྲི་བཟང་ཡབ་ལག་གྀས་བྱས་སོ། །དེ་འི་འོག་དུ། མཆིམས་ཞང་རྒྱལ་ཟྀགས་ཤུ་ཏེང་གིས་བྱས་སོ། ། དེ་ནས་ངན་ལམ་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་གོང་གིས་བྱསོ། ། དེ་འི་འོག་དུ་སྣ་ནམ་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་གིས་བྱས་སོ། །” [11]ཞེས་པ་གཉིས་ཐོད་མི་ཐུག་པར་སྣང་། དེས་ན་བློན་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་ཁོང་གིས་སྤྱི་ལོ783ལོར་གནས་སྐབས་བློན་ཆེའི་གོ་གནས་བཟུང་ཡོད་པར་མངོན།
2. ཕོ་བྲང་གི་སྐོར་གླེང་བ།
དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་བཀས་བཅད་སའི་གནས་གཞི་ནི་ཕོ་བྲང་ཟུང་ཀར་ཡིན་པ་བསྟན་ཡོད། ཕོ་བྲང་དེ་ཉིད་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བཞེངས་པའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་གཞི་མཐོང་དཀོན། ཡིན་ནའང་ཕོ་བྲང་དེ་ཉིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པ་ཆེས་སྔ་བ་ནིP.T1288 《དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས》ལས། “སྤྲེའུ་ལོ་ལ(སྤྱི་ལོ756)བབ་སྟེ། དབྱར:བཙན་ཕོ/ ཟུང་ཀར་ན་བཞུགས། བཙན་པོ་མཙན:ཁྲྀ:སྲོང་ལྡེ:བརྩན་དུ་འོནད། ཅབ་སྲིད་པྱག་དུ་བཞེས།” ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ལས། “དགུན་བཙན་ཕོ:ཟུང་ཀར་ན་བཞུགས། དགུན་འདུན:སྐྱྀ་པྱི་ཙལ་དུ། སྐྱེས་བཟང་རྒྱལ་ཀོང་དང་། རྒྱལ་ཏ་ཁྲི་གོང:ཉིས/གྱིས་བསྡུསྟེ” [12]ཞེས་པ་ལས་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་བྱེད་ཙམ་ནས་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ཡིན་པར་མཐོང་། གཞན་ཡང《སྦ་བཞེད》ལས། “སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ངམ་ཤོད་ལ་བྱོན་ནས་ཟུང་དཀར་འཕྲང་ལ་རྡོ་རྗེའི་མཆོད་རྟེན་ལྔ་མཛད” [13]ཅེས་དང་། 《མཁས་དགའ》ལས། “སྤྲུལ་པའི་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་དེས། ལྷ་སྲས་ཐུ་བོ་མུ་ནེ་བཙན་པོ་ལ། རྒྱལ་སྲིད་གཏད་དེ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོར་བསྐོས། ཟུང་མཁར་སྨིག་མའི་ཚལ་དུ་སྒོམ་དུ་གཤེགས།” [14]ཞེས་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐུ་ཚེའི་སྨད་ཙམ་ལའང་གནས་དེར་བཞུགས་ཡོད་པར་མཐོང་། དེས་ན་ཕོ་བྲང་ཟུང་ཀར་དེ་ཉིད་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐུ་རིང་གི་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་སྙམ། དེ་ཡང་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་ཆོས་འབྱུང་དེབ་ཐེར་ཁག་ནང་ཕོ་བྲང་དེའི་མིང་ལ་ཟུང་མཁར། ཟུང་དཀར། ཟུར་མཁར་ཞེས་འབྲི་སྲོལ་མི་འདྲ་བ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་ཆེས་ཐོག་མའི་མིང་ལ“ཟུང་ཀར”ཞེས་འབོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དཔེ་རྙིང་དེ་དག་ལས་གསལ་བར་མཐོང་། ཕོ་བྲང་དེའི་གནས་ཡུལ་ནི་དེང་ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་གྲ་ནང་རྫོང་ཁོངས་ཟུར་མཁར་ཡུལ་ཚོར་ཡོད།
3. ལོ་རྟགས་ཀྱི་སྐོར་གླེང་བ།
དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་བཀོད་པའི་བློན་ཆེ་གཉིས་ནི་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་སྲིད་བསྐྱངས་པའི་དུས་སུ་བྱུང་བ་དང་ཕོ་བྲང་ཟུང་ཀར་དེ་ཡང་སྐབས་དེར་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ཡིན་པ་གོང་དུ་བསྒྲུབས་ཟིན། དེས་ན་དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་གི་ལོ་རྟགས་ཕག་ལོ་དེ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་སྲིད་བསྐྱངས་ཡུན་སྤྱི་ལོ755ནས་སྤྱི་ལོ796བར་གྱི་ཕག་ལོ་གང་རུང་ཞིག་ཡིན་པས་དུས་མཚམས་དེའི་ནང་ལོ་རྟགས་ཕག་ལོ་ཁག་བཞི་བྱུང་ཡོད་དེ། ས་ཕག(སྤྱི་ལོ759)ལྕགས་ཕག(སྤྱི་ལོ771) ཆུ་ཕག(སྤྱི་ལོ783) ཤིང་ཕག(སྤྱི་ལོ795)བཅས་སོ། ། ལོ་རྟགས་དེ་དག་ལ་དབྱེ་ཞིབ་མདོ་ཙམ་བྱས་ན། ས་ཕག(སྤྱི་ལོ759)དེ་དང་ལྕགས་ཕག(སྤྱི་ལོ771)གཉིས་ནི་དཔེ་རྙིང་ནང་གི་ཕག་ལོ་དེ་ཡིན་མི་སྲིད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ལོ་དེ་གཉིས་ཀ་སྤྱི་ལོ779ལོའི(བསམ་ཡས་དགོན་བཞེངས་ཟིན)སྔོན་ལ་སོང་བས་སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་བོད་ཡུལ་ལ་རབ་བྱུང་གི་སྡེ་མེད་པས་དཔེ་རྙིང་ནང་བཀོད་པའི་བཅོམ་ལྡན་རིང་ལུགས་པའི་འདུན་ས་ནི་དེ་བས་ཀྱང་གླེང་ཐབས་ཟད། གཞན་ཡང་ཤིང་ཕག་ལོ(སྤྱི་ལོ795)དེ་ཡང་ཡིན་མི་སྲིད་དེ་སྐབས་དེ་དུས་བློན་ཆེན་པོ་ཞང་རྒྱལ་མཚན་ལྷ་སྣང་ཡིན་པ་གོང་ལ་ཞུས་ཟིན། དེས་ན་དཔེ་རྙིང་དེའི་ནང་འཁོད་པའི་ཕག་ལོ་དེ་ཆུ་ཕག་ལོ(སྤྱི་ལོ783) དེ་ཁོ་ན་ཡིན་སྙམ། ལོ་དེར་བློན་ཆེ་ཞང་རྒྱལ་གཟིགས་དང་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་ཁོང་སོགས་བོད་ཁུལ་དུ་བཞུགས་ཡོད་པ་མ་ཟད་སྐབས་དེར་བློན་ཆེའི་ལས་ཚབ་ཏུ་སྟག་སྒྲ་ཀླུ་ཁོང་བསྐོས་ཡོད་པས་ལོ་དེར་རྟ་པོ་དགོན་ནས་རྙེད་པའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་པར་གཞིའི་མ་ཕྱི་ཞིག་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་ཡོད་སྙམ་གྱི་འདུག
གསུམ་པ། 《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྔོན་དུ་བསྣོར་བ།
དེ་ཡང་ཐོག་མར་རྟ་པོ་དགོན་ནས་ཐོན་པའི་དཔེ་རྙིང་དེའི་གཞུང་དངོས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་ནང་དོན་སོགས་ད་ལམ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པའི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་པར་གཞི་གཞན་ཅི་རིགས་དང་ཕན་ཚུན་གཤིབ་སྡུར་བྱས་པས། དེ་དག་ཤིན་ཏུ་འདྲ་བ་མ་ཟད་དཔེ་རྙིང་དེ་ནི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་རྨང་གཞིའམ་ཡང་ན་ཆེས་ཐོག་མའི་རྣམ་པ་ལྟ་བུའི་དཔེ་རྙིང་ཞིག་ལ་ཕྱི་མོ་བགྱིས་པ་ལས་བྱུང་སྙམ། ཕྱིས་སུ《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་མ་ཕྱི་དེར་དག་བཅོས་དང་འཕྲི་སྣོན་ཅི་རིགས་བྱས་མཐར་དེང་སྐབས་ང་ཚོར་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པའ《ིསྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་བྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་མཐོང་རྒྱུ་འདུག གཞན་ཡང《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ལས། “སྔོན་ལྷ་སྲས་ཡབ་ཀྱི་སྤྱན་སྔར། མཁན་པོ་དང་ལོ་ཙྪ་བ་མཁས་པ་འཚོགས་པས་དར་མ་འཕགས་པ་དཀོན་མཆོག་སྤྲིན་དང་འཕགས་པ་ལང་ཀར་གཤེགས་པ་བསྒྱུར་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལུགས་བཞིན་དུ་སྒྱུར་ཅིག” [15] ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་ན་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐུ་རིང་ལ་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་རགས་བསྡུས་ཤིག་གཏན་ལ་ཕབ་པ་རིགས་པས་རྟོགས་ནུས་པ་ཞིག་རེད། དེ་ནི་རྒྱ་གར་རྟ་པོ་དགོན་ནས་རྙེད་པའི་དཔེ་རྙིང་དེའི་མ་ཕྱི་དེ་མིན་ནམ་སྙམ་གྱི་འདུག མཚམས་འདིར་དཔེ་རྙིང་དེ་དང་འབྲེལ་ཏེ་སཾ་བོད་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》ཡི་སྔ་ཕྱིའི་བྱུང་རབས་སྐོར་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་མདོ་ཙམ་ཞུས་ན།
དེ་ཡང་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐུ་ཚེའི་སྨད་ལ་རྒྱ་གར་དང་བལ་པོ། ཁ་ཆེ། རྒྱ་ནག་སོགས་ནས་ལོ་པཎ་མང་པོ་གདན་དྲངས་ཏེ་བོད་ཡུལ་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་ཆེད་དུས་ཡུན་རིང་མོར་ཆོས་གཞུང་བསྒྱུར་བའི་ལས་བརྩམས། སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་དངོས་ནང་།“ལུང་པ་རེ་ལ་སྐད་ལུགས་རེ། བླ་མ་རེ་ལ་ཆོས་ལུགས་རེ”ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར་ལོ་ཙཱ་བ་སོ་སོའི་ལྟ་བ་དང་འཐེན་འཁྱེར་གྱི་དབང་དུ་སོང་ནས་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བཞག་ཧྲིལ་པོ་ཟང་ཟིང་གི་གནས་སུ་ལྷུང་། དེ་ལྟའི་གནས་ཚུལ་འོག་ལོ་ཙཱ་བ་ཀུན་གྱིས་ཐུན་མོང་དུ་གཙིགས་སུ་འཛིན་པའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་སམ་ཚད་འཛིན་གཞི་ཞིག་གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུ་ནི། ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་སུ་གྱུར་པས་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་ཆུ་ཕག་ལོར(སྤྱི་ལོ783)རྒྱ་བོད་ལོ་པཎ་ཀུན་བསྡུས་ནས། ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་རགས་བསྡུས་ཤིག་གཏན་ལ་ཕབ་པ་དེ་ནི《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས》ཀྱི་ཆེས་ཐོག་མའི་རྣམ་པ་དེ་ཡིན་པར་འདོད། དུས་དེ་ནས་ལོ་པཎ་རྣམས་ཀྱིས་གཞུང་ལུགས་འདི་གཙིགས་སུ་བཟུང་ནས་ཆོས་གཞུང་བསྒྱུར་བའི་ལས་ལ་གཞོལ། འོན་ཀྱང་དུས་ཡུན་རིང་པོ་མ་སོང་བར་ལོ་རྒྱུས་ལ་གྲགས་པའི“སྟོན་རྩེན་རྩོད་པ”བྱུང་བ་དང་ཁྲི་སྲངོ་ལྡེ་བཙན་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ། དེ་ནས་ལྷ་སྲས་མུ་ནེ་བཙན་པོ་དུག་གིས་བཀྲོངས་པ་སོགས་མདོར་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་མཚམས་འདིར་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་ཤིན་ཏུ་ཟང་ཟིང་དང་ཡོ་ལང་ཆེ་བས། ལོ་ཙཱའི་བྱ་བཞག་ཧྲིལ་པོ་འཕེལ་མེད་རང་སོར་ལུས་པས་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་ལ་ཡང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བཀག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། དེ་ནས་ལྷ་སྲས་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་སྲིད་ཁྲིར་བཀོད་ནས་ཡུན་རིང་མ་སོང་བར་བློན་འབངས་ཐམས་ཅད་ལ་དམ་པའི་ཆོས་མི་གཞིག་ཅིང་དཀོན་མཆོག་གསུམ་དབང་བཙན་པར་བྱ་བའི་བཀའ་ཁྲིམས་བསྒྲགས་ཤིང་མནའ་བོར་དུ་བཅུག་པ་དང་། ལྷ་ཁང་བརྩིགས་པ། དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་དང་བལ་པོ་སོགས་ནས་ལོ་པཎ་མང་དུ་གདན་དྲངས་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བསྐྱར་གསོ་མཛད། དེ་ལྟ་བུའི་ཕྱི་ནང་མཐུན་རྐྱེན་ལེགས་པའི་དུས་མཚམས་འདིར་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བཞག་དེ་ཉིད་ཉི་མ་སྤྲིན་གསེབ་ནས་དྭངས་པ་བཞིན་གསོན་ཤུགས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་གཏམས། སྐབས་དེར་ལོ་ཙཱའི་བྱ་བཞག་ཧྲིལ་པོ་ཚད་གཞི་ངེས་ཅན་ལ་སླེབས་ཡོད་པས་སྔར་ཡབ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་རགས་པ་དེས། ལོ་ཙཱའི་ལག་ལེན་དངོས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྐོང་མི་ཐུབ་པར་བརྟེན་བཙན་པོས་ལོ་པཎ་རྣམས་བསྡུས་ཏེ། སྔར་གྱི་གཞུང་ལུགས་དེའི་ཐོག་ཁྲི་སྲོང་སྐབས་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་ཉམས་མྱོང་གི་ཕྱོགས་སྡོམ་འབྲས་བུ་དང་། སྒྱུར་ཐབས་བྱེ་བྲག་པ་སྣརོ་སྒྱུར། ཕྲལ་སྒྱུར། འཕྲི་སྒྱུར། སྣནོ་སྒྱུར། ཡུལ། སེམས་ཅན། མེ་ཏོག་རྩི་ཤིང་སོགས་ཀྱི་མིང་སྒྱུར་ཐབས། གྲངས་ཀྱི་སྒྱུར་ཐབས། ཚིག་རྒྱན་སྒྱུར་ཐབས་སོགས་ཁ་སྣོན་བྱས་ཏེ་ཆ་ཚང་བའི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས《སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ》ཤིང་ཕོ་རྟའི་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ814ལོར་སླར་ཡང་བཀས་བཅད་ཀྱིས་གཏན་ལ་ཕབ། དུས་དེ་ནས་གསར་དུ་བཟོས་པའི་གཞུང་ལུགས་དེ་ཉིད་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་བེད་སྤྱད་པས་སྔོན་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐབས་སུ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་གཞུང་ལུགས་དེ་རྙིང་ཚབ་གསར་པས་བྱས་ཏེ་མཇལ་རྒྱུ་མེད་པ་ཆགས་པ་མིན་ནམ་སྙམ་གྱི་འདུག །
དཔེ་རིས 1
དཔེ་རིས 2
ཟུར་བལྟའི་དཔྱད་གཞི།
[1] [15]བོད་ལྗོངས་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་ནས་བསྒྲིགས། དཀར་ཆག་འཕང་ཐང་མ། སྒྲ་སྦྱོར་བམ་གཉིས། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003:70.73.
[2] བན་ཁོ་དང་བཀྲ་རྒྱལ་གྱིས་བསྒྲིགས། དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་གསུམ་འབུམ(པོད་གསུམ་པ) [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1997:286.
[3]དཔེ་རྙིང་དེ་ནི་སྤྱི་ལོ1991ལོར་ཕྱི་སྡོད་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་མཁན་སྤང་ལུང་བྱམས་པ་བློ་གྲོས་མཆོག་གིས་རྒྱ་གར་སྦི་ཏིའི་རྟ་པོ(monastery of Tapho in Spiti)དགོན་པ་ནས་རྙེད། བྲིས་མ། ལྡེབ་གྲངས་གཉིས་ཡོད་དེ། ལྡེབ་གྲངས་ཀ་དང་ཤ དཔེ་རྙིང་དེའི་པར་སློག་དེ་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་པ་ཚབ་པ་སངས་དབང་འདུས་མཆོག་ནས་མཁོ་འདོན་གནང་བྱུང་བས། མཚམས་འདིར་རྒན་ཁོང་ལགས་ལ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞུའོ། །
[4][7] [8] [11] [12]黄布凡 , 马德 . 敦煌藏文吐蕃史文献译注 [M].兰州：甘肃教育出版社，2000：37.145146. 38. 145-146.33-34.
[5]པ་ཚབ་པ་སངས་དབང་འདུས་ཀྱིས་བརྩམས། སྤུ་རྒྱལ་བོད་ཀྱི་རྡོ་བརྐོས་ཡི་གེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཀྱི་མ་ཡིག་དག་བཤེར་དང་དེའི་ཚིག་འགྲེལ་དྭངས་གསང་གངས་ཆུ[M]བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011:14.
[6]མཁས་པ་ལྡེའུས་བརྩམས། ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011:285.
[9] [14]དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006:195-196. 209.
[10]དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་ཁྲིན་ཆིན་དབྱིན་གྱིས་བསྒྱུར། ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཆེན་པོའི་སྲིད་ལུགས།[Z] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1983:206. མ་ཡིག་དྲངས་ན། 建中三年九月，吐 蕃大相尚结息忍而好杀，以尝覆败于剑南，思刷其耻，不肯约和。其次相尚结赞有才略，因言于赞普，请定界明约，以息边人。赞普然之，竟以结赞代结息为大相，终约和好。
[13]བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་བསྒྲིགས། རྦ་བཞེད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009:105.
