[ནང་དོན་གནད་བསྡུས།] དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དགེ་ལུགས་པའི་དཔྱད་ཡིག་ཐོག་བཀོད་པའི་《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》ལས་བྱུང་བའི་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་ཚིག་གིས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་ངོས་འཛིན་ཞུ་ཚུལ་གཙོ་བོ་འགའ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ཡོད་པར་མ་ཟད། དེ་དག་དང་རྒྱ་ཡིག་ཐོག་བཞུགས་པའི་དགོངས་འགྲེལ་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་ཚིག་གི་འགྲེལ་ཚུལ་ལ་དེང་གི་རྒྱལ་ནང་གི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཚུལ་འགའ་གཤིབ་བསྡུར་གྱིས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་དང་དེའི་རྗེས་འཇུག་མཁས་དབང་རྣམ་པས་དྲིས་ཚིག་དེ་དག་གི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་ག་འདྲ་ཡིན་པ་དང་། ལུང་ཚིག་སྒྲས་ཟིན་ཇི་བཞིན་དུ་བཟུང་ན་དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་འབྱེད་པའི་དགོས་པ་གྲུབ་མ་གྲུབ་དང་དེའི་གནོད་བྱེད། ཕ་རོལ་གཞན་གྱི་བཞེད་ཚུལ་ལ་དཔྱད་ཞིབ་གནང་སྟེ་རང་ཕྱོགས་སྐྱོན་སྤོང་ཇི་ལྟར་མཛད་ཚུལ་སོགས་རགས་ཙམ་བརྗོད་ཡོད།
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།] དགོངས་འགྲེལ། དྲིས་ཞུས་ཀྱི་ཚིག ཚིག་འགྲེལ།
[ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས།] B946.6
[ཡིག་ཚང་མཚོན་བྱང་།] A
[རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་ཨང་སྒྲིག] 1002-9060-2019-03-0103-13
བོད་འགྱུར་དགོངས་འགྲེལ་ནི་ལེའུ་བཅུའི་བདག་ཉིད་དུ་ཡོད་ཅིང་། ལེའུ་བརྒྱད་པ་དང་དགུ་པས་ལམ་དང་། བཅུ་པས་འབྲས་བུ། གཞན་བདུན་གྱིས་གཞིའི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་ཕབ་ཡོད། དེ་དག་ནི་སེམས་ཙམ་པའི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་ཁ་ཚང་སྟོན་པའི་མདོ་ཁུངས་གཙོ་བོར་ཆགས་ཡོད། བྱེ་བྲག་ཇི་ལྟར་བསྟན་ཚུལ་ལ་ཀུན་གཞི་གཙོ་བོར་སྟོན་པ་བློ་གྲོས་ཡངས་པས་ཞུས་པའི་ལེའུ་དང་། མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པ་ཡོན་ཏན་འབྱུང་གནས་ཀྱིས་ཞུས་པའི་ལེའུ། གསུང་རབ་ལ་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་སྟོན་པ་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་སྟེ་ལེའུ་འདི་གསུམ་ནི་སེམས་ཙམ་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་གཙོ་བོ་གསུམ་དང་། བརྗོད་བྱ་དེ་རྣམས་བྱེ་བྲག་ཏུ་དམིགས་སུ་འབྱེད་པའི་མདོ་ཁུངས་དངོས་སུ་བཞུགས་པ་ཡང་དེ་དག་ལས་མ་འདས། འདིར་བརྗོད་པའི་དགོངས་འགྲེལ་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་ཚིག་ཅེས་པ་དགེ་ལུགས་པའི་རྗེས་འཇུག་མཁས་པ་རྣམ་པས་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ་འགྲེལ་པ་རྩོམ་སྐབས་བསྟན་བཅོས་དེར་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་དགོད་པར་ས་བཅད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་“མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་དང་། འགལ་བ་དེ་སྤོང་བའི་ལན། ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་ངོ་བོ་ངོས་བཟུང་བ། དེ་དག་གིས་གྲུབ་པའི་དོན་ཞུས་པའོ། །” ①ཞེས་འབྱུང་བའི་ཚིག་དེ་དག་བསྡུས་པར་སྤྱོད་པའི་རྒྱུན་བཀོལ་བརྡ་ཆད་ཅིག་སྟེ། རྗེ་འཇིགས་མེད་དམ་ཆོས་རྒྱ་མཚོའི་《དྲང་ངེས་འཇུག་ངོགས་》སུ་དྲིས་ཞུས་ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་འདི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་ཅུང་མང་ལ། བརྗོད་དོན་རྣམ་པ་བཞིའི་སྒོ་ནས་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ཞིག་གོ །
དང་པོ། མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་ཞུས་པའི་ཚིག་གི་སྐོར།
སེམས་ཙམ་པའི་དྲང་ངེས་ཀྱི་མདོ་ཁུངས་གཙོ་བོ་《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》ཡིན་པར་རང་རེའི་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་རྣམས་རྩོད་པ་མེད་ལ། མདོ་དེའི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུར་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་ཚུལ་ཇི་ལྟར་འབྱེད་པ་སོགས་ཅུང་ཞིབ་ཆ་གསུངས་ཡོད། ལེའུ་དེར་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས། བཅོམ་ལྡན་འདས་འདི་ན་བདག་གཅིག་པུ་དབེན་པ་ཞིག་ན་མཆིས་པའི་ཚེ། སེམས་ཀྱི་ཡོངས་སུ་རྟོག་པ་འདི་ལྟ་བུ་སྐྱེས་ལགས་ཏེ། ཞེས་དྲི་བ་གསོལ་བའི་ཚིག་ཐོག་མར་སྨྲས་པའི་སྒོ་ནས་དོགས་གནད་②ཅི་མཆིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་དྲི་བ་ཞུས་པ་དང་། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཀྱང་དྲིས་ལན་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་གསུངས་པའི་ཚུལ་ལས་བརྩམས་ཏེ། 《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ་དོན་སྡུད་པའི་ཚུལ་དུ་ཐོག་མར་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་བ་སྤོང་བའི་དྲི་བ་དང་བཅས་བརྗོད་བྱ་རྣམ་པ་བཞིའི་སྒོ་ནས་ས་བཅད་མཛད་པ་དག་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུར་རིམ་པ་བཞིན་བཞུགས་ཡོད།
དགོངས་འགྲེལ་ན་བཞུགས་པའི་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་ཚིག་ལ་སྤྱིར་བཏང་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ལས་མེད་ཀྱང་། དེ་དག་ནི་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་འགྱུར་ངེས་པ་དང་། ཡང་ན་དེར་མི་འགྱུར་བའི་རིམ་པ་ལྟར་སྔ་མ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་མཚན་ཉིད་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་། ཕྱི་མ་ནི་མཚན་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ཚུལ་ལས་བརྩམས་པའོ། །
སྔ་མ་དེ་ལྟར་ན། “བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རྣམ་གྲངས་དུ་མར་ཕུང་པོ་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་བསྩལ། …… ཕུང་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་དང་། རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་དང་། ཟས་③རྣམས་ཀྱི་ཡང་བཀའ་སྩལ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རྣམ་གྲངས་དུ་མར་བདེན་པ་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་སྩལ། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་④དང་། སྤང་བ་⑤དང་། མངོན་དུ་བགྱི་བ་དང་། བསྒོམ་པ་ཡང་བཀའ་སྩལ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རྣམ་གྲངས་དུ་མར་ཁམས་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་སྩལ།ཁམས་སྣ་ཚོགས་པ་⑥ཉིད་དང་། ཁམས་དུ་མ་ཉིད་དང་། སྤང་བ་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཡང་བཀའ་བསྩལ། ……མི་འཐུན་པའི་ཕྱོགས་དང་། གཉེན་པོ་དང་། བསྒོམ་པ་དང་། མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་སྐྱེ་བ་དང་། སྐྱེས་པ་རྣམས་གནས་པ་དང་། མི་བསྐྱུད་པ་དང་། སླར་ཞིང་འབྱུང་བ་དང་། འཕེལ་ཞིང་ཡངས་པ་ཉིད་ཀྱང་⑦བཀའ་སྩལ་ལ།”ཞེས་སོགས་འབྱུང་བ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་ཚུལ་སྟོན་པའི་ཕྱོགས་གཅིག་གོ །
དེ་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་སོགས་ཀྱང་བཀའ་བསྩལ་བས་⑧ན་རང་གི་མཚན་ཉིད་དམ་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་པའི་ཕྱོགས་གཅིག་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་གཉིས་གདུལ་བྱའི་ངོར་ཕན་ཚུན་འགལ་བར་སོང་ཡོད་པས་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་འགལ་བ་དེ་སྤོང་བའི་ཆེད་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་དྲི་བ་ཞུ་བ་སྟེ། མདོ་ཚིག་རང་ན་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་བདག་ཡོངས་སུ་ཞུ་ལགས་སོ་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ། །
གཉིས་པ། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པའི་ཚིག་དོན་ངོས་འཛིན་ཞུ་ཚུལ།
མི་ཡུལ་དུ་ཆོས་འཁོར་ཐེངས་གསུམ་སྐོར་བའི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། ཡུལ་ཝཱ་རཱ་ཎ་སཱིར་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་བསྐོར་བ་དང་། བྱ་རྒོད་ཕུང་པོའི་རིར་ཆོས་འཁོར་གཉིས་པ་བསྐོར་བ། ཡངས་པ་ཅན་དུ་ཆོས་འཁོར་གསུམ་པ་བསྐོར་བ་སྟེ། དང་པོར་བདེན་པ་བཞི་དང་རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་གཙོས་པའི་ཆོས་ཚན་ཁག་ཅིག་དང་། བར་པ་ལ་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་ཚན། གསུམ་པ་ལ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་ཆོས་ཚན་སྐོར་གསུངས་པ་ལྟར། འགའ་ཞིག་གདུལ་བྱ་བློ་དམན་པ་ལ་བསྟན་པ་དང་། འགའ་ཞིག་བློ་རྣོ་བ་དག་ལ་ཆེད་དུ་བསྟན་པ་ལས་སྔ་ཕྱིའི་ཆོས་ཚན་མང་པོའི་བརྗོད་བྱ་འགལ་བ་ལྟ་བུར་སྣང་ཡོད་ཕྱིར། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པ་ནི་ཆོས་འཁོར་གསུམ་བསྐོར་བའི་དགོངས་དོན་ཉམས་ཞིབ་གཙོ་བོར་དམིགས་པ་ཡིན། རྩོད་པ་དེ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་ནི་ད་ལྟ་ང་ཚོའི་ཞིབ་འཇུག་གི་གནད་གཙོ་བོ་ཡིན།
རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པའི་མདོ་ཚིག་འདི་ཚིག་ཟིན་དུ་སྨྲས་ཡོད་ས་དེ་《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》ཡིན། མདོ་དེའི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུའི་ནང་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དང་པོར་ཡུལ་ཝཱ་རཱ་ཎ་སཱིར་དྲང་སྲོང་སྨྲ་བ་རི་དྭགས་ཀྱི་ནགས་སུ་ཐེག་པ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ཞེས་པ་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་ཡང་བླ་ན་མཆིས་པ། སྐབས་མཆིས་པ་དང་། དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་ཡིན་ལ། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་ཆོས་འཁོར་དང་པོ་གཉིས་ལ་རིམ་བཞིན་སྦྱར་ཡོད། ཆོས་འཁོར་གསུམ་པའི་མཇུག་ན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་སོ་ཞེས་བཀོད་ཡོད་ཕྱིར་སྐབས་འདིའི་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་གའི་བརྗོད་བྱའི་ཆ་ནས་རྩོད་པ་ཡོད་མེད་ལ་སྦྱོར་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ། 《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》དུ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་ཚུལ་ལ། ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་བརྗོད་བྱ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་གཟུང་དུ་མི་རུང་བས་“དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་ལ་”ཞེས་འབྱུང་ཞིང་། གསུམ་པ་ནི་“ཐེག་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་དང་ལྡན་པ། ཤིན་ཏུ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་འདི་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ། སྐབས་མ་མཆིས་པ། ངེས་པའི་དོན་ལགས་ཏེ། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་སོ། །” ⑨ ཞེས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་དང་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་སོ་ཞེས་པའི་མདོ་ཚིག་ལ་བརྟེན་ནས་འཁོར་ལོ་གསུམ་པར་གསུངས་པའི་མདོ་སྡེ་རྣམས་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་ངོས་འཛིན་མཛད་པའི་བཞེད་ཚུལ་བྱུང་།
རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་མཆོག་གིས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་ཞེས་པའི་ཚིག་དོན་ལ་ཉམས་ཞིབ་གནང་སྐབས། སྔ་མ་གཉིས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ་དང་མེད་མཉམ་དུ་གསུངས་པས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་མིན་ལ། ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་དེས་ཡོད་མེད་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་ཡིན་པས་ལེགས་ཕྱེའི་ཆོས་འཁོར་ཅེས་གསུངས་པའི་དོན་ལྟར་འགྲེལ་བ་ལས། འཁོར་ལོ་གསུམ་པར་གསུངས་ཚད་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་མི་འདོད་པ་རེད། འོ་ན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་དེ་མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ཚིག་ཟིན་ཏུ་འབྱུང་བ་ལྟར་ངོས་འཛིན་ཞུ་དགོས་སམ་ཡང་ན་མདོ་དོན་ཉམས་ཞིབ་བྱས་ཏེ་གདུལ་བྱའི་དབང་དུ་བྱས་མ་བྱས་དང་བདེན་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་མཚམས་མ་ནོར་བར་འབྱེད་དགོས་མིན་ནི་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་འགྱུར་ཚུལ་ལོ། །
གལ་ཏེ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པར་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཆ་ནས་ཇི་ལྟར་རྩོད་པར་འགྲོ་ཚུལ་བསྒྲུབ་དགོས་ན། ཐོག་མར་ཆོས་འཁོར་གསུམ་གྱི་བརྗོད་དོན་འཚོལ་དགོས་ཤིང་། དགོངས་འགྲེལ་དུ་ཐེག་པ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པར་བསྟན་པ་ནི་ཆོས་འཁོར་དང་པོའི་བརྗོད་བྱ་དང་།⑩ ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ཏེ་སྟོང་པ་ཉིད་སྨྲས་པའི་རྣམ་པས་ཆོས་འཁོར་གཉིས་པ་བསྐོར་བ་ནི་བརྗོད་བྱ་གཉིས་པ་ཡིན་པར་བསྟན།⑪ཚུལ་འདི་ལ་དགོངས་ནས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་དང་མེད་ནི་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཡིན་མིན་གྱི་གནད་གཙོ་བོ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་མཛད།
འོ་ན་འཁོར་ལོ་དང་པོར་བདེན་པ་བཞི་སོགས་གསུངས་པ་ཐམས་ཅད་ཆ་མ་ཕྱེ་བར་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་འགྱུར་རམ་ཞེ་ན་དེ་ཡང་མ་ཡིན་ཏེ། ཆོས་འཁོར་རེ་རེར་གསུངས་པའི་མདོ་རྣམས་ལས་ཁག་ཅིག་དྲང་ངེས་འབྱེད་མི་དགོས་པར་བསྟན་ཡོད་ལ།⑫ དེ་དག་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་དམ་དེ་བཞིན་ཉིད་རྟོགས་པ་ལ་གྲོགས་སུ་སོང་བའི་མདོ་སྡེའི་རྣམ་པར་བཞག་པའི་བརྗོད་དོན་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ལ་གོ་དགོས་པ་ཆེས་གསལ་བས་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རང་ན་ཡང་། དེ་བཞིན་ཉིད་ནི་ཤིན་ཏུ་རྟོགས་པར་དཀའ་བ་དང་། མ་རྟོགས་ན་འཁོར་བ་ལས་མི་གྲོལ་བར་གཟིགས་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཅན་གྱི་སྟོན་པས་ཐབས་ཚུལ་དང་རིགས་པའི་སྒོ་དུ་མ་ཞིག་གིས་དེ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ལ་འཛུད་པར་མཛད་དོ་ཞེས་ནན་ཏུར་བསྟན་ཡོད། དྲང་ངེས་སུ་འཇོག་པའི་གཞི་གང་ཡིན་བརྗོད་སྐབས་ཀྱང་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ་དང་། མེད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ། ཡང་ན་ཡོད་མེད་ལེགས་པར་ཕྱེ་བ་རྣམས་བཞག་སྟེ། དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་ངེད་ཅག་ལ་དུས་སྔ་ཕྱིར་གསུངས་པའི་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་དྲང་ངེས་ལེགས་པར་འབྱེད་དགོས་པར་གདམས་པས་ཀྱང་ཚུལ་དེ་རྟོགས་ཐུབ། དེས་ན་གོང་སོང་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུའི་ལེའུ་ན་དྲི་བ་ཞུས་པའི་ཚིག་ཐོག་མར་བཀོད་པ་ནི་ཆོས་འཁོར་དང་པོའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་དག་ཡིན་ལ། དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་གྱི་མཇུག་ཐོག་ན་དེ་མ་ཐག་ཏུ་“རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་བསྩལ་”ཞེས་འབྱུང་བའི་ཟློས་ཚིག་འདི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ། རྣམ་གྲངས་དུ་མར་ཞེས་པ་ནི་རྣམ་པ་དུ་མར་ཟློས་པའི་སྒོ་ནས་གསུངས་པ་ལ་གོ་དགོས་ཤིང་། དེ་དག་ནི་རེ་རེ་བཞིན་ཕུང་པོ་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་དང་། བདེན་པ་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། ཁམས་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། འཕགས་པའི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་དང་བཅས་བསྡོམས་ན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་པ་རྣམ་པ་ལྔའི་སྒོ་ནས་བཞག་པའོ། །
གོང་བཀོད་རྣམ་གྲངས་དེ་དག་རེ་རེར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་ཡོད་ཅེས་ཡོད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ་དེས། འཁོར་ལོ་གཉིས་པའི་སྐབས་སླར་ཡང་མེད་མེད་ཅེས་མེད་པ་ཉིས་ཟློས་སུ་བཀོད་པ་དང་མི་མཐུན་པར་སོང་། གསུངས་ཚུལ་འདི་འདྲ་སོ་སྐྱེས་ཕལ་པའི་ངོར་ཕན་ཚུན་འགལ་ཟླར་སོང་ཡོད་པས་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་རེད། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་“འདིས་ནི་མདོ་སྡེ་ཁ་ཅིག་ཏུ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་སོགས་སུ་གསུངས་པ་དང་། ཁ་ཅིག་ཏུ་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ལ་སོགས་པ་ཡོད་པར་གསུངས་པ་གཉིས་སྒྲ་སོར་བཞག་ན་འགལ་ནའང་” ⑬ཞེས་གསུངས་ཤིང་། གལ་ཏེ་སྒྲ་སོར་མ་བཞག་པར་ཞིབ་ཏུ་ལེགས་པར་བརྟགས་ན་རྒྱལ་བའི་དགོངས་པ་ལ་འགལ་བ་མེད་དགོས་ཕྱིར་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་ཡིན་ནམ་ཞེས་དྲང་ངེས་འབྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ཡང་བསྟན། དོན་གྱི་གནད་འདི་ལ་གཟིགས་ནས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པས། དོན་འདི་ལྟར་ཡིན་གསལ་པོར་མ་ཕྱེ་བས་དོན་ལ་མི་མཐུན་པར་རྩོད་པའོ་ཞེས་གསུངས་པས་ཀྱང་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ནས་རྩོད་པ་དེ་ཇི་ལྟར་འགྲེལ་ཚུལ་གྱི་རིགས་པའི་གནས་ལེགས་པར་གྲོལ་ཐུབ།
སྐབས་འདིའི་རྩོད་པ་ཡོད་མེད་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་སྟོན་མི་སྟོན་གྱི་ཆ་ནས་འཇོག་དགོས་ཏེ། ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པོ་རིམ་པར་བསྐོར་བ་ལས་དེའི་དོན་གྱི་བཤད་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ལྟ་བུ་ཡང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ལ་རག་ལས་ཡོད། ཚུལ་འདི་ལ་“མདོ་སྡེ་སྔ་མ་གཉིས་ཀྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་ལ་སྐྱོན་གྱི་སྐབས་ཡོད་ལ་འདི་ལ་མེད་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་དེ་ལས་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཡིན་ལ། རྩོད་པ་ཡོད་མེད་ནི་མདོ་སྡེའི་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་སྟོན་པས་དེ་ལྟར་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཡིན་མིན་ལ་མཁས་པས་བརྟགས་ན་རྩོད་ས་མེད་པ་ལ་བྱའི་རྩོད་པ་གཞན་མེད་པར་སྟོན་པ་ནི་མིན་ནོ། །” ⑭ཞེས་འབྱུང་བས་ཀྱང་མདོ་སྡེའི་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་སྟོན་པ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ཡིན་ལ། མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལ་བརྟགས་ནས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ཐེངས་གསུམ་བསྐོར་བ་དག་ལ་དྲང་ངེས་ཚུལ་ཇི་བཞིན་དུ་ལེགས་པར་འབྱེད་པ་ལ་འབད་དགོས་པའི་གནད་བསྟན།
འོ་ན་དགེ་ལུགས་པའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཙམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་ག་འདྲ་ཡིན་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》དུ་མདོ་ཚིག་དངོས་སུ་བྱུང་བ་ལྟར་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་རིགས་པ་ལྟར་འཁོར་ལོ་གསུམ་པོ་རིམ་པ་ལྟར་དྲང་དོན་དང་ངེས་དོན་དུ་སྡུད་ཅིང་། འཁོར་ལོ་དང་པོར་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པ་བསྟན་པས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཡིན་ཀྱང་དེ་ནི་དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་དང་། འཁོར་ལོ་གཉིས་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ཏེ། སྐྱེ་བ་མ་མཆིས་པ་དང་འགག་པ་མ་མཆིས་པ། གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་སོགས་སྟོང་པ་ཉིད་སྨྲོས་པའི་སྒོ་ནས་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་ཡིན་ཡང་དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་པས་སྔར་བཞིན་དྲང་དོན་གྱི་ཆོས་འཁོར་ཡིན་པར་འདོད། འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་པ་ཡིན་མོད་དེ་ནི་ཐེག་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་དང་ལྡན་པའི་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་བསྐོར་བ་འདི་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་སྟེ་གོང་ན་མེད་པ་དང་། སྐབས་མ་མཆིས་པ། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་མ་གྱུར་པས་ངེས་དོན་མཐར་ཐུག་གི་འཁོར་ལོར་ངོས་འཛིན་ཞུ་བ་རེད།
མདོར་ན་དགེ་ལུགས་པའི་ཡིག་ཆ་དག་ལ་དཔགས་ན། གོང་སོང་མདོ་ཚིག་དག་གི་མཇུག་ཏུ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་མ་གྱུར་དང་། དྲང་དོན་དང་ངེས་དོན་ཡིན་ཚིག་ཟིན་ན་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱིས་སེམས་ཙམ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་བསྐོར་བ་ལས་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་གཉིས་དྲང་དོན་གྱི་མདོར་འདོད་ཅིང་། གསུམ་པ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་ཉིད་ངེས་དོན་དུ་འདོད་པར་བརྗོད། གཞན་དུ་ན་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་འདི་དང་དབུ་མ་བའི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཆེ་ཞིང་། དབུ་མ་བར་མཚོན་ན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་དང་གསུམ་པ་གཉིས་དྲང་དོན་གྱི་མདོར་འཇོག་པ་དང་། བར་བ་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དེ་ངེས་དོན་མཐར་ཐུག་ཏུ་ངོས་འཛིན་ཞུ་བ་རེད། རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པས་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》མཛད་པའི་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་བདེན་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པའི་དགོངས་དོན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་གསུངས་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ངེས་པའི་དོན་དུ་བསྒྲུབས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་བའི་དགོངས་དོན་ཟབ་མོའི་གནད་ལེགས་པར་ཕྱུང་རྒྱུ་དང་། དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་ངེས་དོན་དུ་འདོད་ཀྱང་མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་སོགས་རྒྱལ་བའི་དགོངས་པ་མཐར་ཐུག་མ་ཡིན་པར་གཞིགས་ནས་དེ་དག་ལེགས་པར་ཡོ་བསྲང་བྱ་རྒྱུ་ཡང་བསྟན་བཅོས་དེའི་དགོས་པ་གཙོ་བོར་སོང་ཡོད་སྙམ།
གསུམ་པ། རྒྱའི་ཡིག་ཆ་སོགས་སུ་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་སྒྲུབ་ཚུལ།
དེ་ལ་འདིར་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པའི་མདོ་ཚིག་འདི་དང་ཆ་འདྲ་བ་ཞིག་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ། སྐབས་མ་མཆིས་པ་ཞེས་པའི་མདོ་ཚིག་གཉིས་ཡིན་ལ། དེ་དག་གི་ངོས་འཛིན་བསྡུས་པ་ཞིག་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ་ཆེད་དུ་བཀོད་ཡོད་པ་ད་ལྟ་ང་ཚོས་དངོས་འཇལ་ཐུབ་ཅིང་། དེས་མདོ་ཚིག་དེ་དག་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་དུས་ན་གལ་གནད་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ་མཚོན་ནུས། ལྷག་པར་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་མཐའ་མའི་བརྗོད་བྱའི་ཆེ་བ་ལ་བསྔགས་སྐབས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་ཀྱང་“འཁོར་ལོ་དེའི་ཆེ་བ་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་སོགས་ཀྱིས་སྟོན་ཏེ་” ⑮ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་སྔོན་གྱི་རྒྱའི་ནང་བསྟན་ཉམས་ཞིབ་པ་དག་མདོ་ཚིག་དུམ་བུ་འདི་གསུམ་མཉམ་པོར་སྤྱོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་དེའི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་ཀྱི་ཐོག་ནས་མདོ་གང་དག་དྲང་བའི་དོན་ཅན་དང་མདོ་གང་དག་ངེས་པའི་དོན་ཅན་དུ་གསུངས་ཚུལ་ལ་ངོས་འཛིན་རགས་ཙམ་ཞུ་ཐུབ།
དེའི་ཕྱིར་སྔོན་གྱི་སེམས་ཙམ་པའི་མདོ་དོན་ཉམས་ཞིབ་མཁན་དག་གིས་གོང་གི་ཚིག་དུམ་དེ་དག་ནི་དྲང་ངེས་འབྱེད་བྱེད་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་གཙོ་བོ་དང་། དེ་དག་ལས་རྒྱ་ནག་ཏུ་སེམས་ཙམ་པའི་སྲོལ་དར་བ་ལ་ཤིན་ཏུ་དྲིན་ཆེ་བའི་སྡེ་སྣོད་འཛིན་པ་ཐང་སན་བླ་མའི་སྲས་ཀྱི་གཙོ་བོ་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་(圆测)གིས་《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》ལ་འགྲེལ་ཆེན་རྩོམ་དུས་ཀྱང་ཚིག་འདི་གསུམ་གལ་ཆེན་པོར་མཐོང་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འཁོར་ལོ་མཐའ་མར་ཚིག་ཟིན་ན་དངོས་སུ་བླ་ན་མ་མཆིས་པ། སྐབས་མ་མཆིས་པ། ངེས་པའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་པས་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་ཡིན་པར་གསུངས། དགེ་ལུགས་པའི་མཁས་པ་རྣམ་པས་དེ་ནི་གདུལ་བྱའི་དབང་དུ་བྱས་མ་བྱས་ཀྱི་ཁྱད་མ་ཕྱེ་བར་མདོ་ཚིག་དངོས་ཟིན་ལྟར་འཁོར་ལོ་མཐའ་མ་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་བསྒྲུབས་པའི་ཚུལ་ཡིན་པས་གནོད་བྱེད་ཡོད་པར་ལྟ་བའོ། །
ཚུལ་དེར་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ། “སྡེ་སྣོད་གསུམ་པ་ཝེན་ཚེག་གིས་གསུམ་པ་ལ་ལྟོས་ནས་བླ་ན་ཡོད་པ་སོགས་ལས་མ་བཤད་ཅིང་།” ⑯ ཞེས་འབྱུང་བ་ནི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་གོང་བཀོད་མདོ་ཚིག་དངོས་ཟིན་ལྟར་བླ་ན་མཆིས་པ་ཞེས་དང་། སྐབས་མཆིས་པ་ཞེས་དང་། དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་དགག་སྒྲ་མ་སྦྱར་བའི་མདོ་ཚིག་ལས་འཁོར་ལོ་མཐའ་མའི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་ཞེས་པའི་དགག་སྒྲ་སྦྱར་བའི་མདོ་ཚིག་སྐོར་གླེངས་མེད་པར་བརྗོད་ཅིང་། དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་དང་བཅས་པའི་རྒྱའི་སེམས་ཙམ་ཉམས་ཞིབ་པ་ཁག་ཅིག་⑰འཁོར་ལོ་མཐའ་མ་ནི་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་པས་ངེས་དོན་དུ་བཟུང་བའོ། །
དེས་ན་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་ལྟར་ན་བླ་ན་མཆིས་པ་སོགས་ཀྱི་གོ་དོན་འགྲེལ་ཚུལ་ནི། “བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པ་བསྟན་ཅེས་པ་ནི་བརྗོད་བྱ་གང་ལས་བརྩམས་ནས་བསྟན་པའོ། །ངོ་མཚར་སོགས་ནི་དེའི་བསྔགས་པའོ། །དེ་ཡང་ཞེས་སོགས་ནི་ངེས་དོན་མིན་པར་སྟོན་པའོ། །དེ་ལ་བླ་ན་མཆིས་པ་ནི་འདིའི་གོང་ན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པའོ། །སྐབས་མཆིས་པ་ནི་འདི་ལས་སྐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པའོ། །སྟོང་པ་ཉིད་མི་སྟོན་ཞིང་ཡོད་པར་སྟོན་པས་དྲང་བའི་དོན་ནོ། །རྩོད་པ་དང་བཅས་པ་ནི་གཞན་གྱིས་གཞིག་པར་བྱ་བ་དང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩོད་པ་སྨྲ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པའོ། །ཞེས་ཝེན་ཚེག་གིས་བཤད་དོ། །” ⑱ཞེས་བཀོད་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་དག་ལས་རྗེ་བླ་མས་བླ་ན་མཆིས་པ་དང་། སྐབས་མཆིས་པ། དྲང་བའི་དོན། རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་བཞི་ལ་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་གི་འགྲེལ་རྒྱག་སྟངས་དང་མི་མཐུན་པའི་བཞེད་དགོངས་བཏོན་ཅིང་། “དང་པོ་ནི་བླ་ན་སྟེ་འདིའི་གོང་ན་ངེས་དོན་གཞན་ཡོད་” ⑲པར་གོ་དགོས་ཏེ། བླ་ན་མཆིས་པ་ཞེས་པར་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་ལྟར་དེའི་གོང་ན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པ་ཞེས་སྤྱི་བམ་ཙམ་དུ་བསྐྱུར་མི་རུང་བར་དེའི་གོང་ན་ངེས་དོན་གཞན་ཡོད་པ་ལ་གོ་དགོས་པར་གསུངས་པ་སྟེ། གལ་ཏེ་བླ་ན་མཆིས་པ་ཞེས་པ་དེའི་གོང་ན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པ་ཙམ་ལ་གོ་ན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པའི་སྐབས་“ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་ལས་མ་བརྩམས་པའི་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་དྲིས་པ་ལྟར་དོགས་པ་མེད་ལ་” ⑳ཞེས་གསུངས་པའི་དྲང་ངེས་དབྱེ་བ་ལ་མི་འདུས་པའི་ཆོས་ཚན་ཁག་ཅིག་ཀྱང་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ལ་འདུ་དགོས་ཕྱིར། འདིར་ནི་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་ཞུས་པའི་སྐབས་ཡིན་པས་དྲང་ངེས་གཙོ་བོར་བྱེད་དགོས་པ་ལ་དེ་ལས་གཞན་པའི་མདོ་ཡང་ནང་དུ་བསྡུ་དགོས་པའི་སྐྱོན་འཇུག་པ་རེད། དེ་བས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་“བླ་ན་མཆིས་པ་”ཞེས་པ་ནི་དེའི་གོང་ན་ངེས་དོན་གཞན་ཡོད་པའི་དོན་དུ་འགྲེལ་བ་ནི་གནད་འདི་ལ་གཟིགས་པ་གོང་འོག་གི་བཞེད་དགོངས་གུང་བསྒྲིགས་ན་ཤེས་ནུས།
དེ་བཞིན་དུ་སྐབས་མཆིས་པ་ཞེས་པ་ནི་“གཉིས་པ་ནི་འདིའི་དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་ཁས་བླངས་པ་ལ་རྒོལ་བ་གཞན་གྱི་སྐྱོན་གྱི་སྐབས་མཆིས་” (21)པར་གོ་དགོས་ཏེ། ཝེན་ཚེག་གིས་ལྟར་ན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་འདི་ལས་སྐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པའོ་ཞེས་འགྲེལ་ཡང་། དེ་ལྟར་ན་སྐབས་འདི་ནི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་ཆོས་འཁོར་གཉིས་པ་ནི་སྐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པ་ལ་གོ་འམ། གལ་ཏེ་གོ་ན་སེམས་ཙམ་པ་ལྟར་ན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་དྲང་དོན་ལ་གཏོགས་ཕྱིར་འགལ་འཁྲུག་གི་སྐྱོན་འབྱུང་ཞིང་། འདིར་ནི་དང་པོ་གཉིས་ལ་གོ་དགོས་ཞེ་ན་གོང་གི་རིགས་པ་ལྟར་ཆོས་འཁོར་གསུམ་པར་གསུངས་པའི་“འདུལ་བ་མདོར་བསྡུས་ཞེས་བྱ་བ་རུང་མཐུན་དུ་གྲགས་པ་གསུངས་ཀྱང་དེ་མདོ་འདིས་ངེས་ོན་དུ་སྟོན་པ་མིན་ནོ་” (22)ཞེས་པ་དེར་ངོས་འཛིན་ཇི་ལྟར་བྱ། དགེ་ལུགས་པའི་ཡིག་ཆར་དེ་ནི་ཞིབ་ཆ་མེད་པའི་སྐྱོན་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་ནི་ཝེན་ཚེག་གི་ཚིག་རང་ན་“འདི་ལས་སྐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་”ཞེས་པའི་“ལས་”སྒྲ་འདིས་ཆོས་འཁོར་སྔ་མ་གཉིས་མ་ཡིན་པར་གྱུར་པའི་ཆོས་འཁོར་གཞན་ཡོད་པ་སྟོན་པ་སྟེ་སྐབས་སུ་བབ་པའི་ཆོས་འཁོར་དང་པོ་གཉིས་ལ་མི་འཇུག་པ་གསལ་བར་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །
དེས་ན་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་སྐབས་འདིའི་“སྐབས་མཆིས་པ་”ནི་“འདིའི་དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་ཁས་བླངས་པ་ལ་རྒོལ་བ་གཞན་གྱི་སྐྱོན་གྱི་སྐབས་མཆིས་པར་”བལྟས་ན་ནི་གོང་གི་འགལ་འཁྲུག་གི་སྐྱོན་སྤོང་ནུས་པར་མ་ཟད། གང་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་དང་མེད་པའི་ཁས་ལེན་ལ་རྒོལ་བ་ཡོད་པ་སྟེ། ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པར་གསུངས་པའི་ཆོས་ཚན་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ལས་བརྩམས་པ་དག་མཚན་ཉིད་གསུམ་ལ་རང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་མེད་གསལ་བར་ཕྱེ་ནས་བྱེ་བྲག་གིས་བསྟན་པ་ནི་སྐབས་མེད་པའི་བརྗོད་བྱར་འཇུག་ཚུལ་ལྟར་གོ་ནུས།
གཞན་ཡང་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ།“འདི་ལ་རྒྱ་ནག་འགྲེལ་བ་ལས་རྒོལ་བ་དང་བཅས་པ་ཞེས་ཀྱང་བསྒྱུར་བས་དོན་དེ་ལྟར་རོ། །” (23)ཞེས་གསུངས་པ་ནི་གོང་བཀོད་ཐན་ཞི་ཡུང་གིས་བྲིས་པའི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་སྦས་དོན་ཞེས་པར་བླ་ན་མེད་པ་སོགས་ལ་སྡོམ་འགོད་སྐབས་ཀྱང་། རྒྱ་གར་གྱི་བྲམ་ཟེའི་ཆོས་ལུགས་འཛིན་པ་དང་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྗེས་འཇུག་པའི་བར་བདེན་པ་བཞི་ལས་བརྩམས་ཏེ་རྩོད་པ་ཆེན་པོ་ཤོར་ཅིང་། ཁོང་དག་གིས་རིགས་པ་སྣ་ཚོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་གཞག་བཀག་ཕྱིར་སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྲས་ཀྱི་ཐུ་བོ་འཕགས་པ་ལྷས་བརྒྱ་བའི་བཤད་པའི་ཐོག་ནས་མུ་སྟེགས་པ་དག་བཟློག་པར་མཛད་ཚུལ་(24)བརྗོད་པ་དང་ཤིན་ཏུ་ཉེ་བར་སྐབས་འདིའི་“སྐབས་མཆིས་པ་”ཞེས་པ་ནི་“དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་ཁས་བླངས་པ་ལ་གཞན་གྱི་རྒོལ་བའི་སྐྱོན་ཡོད་མེད་”ལ་འགྲེལ་ཚུལ་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་མོད། སེ་ར་རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་《དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་རིན་པོ་ཆེའི་ཕྲེང་བ་》རུ། “སྐབས་མ་མཆིས་པ་ཞེས་པས་འདིའི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རྒོལ་བ་གཞན་གྱིས་ཀླན་ཀའི་གླགས་མེད་པ་དེ་བསྟན།” ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་བས་ཐན་ཞི་ཡུང་གི་འགྲེལ་པ་བྱེད་སྟངས་དེ་ཉིད་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་གི་དགོངས་པ་དང་ཐོད་ཐུག་ཡོད་མེད་ལ་མུ་མཐུད་བརྟག་པར་བྱ་བའི་གནས་ཏེ། རྒོལ་བ་གཞན་གྱི་ཀླན་ཀའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ནི་དགེ་ལུགས་པའི་མཁས་དབང་རྣམ་པས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རྒོལ་བ་གཞན་གྱི་སྐྱོན་ཡོད་མེད་ལ་བྱེད་ཀྱི། བདེན་གཞིའི་རྣམ་གཞག་བཀག་མ་བཀག་གི་ཁྱད་པར་ཙམ་ལ་མི་བྱེད་པ་དང་། སྐབས་འདི་ནི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དྲང་ངེས་ཕྱེ་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་རྩོད་པའི་ཐད་སོ་ཡིན་ཕྱིར། བདེན་པ་བཞི་པོ་དེའི་ཁུངས་སུ་འདུས་ཀྱང་དེ་ལ་རྩོད་པ་ཡོད་མེད་དེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་འཛིན་རུང་མིན་ལ་རྩོད་པ་དང་། བདེན་པ་བཞི་ཁས་ལེན་མིན་གྱི་རྩོད་པ་ནི་སྐབས་བབ་བརྗོད་གཞི་ལས་གཞན་དུ་གྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། དྲང་ངེས་འབྱེད་སྐབས་བདེན་བཞི་ཁས་ལེན་མིན་ལ་རྩོད་པ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་གང་དུ་འཇོག་རྩོད་པ་སྟེ། དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་རྩ་བའི་སྔོན་འགྲོ་ནི་རྒྱལ་བའི་བཀའ་གང་ཞིག་ཡང་དག་མིན་ལ་དོགས་པ་མེད་དགོས་པའི་ཕྱིར་རོ། །
དྲང་བའི་དོན་ཞེས་པར་“གསུམ་པ་ནི་འདིའི་དོན་གཞན་དུ་དྲངས་དགོས་པའོ། །”ཞེས་གསུངས་ལ། འདིའི་ཐད་ཀྱི་ཝེན་ཚེག་གི་འགྲེལ་ལྟར་ན་སྟོང་པ་ཉིད་མི་སྟོན་ཞིང་ཡོད་པར་སྟོན་པས་དྲང་བའི་དོན་ནོ་ཞེས་བཀོད་ཡོད་པས་མདོ་ཚིག་འདིའི་དྲང་བའི་དོན་ཞེས་པ་སྟོང་པ་ཉིད་མི་སྟོན་པ་དང་། ཡོད་པ་ཞིག་ལ་སྦྱོར་དགོས་པར་གསལ། འོན་ཀྱང་སྐབས་འདིའི་སྟོང་པ་ཉིད་ཅེས་པ་ཡོངས་གྲགས་ལྟར་གོ་བ་བླངས་ཆོག་ཀྱང་“ཡོད་པ་”ཞེས་པ་སེམས་ཙམ་པ་ལྟར་གྱི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཅེས་པར་འཇོག་གམ། ཡང་ན་ཀུན་བཏགས་དོན་དམ་དུ་མེད་པ་དང་། གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་དོན་དམ་པར་ཡོད་ཅེས་པའི་“ཡོད་པ་”ཡིན་མིན་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་ངོ་བོ་ངོས་འཛིན་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་ཞིབ་ཆ་ཆེ་བར་འགྲོ་དགོས་པ་ལས་ཚིག་ངོས་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པས་ཡོད་པས་ཁྱབ་བམ། ཚུལ་འདི་ལ་དགོངས་ནས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་དྲང་བའི་དོན་ནི་འདིའི་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པར་འགྲེལ་བ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་གོང་གི་སྐབས་མཆིས་པ་སོགས་ནི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་ལ་རེས་མོས་སུ་སྦྱར་ཡོད་པ་དང་། འཁོར་ལོ་མཐའ་མར་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་སོགས་སྦྱར་ཡོད་པས་ཚིག་ཟིན་ཁོ་ན་ལྟར་ན་འཁོར་ལོ་སྔ་མ་གཉིས་དྲང་དོན་གཞན་དུ་དྲང་རུང་བ་དང་གསུམ་པ་ནི་ངེས་དོན་དུ་སྦྱར་བ་གོ་ནུས། འོན་ཀྱང་དབུ་མ་བ་ལྟར་ན་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་ནི་ངེས་དོན་དུ་འཛིན་པ་དང་། ངེས་དོན་དུ་འཛིན་ན་སྟོང་ཉིད་དངོས་སུ་སྟོན་དགོས་པས་སྐབས་འདིའི་དྲང་བའི་དོན་ཞེས་པ་སྟོང་པ་ཉིད་མི་སྟོན་པར་གོ་བ་ནི་དབུ་མ་བ་ལྟར་གྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པའི་མདོ་དོན་འགྲེལ་ཚུལ་དང་འགལ་ཡོད་པར་མ་ཟད། དགོངས་འགྲེལ་དུ་བཀོད་པའི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ལས་བརྩམས་ཏེ་ཞེས་པའི་མདོ་ཚིག་དང་ཡང་མི་མཐུན་པར་སོང་ཡོད་པ་སོགས་སེམས་ཙམ་པ་དང་དབུ་མ་བ་གང་གི་ལུགས་ལས་ཀྱང་ཕྱི་རོལ་དུ་གྱུར་ཡོད།དེ་བས་སྐབས་འདིའི་དྲང་དོན་ཞེས་པ་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པ་ལ་གོ་ན་སེམས་ཙམ་པ་ལྟར་གྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་ངོས་འཛིན་དང་མཐུན་སྙམ་པའོ། །
རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པ་ནི། “བཞི་པ་ནི་དོན་འདི་ལྟར་ཡིན་སྟོན་པས་གསལ་པོར་མ་ཕྱེ་བས་དོན་ལ་མི་མཐུན་པར་རྩོད་པའོ། །”ཞེས་པ་ལྟར་དང་། འདིའི་ཐད་ཀྱི་ཝེན་ཚེག་གི་འགྲེལ་ནི་རྩོད་པ་དང་བཅས་པ་ནི་གཞན་གྱིས་གཞིག་པར་བྱ་བ་དང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩོད་པ་སྨྲ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པའོ་ཞེས་བཀོད་ཡོད། གལ་ཏེ་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ཅེས་དངོས་སུ་གསུངས་པ་མིན་ན་གསལ་པོར་མ་ཕྱེ་བས་དོན་ལ་མི་མཐུན་པར་རྩོད་པའོ་ཞེས་སུ་འགྱུར་བས་མདོའི་དགོངས་གཞི་གོ་མི་ཐུབ་ཅིང་། སྐབས་འདི་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་དམ་མེད་གསལ་པོར་ལེགས་པར་མ་ཕྱེ་བས་གང་དྲང་བའི་དོན་ཡིན་པ་དང་གང་ངེས་པའི་དོན་ཡིན་གསལ་པོ་མི་ཤེས་པ་བཞིན་ཆོས་འཁོར་དང་པོ་གཉིས་ལས་གང་དྲང་བའི་དོན་ཅན་དང་གང་ངེས་པའི་དོན་ཡིན་པ་མ་ཤེས་པར་རྩོད་པར་འགྱུར་བས་ན་སྐབས་འདིར་ཡང་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་བརྗོད་པ་རེད། འདི་དང་རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་མཛད་མཁན་ཁག་ཅིག་གི་འདོད་ཚུལ་གཉིས་ཅུང་མཐུན་པར་འདུག་མོད།(25) རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པས་འཁོར་ལོ་གསུམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་དམ་མེད་གསལ་བར་གསུངས་པའི་དབང་གིས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་ཆོས་འཁོར་རམ་ལེགས་ཕྱེའི་ཆོས་འཁོར་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་འཁོར་ལོ་ཐ་མ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་འགྱུར་བའི་དོགས་པ་མེད་དགོས་སོ། །
གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་《དཀའ་འགྲེལ་ཡང་སྙིང་》ན་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ཀྱང་འཁོར་ལོ་ཐོག་མཐའ་གཉིས་ལ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཙམ་ལས་མ་སྨོས་ཤིང་། བར་པ་ལ་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞེས་ཁྱད་པར་འབྱེད་པའི་དོན་ཡོད་པའི་ཕྱིར་ཞེས་འབྱུང་ཞིང་། ཁོང་གིས་ཤེར་མདོ་སོགས་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཐད་ཀར་མདོ་ཚིག་ཏུ་དངོས་སུ་འཁོད་པའི་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་རྣམས་འཁོར་ལོ་བར་པར་གསུངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་འཁོར་ལོ་བར་པ་དེ་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་ཡིན་པར་ཁས་ལེན་པར་མ་ཟད། དེའི་ཚིག་ཟིན་གྱི་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྟངས་ལ་གཞིགས་ན་ཡང་འཁོར་ལོ་བར་པ་ངེས་དོན་དུ་འཇོག་དགོས་པར་གསུངས། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་གོང་བཀོད་བཞིན་ཐོག་མཐའ་གཉིས་ལ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཙམ་ལས་མ་སྨོས་ཤིང་། བར་པ་ལ་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞེས་འཁོར་ལོ་གཞན་གཉིས་དང་ཁྱད་འབྱེད་ཀྱི་ཚིག་དངོས་སུ་བཀོད་ཡོད་པར་བརྗོད་ཅིང་། ཁ་ཅིག་ཐ་མ་ལ་ཤིན་ཏུ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞེས་པའི་ཚིག་འབྱུང་ངོ་ཞེས་སྨྲ་བར་བྱེད་ན་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ། “དེ་མ་དག་པ་ཡིན་ཏེ། རྟག་བརྟན་དཔར་མ་དང་རྒྱ་ནག་འགྲེལ་ཆེན་ལས་དེ་འབྱུང་ཡང་། སྔོན་གྱི་དཔེ་དག་པ་དུ་མ་དང་གཏན་ལ་དབབ་པ་བསྡུ་བར་དྲངས་པ་སོགས་སུ་མི་འབྱུང་བས་རྗེ་བླ་མས་ཀྱང་མ་བཀོད་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་” (26)ཞེས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་པར་གཞི་ཁག་གི་གནད་དོན་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་དགོངས་འགྲེལ་དག་མ་ཁག་ཏུ་འཁོར་ལོ་བར་པ་ལ་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞེས་པའི་ཚིག་དངོས་སུ་སྨོས་ཡོད་པར་བརྗོད་ཀྱང་སྐབས་འདིའི་དཔེ་དག་པ་དུ་མ་ཞེས་པ་དཔར་གཞི་གང་ལ་གོ་དགོས་ཚུལ་ཞིབ་ཆ་གསུངས་མེད།
ཚུལ་འདི་ལ་དམིགས་ནས་ཁོ་བོས་རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་འགྱུར་བའི་མདོ་ཚིག་དག་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཏེ་གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་བཞེད་ཚུལ་དང་ཐོད་གཏུགས་སྐབས་རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་དུ་འབྱུང་བའི་ཚིག་ཟིན་ལ་དེ་འདྲའི་སྣང་ཚུལ་ཡོད་པར་རྟོགས་ཤིང་། མདོ་ཚིག་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་རེའུ་མིག་(27)ཏུ་བཀོད་ན།
ང་ཚོས་གོང་བཀོད་རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་འབྱུང་བའི་འགྱུར་ཡིག་ཁག་ལས་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི། ཆོས་འཁོར་དང་པོ་ལ་རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་དུ་ཡང་“甚奇”ཞེས་པའི་ཚིག་ཆོས་འཁོར་གསུམ་པོར་སྣང་ན་ཡང་། ཆོས་འཁོར་གཉིས་པ་དང་གསུམ་པའི་སྐབས་“甚奇”ཞེས་པའི་ཚིག་འདིའི་སྔོན་དུ་སྔ་ཕྱིར་“更”དང་“第一”ཞེས་པའི་ཤུགས་འདོན་གྱི་མིང་སྦྱར་ཡོད།
རང་རེའི་བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མར་བཞུགས་པའི་དཔེ་ལས་ཀྱང་ཆོས་འཁོར་དང་པོའི་སྐབས་“ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་”ཞེས་དང་། གཉིས་པའི་སྐབས་སུ་“སྟོང་པ་ཉིད་སྨོས་པའི་རྣམ་པས་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་འཁོར་གཉིས་པ་བསྐོར་ཏེ་”ཞེས་དང་། གསུམ་པ་ལ་“ཤིན་ཏུ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་བསྐོར་ཏེ་” ཞེས་སོགས་འབྱུང་བས་གོང་བཀོད་རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་དང་ཅུང་མཐུན་པའི་བཟོ་འདུག འོན་ཀྱང་བོད་རང་གི་སྐད་ཀྱི་སྦྱོར་ལུགས་ཐོག་བལྟས་ན་ཆེས་ཞེས་པ་དང་ཤིན་ཏུ་ཞེས་པའི་ཤུགས་འདོན་གྱི་མིང་འདི་གཉིས་ལས་སྔ་མའི་མཚོན་ཤུགས་དེ་ཕྱི་མ་ལས་ཅུང་ཟད་མཐོན་པོར་སླེབས་ཡོད་དམ་སྙམ་སྟེ། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེས་རྟག་བརྟན་དཔར་མ་དང་རྒྱ་ནག་འགྲེལ་ཆེན་ལས་དེ་འབྱུང་ཡང་། སྔོན་གྱི་དཔེ་དག་པ་དུ་མ་དང་གཏན་ལ་དབབ་པ་བསྡུ་བར་དྲངས་པ་སོགས་སུ་མི་འབྱུང་བས་ཞེས་གསུངས་པ་ལ་དཔགས་ན། རྒྱ་ནག་འགྲེལ་ཆེན་དེ་རྒྱ་ནག་སྐད་ནས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན་པས་ལོ་ཙཱ་བའི་འགྱུར་ཁྱད་ལ་ཡང་བསམ་ཞིབ་བྱ་དགོས་པར་མ་ཟད། རྟག་བརྟན་པར་མའི་དཔེ་གང་ལ་བྱས་པ་སོགས་ཀྱང་བརྩད་ཞིབ་ཐུབ་ཚེ་མདོ་དོན་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་གྲོགས་སུ་འགྱུར་ཐུབ་བོ། །
མཇུག་སྡོམ།
གཅིག བཙུན་པ་ཝེན་ཚག་གིས་དགོངས་འགྲེལ་འགྲེལ་ཆེན་མཛད་པ་དེས་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་ལ་ཤན་ཤུགས་ངེས་ཅན་ཐེབས་ཡོད་ན་ཡང་། དགོངས་འགྲེལ་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་མདོ་ཚིག་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་ཐོག་ནས་དྲང་ངེས་འབྱེད་དགོས་པའི་ཚུལ་གསུངས་པ་དེ་དགེ་ལུགས་པའི་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་དང་མི་མཐུན། རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་《བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི་མདོ་》ཡི་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་ནི་རྒྱལ་བའི་དགོངས་པ་དངོས་ཡིན་པའི་ཁས་ལེན་ཐོག་སེམས་ཙམ་པའི་ཆོས་འཁོར་ངོས་འཛིན་ལ་མཐའ་དཔྱོད་མང་པོ་མཛད་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ནི་《བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི་མདོ་》ཡི་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་གསལ་པོར་ངེས་རྒྱུར་ཐོག་མའི་རྨང་གཞིར་གྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཆོས་འཁོར་གཉིས་པར་བསྐོར་བ་རྣམས་ངེས་དོན་དུ་འཇོག་པ་དང་། དང་པོ་དང་གསུམ་པ་གཉིས་དྲང་དོན་དུ་བཞེད། དེ་ལ་ཆོས་འཁོར་དང་པོ་དྲང་དོན་ཡིན་པ་བོད་རྒྱ་གཉི་གའི་མཁས་པའི་བཞེད་ཚུལ་མཐུན་ན་ཡང་། གཉིས་པ་དང་གསུམ་པའི་བཞེད་ཚུལ་ལ་ཁྱད་པར་བྱུང་ཡོད།
གཉིས། དགེ་ལུགས་པར་ཡིག་ཆར་གང་དྲང་བའི་དོན་དང་གང་ངེས་པའི་དོན་ཡིན་པ་སྟོང་པ་ཉིད་བསྟན་མ་བསྟན་ལ་བྱེད་དགོས་པ་ལས་འདི་དྲང་བའི་དོན་ནོ་འདི་ངེས་པའི་དོན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པའི་ལུང་ཙམ་ལ་མ་ཡིན་ཏེ།(29) དྲང་ངེས་འབྱེད་པ་ལ་ཐོག་མར་སྲོལ་འབྱེད་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་དྲི་མ་མེད་པའི་རིགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་འབྱེད་དགོས་པ་དང་། འབྱེད་ཚུལ་ཡང་རྟོན་པ་བཞི་དང་། ལྡེམ་དགོངས་ལྡེམ། རིགས་པ་བཞི་སོགས་ཐབས་ཚུལ་དུ་མས་ཉམས་ཞིབ་གནད་སྨིན་གནང་དགོས་པ་ལས་ལུང་གི་ཚིག་ཟིན་ཙམ་གྱིས་མི་ནུས་པ་ནི་གྲུབ་མཐའ་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་སྟེ། གྲུབ་མཐའི་མཐོ་དམན་གྱི་ཆ་ནས་དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་ཉིད་གྲུབ་མཐའ་ཀུན་གྱི་གཙོ་བོར་འཛིན་ཞིང་། རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་བཞེད་སྙིང་རྒྱའི་མཁས་པ་ཚོའི་དཔྱད་འབྲས་དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་བྱུང་དོན་ཡང་གནད་འདི་ལ་ཐུག་པ་དང་། 《བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི་མདོ་》ཡི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་བའི་བདེན་གཉིས་ཀྱི་བཞེད་མཚམས་གསལ་བར་ཕྱེ་སྟེ་དྲང་ངེས་འབྱེད་པ་ནི་ཐབས་ཚུལ་མཐར་ཐུག་ཏུ་འདོད་པའོ། །
གསུམ། རང་རེའི་དཀའ་འགྲེལ་མང་པོར་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》ཡི་གནད་ཚིག་གཙོ་བོ་དག་ལ་ཞིབ་ཆར་འགྲེལ་པ་སོང་ཡང་གོང་གི་དགོངས་འགྲེལ་དུ་འབྱུང་བའི་བླ་ན་མཆིས་པ་སོགས་རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་དང་དེའི་འགྲེལ་ཚུལ་ཕན་ཚུན་བསྡུར་བ་ཆེས་ཉུང་། རྒྱའི་མཁས་པས་དྲང་ངེས་འབྱེད་སྐབས་དགེ་ལུགས་པ་ནང་བཞིན་དབུ་སེམས་གཉིས་སུ་དབྱེ་སྟེ་སོ་སོར་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་སྲོལ་ཕལ་ཆེར་མེད། ཁ་ཅིག་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུར་བཞུགས་པའི་གོང་བཀོད་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་སོགས་ཀྱི་ཚིག་ཟིན་ལྟར་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཕྱིར་(30)འདི་ལ་དཔྱད་གཞི་ཆེ་ཞིང་། རྗེ་བླ་མས་ཀྱང་ཝེན་ཚེག་གི་འགྲེལ་པར་མི་མཐུན་པའི་བཞེད་དགོངས་བཏོན་པ་ནི་མདོ་ཚིག་དངོས་ཟིན་དག་གི་དམིགས་ཡུལ་ངོ་མ་རྟོགས་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་པོར་གཟིགས་ཤིང་། ཆོས་འཁོར་གསུམ་པ་ནི་ཐེག་པ་ཐུན་མོང་ལ་དམིགས་ནས་དྲང་ངེས་སོ་སོར་ཏེ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་སྒོ་ནས་གསུངས་པས་ལེགས་ཕྱེའི་ཆོས་འཁོར་ཞེས་སུ་བཏགས་པ་ལས་ཆ་མ་ཕྱེ་བར་ངེས་དོན་ཁོ་ན་སྟོན་པ་མིན་ཚུལ་གསལ། དེས་དགེ་ལུགས་པའི་དྲང་ངེས་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་རིགས་ལམ་དེ་ཉིད་གཞན་ལས་ཞིབ་ཆ་ཆེ་བར་སོང་མོད། ད་ལྟ་བཞུགས་པའི་མདོ་སྡེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་དྲང་ངེས་གང་ལ་གཏོགས་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ལ་དུས་ཀྱི་སྔ་ཕྱི་དང་བརྗོད་བྱའི་ཁྱད་པར། མདོ་ཚིག་དུམ་བུ་གཅིག་ཙམ་ཆོས་ཚན་གར་བཞུགས། དེའི་ནང་དོན་ལ་གོ་བ་ལེན་སྟངས་སོགས་རེ་རེ་བཞིན་རྟོག་ཞིབ་བྱ་དགོས་ཚེ་སྔར་མེད་དཀའ་ཁག་ཀྱང་འབྱུང་ངེས་སོ། །
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
①རྗེ་ཅོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》(ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་325
②རང་རེའི་ཡིག་ཆ་ཁག་ནང་དོགས་པ་འདི་འདྲ་སུ་ལ་ཡོད་རྩོད་པ་ན། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ནི་ས་བཅུའི་དབང་ཕྱུག་ཡིན་ཕྱིར་དོགས་པ་འདི་ལྟ་བུ་མེད་དགོས་ཤིང་། གང་ལ་དམིགས་ནས་དྲི་བ་ཞུས་ཞེ་ན་འདིས་ནི་གདུལ་བྱ་ལ་གཙོ་བོར་དགོངས་པ་དམིགས་ཀྱིས་འབྱེད་ཅིང་། དགོངས་འགྲེལ་རང་ན་ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཡོན་ཏན་འབྱུང་གནས་ལ་“ཡོན་ཏན་འབྱུང་གནས་ཁྱོད་དེ་ལྟར་སྐྱེ་བོ་མང་པོ་ལ་ཕན་པ་དང་། སྐྱེ་བོ་མང་པོ་ལ་བདེ་བ་དང་། འཇིག་རྟེན་ལ་སྙིང་བརྩེ་བ་དང་། ལྷ་དང་མིར་བཅས་པའི་སྐྱེ་དགུའི་དོན་དང་། ཕན་པ་དང་བདེ་བའི་ཕྱིར་ཞུགས་ཏེ། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ལ་ཁྱོད་དོན་འདི་ཉིད་འདྲི་བར་སེམས་པ་ནི་ལེགས་སོ་ལེགས་སོ། །”《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》 [G] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། མདོ་སྡེ། (ཅ)ཤོག་ངོས་32ཐོག་གསལ། ཞེས་འབྱུང་བ་དང་། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུར་ཡང་ཡོན་ཏན་འབྱུང་གནས་ལ་གསུངས་པ་དག་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་ཀྱང་མ་ཆད་པར་བཀོད་ཡོད་པས་རི་བོ་དགེ་ལྡན་པའི་གྲྭ་ས་ཁག་ནང་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་རྣམ་པས་དོན་དག་ཡང་དག་འཕགས་ལ་དྲིས་ཞུས་ཀྱི་དོགས་པ་མེད་པར་གསུངས་པ་ཡང་མདོ་ཚིག་འདི་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཡོད་སྙམ།
③ཟས་བཞི་ཞེས་པ་ནི་ཁམས་དང་། སེམས་དང་། རྣམ་ཤེས་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཟས་བཞི་ལ་(མདོ་སྨད་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་དྲང་ངེས་དཔེ་ཁྲིད་ཀྱི་སྒྲ་ཐག་ལས་ཟས་བཞིའི་གྲངས་འདྲེན་ཚུལ་འདི་ལྟར་གསུངས་འདུག)གོ་བ་དང་། སངས་རྒྱས་ཆོས་གཞུང་གི་ཚིག་མཛོད་ན་ཁམས་ཀྱི་ཟས། རེག་པའི་ཟས། སེམས་པའི་ཟས། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཟས་ཞེས་སུ་གྲངས་འདྲེན་བྱས་འདུག ཝང་དབྱི་ནོན་སོགས་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། 《སངས་རྒྱས་ཆོས་གཞུང་གི་ཚིག་མཛོད》 [Z] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1992ལོ། ཤོག་ངོས་719
④སྡུག་བདེན་གྱི་ངོ་བོ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་སྟེ། སྡུག་བདེན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་བཞི་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལ་གཙང་བདེ་རྟག་བདག་ཏུ་འཛིན་པའོ། །འདིའི་སྐོར་གནད་ཟིན་བསྡུས་པ་ཞིག་གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་《བདེན་བཞིའི་རྣམ་བཞག་ཐར་འདོད་འཇུག་ངོགས་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》ན་གསལ་བར་གསུངས་ཡོད་ཀྱང་འདིར་ཡིག་ཚོགས་ལ་འཇིགས་ནས་མ་བཀོད་པ་ཡིན། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། 《གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་གསུང་འབུམ》 པོད་(ཁ)བ། [G] པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོ། ཤོག་ངོས་581-583
⑤འདིར་ཀུན་འབྱུང་གི་ཁྱད་ཆོས་བཞི་སྤངས་པ་ལ་གོ་ཞིང་། ཀུན་འབྱུང་གི་ཁྱད་ཆོས་བཞི་ནི་རྒྱང་འཕེན་པ་ལྟ་བུ་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་མེད་དུ་འཛིན་པ་དང་། གསལ་བྱེད་པས་དུས་རྟག་པ་ལྟ་བུ་རྒྱུ་གཅིག་ཁོ་ནར་འཛིན་པ་དང་། རིག་བྱེད་པས་སྒྲའི་ཚངས་པ་དང་གྲངས་ཅན་པས་གཙོ་བོའི་རྣམ་འགྱུར་ལྟ་བུ་རང་བཞིན་རྟག་ལ་གནས་སྐབས་འགྱུར་བར་འཛིན་པ། རིག་པ་ཅན་པ་དང་བྱེ་བྲག་པ་ལྟར་དབང་ཕྱུག་གིས་བློ་སྔར་བཏང་བ་ཙམ་ལས་སྐྱེ་བ་དེའི་གཡོ་བ་ལས་བྱུང་བར་འཛིན་པ་དང་བཞི། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། 《གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་གསུང་འབུམ》 པོད་(ཁ)པ། [G] པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོ། ཤོག་ངོས་585-586
⑥ 1.འདི་ནི་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་ལ་གོ་དགོས་པ་ནི་(འདིར་ཁམས་སྣ་ཚོགས་ཞེས་པ་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བྱས་པ་ནི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོའི་དྲང་ངེས་དཀའ་འགྲེལ་དཔེ་ཁྲིད་ཀྱི་སྒྲ་ཐག་ལས་གསུངས་པ་ལྟར་བཀོད་པ་ཡིན།) རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པས་ “ཁམས་སྣ་ཚོགས་དང་ཁམས་དུ་མ་ལ་འགྲེལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་གཞན་དུ་བཤད་ཀྱང་འོག་ནས་འབྱུང་བའི་མདོ་དང་སྦྱར་ན་ཁམས་དྲུག་དང་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་ལ་བྱའོ་”ཞེས་གསུངས་པ་དང་མཐུན་ཞིང་། “འགྲེལ་བ་གཞན་རྣམས་”ཞེས་པ་ནི་ཤོག་ངོས་དེར་རྒྱ་ནག་འགྲེལ་ཆེན་ལས་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་པོ་དག་གཅིག་ལ་གཅིག་ཐ་དད་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ཁམས་སྣ་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ་ཞེས་པ་ལ་མ་ཁྱབ་པའི་སྐྱོན་སྤོང་མཛད་ཡོད་པས་རྒྱ་ནག་འགྲེལ་ཆེན་ལ་གོ་དགོས་སམ་སྙམ། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། 《དཀའ་འགྲེལ་རྩོམ་འཕྲོ་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོའི་ཡང་སྙིང་》[M] ཤོག་ངོས་373 དེ་ལ་རྟེན་དབང་པོའི་ཁམས་དྲུག བརྟེན་པ་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཁམས་དྲུག དམིགས་པ་ཡུལ་གྱི་ཁམས་དྲུག་སྟེ་བཅོ་བརྒྱད། སྒྲ་བཤད་ནི་ཁམས་ཞེས་པ་རང་བཞིན་ལ་འཇུག་པས་རང་བཞིན་མི་འདྲ་བ་བཅོ་བརྒྱད་ཅེས་པའི་དོན་ནོ། ། 2. སློབ་དཔོན་ཚུལ་ཁྲིམས་བསྐྱངས་ཀྱིས་ཆེས་བསྡུས་པའི་ཚུལ་དུ་བསམ་པ་དང་རང་བཞིན་སྣ་ཚོགས་ལ་འཇུག་པར་གསུངས། སྒོམ་སྡེ་ལྷ་རམས་པ་ཐུབ་བསྟན་བསམ་གྲུབ། 《མདོ་སྔགས་གཞུང་ཆེན་ཚིག་མཛོད》[Z] 2005ལོ། ཤོག་ངོས་52
⑦སྐབས་འདིའི་དོན་འགྲེལ་ལ་ “བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རྣམ་གྲངས་དུ་མར་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་སྩལ། ཅེས་པ་ནས་འཕེལ་ཞིང་ཡང་བ་ཉིད་དུ་བཀའ་བསྩལ་ལ། ཞེས་པ་ནི་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་སོགས་ཀྱི་ནང་གི་ཡིན་ལ། དྲན་ཉེའང་ལོ་ཙཱ་བ་ཁ་ཅིག་ཐེག་ཆེན་གྱི་བཀར་བཞེད་ཀྱང་ཐེག་དམན་གྱི་ཡིན་པར་དཀར་ཆག་འཕང་ཐང་མ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་ལྟར་ཡིན་ནོ། །”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་གོ་དགོས་སམ་སྙམ། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་《དྲང་ངེས་དཀའ་འགྲེལ་རྩོམ་འཕྲོ་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོའི་ཡང་སྙིང》[M] ཤོག་ངོས་365
⑧འདི་ནི་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་ཞུས་པའི་ཚིག་ཡིན་ལ། འདིར་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་ཚིག་དངོས་སུ་སྨྲས་ན། “བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ། ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ། མ་འགགས་པ། གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ། རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་ཀྱང་བཀའ་སྩལ་ལགས་ན།” ཞེས་འབྱུང་ངོ་། །《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》[G] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། མདོ་སྡེ། (ཅ) པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤོག་ངོས་38
⑨ 《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》[G] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། མདོ་སྡེ། (ཅ) པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤོག་ངོས་58
⑩《མདོ་སྡེ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་》གྱི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་ལས་ “བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དང་པོར་ཡུལ་ཝཱ་རཱ་ཎ་སཱི་(སཱིར)དྲང་སྲོང་སྨྲ་བ་རི་དགས་(དྭགས)ཀྱི་ནགས་སུ་ཐེག་པ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པར་བསྟན་པས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ། སྔོན་ལྷར་གྱུར་པའམ། མིར་གྱུར་པ་སུས་ཀྱང་ཆོས་དང་འཐུན་(མཐུན་)པར་འཇིག་རྟེན་དུ་མ་བསྐོར་བ་གཅིག་ཏུ་རབ་ཏུ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་ཡང་བླ་ན་མཆིས་པ། སྐབས་མཆིས་པ། དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་ལ།” ཞེས་འབྱུང་བའི་མདོ་ཚིག་ལྟར་རོ། །《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》[G] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། མདོ་སྡེ། (ཅ) པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤོག་ངོས་57
⑪“བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས། སྐྱེ་བ་མ་མཆིས་པ་དང་། འགག་པ་མ་མཆིས་པ་དང་། གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་། རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ནས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་སྟོང་པ་ཉིད་སྨོས་པའི་རྣམ་པས་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་ཡང་བླ་ན་མ་མཆིས་པ། སྐབས་མཆིས་པ། དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་ལ།” ཞེས་འབྱུང་བའི་མདོ་ཚིག་ལྟར་རོ། ། 《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》[G] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། མདོ་སྡེ། (ཅ) པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤོག་ངོས་57
⑫《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྗོད་བྱ་དང་འབྲེལ་བའི་ཆོས་ཚན་ཁག་ལས་“དུས་དང་པོར་ཝ་ར་ན་སིར་ལྔ་སྡེ་ལ་ཤམ་ཐབས་ཟླུམ་པོར་བགོ་བར་བྱའོ། །ཞེས་པ་ལ་སོགས་པའི་བསླབ་བྱ་གསུངས་པ་ལ་འདིར་དོགས་པ་གཅོད་མི་དགོས་པ་བཞིན་ནོ། །” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་གོ་དགོས་ཤིང་། རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》(ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་343 “དུས་གཉིས་པར་གསུངས་ཀྱང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་ལས་མ་བརྩམས་པའི་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་དྲིས་པ་ལྟར་གྱི་དོགས་པ་མེད་པས་དེ་འདིར་དྲང་དོན་དུ་སྟོན་མི་དགོས་སོ། །” ཤོག་ངོས་342 ཞེས་དང་། “མྱ་ངན་ལས་འདའ་ཁར་འདུལ་བ་མདོར་བསྡུས་ཞེས་བྱ་བ་རུང་མཐུན་དུ་གྲགས་པ་གསུངས་ཀྱང་དེ་མདོ་འདིས་ངེས་དོན་དུ་སྟོན་པ་མིན་པ་བཞིན་ནོ། །” ཤོག་ངོས་342 ཞེས་འབྱུང་བ་སོགས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་གཞི་མ་ཡིན་པའི་མདོ་ཁག་ཅིག་གི་མཚན་བགྲངས་ཡོད་དོ། །
⑬རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》 (ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་326
⑭རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》(ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་341
⑮⑯རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》 (ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་340; 340
⑰རྒྱའི་ནང་བསྟན་ཉམས་ཞིབ་པ་ཐན་ཞི་ཡུང་(谈锡永)གིས་མཛད་པའི་《དགོངས་འགྲེལ་》ཟབ་དོན་ (《解深密经》密意)ཞེས་པ་ན་ཡང་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་ཚུལ་ནི་“མདོའི་ཚིག་དུམ་འདིས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་དྲང་ངེས་ཀྱི་རིམ་པ་གསལ་བར་བྱས་ཤིང་། གལ་ཏེ་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་ངེས་དོན་དང་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་དྲང་དོན་དུ་འདོད་ཚེ་མདོའི་དངོས་ཟིན་གྱི་ཚིག་དང་ཆེས་མི་མཐུན་པར་སོང་ཡོད། 这段经文已通说三乘教法的次第，无可争论。若说二转法轮为了义，三转法轮为不了义，便与本经所说不合。”(《解深密经》密意，复旦大学出版社，谈锡永著，2013年10月第一版，第130页)ཅེས་བཀོད་པ་ལྟར་དང་། ཀྲོའུ་ཀུའེ་ཧྭ་(周贵华)ཡིས་ “འཁོར་ལོ་དང་པོས་ཐེག་པ་ཆུང་ངུའི་ཆོས་ཀྱི་ཆེ་བ་བསྟན། གཉིས་པས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་ཀྱི་ཆེ་བ་བསྟན། གསུམ་པས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དགོངས་པ་དངོས་གང་ཡིན་བསྟན་པ་སྟེ། ངེས་པའི་དོན་གང་ཡིན་པའོ། །དེ་ལ་སྡེ་སྣོད་གསུམ་པའི་འཕགས་ཡུལ་གྱི་སློབ་དཔོན་འདུལ་བ་དགེ་བས་ནི་མཚན་ཉིད་ཡོད་པའི་ཆོས་འཁོར་དང་། མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་འཁོར། ལེགས་ཕྱེའི་ཆོས་འཁོར་གསུམ་དུ་མིང་གདགས་པར་མཛད། 第一时教建立了圣教的门槛，即小乘教；第二时教建立了大乘的门槛，即大乘的通教；第三时教建立了大乘的充分教，即了义教。这三时教在玄奘的印度世尊戒贤那里，称为有，空，中三教。”ཅེས་དང་། དེའི་འོག་ཏུ་“འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ནི་གཉིས་པ་ལས་བླ་ན་མེད་པ་དང་ངེས་པའི་དོན་ཏེ། དགོངས་འགྲེལ་ལས་འབྱུང་བ་ལྟར་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ངེས་པའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་པའོ། ། (第三时教相对于第二时教更为殊胜，也更为了义，而且《解深密经》告诉我们，第三时教是最为殊胜之学，最为了义或者真正了义之学。《唯识研究》，第二集，中国社会科学出版社，释光泉等主编，2013年11月第一版，p102 \p108)”ཞེས་འབྱུང་བ་དག་ལས། གདུལ་བྱའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་ཚུལ་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་ལ་མི་རྟོན་པར་མདོ་ཚིག་དངོས་སུ་སྨྲས་པ་ལ་རྟོན་ཕྱིར་རྒྱའི་མཁས་པ་རྣམ་པའི་འགྲེལ་པ་མཛད་ཚུལ་གྱི་རིགས་པ་ག་འདྲ་ཡིན་པ་རགས་ཙམ་གོ་ནུས་སོ། །
⑱⑲⑳(21)རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》 (ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་340 ;340;342;340
(22)(23)རྗེ་ཙོང་ཁ་པ། 《རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ》 (ཕ) [M] ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། ཤོག་ངོས་341; 341
(24)ཚིག་འདིའི་མ་ཡིག་ཇི་བཞིན་བཀོད་ན། འཕགས་ཡུལ་གྱི་བྲམ་ཟེ་ཆོས་ལུགས་དང་ནང་པ་སངས་རྒྱས་བར་གྱི་རྩོད་ཚུལ་འདི་ལྟར་ཏེ། བྲམ་ཟེ་བ་དག་བདེན་བཞིའི་འཇོག་ཚུལ་ལ་དོགས་སློང་མང་དུ་བྱས་ཏེ་རིགས་པ་མ་ཡིན་པར་བསྒྲུབས་པས། སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་དངོས་སློབ་འཕགས་པ་ལྷས་བརྒྱ་བ་བརྩམས་ཏེ་མུ་སྟེགས་པ་རྣམས་ཟློག་པར་མཛད་ཅིང་། བདེན་བཞིའི་དགོངས་པ་མངོན་པར་སྲུངས་སོ། །ཞེས་སོ། །“印度婆罗门教与佛家辩论，对四谛提出过许多疑问，否定这个四谛。龙树菩萨的弟子提婆曾写过一本论《广百论》，以反驳外道，维护四谛”(谈锡永著:《解深密经》密意[M]，复旦大学出版社， 2013年，第129页。)
(25)ཚིག་འདི་གོང་བཀོད་ཀྲོའུ་ཀུའེ་ཧྭ་ཡི་དཔྱད་རྩོམ་ན། བླ་ན་མཆིས་པ། སྐབས་མཆིས་པ། དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཞེས་པ་ནི་འཁོར་ལོ་འདིའི་གོང་ན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ཆོས་གཞན་ཡོད་པ་སྟོན་ཞིང་། མདོ་ཚིག་དངོས་ཟིན་ལ་མི་རྟོན་པར་མུ་མཐུད་དུ་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་གང་ཡིན་གཏན་ལ་འབེབ་དགོས་པ་དང་། ངེས་དོན་གཏན་འབེབ་ཀྱི་འགྲེལ་དོན་གཞན་ཡོད་ཕྱིར། ངེས་དོན་མཐར་ཐུག་འཚོལ་པ་ལ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས། ཞེས་འབྱུང་། 所谓“有上、有容，是未了义，是诸诤论安足处”，即还有更高层次的圣教存在，还需要圣教的更胜安立，且因对真实的诠显不充分，必须进一步补充说明才能把握真实，所以经常会引起论诤。(释光泉等主编：《唯识研究》［M］，第二集，中国社会科学出版社，2013年，第106页。)
(26)གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། 《གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་གསུང་འབུམ》[M] པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003ལོ། ཤོག་ངོས་512
(27)རེའུ་མིག་འདི་ནི་གོང་གི་《སེམས་ཙམ་ཞིབ་འཇུག》 ཅེས་པའི་དེབ་ཏུ་བཀོད་པ་རྣམས་ཇི་བཞིན་ཁོལ་དུ་ཕྱུངས་པ་ཡིན་མོད། བོད་འགྱུར་རྣམས་རང་རེའི་བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མར་བཞུགས་པ་དཔེར་བལྟས་པ་ཡིན། 释光泉等主编：《唯识研究》[M ]，第二集，中国社会科学出版社， 2013年，第106页。
(28)མདོ་ཚིག་འདི་དག་ནི་བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མའི་མདོ་སྡེ་(ཅ) 《འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ》 པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤོག་ངོས་57; 58; 59
(29)ལུང་ཙམ་གྱིས་མི་ནུས་པའི་རྒྱུ་མཚན་སྐོར་《དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་》རུ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་གསུངས་ཡོད་དེ། དང་པོ་ནི་ལུང་ཙམ་གྱིས་ནུས་ན་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ་དག་གིས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་དགོངས་འགྲེལ་བརྩམས་པ་དོན་མེད་དུ་འགྱུར་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་གསུང་རབ་ལས་དྲང་ངེས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་དུ་མ་གསུངས་ཡོད་པས་འདི་ནི་འདིའོ་ཞེས་གསུངས་པའི་ལུང་ཁོ་ནར་ཡིད་ཆེས་ཙམ་གྱིས་དེ་ལྟར་གཞག་པར་མི་ནུས་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་དེའི་ཚེ་སྤྱི་ལ་དེ་ལྟར་མ་ཁྱབ་ན་བྱེ་བྲག་དྲང་ངེས་ལ་ཡང་འདི་འདིའོ་ཞེས་གསུངས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་སྒྲུབ་མི་ནུས་པ་བཅས་རྣམ་གསུམ་པོ་འདི་ལྟར་རོ། །
(30)གོང་བཀོད་ཐན་ཞི་ཡུང་གི་དགོངས་འགྲེལ་ཟབ་གནད་ཅེས་པར། 《བརྒྱ་བའི་》ནང་དུ་ཡང་ཕར་ཕྱིན་དང་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་སྐོར་ཕྱི་རོལ་བ་དང་རྩོད་པ་ཤོར་ཚུལ་བཞུགས་པས་ན། ཕར་ཕྱིན་དང་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་བཞེད་མཚམས་སྐོར་སྔོན་མ་ནས་རྩོད་པ་ཡོད་ཚུལ་གོ་ནུས་ཞེས་བཀོད་འདུག་པ་དང་། (“在《广百论》中亦有为般若,空与外道辩论。是故那时候说般若,说空，依然有诤论之处。”《解深密经》密意，复旦大学出版社，谈锡永著，2013年10月第一版，第129页)འདི་དང་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་གི་“རྩོད་པ་དང་བཅས་པ་ནི་གཞན་གྱིས་གཞིག་པར་བྱ་བ་དང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩོད་པ་སྨྲ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པའོ་”ཞེས་པའི་འགྲེལ་ཚུལ་དང་ཅུང་ཐོད་ཐུག་པར་མ་ཟད། ཚིག་གི་རྗོད་སྟངས་ལ་གཞིགས་ན་རང་རེའི་གྲུབ་མཐའ་ཁག་ན་སྔོན་དུས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ཀྱང་ཐེག་ཆེན་བཀར་མི་འདོད་པའི་རྩོད་པ་ཤོར་ཚུལ་དང་ཅུང་འདྲ། དེ་ལྟར་ན་རྒྱ་ནག་ཏུ་ནང་བསྟན་དར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་ཚིག་དངོས་ཟིན་ལྟར་ཆོས་འཁོར་གསུམ་ལས་དང་པོ་གཉིས་དྲང་དོན་དང་མཐའ་མ་ངེས་དོན་དུ་འཛིན་པའི་ལུགས་འདི་དར་ཁྱབ་ཆེའམ་སྙམ་པ་དང་། དེ་ཡང་གཙོ་བོ་བཙུན་པ་ཝེན་ཚེག་གི་དགོངས་འགྲེལ་འགྲེལ་ཚུལ་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་པས་རྒྱ་ནག་པ་ལ་དཔེ་དེ་ལྟར་དར་བར་ངེས་ཀྱང་ཞིབ་ཆ་ཉམས་ཞིབ་གནང་མ་ཐུབ་པར་ལུས་ཡོད། རང་རེར་མཚོན་ན་རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་གཞུང་གི་གོང་འོག་དང་སྲོལ་འབྱེད་སློབ་དཔོན་རྣམ་པའི་ལྟ་དགོངས་ལ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་རྒྱ་ཆེར་གནང་བ་ལས་《དགོངས་འགྲེལ་》གྱི་མདོ་ཚིག་ན་དྲང་ངེས་གང་ལ་གཏོགས་དངོས་སུ་སྨོས་པ་དེ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གདུལ་བྱ་ལ་དམིགས་ནས་གསུངས་པ་མ་གཏོགས་མཐར་ཐུག་གི་ངེས་དོན་དེ་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པར་འཇོག་དགོས་པར་གསུངས་པའི་ལུགས་འདི་ཁྱབ་ཆེའོ། །
