སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་ཐོག་སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དར་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེ་ཡིག་ཚང་སྣ་ཚོགས་ལས་མཇལ་ཐུབ་ཅིང་། ཆེད་མཁས་པSh.Biraལགས་ཀྱིས། “ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལྔ་པས་སོག་པོའི་ཡུལ་ནས་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་གསེར་གྱི་སྐུ་འདྲ་ཞིག་སྤྱན་དྲངས་ཡོད།”ཅེས་གསུངས་ཤིང་། ཞུང་ནུའུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་རྗེས་ཀྱི་ཐའོ་བྷ་རྒྱལ་ཁབ་སོགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་ཡོད་པ་ནི་ཆེད་མཁས་རྣམས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་འདོད་ཚུལ་ཡིན། བསྟན་པ་སྔ་དར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་རྒྱས་ཅི་ཡིན་སྐོར་ནིZawa Damdin gabjuལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི“བོད་ཡིག་གི་གསེར་བྲིས་བསྟན་བཅོས” ལས་ཤེས་པར་བྱའོ།།
སྐད་བརྡ་རིག་པའི་ངོས་ནས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་ཐོག་སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དར་བའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཔྱད་ན། སོག་པོའི་སྐད་དུ་ལེགས་སྦྱར་དང་ཁ་ཆེ་སོགས་ཀྱི་སྐད་ནས་ཟུར་ཆགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བརྡ་ཆད་དྲུག་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡོད།
སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་ཐོག་སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དར་ཚུལ་ལ་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་རིག་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱང་མང་དུ་མཆིས་ཏེ། འབུམ་རམས་པ་ཚེ་རིང་བསོད་ནམས་ལགས་ཀྱིས་Gilbar Zuuགཙུག་ལག་ཁང་གི་གནའ་ཤུལ་དང་། Kidanརྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་འདྲ་སྐུ་རྙིང་པ་གཉིས། Hugnu Tarniགཙུག་ལག་ཁང་གི་གནའ་ཤུལ་སོགས་ཀྱིས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་སོག་པོའི་ཡུལ་འདིར་ཇི་ལྟར་དར་བའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གསལ་ཁ་འབྱིན་ནུས་པར་འདོད།
ཞུང་ནུའུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་ལ་འབྲེལ་བ་སྔ་མོ་ནས་ཡོད་ཚུལ་ཡིག་ཆ་སྣ་ཚོགས་ལ་གྲགས་ཤིང་། གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གྱིKushanརྒྱལ་རབས་ཀྱིས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཕྱོགས་བཞིར་སྤེལ་བར་ནུས་པ་གལ་ཆེན་ཐོན་ཡོད། ད་དུང་འདིའི་སྐོར་ཀྱི་ཤེས་བྱེད་གང་མང་ཞིག་ཡ་གླིང་དཀྱིལ་མའི་འབྲོག་པའི་རུ་སྤོར་དང་། དེ་ལས་མཆེད་པའི་ཤར་ནུབ་བར་གྱི་རིག་གནས་ཀྱི་འབྲེལ་འདྲིས་སོགས་ལས་ཤེས་པར་བྱའོ། །
ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོ་ནི་ཤ་མན་ཆོས་ལུགས་ལ་དད་པ་ཡོད་མོད། འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཁུངས་བཙུན་རྣམས་ལ་ཞིབ་ཏུ་མཇལ་ན་ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོས་ཆོས་ལུགས་སྲོལ་རྒྱུན་གཅིག་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར་སྲོལ་རྒྱུན་དུ་མར་རྒྱབ་སྐྱོར་ཅིག་ཅར་དུ་བྱས་ཡོད་ཚུལ་ནི་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལོ། ། སྐབས་དེར་ཆོས་ལུགས་སོ་སོའི་དགེ་འདུན་པས་སྲིད་གཞུང་ལ་ཁྲལ་དང་འུ་ལག་རྒྱུགས་མི་དགོས་པའི་ཁར། རྒྱལ་པོའི་བླ་ནས་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱོར་བའི་སྲོལ་ཡོད་པས་དགེ་འདུན་པའི་སྡེ་ལ་བསྙེན་བཀུར་ཆེན་པོ་ཐོབ་ཡོད། ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོའི་རྗེས་འཇུག་གི་བུ་ཚ་རབས་རྒྱུད་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་ཁོང་གི་དགོངས་པ་དང་མཐུན་པར་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་སྣ་མང་རིས་མེད་དུ་སྤེལ་ཡོད། འདིར་དཔྱད་དགོས་པ་ཞིག་ནི་ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་ལྟ་སྟངས་གང་འདྲ་ཞིག་བཟུང་ཡོད་པ་དེ་ཡིན། ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོ་དངོས་སུ་ནི་བོད་ཀྱི་བླ་མ་དང་དགེ་འདུན་པ་གང་རུང་ལ་མཇལ་ཡོད་དམ་མེད་ཅེ་ན། འདིའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཅི་ཡིན་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་ལ་མ་བརྟེན་པར་དཔྱད་ཐབས་མེད་མོད། མཁས་དབངSh.Bira, L.Khurelbaatarདང་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ Choijiརྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོ་བོད་ཀྱི་བླ་མ་དང་མཇལ་མྱོང་ཡོད་པར་འདོད།
སོག་བཙན་རྒྱལ་གྱི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་སྤྲོ་བ་ཆེས་ཆེར་ལྡན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱི་ཕྱོགས་གཅིག་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་པ་ལ་གཏིང་ཟབ་པའི་བསམ་བློའི་རིག་གནས་ལྡན་ཞིང་། ནང་ཆོས་ལ་ཉམས་ལེན་བྱས་ཙ་ན་མིའི་བསམ་བློ་དང་དེའི་ནུས་པ་ཅི་ཡིན་སྐོར་ལ་ངེས་ཤེས་ཡག་པོ་ཞིག་ཆགས་ཡོང་བའི་རྐྱེན་ཡིན། རྒྱལ་བུ་གོ་དན་གྱི་རིང་ལ་ལྷ་ཆོས་དང་མི་ཆོས་གཉིས་གཞི་གཅིག་ཏུ་སྦྱར་ཏེ་བཀའ་ཁྲིམས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་བསྐྲུན། སྤྱི་ལོ1244ལོར་ཁོང་གིས་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་ལིང་ཆུའི་ཁབ་ཏུ་གདན་དྲངས་ཞིང་། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ཁུ་དབོན་དང་བཅས་པ་སྤྱི་ལོ1246ལོར་བྱང་ངོས་སུ་འབྱོར་ལ། མཁས་དབངTse Damdinsuren ལགས་ཀྱིས་ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་ནི་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ཁོང་འཚོ་བཞུགས་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་སོག་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བར་འདོད། ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་དུས་མཇུག་ཙམ་ལ་བསོད་ནམས་ག་རེ་བྱ་བའི་དགེ་འདུན་པ་ཞིག་གིས་འཕགས་པའི་སོག་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ། ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་དུས་ཤིན་ཏུ་སྔ་མོ་ནས་སོག་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཞིང་དེར་སོག་འགྱུར་མ་མང་པོ་བྱུང་བ་དེས་བོད་ཡིག་གི་བསྟན་བཅོས་སོག་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་བོད་སོག་ལོ་ཙྰའི་བྱ་གཞག་ལ་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན།
སྤྱི་ལོ1253ལོར། རྒྱལ་བུ་སེ་ཆེན་གྱིས་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་གདན་དྲངས་པས་ཁོང་གཉིས་བར་ལ་བླ་སློབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཆགས། སྤྱི་ལོ1260ལོར་རྒྱལ་བུ་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོའི་ཁྲི་ལ་བཞུགས་ཤིང་། ལོ་དེའི་དགུན་ཁར་བླ་མ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་ལ་གོ་ཤྲཱི་བྱ་བའི་ཆོ་ལོ་གནང་། སྤྱི་ལོ1270ལོར་ཡང་བསྐྱར་ཏི་ཤྲཱི་ཞེས་པའི་ཆོ་ལོ་དང་། 1264ལོར་བོད་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དང་མི་འགལ་ཞིང་ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོའི་སྔ་ལུགས་དང་ཡང་མཐུན་པའི་ཁྲིམས་སྲོལ་ལེགས་པོ་ཞིག་ལག་བསྟར་བྱ་དགོས་ཚུལ་སྐོར་འཁོད་པའི་འཇའ་ས་མུ་ཏིག་མ་ཞེས་པ་བསྒྲགས་སོ། །
སོག་པོའི་མཁས་པSh. Biraལགས་ཀྱིས་སོག་པོའི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ལྷ་ཆོས་དང་མི་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་ཕབ་ཏེ་ལུགས་ཟུང་དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་དྲིལ་བ་དེས་ཆབ་སྲིད་སྐྱོང་བར་ནུས་པ་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཡོད་པར་འདོད། དེའི་རྗེས་སུ་ཨལ་ཐ་རྒྱལ་པོས་རྒྱལ་བ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་ལ་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་ཞེས་པའི་མཚན་བཏགས་གནང་ཞིང་ཕྱོགས་སོ་སོར་དགེ་ལུགས་པའི་གྲུབ་མཐའ་དར་སྤེལ་གཏོང་བ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས།
ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་རིམ་བྱོན་དང་སོག་པོའི་རྒྱལ་པོ་མཐའ་མLegdhenརྣམས་ཀྱིས་ས་སྐྱ་པའི་བླ་མ་བསྟེན་ཞིང་། ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མའི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་གསལ་ནི་ནང་སོག་གི་མཁས་དབངChoigeལགས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཤེས་པར་བྱ་དགོས་ལ། ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ཡི་གེ་དང་བོད་ཡིག་སོགས་ཡིག་རིགས་དུ་མར་ཁུངས་བྱས་ཏེ་ཡོན་གོང་མའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད།
