ཉེ་བའི་དུས་སུ་ཏུང་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་ཡི་གེ་འདི་དག་ནི་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་དང་། དགུ་པ། བཅུ་པ་བཅས་སུ་བྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་རིན་ཐང་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ལགས། དེ་ནི་བོད་གནའ་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་དང་། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར། ཆོས་ལུགས། བོད་དང་མི་རིགས་གཞན་དག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ། དེ་མིན་སྐར་རྩིས། གསོ་དཔྱད། དམག་དོན་ལ་སོགས་པའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་ཤིན་ཏུ་འགངས་ཆེན་ཡིན་ལ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་དཔྱད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པར་སྣང་སྟེ། ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་ཞིག་སྟེ་དཔེར་ན་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས། བཙན་པོ་རིམ་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས། བོད་སུམ་པའི་གཏེར་དཔེ། མོ་གཞུང་། ལེགས་བཤད། རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་དང་ཀྲན་གོ་ཚི་ལས་བྱུང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་སོགས་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་གི་གཙུག་ལག་ལས་བསྒྱུར་བའི་བསྒྱུར་རྩོམ་འགའ་སོགས་ལ་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་ཆོས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་དུ་མ་རྫོགས་ཤིང་། ཉམས་འགྱུར་རྨད་དུ་བྱུང་བས་ན་རང་རེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་རིན་ཐང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ལ། ཁྱད་པར་དུ་བོད་བཙན་པོ་ཡབ་སྲས་སྐུ་རིང་གི་སྐོར་གླེང་སྐབས། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འདིའོ་ཞེས་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་ས་བཅད་ངོམ་རི་བ་ཞིག་ཏུ་བགྲང་ཆོག་པར་སྙམ། དེ་དག་ཀུན་ལས་སྤྲོ་བའི་ནུས་མཐུ་བྲལ་ཕྱིར་རེ་ཞིག་བཏང་སྙོམས་སུ་བྱ་ཞིང་། འདིར་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་སྙན་ངག་གི་རྩོམ་རིག་རིན་ཐང་སྐོར་ཅུང་ཟད་གླེང་བར་བྱའོ། །

ཀན་སུའུ་ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་གི་དགུ་བརྩེགས་བ་གམ།

甘肃的敦煌莫高窟·九层阁 图 / 东方IC

敦煌风光 图 /

ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ལེགས་བཤད་དང་། ཕྲ་བཤད། བཙན་པོའི་རྣམ་ཐར་(འདིར་སྐབས་དེའི་བསྒྱུར་ཡིག་ནང་དུ་འདུས་མེད།)སོགས་སུ་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་སྙན་ཞིང་འཇེབས་ལ། སྡེབ་ལེགས་པ། རྒྱན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་སྤྲས་པ། ཚིགས་བསྡུས་ཤིང་དབྱངས་སུ་གྱེར་ཆོག་པ་མང་དུ་བྱུང་ནའང་བོད་ཉེ་བའི་དུས་ཀྱི་སྙན་ངག་དང་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཡོད་ཕྱིར། འགའ་ཞིག་འདི་སྙན་ངག་ཡིན་མིན་ནམ་སྙན་ངག་ཏུ་བགྲང་ཆོག་མིན་གྱི་ཐད་སོམ་ཉིའི་དཔྱད་ཐག་འཛིན་པའམ་ཐ་ན་སྙན་ངག་ཏུ་མི་བགྲང་མཁན་འགའ་ཞིག་ཀྱང་འདུག དེའི་ཕྱིར་འདིར་ཐོག་མར་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདི་དག་སྙན་ངག་ཡིན་མིན་ལ་ཅུང་ཟད་དཔྱོད་པའི་དགོས་པ་མཆིས་སོ། ། དེ་ཡང་སྤྱིར་སྙན་ངག་ཅེས་པ་བོད་ལྟར་ན་གང་ཞིག་ཚིག་སྦྱོར་ལེགས་ཤིང་། ཉམས་ཁྱད་ཅན་དང་ལྡན་ལ། ཚིག་རྒྱན་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་བཅིངས་པའི་ངག་གི་ཕྲེང་བའམ་ལུས་སྤྱི་སྟེ། དེ་ལྟ་བུའི་ཁྱད་ཆོས་དང་ལྡན་པའི་བཅད་ལྷུག་སྤེལ་མ་ཀུན་ལ་གོ་(རྒྱ་ཆེར་གོ་བ།)བའི་སྐབས་ཤིག་དང་། དེ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་ཚིག་སྡུད་མང་ཞིང་ལུས་ངེས་པར་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ལ་གོ་(རྒྱ་ཆུང་བར་གོ་བ།)བའི་སྐབས་ཤིག་སྟེ་གཉིས་ཡོད་ཚོད་འདྲ་ཡང་། འདིར་ཕྱི་མ་ལྟར་བྱས་ཏེ་བཤད་ན་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདི་དག་ལ་གོང་གསལ་ཁྱད་ཆོས་རྫོགས་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བས་ན་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཁྱབ་པར་ཐལ་བས། ཡང་ན་མཚན་ཉིད་སྐྱོན་ཅན་དུ་འཕེན་པའམ་ཡང་ན་དེ་དག་སྙན་ངག་ཡིན་པར་ཁས་འཆེ་དགོས་པའི་གནད་འདི་ལ་ཐུག་གོ། ། འོན་ཀྱང་འགའ་ཞིག་ལྟ་བ་ཉི་ཚེ་བ་རེ་བཟུང་ནས་དེ་དག་ཚིག་བསྡུས་ཤིང་སྡེབ་ལེགས་པ་བདེན་ནའང་རྒྱན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོས་མ་སྤྲས་པས་སྙན་ངག་ཏུ་འགྲོ་དཀའ་འོ་ཟེར་ན། མི་འཐད་དེ། འདི་དག་ལ་དཔེ་རྒྱན་དང་། བསྡུས་བརྗོད། ཉམས་ལྡན། འགོག་རྒྱན། ཕུལ་བྱུང་། སྒྲ་རྒྱན་སྣ་ཚོགས། གབ་ཚིག་གི་རྒྱན་སོགས་ཏེ་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》གི་དངོས་བསྟན་གྱི་རྒྱན་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་ཀུན་ནས་བཅིངས་པ་གཤམ་དུ་འཆད་འགྱུར་ལས་གསལ་ལོ། ། ཡང་དེ་རྣམས་ལ་རྒྱན་ཅུང་ཟད་འདྲེས་པ་བདེན་ཡང་བོད་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་སྙན་ངག་དང་བསྡུར་ན་ཉམས་རྒྱན་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་ཆེས་ཆེར་དམན་པས་གླུ་གཞས་སམ་དམངས་གཞས་ལས་མ་འདས་ཏེ། གླུ་གཞས་ལའང་རྒྱན་རེ་ཟུང་འདྲེས་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེ་ན་མི་འགལ་ཏེ། གླུ་གཞས་ནི་དམངས་ཁྲོད་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཞིག་དང་། སྙན་ངག་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་རྩོམ་རིག་ཅིག་ཡིན་པར་དེང་དུས་ཕལ་མོ་ཆེ་ཞིག་གིས་ངོས་འཛིན་ནའང་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཙམ་ཡིན་ལ། ཁྱད་པར་དེའང་རེས་སུ་བྱུང་བ་ཡིན་གྱི་དེ་གཉིས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འགལ་ཟླར་འཕངས་པ་ག་ལ་ཡིན་ཏེ་མིན་ནོ། ། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་གང་ཡིན་ལ་མ་བལྟས་པར་སྙན་ངག་ནི་ཚང་མ་གནའ་བོའི་གླུ་གཞས་སམ་མགུར་གྱི་རྣམ་པ་ནས་རིམ་གྱིས་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། དེ་ཡང་དང་ཐོག་གླུ་གཞས་དང་ཞབས་བྲོ་སྙན་ངག་གསུམ་ནི་དབྱེར་མེད་ངོ་བོ་གཅིག་ཏུ་འདུས་ལ། ཁྱད་པར་གླུ་དང་སྙན་ངག་གི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་ཀྱང་དམ་པ་ལ་ཕྱིས་སུ་རིམ་གྱིས་སོ་སོར་གྱེས་པ་ད་ལྟ་འཛམ་གླིང་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ཞལ་འཆམ་མོ། ། རྒྱ་ཡི་ཀྲིག་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་བྱུང་བའི་སྙན་ངག་འཛམ་གླིང་ན་གྲགས་ཆེ་བ་《ཧྲི་ཅིང་ངམ་སྙན་ངག་གི་གཞུང་། 》(《诗经》)ཞེས་པར་འབོད་པའང་ཕལ་མོ་ཆེ་ཞིག་དང་ཁྱད་པར་དེ་ཡི་ཡ་གྱལ་དུ་གྱུར་པ་(ཧྥིན)(风)ཞེས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་སྐབས་དེའི་དམངས་གཞས་ཤ་སྟག་ཡིན་ནོ། ། དེས་ན་ཐོག་མའི་སྙན་ངག་ཅེས་པ་དམངས་ཁྲོད་གླུ་གཞས་དང་གཉིས་སུ་མེད་པས། ཐོག་མའི་སྙན་ངག་དེ་དམངས་ཁྲོད་གླུ་གཞས་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་པར་ཐལ་ན། འདིར་རྩོམ་པ་པོའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་འཆར་སྣང་སྨྱུག་རྩེ་འཁྱུག་པའི་རྩལ་ལས་འཁྲུངས་པ་སྙན་ངག་ཏུ་ཅིའི་ཕྱིར་མི་བགྲང་། ད་དུང་ཁྱོད་ཀྱིས་ཨུ་ཚུགས་མཐའ་སྐྱེལ་བྱས་ཏེ་དམངས་གཞས་ལས་མ་འདས་ཏེ་སྐབས་དེའི་དམངས་གཞས་ཡི་གེར་ཕབ་པ་ཙམ་མོ་ཞེ་ནའང་ཕྲན་གྱི་བལྟས་ངོར་དེ་སྙན་ངག་ཏུ་མི་བརྩི་བའི་འོས་ཅི་ཡང་མེད་པར་སྙམ་སྟེ། མཁས་པའི་ཞལ་ལས་ཐོན་པའི་སྙན་ངག་དང་དམངས་ཁྲོད་ནས་ཐོན་པའི་སྙན་ངག་གཉིས་ཀྱང་ཡིག་ཐོག་དང་ངག་ཐོག་གམ་མཐོ་རིམ་དང་དམའ་རིམ་གྱི་ཁྱད་པར་ཙམ་ལས་འདི་ཡིན་དེ་མིན་གྱི་དབྱེ་བ་འབྱེད་དུ་མེད་དོ་ཞེས་བློ་མཐུན་ལ་ལས་བཤད་པ་ཤིན་ཏུ་མད་དོ། ། དེ་ལྟར་ན་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་ཚིགས་བཅད་སུ་བཅད་པ་འདི་དག་སྙན་ངག་ཡིན་པར་གྲུབ་ལ། དེ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་དང་ལྷག་པར་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཆེན་དོ་ཤལ་ཁྲོད་དུ་འོད་འཚེར་བའི་མུ་ཏིག་རྡོག་པོ་ཞིག་ཇི་བཞིན་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིན་ཐང་དང་ལྡན་པའང་བསྙོན་དུ་མེད་པར་སྙམ་མོ། ། སྤུར་རྒྱལ་གྱི་དུས་སམ་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་སྐུ་རིང་ལ་བོད་ཀྱི་སྟོབས་འབྱོར་མངའ་ཐང་ཐམས་ཅད་ཡར་ངོར་ཆས་པའི་ཟླ་གཞོན་བཞིན་དུ་རིམ་གྱིས་ཆུང་ནས་ཆེ་བར་འཕེལ་ཞིང་རྒྱས་ལ། ཁྱད་པར་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་སྟོད་དུ་སླེབས་ཚེ་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་ཕྲན་དབང་དུ་བསྡུས་ཏེ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གཅིག་གྱུར་བྱུང་བས་ཐོན་སྐྱེད་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཞིང་། རིག་གནས་ལའང་སྔ་ན་མེད་པའི་སྐུལ་འདེད་བྱུང་། ལྷག་པར་དུ་ད་ལྟ་བཀོལ་བཞིན་པའི་བོད་ཡིག་འདི་གསར་དུ་བཟོས་པས་ཆབ་སྲིད་དང་། དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། དམག་དོན། ཕྱི་འབྲེལ་སོགས་སྒོ་ཀུན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལྡབ་འགྱུར་གྱི་ཡར་སྐུལ་བྱུང་བར་བརྟེན་སྟོབས་འབྱོར་མངའ་ཐང་དར་ཞིང་རྒྱས་ཏེ། སྤུར་རྒྱལ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅེས་གྲགས་པའི་སྙན་པ་སྲིད་པའི་ཁྱོན་ན་དབྱར་རྔ་བཞིན་དུ་ལྡིར་བ་སུས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མེད་དོ། ། དེའི་ཕྱིར་སྤྱིར་བཏང་གི་ཆོས་ཉིད་ལྟར་ན་རྩོམ་རིག་གི་ཤུལ་བཞག་ཀྱང་དུས་སྐབས་དེ་དང་འོས་བསྟུན་ཞིག་ཡོད་ངེས་པ་ནི་གོར་མ་ཆག་ནའང་དུས་སྐབས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་རྦབ་གཟར་མང་དུ་བརྒྱུད་པར་བརྟེན་ད་ལྟ་འུ་ཅག་གི་མཐོང་ལམ་དུ་གྱུར་པ་ཉུང་ངུ་ཞིག་ལས་མེད་ཅིང་། ཁྱད་པར་སྙན་ངག་ནི་དེ་བས་ཀྱང་དཀོན་པའི་ཕྱིར་ན་མི་འགའ་ཞིག་གིས་བོད་ལ་གནའ་རབས་ཀྱི་སྙན་ངག་ཟེར་བ་ཞིག་མེད་པར་བསམ་ཞིང་། ཐ་ན་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྨད་དུ་བོད་ཀྱི་ལོ་ཆེན་ཤོང་སྟོན་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》རྒྱ་གར་སྐད་ནས་མ་བསྒྱུར་གོང་བོད་ལ་སྙན་ངག་མེད་ཅེས་མངོན་སུམ་དུ་སྨྲ། དེ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་བོད་རང་གི་སྙན་ངག་སྐོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་འགའ་ཞིག་ཏུའང་ས་པཎ་དང་ཤོང་ལོ་སོགས་ཀྱི་ཆེ་བ་བརྗོད་སྐབས་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》མ་བསྒྱུར་གོང་ལ་བོད་ལ་སྙན་ངག་གི་སྲོལ་མ་བྱུང་ཞེས་པ་ཞིག་དངོས་ཤུགས་ཅི་རིགས་ནས་བྱུང་། ཡང་འགའ་ཞིག་དེ་སྔོན་བོད་ལ་སྙན་ངག་མེད་ཅེས་སྨྲ་མི་རུང་སྟེ། རྗེ་མར་མི་སོགས་ཀྱི་མགུར་གླུ་དང་འབྲོམ་སྟོན་པའི་《ཇོ་བསྟོད།》སོགས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་འདུག་མོད། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཡབ་སྲས་སྐུ་རིང་ལ་སྙན་ངག་ཡོད་མེད་སྐོར་གླེང་ཚེ་མེད་ཅེས་སྨྲ་བའི་བློ་ཐག་མ་ཆོད། ཡོད་ཅེས་སྨྲ་ན་སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་རྗེ་བཙན་ལ་བསྟོད་པ་དང་རང་གིས་བོད་ཡིག་གསར་དུ་བཟོས་པའི་ཆེ་བ་གླུ་རུ་བླངས་པ་སོགས་ཙམ་ལས་ཆེར་སྟོན་རྒྱུ་མི་(ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་སྐབས་དེའི་གཏེར་མར་གྲགས་པ་དག་རེ་ཞིག་འདི་དུས་སུ་བགྲངས་མེད།)འདུག་ལ། དེ་ཡང་དངོས་གནས་སྐབས་དེའི་སྙན་ངག་ཡིན་མིན་ལ་ཐེ་ཚོམ་དཔྱང་ཐག་འཛིན་མཁན་ཡང་མཆིས་པས་ན་རེ་ཞིག་མགྲིན་པ་ཁྱོགས་ལ་འཕྱང་ནས་སྡོད་པ་ལས་གཞན་དུ་བྱ་ཐབས་ཀྱིས་དབུལ་བར་གྱུར། དོན་དངོས་ཐོག་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་ཚིག་སྙན་ཞིང་མཛེས་པ། རྒྱན་ཚོགས་ཀྱིས་སྤུད་པ། སྡེབ་ལེགས་ཤིང་དབྱངས་སུ་གྱེར་ཆོག་པ་སོགས་སྐབས་དེའི་རྩོམ་རིག་ཁྱད་ཆོས་གྲ་ཟུར་མ་ཉམས་པ་འབོར་ཆེན་པོ་སོགས་སྐབས་དེའི་སྙན་ངག་ཏུ་བགྲང་ན་ཅིས་མི་རུང་། དེས་ན་ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་སྙན་ངག་འདི་དག་གིས་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》བོད་དུ་མ་བསྒྱུར་གོང་ངམ་འཆད་ཉན་གྱི་སྲོལ་མ་ཕྱེས་གོང་དུ་བོད་ལ་སྙན་ངག་མེད་པར་འཛིན་པའི་འཁྲུལ་རྟོགས་རྩད་ནས་བཅོམ་ཞིང་། བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་སྔ་ན་མེད་པའི་ས་བཅད་གསར་པ་ཞིག་བསྣན་པས་དེ་ནི་བསིལ་ལྡན་ཁ་བ་རི་བའི་རྩོམ་རིག་དགའ་ཚལ་ཁྲོད་ཀྱི་མཚར་སྡུག་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་མེ་ཏོག་ཚོམ་བུ་ཞིག་ཏུ་འདུག་ཅེས་མགྲིན་པ་གཟེངས་སུ་བསྟོད་དེ་སྨྲ་བའི་སྤོབས་པ་བདག་ལ་མཆིས་སོ། ། སྙན་ངག་འདི་དག་གིས་ད་དུང་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་སྙན་ངག་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དང་དར་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་ཡང་དཔྱད་གཞི་སྣང་ཆུང་བྱེད་མི་རུང་བ་ཞིག་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་དེ། གོང་དུ་སྨྲས་པ་ལྟར་སྙན་ངག་ནི་ཐོག་མར་རོལ་དབྱངས་ཞབས་བྲོ་གཉིས་དང་ཐ་དད་དུ་མེད་པ་སྟེ། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློའི་འགྱུར་བ་དང་བརྩེ་དུང་སྣ་ཚོགས་ཡིད་དུ་བརྣག་མི་ནུས་ཚེ་ངག་ཏུ་འགུག་ཅིང་དབྱངས་སུ་གྱེར་ལ་གར་དུ་འཁྲབ་པ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་མངོན་པར་བྱས་པས་ཚིམ་པར་བྱེད་པ་སྟེ་ཇི་སྐད་དུ་རྒྱའི་གཙུག་ལག་ལས་《སྙན་ངག་ཆེན་མོའི་གླེང་གཞི།》ཞེས་པར་ཡིད་འགྱུར་རྣམ་པར་འགྱུ་ཚེ་ངག་ཏུ་བརྗོད། །བརྗོད་པ་ཙམ་གྱིས་མ་ཚིམས་དབྱངས་སུ་འགུགས། དབྱངས་སུ་བཀུག་པས་མི་ཚིམས་གླུ་རུ་ལེན། །དེས་ཀྱང་ད་དུང་ཚིམས་པ་མེད་པ་ན། །ལག་པས་སྟངས་སྟབས་རྐང་པས་ཞབས་བྲོ་རྡུང་ཞེས་བྱུང་བ་ལྟར་ཡིན་ལ། འདིའི་སྐབས་ཀྱི་གླུ་ཚིག་ནི་ཐོག་མར་སྙན་ངག་ཡིན་ཏེ་བརྗོད་ཞིང་དབྱངས་སུ་གྱེར་ཆོག་པའི་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཞིག་གོ། །གངས་ཅན་པ་རྣམས་ཀྱང་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ནས་གླུ་ལེན་གར་རྩེད་ལ་དགའ་མོས་ཆེ་བས་ན་ཡི་གེའི་སྲོལ་མ་བྱུང་ཡར་སྔོན་གྱི་ཆེས་སྔ་བའི་དུས་ནས་གླུ་གཞས་དར་བར་གདོན་མི་ཟ་སྟེ། བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་ལེགས་དྲུག་གི་གཉིས་པ་དེ་ཤོ་ལེགས་ཀྱི་དུས་ནས་གླུ་བྲོ་སོགས་སྒྱུ་རྩལ་དར་ཆེ་བར་མངོན། འདིའི་རིང་ལ་གླུ་དང་བྲོ་དར་ཞེས་ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་སོགས་སུ་འབྱུང་ངོ་། ། དེ་ལྟའི་དཔྱད་གཞི་ལྟར་ན་འདི་དུས་སུ་གླུ་དང་སྙན་ངག་ཕལ་ཆེར་ཐ་དད་དུ་ཡོད་མི་སྲིད་ལ། གླུ་གཞས་དེ་དག་ལ་བརྗོད་བྱའི་དོན་ངེས་ཅན་རེ་མཚོན་པར་ནུས་པའི་གླུ་ཚིག་ཅིག་ཡོད་ངེས་པ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་སྙན་ངག་གི་ཐོག་མའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་པར་མངོན། རྨང་གཞི་དེའི་སྟེང་རིམ་གྱིས་འཕེལ་ནས་དུས་རབས་དྲུག་པ་ཙམ་དུ་སླེབས་ཚེ་ཚིག་རང་ཕལ་ཆེར་དོ་མཉམ་ཞིང་། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཉམས་དང་ལྡན་པ། རྒྱན་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་བརྒྱན་པ། བརྗོད་བདེ་ལ་གླུ་རུ་ལེན་ཆོག་པར་མ་ཟད་བརྗོད་བྱའི་ཆ་ནས་ཀྱང་དགའ་སྐྱོ་སོགས་བསམ་བློའི་བརྩེ་དུང་ངེས་ཅན་ཞིག་ཇི་བཞིན་མཚོན་ནུས་པའི་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་པ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ཚིགས་བཅད་འདི་དག་ལས་གསལ་པོར་རྟོགས་ནུས་ཏེ། དཔེར་ན་རྒྱལ་སྲས་སྤུ་དེ་གུང་རྒྱལ་མཁར་ཕྱིང་བ་སྟག་རྩེར་ཕེབས་པ་ན་ཁོང་གི་ཡབ་གྲི་གུམ་བཙན་པོ་བློན་ལོ་ངམ་གྱིས་བཀྲོངས་པས་གོང་ན་དཔོན་མེད་ཅིང་། འོག་ན་འབངས་ཐོར་ཏེ་རྫོང་གཞིས་ཀུན་ནས་ཉམས་པའི་ཚུལ་གཟིགས་པས་ཐུགས་ལ་སྐྱོ་བ་ཤུགས་དྲག་པོ་གནོན་མི་ནུས་པ་ཞིག་འཁྲུངས་ཏེ། ཡུབ་ཡབ་ཀྱི་རྗེ་མྱི་བཞུགས་ན། །པྱི་འབྲོག་གདེངས་པྱོལ་པྱོལ་གྱི་ཆའོ། དོག་ཡབ་ཀྱི་ཆབ་མ་མཆིས་ཏེ། །ས་འོན་བུ་སྤུར་ཁོག་ཁོག། ཅེས་སྐྱོ་གླུ་བླངས་པ་དང་། ཕྱིས་དགྲ་ཤ་བླངས། སྲིད་དབང་སླར་ཕྱག་ཏུ་ལོན་པའི་ཚེ་ནའང་དེ་བཞིན་དགའ་བའི་འགྱུར་བ་མཚོན་པའི་གླུ་བླངས་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་ཡང་འདི་དག་ངག་སྒྲོས་ལྟར་ཡི་གེར་བཀོད་པ་ལགས་པས་ཚིག་ཇི་བཞིན་དུ་སྨྲས་པའོ་ཞེས་ཁ་ཚོན་གཅོད་དཀའ་ཡང་། འདི་དག་ལས་སྐབས་དེ་ཙམ་དུ་ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་སྣ་ཚོགས་ངག་ཏུ་བརྗོད་པ་ཁོ་ནར་མ་ཟད་གླུའམ་མགུར་དུ་ལེན་པའི་སྲོལ་ཡོད་པ་དཔོག་ནུས་སོ། །དུས་རབས་བདུན་པ་དང་བརྒྱད་པ་ཙམ་ལ་སླེབས་ཚེ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་ཤིན་ཏུ་ཁྱབ་ཆེན་པོར་དར་ཡོད་པ་མཐོང་སླ་ལ། ཕྱིས་བོད་ཀྱི་རྗེ་མི་ལ་སོགས་རྣམ་འབྱོར་བས་མགུར་བཞེངས་པ་དང་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་སྒྲུང་དུ་བྱུང་བའི་གླུ་ལེན་སྲོལ་ཀྱང་རྒྱུན་དེ་ལས་རིམ་གྱིས་འཕེལ་བར་སྙམ་མོ། །གཞན་འདི་ལས་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ཀྱང་རྩོམ་རིག་གཞན་དང་འདྲ་བར་རྩོམ་པ་པོ་ཆེ་གེ་མོ་ཞིག་གིས་གློ་བུར་དུ་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ཞིག་མིན་པར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་ལས་བྱུང་ཞིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློར་ཚུར་སྣང་བྱུང་བའི་རིག་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་དང་བསྟུན་ནས་གོང་དུ་འཕེལ་བ་ཞིག་ཡིན་པའང་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད། གཞན་ཡང་སྙན་ངག་འདི་དག་ལས་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》མ་བསྒྱུར་གོང་གི་བོད་རང་གི་སྙན་ངག་གམ་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་ཉམས་འདོན་སྟངས་དང་། དེ་དང་《མེ་ལོང་།》བར་གྱི་འབྲེལ་བའང་གསལ་པོར་མཐོང་ཐུབ་སྟེ། དཔེར་ན་སྐབས་འདིར་དོན་རྒྱན་ལས་ཟོལ་བསྟོད་དང་། ཆ་བརྒྱན། ཕྲ་མོ། སྦྱར་བ་སོགས་ཀྱི་རྒྱན་ཕལ་ཆེར་མཐོང་མི་ཐུབ་ལ། ཏིང་འཛིན་གྱི་རྒྱན་དང་གཟུགས་རྒྱན་སོགས་ཀྱང་དུས་ཕྱིས་ལྟར་མང་དུ་མེད་ཅིང་། སྒྲ་རྒྱན་གྱི་བྱ་དཀའ་བ་དང་ལེའུ་དང་པོའི་སྦྱར་བ། སྙན་པ། བརྗིད་པ་སོགས་ཀྱི་རྒྱན་ནི་དེ་བས་ཀྱང་མཐོང་དཀའ་བར་འདུག འོན་ཀྱང་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》ལས་བསྟན་པའི་རྒྱན་གྱི་རྣམ་བཞག་སྟེ་དོན་རྒྱན་དང་། སྒྲ་རྒྱན། གབ་ཚིག་གི་རྒྱན་གསུམ་པོ་རྣམ་པ་ཇི་བཞིན་དུ་ངོས་འཛིན་དུ་ཡོད་པ་འདི་ལས་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》བོད་དུ་བསྒྱུར་ཅིང་། དེ་འཆད་ཉན་གྱི་སྲོལ་གཏོད་པས་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ལ་སྔ་ན་མེད་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་ནི་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མེད་ནའང་དེ་སྔོན་རིགས་པ་ཡང་དག་གིས་གཏན་འབེབས་སམ་གཞུང་ལུགས་སྟེང་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་ནས་དེ་ཆེད་དུ་སྦྱང་བར་བྱ་བའི་རིག་པའི་གནས་ཤིག་ཏུ་མ་བགྲངས་པ་ཙམ་ལས་《མེ་ལོང་།》ལས་བསྟན་པའི་རིག་པའི་རྣམ་བཞག་དེ་དག་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལག་ལེན་ཁྲོད་དུ་མེད་པ་མིན་པ་སླར་ཡང་ར་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་གནའ་བོའི་དུས་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའམ་ཚིག་ཉམས་འདོན་སྟངས་འདི་འདྲའི་ཞེས་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད་དོ། ། དུས་མཚུངས་སུ་《སྙན་ངག་མེ་ལོང་།》ནས་བསྟན་པའི་རྒྱན་རྣམས་ཀྱང་ར་མགོ་ལུག་སྦྱར་དང་གཡག་སྣ་ཁུ་ཚུར་གྱི་དཔེ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཕལ་མོ་ཆེ་བ་ཞིག་བོད་རང་གི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ཤིན་ཏུ་མཐུན་པའང་བདེན་དཔང་བྱས་འདུག དེར་མ་ཟད་དུས་ཡུན་རིང་བོའི་དམངས་གླུ་ཡིས་རྨང་གཞི་བཏིང་བར་བརྟེན་སྙན་ངག་འདི་དག་གི་ཚིག་ཉམས་འདོན་སྟངས་དང་། ཚིག་རྒྱན་འགོད་སྟངས། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འགྱུར་བག བརྗོད་བྱ་མཚོན་ལུགས། མི་སྣ་དང་གནས་ཡུལ་ཡུལ་ལྗོངས་སོགས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་སྒྲུབ་བཞེངས་ལ་སོགས་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཡོད་པ་འདི་ལས་སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་སྙན་ངག་གི་འཕེལ་ཚད་ཅི་འདྲ་ཞིག་ལ་སླེབས་འདུག་པ་བོད་རང་དང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ལ་བློ་གྲོས་ཅུང་ཟད་རྒྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རྟོགས་སླའོ། ། འདི་དག་ནི་ཐོག་མའི་རགས་བཤད་ཙམ་ཡིན་པས། ད་དུང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དང་ཁྱད་པར་སྙན་ངག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐད་འདི་དང་འདིར་མཚུངས་ཀྱི་རིན་ཐང་ངེས་ཅན་རེ་ཡོད་པས་ན་འདི་ཙམ་ལའང་སྣང་ཆུང་མི་བྱ་བར་བློ་དང་ལྡན་པ་དག་གིས་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་པར་འོས་སོ་སྙམ། ། 

ཏུན་ཧོང་གི་མཛེས་ལྗོངས། 敦煌风光 图 / 西夏提供