“爬上雀儿山，鞭子打着天。”雀儿山位于川藏公路北线317国道、甘孜德格境内。雀儿山主峰海拔6168米，每年长达8个月被积雪覆盖，山高路险、高寒缺氧，被称作“川藏第一险”。如今，“翻越雀儿山，犹过鬼门关”的历史一去不复返。
        9月26日，雀儿山隧道正式通车。该隧道长7079米，洞口海拔4378米，是世界上海拔最高的超特长公路隧道。今后，过往车辆不必再绕行两个多小时的危险山路，只需10来分钟就可以穿过雀儿山。
        66年前，以张福林烈士为代表的十八军指战员和各族群众用生命开凿了雀儿山公路，建成了新中国首条通往西藏的公路。这段近32公里长的公路，有“川藏第一高和第一险”之称，成为中国和世界交通史上最危险的公路之一。
        随着中央第五次西藏工作座谈会召开，雀儿山隧道建设正式列入国家规划，于2012年8月31日开建。

        历经5年的艰苦奋战，总投资11.5亿元的雀儿山隧道建成通车。

ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་ཕུག་ལམ་དངོས་སུ་ཤར་གཏོང་བྱུང་།

        སྤྱི་ཟླ་9པའི་ཚེས་26ཉིན་གྱི་ཞོགས་པའི་ཆུ་ཚོད་10དང་སྐར་མ་30ཐོག་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་ཕུག་ལམ་ནས་རླངས་འཁོར་དངོས་སུ་ཤར་བཏང་བྱས་ཤིང་། ཕུག་ལམ་ཁོ་ནའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་7079ཡོད་ལ། ཕུག་ལམ་གྱི་སྒོ་ཁའི་མཚོ་ངོས་མཐོ་ཚད་མཚོ་འཕགས་སྨི་4378ཡོད་ཅིང་། སྔོན་ཆུ་ཚོད་གཉིས་ལྷག་ལ་སྐྱོད་དགོས་པའི་ཁྲོ་ལའི་ལམ་ཐག་དེ་ད་ལྟ་སྐར་མ་ལྔ་ནས་བཅུ་བར་གྱི་དུས་ཡུན་ལས་མི་དགོས། གཞན་ཡང་ལས་གཞི་འདིར་མ་དངུལ་བསྡོམས་འབོར་དམངས་སྒོར་དུང་ཕྱུར་11.5བཏང་ཡོད་པ་རེད།

འཛུམ་གྱིས་ཁེངས་པའི་ཁྲོ་ལའི་གཞུང་ལམ་གྱི་ཉམས་གསོ་པ།

        སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་འགོ་ཁྲིད་དང་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱི་འགན་ཁུར་པ། ཨར་ལས་ཚན་པའི་འཐུས་མི། མང་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་སོགས་ཡུལ་དངོས་སུ་མཉམ་འཛོམས་བྱས་པ་དང་འཛམ་གླིང་སྟེང་མཚོ་འཕགས་ཆེས་མཐོ་བའི་ཕུག་ལམ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་བར་དགའ་སྤྲོའི་ངང་བསུ་མ་བྱས། ཉིན་དེ་ནས་ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་གཡང་གཟར་གྱི་ཀྱག་ཀྱོག་ལམ་བུ་དེའི་མཇུག་སྒྲིལ་ཤིང་། ཁྲོན་བོད་གཞུང་ལམ་གྱི་ལ་ཆེན་དང་པོའམ་ཁྲོན་བོད་གཞུང་ལམ་གྱི་གཤིན་རྗེའི་འཕྲང་ལམ་དུ་འབོད་པའི་ཁྲོ་ལའི་གཞུང་ལམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལེའུ་འདི་ནས་མཇུག་བསྡུས་པ་རེད།

སྨུག་སྤྲིན་དང་འདྲེས་པའི་ཁྲོ་ལའི་ལམ་རྙིང་།

        འདིས་སྤྱིར་བོད་ཁམས་ཡོངས་དང་སྒོས་སུ་སྡེ་དགེའི་མི་དམངས་ཀྱི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ཤུགས་སམ་རམ་འདེགས་གྱ་ནོམ་པ་ཞིག་བྱ་བར་སྨོས་མ་དགོས་ལ། ཡབ་མེས་ཚོས་གཡག་དང་རྟ་དྲེལ་གྱི་རྒྱབ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་ཚོང་ཟོང་འདྲེན་པའི་དུས་ནས་ད་ལྟ་དེང་རབས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས་སྤྱོད་དེ་ཀྱག་ཀྱོག་གི་ལམ་བུ་བརྒྱུད་པའི་བར་དུ་ཁྲོ་ཟིལ་ཁྲོམ་རྡོ་རྗེ་གཡུང་དྲུང་གི་རི་བརྒྱུད་གཙོ་བོའམ་ཁྲོ་ལ་རི་བོ་འདི་ཉིད་བརྒལ་བའི་ཚད་དཔག་ཐབས་བྲལ་ཞིང་། དམངས་ཁྲོད་དུ་དེ་ལས་བརྒྱུད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་སྐྱིད་སྡུག་འདྲེས་མ་གཙང་པོ་ལས་ཀྱང་རིང་བར་བཤད་རྒྱུ་ཡོད།

དཔའ་རྟུལ་དཔུང་གི་རྔུལ་ཁྲག་གིས། །ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་གཞུང་ལམ་བསྐྲུན། །

        སྤྱིར་གནམ་གྱི་ཀ་བ་རུ་གྲགས་ཤིང་བལྟས་པས་རི་མགོ་རིག་དཀའ་བའི་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་རྩེ་ནི། བྱ་རྒོད་པོ་ཡིན་ཡང་གཤོག་རྩལ་འདར་ས། སེང་དཀར་མོ་ཡིན་ཡང་སྡེར་མོ་འཁུམ་ས། མཚོ་ངོས་མཐོ་ཚད་མཚོ་འཕགས་སྨི་6168ལ་སླེབས་ཤིང་དུས་བཞིར་གྲང་ལྷགས་དང་ཁ་བ་བུ་ཡུག་གི་རྒྱུན་མི་ཆད་པའི་གནས་ཤིག་ཡིན་ཡང་། 1951ལོར་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་རྣམ་པ་འདི་གཏན་ནས་བསྒྱུར་བའི་འགོ་བརྩམས། སྐབས་དེར་དེང་རབས་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ཡོ་བྱད་ལྟ་བུ་གཅིག་ཀྱང་བགྲང་རྒྱུ་མེད་ལ། ལས་ལ་བརྩོན་ཞིང་དཔའ་ཞུམ་པ་མེད་པའི་དཔུང་སྡེ་དེས་ལྟོ་སྐྱ་གོས་ཧྲུལ་དང་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས་ཁྲོ་ལའི་རྩེ་ནས་གསེར་ཐག་ལྟར་དཔྱང་པའི་གཞུང་ལམ་དེ་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱས།

གངས་འཁྱག་གིས་ཁེངས་པའི་ཁྲོ་ལ།

        ད་ལྟ་ཡུལ་སྐོར་ལྗོངས་རྒྱུ་བ་མང་པོ་ཞིག་ཁྲོ་ལའི་རི་འདབས་སུ་སླེབས་པ་ཙམ་གྱིས་དབྱང་དབུགས་ཀྱི་མི་འདང་ནས་ལ་དུག་ན་བའི་ཚུལ་ལ་བལྟས་ན། སྐབས་དེ་དུས་ཆ་རྐྱེན་ཞན་པའི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་དཔུང་ཤོག་བཅོ་བརྒྱད་པས་དཀའ་ངལ་གཞལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་མྱངས་ཡོད་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། དེ་མིན་བྲག་དང་ཕ་བོང་གཏོར་བྱེད་ལ་རབ་ན་འགད་རྫས་ཕྲན་ཙམ་དང་དེ་མིན་ལྕགས་མདའ་དང་ཐོ་བ་ཡིན་ལ། ས་རྐོ་རྡོ་སློག་བྱེད་ཆས་ནི་འཇོ་དང་ལྕགས་ཁེམ་སོགས་ལག་ཆ་ཐབས་ཆག་ལས་སྐབས་དེ་དུས་ཡོད་ག་ན་སྲིད། དེ་ནས་ལོ་ཕྱེད་ཙམ་ལ་དཀའ་སྤྱད་སྡུག་རུས་བྱས་མཐར1951ལོའི་ཟླ་བ12པའི་ཚེས་27ཉིན་ལ་བྱ་རྒྱལ་རྒོད་པོའི་གཤོག་རྩལ་དང་ལྷན་དུ་རླངས་འཁོར་གྱིས་ཁྲོ་ལ་རི་བོ་བརྒལ་བ་རེད། དེས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཟིན་ཐོ་གསར་པ་བྲིས་ཤིང་། ཁྲོན་བོད་གཞུང་ལམ་གྱི་ལ་ཆེན་དང་པོ་ཞེས་ཀུན་ལ་གྲགས།

“ཀྱག་ཀྱོག་ཁུག་པ་བཅོ་བརྒྱད་”ཅན་གྱི་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་ལམ་རྙིང་།
        ཁྲོ་ལའི་རྩེ་ནས་བརྒལ་བའི་གཞུང་ལམ་དེ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་། རྒྱལ་ལམ་317གྱི་ལ་ཆེན་དང་པོ་ཞེས་མིང་བཏགས་ཏེ་རྒྱལ་ནང་དང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་གསེར་ཐག་གཅིག་ཏུ་སྦྲེལ་ཞིང་། ཁྱད་པར་དུ་ཁྲོ་ཟིལ་ཁྲོམ་རྡོ་རྗེ་གཡུང་དྲུང་འདབས་ཀྱི་ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཆུ་མགོ་ཏེ། སྡེ་དགེའི་ལྔ་རྒྱལ་ཞིང་ཁམས་ཀྱི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒོ་མོ་ཡངས་པོར་ཕྱེས་པར་མ་ཟད། དཀར་མཛེས་དང་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་དཔག་དཀའ་བ་ཐོན། དེ་ནས་ད་ལྟའི་བར་དུ་མཛོ་གཡག་དང་རྟ་དྲེལ་གྱི་རྒྱབ་ལ་བརྟེན་ནས་ཚོང་ཟོང་གང་ལ་གང་འཚམ་ཞིག་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་རྩ་བ་ནས་གཏོར་ཞིང་། རླངས་འཁོར་ལ་བརྟེན་ནས་སྔོན་ལས་དུས་ཡུན་ཐུང་ཞིང་ཟོང་དངོས་འབོར་ཆེན་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱས་པས། ཁྲོ་ལ་རི་བོ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་བྲིས་འགོད་སའི་རྡོ་རིང་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར།

1996ལོར། སྡེ་དགེ་སོགས་སུ་ཁ་བའི་གནོད་སྐྱོན་ཐེབས་པས། སྐབས་དེའི་སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་འགོ་ཁྲིད་རྣམས་ཁྲོ་ལ་རི་བོར་ཕེབས་ནས་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་དཀའ་གནད་སེལ་བ།

དམངས་ལ་གཅེས་པའི་དྲོ་སྐྱིད་འོག །གསེར་གྱི་སྦུ་གུ་ལེགས་པར་བསྐྲུན། །

        2012ལོའི་ཟླ་བ6པའི་ཚེས1ཉིན། རྒྱལ་ལམ317པའི་བརྒྱུད་ལམ་ཁྲོ་ལའི་ཕུག་ལམ་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་འགོ་བརྩམས་ཤིང་། 2014ལོའི་ཟླ་9པ་ནས་ཀྲུང་གོའི་ལྕགས་ལམ་ཅུས་དང་པོའི་སྤྱི་གཉེར་ཁང་བཞི་པས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་འགན་ཁུར། 2015ལོའི་ཟླ་12པའི་ཚེས་10ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་10པར་ཁྲོ་ལའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕུག་སྒོའི་གཙོ་ལམ་སྔོག་འདོན་བྱས་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕུག་ལམ་ཡོངས་སུ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་། 2016ལོའི་ཟླ་11པའི་ཚེས་10ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོར་ཁྲོ་ལའི་ཕུག་ལམ་ཕུག་པ་དངོས་སུ་མཇུག་སྒྲིལ།

ནན་ཏན་གྱིས་ཕུག་ལམ་ཕུག་བཞིན་པའི་ལས་བཟོ་བ།

        འཛུགས་སྐྲུན་པ་མང་ཆེ་ཤོས་ནི་ས་བབ་དམའ་ས་ནས་ཡོང་བ་ཤ་སྟག་ཡིན་ཞིང་། ཕུག་ལམ་གྱི་ས་བབ་མཐོ་བ་དང་དབྱང་དབུགས་ཀྱི་ཚད་ཉུང་བ། དབྱར་གཞུང་ཟླ་བ་གཅིག་ཡས་མས་མ་གཏོགས་རི་ཀླུང་ཐམས་ཅད་ཁ་བས་བཟུང་ཞིང་གྲང་ལྷགས་ཧ་ཅང་ཆེ་བ་སོགས་ཀྱི་གེགས་དང་དཀའ་ཚེགས་ལ་མ་འཛེམ་པར། དཔའ་ཞུམ་པ་མེད་པར་ལོ་ངོ་ལྔ་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱས་ཤིང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་། ཁོ་ཚོས་རྒྱུན་དུ་འདི་ལྟར་ལབ་བཞིན་ཡོད་དེ། དུས་རབས་ཕྱེད་ལྷག་གི་ཡར་སྔོན་དུ་ལུས་ལ་གོས་ཧྲུལ་གྱོན་ཞིང་ལག་ལ་འཇོ་དང་ཁེམ་བཟུང་ནས་མཚོ་ངོས་མཐོ་ཚད་མཚོ་འཕགས་སྨི་6168ལྷག་ཡོད་པའི་གཡང་གཟར་ངོས་སུ་རྔུལ་ཆུའི་ཐིགས་པ་རེ་རེས་གཞུང་ལམ་འདི་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱས་པས། ང་ཚོ་དཔའ་བོ་དེ་དག་དང་བསྡུར་ན་ཅི་ཡང་མ་རེད། ངོ་མ་བཤད་ན་དེ་ཁོ་ཚོའི་སེམས་པ་གསོ་བྱེད་དམ་དཔའ་ངར་མི་ཞུམ་པའི་ཆེད་དུ་མ་ཡིན་ནམ།

        སྤྱི་ཟླ་9པའི་ཚེས་26ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོ་ཆུ་ཚོད་10དང་སྐར་མ་30ཐོག་ཕུག་ལམ་དུ་རླངས་འཁོར་དངོས་སུ་ཤར་བཏང་བྱས་ཤིང་ཤར་བཏང་གི་མཛད་སྒོ་ལེགས་པོར་སྤེལ།

བགྲོད་པའི་ལམ་བུ་ཡངས་ཤིང་ཆེ། །མ་འོངས་གངས་རིའི་གཟི་མདངས་རྒྱས། །

        ཁོད་སྙོམས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཕུག་ལམ་རིང་མོ་འདི་ནི་ཁྲོ་ཟིལ་ཁྲོམ་རྡོ་རྗེ་གཡུང་དྲུང་གི་དཀྱིལ་ནས་བསྲིངས་ཤིང་བོད་ཁུལ་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་དཀར་མཛེས་ཀྱི་རི་ལུང་དང་འབངས་མི་སེར་གྱི་འཚོ་བ་དབྱར་མཚོ་ལྟར་རྒྱས་པའི་སྲོག་རྩ་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་ལ། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅུ་དགུ་པ་དགའ་སྤྲོའི་ངང་བསུ་བའི་བཀྲ་ཤིས་པའི་ལེགས་སྐྱེས་ཤིག་ཀྱང་ཅིས་མ་ཡིན།
        མ་འོངས་པར་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་ཕུག་ལམ་གྱིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཆབ་མདོ་གཙོ་བོ་བྱས་པའི་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དང་རྒྱལ་ནང་གི་ས་ཁུལ་གལ་ཆེན་དག་གི་བར་འབྲེལ་བ་ཡང་བསྐྱར་ཇེ་དམ་བཏང་ཞིང་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་ཤུགས་ཆེན་རུ་གཏང་རྒྱུ་དང་། མི་འགྱངས་བར་གཡག་རྔ་ནས་དར་མདོ་བར་གྱི་མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ་དང་གེ་སར་གནམ་ཐང་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་རྗེས། དཀར་མཛེས་ཁུལ་གཙོ་བོ་བྱས་པའི་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཡང་རྩེ་སོན་པར་སྟ་གོན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
        འཛམ་གླིང་ཐོག་མཚོ་འཕགས་ཆེས་མཐོ་ཞིང་ལམ་ཐག་ཤིན་ཏུ་རིང་བའི་ཕུག་ལམ་སྟེ། སྡེ་དགེའི་ཁྲོ་ལའི་ཕུག་ལམ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཞིང་། ལོ་ངོ་བརྒྱ་སྟོང་མང་པོར་གནམ་གྱི་ཀ་བ་རུ་འབོད་པའི་ཁྲོ་ལའི་གཞུང་ལམ་ནི་དེ་རིང་སྐར་མ་བཅུའང་མི་འགོར་བའི་ཕུག་ལམ་ཞིག་ལ་འགྱུར་སོང་བ་རེད་ལ། འདི་ནི་ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་པ་ཏྲ་ལྟར་སྦྲེལ་བའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ལམ་ཆེན་ཞིག་དང་། འདི་ནི་ཚེ་སྲོག་སྲུང་བའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ལམ་བུ་ཞིག་དང་བློ་སྟོབས་སྲིང་བའི་དད་འདུན་གྱི་གཞུང་ལམ་ཞིག་ཀྱང་རེད། །